We Can Make COVID-19 the Last Pandemic | Bill Gates | TED

Translator: Dinh Lieu Vu Reviewer: Ai Van Tran

In the year 6 CE,

Vào năm thứ 6 công nguyên,

a fire devastated Rome.

một ngọn lửa đã tàn phá thành Rome.

In response,

Để ứng phó,

Emperor Augustus did something that had never been done before

Hoàng Đế Augustus đã làm điều mà chưa ai trước đó từng làm

in the history of the Empire.

trong lịch sử đế chế La Mã.

He created a permanent team of firefighters

Ông đã thành lập một nhóm lính cứu hỏa thường trực

who used buckets just like this one.

những người sẽ dùng những cái xô như này.

Augustus understood that individuals alone can't protect themselves from fires.

Augustus hiểu rằng những người dân

sẽ không thể tự bảo vệ mình trước hỏa hoạn.

They need help from the community.

Họ cần sự giúp đỡ từ cộng đồng.

When one person's house is on fire,

Khi nhà ai đó bị cháy,

that creates a risk for everyone else's homes.

đó sẽ là mối nguy hại tới những gia đình khác.

And so what we've had these last few years is like a horrific global fire.

Và những gì chúng ta thấy trong vài năm qua

gần giống như một đám cháy kinh hoàng.

The COVID pandemic has killed millions and upended economies,

Đại dịch COVID đã lấy đi sinh mạng của hàng triệu người

và làm đảo lộn nền kinh tế,

and we want to stop that from happening again.

và chúng ta muốn ngăn chặn điều đó tái diễn.

COVID, it's hard to overstate how awful it's been.

COVID, thật khó để phóng đại về sự khủng khiếp mà nó gây ra.

It's increased the health inequities between the rich and the poor.

Gia tăng sự bất bình đẳng về sức khỏe giữa người giàu và người nghèo.

Survival depended partly on your income, your race,

Sinh mạng phụ thuộc một phần vào thu nhập, chủng tộc,

the neighborhood you lived in.

và nơi chúng ta sinh sống.

And so we should seize this opportunity

Và chúng ta nên nắm lấy cơ hội này

to create a world where everyone has a chance

để tạo ra một thế giới nơi mọi người có cơ hội

to live a healthy and productive life.

để được sống lành mạnh và tích cực.

Also a life free from the fear of the next COVID-19.

Đó cũng là một cuộc sống tự do trước nỗi lo

về một đại dịch COVID-19 phía trước.

When I was on this stage in 2015,

Khi tôi đứng tại đây hồi năm 2015,

I was one of many people who said

tôi là một trong số nhiều người đã tiên đoán rằng

we weren't ready and we needed to get ready.

chúng ta chưa sẵn sàng và chúng ta cần phải chuẩn bị.

We didn't.

Chúng ta đã lỡ dịp.

The speech actually was watched by a lot of people.

Bài phát biểu nhận được nhiều sự quan tâm.

But 90 percent of the views were after it was too late.

Nhưng 90% số người xem tìm tới khi mọi thứ đã rồi.

(Laughter)

(Tiếng cười)

So now I hope the need is clear.

Vậy giờ tôi hy vọng hoàn cảnh đã rõ ràng.

And of course, we've learned a lot.

Và dĩ nhiên, ta đã học được nhiều điều.

During this pandemic,

Trong cuộc đại dịch này,

a lot of things worked well, a lot of things didn't work well.

có nhiều thứ tiến triển tốt, và nhiều thứ khác thì không.

And so we have all that knowledge to build a prevention system.

Và chúng ta đã có tất cả kiến thức

để xây dựng một hệ thống ngăn ngừa dịch bệnh.

COVID-19 can be the last pandemic if we take the right steps.

COVID-19 có thể là đại dịch cuối

nếu chúng ta có những nước đi đúng đắn.

So how, what are these steps?

Vậy bằng cách nào, và những chiến lược đó là gì?

Well, let's go back and look at what the Romans did.

Chà, hãy nhìn lại những gì mà người La Mã đã làm.

Think about how, over time, we've gotten good at preventing big fires.

Hãy nghĩ về việc, theo thời gian,

chúng ta đã ngăn ngừa hiệu quả các đám cháy lớn.

Fire prevention is kind of this pervasive thing.

Phòng cháy cũng là một công việc phổ biến.

It's well funded.

Được đầu tư hợp lý.

It's well understood.

Có nhận thức rõ ràng.

If an alarm went off right now,

Giờ đây, nếu chuông báo động vang lên,

everyone here would know we're supposed to calmly gather,

mọi người sẽ biết mình cần bình tĩnh tập trung lại,

go out and wait instructions.

đi ra ngoài và chờ đợi sự chỉ dẫn.

We'd know that help would be on the way

Chúng ta biết rằng ứng cứu đang tới

because we have lots of trained firefighters who practice.

bởi vì chúng ta có những người lính cứu hỏa

họ được đào tạo thực tế.

The United States alone has 370,000 full-time firefighters,

Chỉ tính riêng Hoa Kỳ có 370 nghìn lính cứu hỏa thường trực,

even more than I guessed that number would be.

thậm chí là còn nhiều hơn con số đó.

We also have access to water.

Chúng ta cũng có nguồn nước dự phòng.

The United States, for example, has almost nine million fire hydrants.

Ví dụ, ở Mỹ, có gần chín triệu trụ nước cứu hỏa.

And so that type of investment, that type of practice,

Và sự đầu tư tương tự, cho việc đào tạo huấn luyện,

that type of system is what we need to stop pandemics.

và xây dựng các hệ thống

là những gì chúng ta cần để ngăn chặn đại dịch.

Now, often in movies, we'll have pandemics.

Cho tới giờ, những đại dịch, mà chúng ta thấy trên phim.

And I'm always impressed with what takes place.

Và tôi luôn ấn tượng với những gì diễn ra.

Let's look at an example of this rapid response.

Hãy ngó qua một ví dụ về sự phản ứng nhanh này.

[Motaba River Valley, Zaire]

[Thung lũng sông Motaba, Zaire]

(Helicopter rotors whirring)

(Tiếng máy bay trực thăng)

Well, that's quite impressive.

Chà, khá ấn tượng.

We don't need the music,

Chẳng cần tới âm thanh,

but otherwise we saw exactly what should happen.

chúng ta đều thấy được chính xác những gì sẽ sảy ra.

An outbreak’s detected.

Dịch bệnh bùng phát.

Very quickly, literally within days,

Rất nhanh chóng, chỉ trong vài ngày,

doctors are dispatched.

các bác sĩ được phái đến.

They have a helicopter to get into exactly ground zero.

Họ có máy bay trực thăng để di chuyển đến tâm dịch.

They go in there, and they’ve got the right tools.

Họ tới đó, và đem theo những thiết bị phù hợp.

And this is what should happen when an outbreak is spotted.

Và đó là điều nên diễn ra khi có dịch bệnh bùng phát.

But we don't have that team, we don't have those resources.

Nhưng chúng ta thiếu nguồn lực, cơ sở vật chất y tế.

And if an outbreak took place in a low-income country,

Và nếu dịch bệnh bùng phát ở một quốc gia có thu nhập thấp,

it could be literally months

có thể sẽ mất hàng tháng trời

before we started to orchestrate those resources.

trước khi chúng ta bắt đầu việc dàn xếp những nguồn lực này.

So despite what you see in movies,

Vậy nên dù trên phim là vậy,

there is no group of experts standing by to prevent this disaster.

nhưng vẫn chưa có nhóm chuyên gia nào sẵn sàng phòng chống thảm họa này.

So we have to create a new team.

Vì thế chúng ta phải lập ra một nhóm mới.

I believe we should create what I call the GERM team.

Tôi tin rằng chúng ta cần lập ra một nhóm mà tôi gọi là GERM.

Germ stands for Global Epidemic Response and Mobilization.

GERM là viết tắt của Huy Động và Ứng Phó Bệnh Dịch Toàn Cầu.

This group is full-time.

Đây là nhóm thường trực.

Their only priority is pandemic prevention.

Và ưu tiên duy nhất của nhóm là ngăn ngừa đại dịch.

It's made up of a diverse set of specialists

Tập hợp những chuyên gia

with a lot of different realms of expertise:

với nhiều lĩnh vực chuyên môn đa dạng:

epidemiologists, data scientists,

họ là những nhà dịch tễ học, khoa học dữ liệu,

logistics experts.

chuyên gia hậu cần.

And it's not just scientific and medical knowledge.

Và không dừng lại ở hiểu biết về y tế và khoa học.

They also have to have communication and diplomacy skills.

Họ cũng cần phải có những kĩ năng về ngoại giao và liên lạc.

The cost of this team is significant.

Chi phí của nhóm cũng rất đáng kể.

It's over a billion a year

Hơn một tỉ USD mỗi năm

to support the 3,000 people who would be on this team.

để hỗ trợ cho một nhóm gồm 3000 người.

And its mission is to stop outbreaks before they become pandemics.

Và với nhiệm vụ ngăn chặn dịch bệnh bùng phát

trước khi nó trở thành đại dịch.

The work would be coordinated by the WHO.

Công việc có thể được điều phối bởi WHO.

They'd be present in many locations around the world,

Họ sẽ có mặt ở nhiều nơi trên khắp thế giới,

stationed in public health agencies.

làm việc tại các cơ quan y tế cộng đồng.

They'd work closely with the national teams,

Họ sẽ liên kết chặt chẽ với các nhóm y tế nội địa,

depending on the income level.

tùy thuộc vào mức thu nhập.

They'd have more in the lower-income countries.

Cần có nhiều thành viên ở các quốc gia có thu nhập thấp.

You know, for example, we could have GERM members

Mọi người biết đấy, ví dụ, chúng ta có các thành viên nhóm GERM

say an epidemiologist, working out of the Africa CDC office in Abuja.

là các nhà dịch tễ học, làm việc tại văn phòng CDC Châu Phi ở Abuja.

And a very important thing is that like firefighters,

Và một điều tối quan trọng giống như những người lính cứu hỏa,

a GERM team would do drills.

là nhóm GERM sẽ thao luyện.

When you want to have quick response,

Muốn phản ứng nhanh chóng,

when you want to make sure you have all the pieces there

đảm bảo khi có mọi thứ trong tay

and you can move very quickly, practice is key.

và được triển khai sớm, thì tập luyện là chìa khóa.

That's how you make sure everyone knows what to do.

Đó là cách để đảm bảo rằng mọi người biết phải làm những gì.

Now, this team, there could be periods where there's no risky outbreak

Vậy thì, nhóm GERM, sẽ có những giai đoạn mà không có mối nguy hại từ dịch bệnh

and they can keep their skills strong

và họ có thể duy trì kĩ năng thành thạo

by working on some of the other infectious diseases,

nhờ nghiên cứu một vài căn bệnh lây nhiễm khác,

but that would be a second priority.

nhưng đó sẽ là ưu tiên thứ yếu.

They would work with countries to strengthen their health systems.

Họ sẽ làm việc với các nước để củng cố các hệ thống y tế.

The health systems are the front line.

Các hệ thống y tế là các trận địa.

You need to know if, say,

Mọi người cần biết rằng nếu, giả sử,

a lot of people show up with a new kind of cough,

nhiều người xuất hiện triệu chứng ho lạ thường,

that’s when GERM needs to look into it and say, is this an outbreak?

và khi đó nhóm cần xem xét và đưa ra nhận định,

đây có phải là bệnh lây lan hay không?

Is there a new pathogen here?

Đó có phải là mầm bệnh mới?

What is the sequence of that?

Trình tự ứng phó sẽ là gì?

And so for all of this, the first 100 days are key.

Và với tình hình này, 100 ngày đầu sẽ là chìa khóa.

Viruses spread exponentially.

Vi-rút lây lan theo cấp số mũ.

And so if you get in there when the infection rate is fairly small,

Và nếu chúng ta ở đó khi có tỉ lệ lây nhiễm thật sự nhỏ,

you can actually stop the spread.

thì rất có thể ngăn chặn được sự lây lan.

You know, in this epidemic,

Chúng ta điều biết, trong dịch bệnh này,

if we'd been able to stop it within 100 days,

nếu có thể ngăn chặn chỉ trong 100 ngày,

we would have saved over 98 percent of the lives.

chúng ta sẽ có thể cứu được tới 98% sinh mạng.

Now, we did have countries that did a good job.

Tới nay, đã có những quốc gia thực hiện rất tốt.

Australia is an example.

Australia là một ví dụ.

They orchestrated diagnostic capacity.

Họ đã sắp xếp khả năng chẩn đoán.

They came up with distancing policies and quarantine policies.

Họ đưa ra những chính sách về dãn cách và cách ly.

And so their overall death rate per capita will be well less

Và tỉ lệ tử vong theo đầu người ít hơn

than a 10th of other countries.

1/10 so với các quốc gia khác.

But we did not, as a world, contain it.

Còn chúng ta và cả thế giới đã không làm vậy.

And that's what we have to do next time.

Và đó là những gì chúng ta sẽ phải làm trong lần tới.

When COVID struck, we were almost like Rome

Khi COVID tấn công, chúng ta chẳng khác gì thành Rome

before they had fire buckets and firefighters.

thiếu người lính cứu hỏa và những cái xô.

We didn't have the people, the systems or the tools we need.

Chúng ta không có nguồn lực, thiếu các hệ thống và công cụ cần thiết.

Now, with the right investments,

Giờ đây, với sự đầu tư hợp lý,

we can have a whole new generation of tools,

chúng ta có thể có những công cụ hoàn toàn mới,

better diagnostics, therapeutics and vaccines.

những chẩn đoán hiệu quả hơn,

những phương pháp trị liệu và các loại vaccine.

A good example in the diagnostic area is this little machine,

Một ví dụ hay trong lĩnh vực chẩn đoán đó là thiết bị nhỏ này,

this is called the Lumira.

đây gọi là máy Lumira.

We can have these all over the world that can test for any number of diseases.

Chúng ta có thể phân phối nó ra toàn thế giới

để xét nghiệm với bất kì loại bệnh nào.

It’s a 10th as expensive as PCR,

Nó đắt gấp 10 lần PCR,

it’s absolutely as accurate, and it’s simple.

hoàn toàn chính xác và gọn nhẹ.

So it can be used anywhere.

Và nó có thể được dùng ở bất cứ đâu.

We need other R&D investments.

Ta cần đầu tư nghiên cứu và phát triển.

One that I'm very excited about is the idea of a drug

Một thứ mà tôi rất hứng thú đó là ý tưởng về một loại thuốc

that you inhale that blocks you from getting infected.

mà khi hít vào sẽ ngăn ngừa sự lây nhiễm.

It can be pathogen-independent and trigger your immune system

Đó có thể là một mầm bệnh độc lập và kích hoạt hệ miễn dịch

so that you'll be protected.

để bảo vệ bạn.

A lot of the tools, the diagnostic tools

Có rất nhiều công cụ, những công cụ chẩn đoán

and those infection-blocking tools are important

và ngăn chặn sự lây nhiễm thì vô cùng quan trọng

because they can be staged in advance.

bởi vì chúng sẽ giúp chúng ta chuẩn bị trước.

Now, we also need vaccines,

Và chúng ta cũng cần vaccine,

but we want to stop the outbreak

nhưng muốn ngăn chặn bùng phát

before we have to do a global vaccination campaign.

trước đó chúng ta phải có những chiến dịch tiêm chủng toàn cầu.

And so vaccines can play a couple of different roles,

Mà vì thế vaccine mới có thể đem đến nhiều vai trò khác nhau,

but not the primary role.

nhưng sẽ đóng vai trò phụ.

We have to invest in more than just that.

Chúng ta cần đầu tư nhiều hơn thế.

When we look at vaccines, they were the miracle of this epidemic.

Khi nhìn vào các loại vaccine, chúng là phép màu hóa giải dịch bệnh này.

They saved millions of lives, but they can be far better.

Vaccine bảo vệ sinh mạng của hàng triệu người,

và có thể còn hơn thế.

We need to invent easier-to-deliver vaccines

Chúng ta cần đầu tư để vaccine dễ dàng phân phối

that are just a patch you put on your arm

mà chỉ với một miếng dán ốp lên cánh tay

or something that you inhale.

hay loại thuốc dùng để hít.

We need vaccines that actually block infections.

Chúng ta cần vaccine thực sự chặn đứng lây nhiễm.

In this case, there were lots of breakthrough infections.

Hiện tại, đã có nhiều kiểu lây nhiễm đột phá.

We need vaccines that are broad spectrum,

Chúng ta cần những loại vaccine phổ rộng,

so they work against most of the emerging variants,

giúp chống lại hầu hết các biến thể mới xuất hiện,

which we did not have this time.

thứ mà chúng ta đang chưa có.

And we also need factories that are standing by

Chúng ta cũng cần các nhà máy luôn sẵn sàng

so we can build enough vaccines for the entire world

để có thể sản xuất vaccine cho toàn bộ thế giới

within six months

chỉ trong vòng sáu tháng

and achieve far better equity.

và đem đến sự cân bằng.

The vaccines can also do something that would be super helpful,

Những loại vaccine cũng có thể làm thứ gì đó siêu hiệu quả,

which is to help us eradicate entire families of viruses.

mà sẽ giúp diệt trừ toàn bộ họ vi-rút.

Innovative new vaccines used properly could get rid of the flu family,

Những loại vaccine cải tiến mới được sử dụng phù hợp

có thể loại bỏ các chủng vi-rút cúm,

the coronavirus family.

vi-rút corona.

And there's a huge burden of those,

Và đó là trọng trách lớn,

even in non-pandemic years,

kể cả trong những năm tháng bình thường,

and if we get rid of it, it can never cause a pandemic.

và nếu chúng ta làm được, thì đại dịch sẽ không sảy ra nữa.

So I'm talking about investments in three broad areas:

Vì vậy mà tôi nhắc đến việc đầu tư trong ba lĩnh vực chính:

Disease monitoring,

Kiểm soát bệnh dịch,

that's GERM.

chính là nhóm GERM.

The R and D tools that are far better.

Nghiên cứu, phát triển những công cụ hiệu quả hơn.

And finally, and the most expensive, is improved health systems.

Và cuối cùng, đắt đỏ nhất, chính là cải thiện các hệ thống y tế.

This won't be cheap, but it'll save lives.

Sẽ không hề rẻ, nhưng sẽ tiết kiệm sinh mạng.

And even it'll save money in the long run.

Mà thậm chí còn tiết kiệm tài chính về lâu dài.

It's like an insurance policy.

Giống như một chính sách bảo hiểm.

The cost to prevent the next pandemic will be tens of billions of dollars.

Cái giá để ngăn chặn đại dịch tiếp theo sẽ lên tới hàng chục tỉ USD.

But let's compare that to what we just went through.

Nhưng hãy so sánh với những gì mà chúng ta đã trải qua.

The IMF estimates that COVID has cost nearly 14 trillion dollars.

IMF đã ước tính rằng COVID đã gây thiệt hại gần 14 nghìn tỉ USD.

And so we need to spend billions in order to save trillions.

Và chúng ta cần bỏ ra hàng tỉ USD để cứu vãn hàng nghìn tỉ USD.

And here's the best part of this.

Và đó là giải pháp tối ưu nhất.

Even when we're not having an outbreak, these investments like the Lumira,

Kể cả khi không có bệnh dịch bùng phát, những khoản đầu tư vào Lumira,

those new vaccines,

hay các loại vaccine mới,

they will make people healthier.

sẽ giúp con người sống khỏe mạnh hơn.

They'll shrink the gap, the health equity gap,

Rút ngắn khoản cách, bình đẳng về sức khỏe,

which is gigantic, between rich and poor countries.

đó là lỗ hổng lớn, khoảng cách giàu nghèo.

For example, we can detect more HIV cases and do a better job of treatment.

Ví dụ như, chúng ta có thể phát hiện nhiều hơn các ca nhiễm HIV

và có phác đồ điều trị tốt hơn.

We can reduce deaths from malaria.

Chúng ta có thể giảm tỉ lệ tử vong do căn bệnh sốt rét.

We can get more people high-quality care.

Nhiều người sẽ được chăm sóc sức khỏe với chất lượng cao.

And so this is not just a downer

Không chỉ là loại thuốc giảm đau

about how to stop things from getting worse,

dùng để ngăn mọi thứ trở nên tồi tệ,

but also a chance to make things better.

mà đó còn là cơ hội khiến mọi thứ trở nên tốt hơn.

If we take the right steps,

Nếu có những nước đi đúng đắn,

we can make COVID-19 the last pandemic,

chúng ta có thể khiến COVID-19 trở thành đại dịch cuối cùng,

and we can build a healthier, more equitable world for everyone.

và xây dựng thế giới công bằng và lành mạnh hơn tới mọi người.

Thank you.

Cám ơn mọi người.

(Applause)

(Vỗ tay)

Helen Walters: Cám ơn anh rất nhiều.

Helen Walters: Thank you so much.

I have a few follow-up questions

Tôi có một vài câu hỏi sau

and one is really about the formal status of GERM.

và một trong số đó quan tâm về hiện trạng của nhóm GERM.

So you mentioned this would cost a billion dollars,

Vì anh nói đến chi phí của nhóm sẽ khoảng một tỉ USD,

you mentioned it comes through the WHO,

và nó đến từ WHO,

but exactly who's running this, how does this work,

nhưng ai đang vận hành nhóm, nhóm hoạt động ra sao,

how do we make this happen?

và làm thế nào để khởi động nhóm?

BG: Well, GERM does not exist.

BG: Chà, nhóm GERM không có thật.

It's a proposal I'm putting forward that hopefully over the next year,

Đó chỉ là một đề xuất mà tôi đặt ra trước mắt

với hy vọng trong những năm tới,

while the pain of the pandemic is still clear in people's minds,

khi sự mất mát đến từ đại dịch vẫn còn in sâu trong tâm trí mọi người,

will get a global consensus.

mọi người sẽ cùng đồng thuận.

The rich-world governments will have to step up

Chính phủ các nước phát triển sẽ phải thúc đẩy

like they do with all the aid things and come up with that money.

tất cả hình thức viện trợ và huy động số tiền đó.

The way the personnel systems works, so that it's under WHO,

Cách thức hoạt động của các hệ thống nhân sự,

được kiểm soát bởi WHO,

but a really top-notch team,

nhưng đó sẽ là nhóm thực sự hiệu quả,

there will be a lot of debate about how to do that well.

và sẽ có nhiều tranh cãi về việc làm thế nào cho tốt.

So, you know, I'm putting it forward

Vì vậy, tôi đưa ra đề xuất

and hopefully within the next year we'll get that consensus.

và hy vọng trong vài năm tới mọi người sẽ hưởng ứng.

HW: Who do you need to pick that up next?

HW: Vậy tiếp theo anh sẽ đề cập điều gì?

BG: Well, it's really the rich-world governments.

BG: À, đó sẽ là chính phủ những nước phát triển.

The WHO has this big yearly meeting, the World Health Assembly,

WHO tổ chức hội nghị lớn hằng năm, đó là Đại Hội Đồng Y Tế Thế Giới,

and at some point somebody will put forward a resolution

và sẽ tới lúc ai đó sẽ đề xuất nghị quyết

and we'll see if the extra resources can be put in for that.

và chúng ta sẽ xem xét những nguồn lực bổ sung

có thể tham gia.

After World War II, we did a lot.

Sau thế chiến thứ hai, chúng ta đã làm được nhiều thứ.

You know, we created the United Nations, we talked a lot about war.

Chúng ta đã thành lập ra Liên Hợp Quốc,

chúng ta bàn nhiều về chiến tranh.

So I'd be stunned, although, you know,

Tôi đã khá bất ngờ, dù cho, như mọi người thấy,

so far the action has been less than I would have expected,

diễn biến hiện giờ vẫn không như chúng ta mong đợi,

I'd be stunned if we don't go forward with something pretty close

và sẽ còn bất ngờ hơn

nếu chúng ta không xúc tiến một thứ gì đó gần giống với

to what I'm laying out there.

những gì tôi đã nhắc đến.

HW: This has been pretty personal for you.

HW: Đây là một câu hỏi cá nhân.

You know, the anti-vaxxers are out there, they are loud,

Anh biết đấy, những người mà phản đối vaccine, họ lên tiếng,

and this has become personal.

về vấn đề cá nhân.

I just wanted to ask, like, how are you managing that?

Tôi chỉ thắc mắc rằng, anh đối mặt với chuyện đó ra sao?

BG: Well, it's kind of weird.

BG: Chà, Câu hỏi này khá dị.

(Laughter)

(Tiếng cười)

(Applause)

(Vỗ tay)

Now, our foundation, the Gates Foundation, is very involved in vaccines,

Hiện giờ, quỹ Gates Foundation, đã tham gia vào lĩnh vực vaccine,

the invention of new vaccines, funding vaccines.

phát minh và đầu tư vào những loại vaccine mới,

And we're very proud that through joint efforts like GAVI,

Và chúng tôi tự hào rằng

thông qua những nỗ lực chung như liên minh GAVI,

that saved tens of millions of lives.

đã cứu hàng chục triệu sinh mạng.

So it's somewhat ironic to have somebody turn around and say, no, you know,

Vì vậy phần nào đó sẽ hơi mỉa mai

tới những ai xung quanh đang nói,

we're using vaccines to kill people or to make money or, you know,

rằng chúng tôi sử dụng vaccine để hại mọi người

hay chỉ để kiếm tiền hay,

we started the pandemic,

chúng tôi tạo ra đại dịch,

even some strange things like, that I somehow want to track, you know,

kể cả những câu chuyện nghe lạ tai, như bằng cách nào đó,

the location of individuals

tôi muốn theo dõi mọi người

because I'm so deeply desirous to know where everybody is.

bởi vì tôi rất thèm khát muốn có được vị trí nơi mọi người ở.

(Laughter)

(Tiếng cười)

I'm not sure what I'm going to do with that information.

Tôi cũng không biết phải làm sao với những tin như vậy.

(Laughter)

(Tiếng cười)

You know, does this turn into something where, you know,

Mọi người thấy, chuyện này có thể đưa ta đến một nơi, mà ở đó

there's constantly crazy people showing up?

toàn những con người điên rồ không nhỉ?

Who knows?

Ai mà biết được?

But, you know, hopefully, as the pandemic calms down,

Nhưng, mọi người, hi vọng rằng, khi đại dịch nguôi đi,

people are more rational about, hey,

khi mọi người có hiểu biết hơn,

vaccines are a miracle and there's a lot more we can do.

thì vaccine là một phép màu và sẽ còn nhiều thứ chúng ta có thể làm.

HW: So the future is in our hands in the present.

HW: Tương lai giờ đây đang nằm trong tay chúng ta.

Bill Gates, thank you so much for being here.

Bill Gates, rất cám ơn anh vì đã tới đây.

BG: Thank you.

BG: Cám ơn mọi người.

(Applause)

(Vỗ tay)