Depressed dogs, cats with OCD -- what animal madness means for us humans | Laurel Braitman

Translator: Khanh Do-Bao Reviewer: Hoa Ho

Oliver was an extremely dashing,

Oliver là một anh chàng cực kì bảnh bao

handsome, charming and largely unstable male

đẹp trai, ngọt ngào và bất an

that I completely lost my heart to.

mà tôi rất mực yêu quý

(Laughter)

(cười lớn)

He was a Bernese mountain dog,

Chàng ta là giống chó núi Đức

and my ex-husband and I adopted him,

mà chồng cũ và tôi nhận nuôi

and about six months in,

được khoảng sáu tháng thì

we realized that he was a mess.

chúng tôi nhận ra nó là mối phiền toái

He had such paralyzing separation anxiety

Nó bị hội chứng sợ bị bỏ rơi nặng

that we couldn't leave him alone.

không lúc nào chịu ở một mình

Once, he jumped out of our third floor apartment.

Có lần nó nhảy xuống đất từ lầu ba nơi chúng tôi ở

He ate fabric. He ate things, recyclables.

Nó ăn vải. Nó ăn đủ thứ, cả đồ tái chế

He hunted flies that didn't exist.

Nó đuổi bắt những con ruồi tưởng tượng

He suffered from hallucinations.

Nó mắc bệnh ảo giác

He was diagnosed with a canine compulsive disorder

Nó được chuẩn đoán mắc bệnh tăng động ở chó

and that's really just the tip of the iceberg.

mà đó chỉ mới là phần nổi của tảng băng

But like with humans,

Cũng như con người,

sometimes it's six months in

có khi ta cũng mất sáu tháng

before you realize that

mới nhận ra rằng

the person that you love has some issues.

người bạn yêu có vấn đề tâm lý

(Laughter)

(cười lớn)

And most of us do not take the person we're dating

Và phần lớn chúng ta không dẫn họ

back to the bar where we met them

lại chỗ quán bar nơi ta gặp họ

or give them back to the friend that introduced us,

hay "hoàn" lại cho người mai mối

or sign them back up on Match.com.

hay "trả hàng" lại Match.com (trang web hẹn hò online)

(Laughter)

(cười)

We love them anyway,

Chúng ta vẫn cứ yêu họ

and we stick to it,

vẫn ở bên giúp đỡ họ

and that is what I did with my dog.

và đó là điều tôi làm cho chú chó của mình

And I was a — I'd studied biology.

Tôi là một...- Tôi học Sinh học

I have a Ph.D. in history of science

Tôi có bằng Tiến sĩ lịch sử khoa học

from MIT,

của trường đại học MIT

and had you asked me 10 years ago

Mười năm trước nếu bạn hỏi tôi

if a dog I loved, or just dogs generally,

chú chó cưng, hoặc loài chó nói chung

had emotions, I would have said yes,

có cảm xúc không? Tôi sẽ nói có.

but I'm not sure that I would have told you

Nhưng chắc tôi sẽ không nói

that they can also wind up with an anxiety disorder,

chúng có thể mắc bệnh bất an kinh niên

a Prozac prescription and a therapist.

có đơn thuốc an thần và bác sĩ trị liệu.

But then, I fell in love, and I realized that they can,

Nhưng khi tôi trở nên gắn bó, tôi nhận ra rằng

and actually trying to help my own dog

việc chó cũng có thể được chữa bệnh

overcome his panic and his anxiety,

để vượt qua nỗi sợ hãi và lo lắng,

it just changed my life.

Nó đã thay đổi cuộc sống của tôi.

It cracked open my world.

Mở rộng tầm nhìn của tôi.

And I spent the last seven years, actually,

Và tôi thật sự đã dành 7 năm qua,

looking into this topic of mental illness in other animals.

nghiên cứu bệnh tâm lý ở động vật.

Can they be mentally ill like people,

Chúng có thể mắc bệnh tâm lý không?

and if so, what does it mean about us?

Nếu có, điều đó có ý nghĩa gì đối với chúng ta?

And what I discovered is that I do believe

Tôi nghiên cứu ra được rằng,

they can suffer from mental illness,

động vật có thể mắc bệnh tâm lý.

and actually looking and trying to identify mental illness in them

Việc nhận biết bệnh lý ở động vật

often helps us be better friends to them

giúp ta dễ làm thân với chúng,

and also can help us better understand ourselves.

và cũng giúp ta hiểu bản thân ta hơn.

So let's talk about diagnosis for a minute.

Ví dụ như việc chẩn bệnh.

Many of us think that we can't know

Nhiều người nghĩ rằng làm sao hiểu được

what another animal is thinking,

động vật nghĩ gì,

and that is true,

điều đó cũng đúng.

but any of you in relationships —

Nhưng bất kì ai có mối quan hệ

at least this is my case —

hay ít nhất như trường hợp của tôi,

just because you ask someone that you're with

dù bạn có hỏi những người xung quanh

or your parent or your child how they feel

hay bố mẹ, con cái họ cảm thấy thế nào

doesn't mean that they can tell you.

chưa chắc họ sẽ nói cho bạn hiểu,

They may not have words to explain

Họ có thể không diễn giải được

what it is that they're feeling,

chính xác cảm giác đó,

and they may not know.

có khi họ còn không nhận thức được.

It's actually a pretty recent phenomenon

Thực ra có thể tìm hiểu cảm xúc một người

that we feel that we have to talk to someone

thông qua đối thoại bằng lời

to understand their emotional distress.

để hiểu những cảm xúc phiền muộn của họ.

Before the early 20th century,

Những năm trước thế kỉ 20

physicians often diagnosed emotional distress

nhà vật lí trị liệu thường

in their patients just by observation.

chẩn đoán chứng trầm cảm qua quan sát bên ngoài.

It also turns out that thinking about

Bên cạnh đó, tình hình

mental illness in other animals

bệnh tâm lý ở động vật

isn't actually that much of a stretch.

cũng chỉ được xem xét gần đây.

Most mental disorders in the United States

Bệnh tâm lý thường gặp gặp nhất ở Mỹ

are fear and anxiety disorders,

là chứng rối loạn vì sợ và lo lắng,

and when you think about it, fear and anxiety

Nghĩ kỹ mà xem, cảm xúc sợ hãi và lo lắng

are actually really extremely helpful animal emotions.

thực ra là những cảm xúc cực kỳ hữu ích xuất phát từ động vật.

Usually we feel fear and anxiety in situations that are dangerous,

Thường ta chỉ thấy sợ khi ở trong tình trạng nguy hiểm

and once we feel them,

và một khi thấy sợ,

we then are motivated to move away

ta có động lực

from whatever is dangerous.

tránh xa khỏi nơi nguy hiểm

The problem is when we begin to feel fear and anxiety in situations that don't call for it.

Vấn đề là ta lại thấy sợ và lo lắng trong tình huống không thích hợp.

Mood disorders, too, may actually just be

Rối loạn tâm trạng cũng là một trong những

the unfortunate downside of being a feeling animal,

cái hại của động vật có cảm xúc,

and obsessive compulsive disorders also

chứng rối loạn mất kiểm soát (OCD) cũng thế,

are often manifestations of a really healthy animal thing

thường là biểu hiện của những cảm xúc động vật rất có ích

which is keeping yourself clean and groomed.

để chúng giữ vệ sinh cho bản thân.

This tips into the territory of mental illness

Một số mẹo khi vào lãnh thổ của bệnh lý tâm thần

when you do things like

khi bạn hành động giống như

compulsively over-wash your hands or paws,

liên tục rửa tay hay liên tục làm sạch chân

or you develop a ritual that's so extreme

hay bạn tự đặt ra nghi thức nghiêm ngặt đến nỗi

that you can't sit down to a bowl of food

bạn không thể ngồi xuống ăn cơm

unless you engage in that ritual.

nếu như chưa làm xong nghi thức đó.

So for humans, we have the "Diagnostic and Statistical Manual,"

Đối với người, ta có quyển "Hướng dẫn đoán chẩn bệnh tật"

which is basically an atlas

tức bộ toàn thư cập nhật nhất

of the currently agreed-upon mental disorders.

về toàn bộ các bệnh tâm lý được công nhận.

In other animals, we have YouTube.

Còn với động vật, ta chỉ có... Youtube.

(Laughter)

(Tiếng cười)

This is just one search I did for "OCD dog"

Đây là kết quả tôi tìm cho từ khoá "OCD ở chó"

but I encourage all of you

nhưng bạn nên tìm thử từ khoá

to look at "OCD cat."

"OCD ở mèo" còn thú vị hơn nữa.

You will be shocked by what you see.

Bạn sẽ sốc bởi kết quả tìm được cho xem.

I'm going to show you just a couple examples.

Tôi sẽ cho bạn xem vài ví dụ.

This is an example of shadow-chasing.

Đây là ví dụ về chứng cuồng bắt bóng

I know, and it's funny and in some ways it's cute.

Trông thì buồn cười và dễ thương thật đấy.

The issue, though, is that dogs can develop compulsions like this

Vấn đề là, những chú chó mắc chứng OCD thế này

that they then engage in all day.

Có thể lặp lại hành vi cả ngày trời.

So they won't go for a walk,

Chúng sẽ không thèm đi dạo

they won't hang out with their friends,

không cần đồng loại bè bạn

they won't eat.

không thèm ăn

They'll develop fixations

Chúng tập trung cao độ

like chasing their tails compulsively.

đuổi bắt đuôi liên tục không nghỉ.

Here's an example of a cat named Gizmo.

Đây là chú mèo tên Gizmo.

He looks like he's on a stakeout

Có vẻ chú đang rình mò thì phải,

but he does this for many, many, many hours a day.

nhưng chú cứ thế này giờ này sang giờ khác

He just sits there and he will paw and paw and paw

ngồi bệ cửa mà lật thanh rèm cửa

at the screen.

lặp đi lặp lại.

This is another example of what's considered

Đây cũng là một ví dụ về

a stereotypic behavior.

hành vị rối loạn lặp lại

This is a sun bear at the Oakland Zoo named Ting Ting.

Chú gấu ở sở thú Oakland tên TIng Ting.

And if you just sort of happened upon this scene,

Nếu bạn đứng xem lúc này

you might think that Ting Ting

bạn sẽ chỉ tưởng

is just playing with a stick,

chú đang nghịch cành cây

but Ting Ting does this all day,

nhưng TIng Ting cứ nghịch suốt ngày,

and if you pay close attention

và nếu bạn chú ý quan sát

and if I showed you guys the full half-hour of this clip,

suốt độ dài nửa tiếng của clip này,

you'd see that he does the exact same thing

bạn sẽ thấy chú chỉ làm đúng một việc

in the exact same order, and he spins the stick

đặt cành cây đúng thứ tự đó, quay cành cây

in the exact same way every time.

đúng một kiểu lặp đi lặp lại.

Other super common behaviors that you may see,

Một hành vi cực kỳ phổ biến nữa,

particularly in captive animals,

đặc biệt ở thú bị nhốt

are pacing stereotypies or swaying stereotypies,

là đi qua lại hoặc lắc người.

and actually, humans do this too,

Con người cũng thế thôi.

and in us, we'll sway,

Ta cũng lắc người,

we'll move from side to side.

quay ngang quay ngửa.

Many of us do this, and sometimes

Đôi khi ta làm thế để

it's an effort to soothe ourselves,

để trấn an bản thân,

and I think in other animals that is often the case too.

thì thú vật cũng có mục đích như vậy.

But it's not just stereotypic behaviors

Nhưng thú vật không chỉ

that other animals engage in.

mắc chứng cuồng lặp hành động

This is Gigi. She's a gorilla that lives

Đây là khỉ Gigi sống ở

at the Franklin Park Zoo in Boston.

vườn thú Frankin ở Boston.

She actually has a Harvard psychiatrist,

Nó có bác sĩ tâm lý từ Havard theo dõi

and she's been treated for a mood disorder

và đang được chữa bệnh rối loạn tâm trạng

among other things.

và một số bệnh khác.

Many animals develop mood disorders.

Nhiều động vật mắc bệnh này.

Lots of creatures —

Rất nhiều là khác...

this horse is just one example —

ví dụ như loài ngựa

develop self-destructive behaviors.

chúng có hành vi huỷ hoại bản thân.

They'll gnaw on things

Chúng sẽ cắn xé đủ thứ

or do other things that may also soothe them,

hoặc cắn xé bản thân

even if they're self-destructive,

chỉ để địu đi.

which could be considered similar

Hành vi này khá giống

to the ways that some humans cut themselves.

việc một số người tự rạch tay chân.

Plucking.

Thú vật có thể tự nhổ lông

Turns out, if you have fur or feathers or skin,

Nếu bạn có lông vũ hoặc da dày

you can pluck yourself compulsively,

bạn cũng tự nhổ lông cạo da mình được.

and some parrots actually have been studied

Một số loài vẹt cũng được nghiên cứu

to better understand trichotillomania, or compulsive plucking in humans,

để hiểu bệnh cuồng bứt tóc cào da ở người,

something that affects

chứng bệnh gây hại đến

20 million Americans right now.

20 triệu người Mỹ.

Lab rats pluck themselves too.

Chuột bạch cũng có chứng này.

In them, it's called barbering.

Ở chuột, ta gọi là chứng cắt lông.

Canine veterans of conflicts of Iraq and Afghanistan

Những chú chó quân đội trong chiến tranh Afghanistan

are coming back with what's considered canine PTSD,

sau khi trở về nhiều chú mắc chứng chấn động chiến tranh,

and they're having a hard time reentering civilian life

rất khó hoà nhập lại với cộng đồng văn minh

when they come back from deployments.

sau khi thôi chiến đấu.

They can be too scared to approach men with beards

Chúng sẽ đâm sợ người có râu rậm

or to hop into cars.

hoặc sợ vào trong xe hơi.

I want to be careful and be clear, though.

Tôi cũng có một lưu ý ở đây.

I do not think that canine PTSD

Tôi không cho rằng chứng chấn động chiến tranh

is the same as human PTSD.

ở chó cũng biểu hiện như người,

But I also do not think that my PTSD

cũng như biểu hiện chấn động

is like your PTSD,

ở tôi sẽ khác ở bạn,

or that my anxiety or that my sadness is like yours.

chứng lo lắng bất an của tôi cũng khác bạn.

We are all different.

Mỗi người một vẻ.

We also all have very different susceptibilities.

Mỗi người có điểm nhạy cảm khác nhau.

So two dogs, raised in the same household,

Nếu có 2 chú chó, được nuôi cùng nhà,

exposed to the very same things,

đối mặt những tình huống giống nhau,

one may develop, say, a debilitating fear of motorcycles,

một chú có thể mắc chứng suy nhược do sợ xe máy,

or a phobia of the beep of the microwave,

hoặc cuồng sợ tiếng bíp lò vi sóng,

and another one is going to be just fine.

còn chú kia hoàn toàn bình thường.

So one thing that people ask me pretty frequently:

Có một điều nhiều người hỏi tôi:

Is this just an instance of humans

Những ví dụ nãy giờ là động vật

driving other animals crazy?

rối loạn tâm lý do hành vi người,

Or, is animal mental illness just a result of mistreatment or abuse?

hay là chỉ khi bị lạm dụng, ngược đãi thú vật mới có rối loạn tâm lý?

And it turns out we're actually

Câu trả lời thực ra

so much more complicated than that.

phức tạp hơn thế nhiều.

So one great thing that has happened to me

Tôi cũng có một may mắn

is recently I published a book on this,

xuất bản sách về vấn đề này,

and every day now that I open my email

Giờ thì mỗi khi mở email

or when I go to a reading

hoặc đi họp

or even when I go to a cocktail party,

thậm chí là khi dự tiệc,

people tell me their stories

mọi người hay kể tôi nghe

of the animals that they have met.

chuyện hành vi lạ ở thú vật.

And recently, I did a reading in California,

Gần đây trong buổi nói chuyện ở California,

and a woman raised her hand after the talk and she said,

có một phụ nữ xin trình bày ý kiến

"Dr. Braitman, I think my cat has PTSD."

"Bác sĩ Braitman ơi, hình như mèo nhà tôi bị chấn động tâm lý."

And I said, "Well, why? Tell me a little bit about it."

Tôi hỏi: "Thật ư? Tại sao thế?"

So, Ping is her cat. She was a rescue,

Cô ấy kể về chú mèo tên Ping được đưa về trại thú

and she used to live with an elderly man,

từ nhà một người lớn tuổi sống,

and one day the man was vacuuming

sau khi người này đột ngột

and he suffered a heart attack, and he died.

lên cơn đau tim và qua đời trong lúc hút bụi.

A week later, Ping was discovered in the apartment

Một tuần sau, Ping được phát hiện

alongside the body of her owner,

và đưa ra khỏi nhà cùng với xác người chủ,

and the vacuum had been running the entire time.

trong khi máy hút bụi mở suốt.

For many months, up to I think two years after that incident,

Tôi suy nghĩ về tai nạn đó suốt hai năm sau đó.

she was so scared she couldn't be in the house when anyone was cleaning.

Chú mèo đâm sợ máy hút bụi mỗi khi có ai dùng.

She was quite literally a scaredy cat.

Chú sợ hãi tột độ.

She would hide in the closet.

Nó sẽ trốn vào tủ,

She was un-self-confident and shaky,

run sợ lẩy bẩy yếu cả người.

but with the loving support of her family,

Nhưng với tình thương và sự kiên nhẫn

a lot of a time, and their patience,

của gia đình mới,

now, three years later,

ba năm sau,

she's actually a happy, confident cat.

chú đã thành chú mèo tự tin, khoẻ mạnh.

Another story of trauma and recovery that I came across

Một câu chuyện khác về việc hồi phục rối loạn tâm lý

was actually a few years ago.

xảy ra vài năm trước.

I was in Thailand to do some research.

Tôi đang nghiên cứu ở Thái Lan

I met a monkey named Boonlua,

và gặp một chú khỉ tên Boonlua.

and when Boonlua was a baby,

Khi còn bé,

he was attacked by a pack of dogs,

nó bị một bầy chó tấn công

and they ripped off both of his legs and one arm,

bị cắn nát chân và một tay,

and Boonlua dragged himself to a monastery,

nó cố lết đến một ngôi chùa, từ đó

where the monks took him in.

các thầy tu chăm sóc nó.

They called in a veterinarian, who treated his wounds.

Họ gọi bác sĩ thú y đến cứu chữa.

Eventually, Boonlua wound up

Cuối cùng thì,

at an elephant facility,

Boonlua được đưa đến trại voi,

and the keepers really decided to take him under their wing,

chủ trại quyết định nuôi nó

and they figured out what he liked,

họ dần hiểu nó thích gì,

which, it turned out, was mint Mentos

nó thích kẹo Mentos bạc hà

and Rhinoceros beetles and eggs.

kẹo bọ cứng và trứng.

But they worried, because he was social, that he was lonely,

Họ lo là nó cô đơn thiếu bạn,

and they didn't want to put him in with another monkey,

nhưng họ không cho nó chơi với những con khỉ khác,

because they thought with just one arm,

vì sợ nó có mỗi một tay

he wouldn't be able to defend himself or even play.

sẽ không chơi đùa hay tự vệ được.

And so they gave him a rabbit,

Thế là họ cho chơi với thỏ,

and Boonlua was immediately a different monkey.

Boonlua trở thành chú khỉ khác hẳn.

He was extremely happy to be with this rabbit.

Nó vui vẻ chơi với chú thỏ.

They groomed each other, they become close friends,

Chúng liếm lông nhau và trở nên thân thiết.

and then the rabbit had bunnies,

Nhưng rồi thỏ có con nhỏ,

and Boonlua was even happier than he was before,

và Boonlua còn hạnh phúc hơn trước.

and it had in a way given him

Thỏ con đem lại

a reason to wake up in the morning,

cho nó niềm vui sống mỗi ngày.

and in fact it gave him such a reason to wake up

Thậm chí nó vui sướng đến nỗi

that he decided not to sleep.

không thèm ngủ.

He became extremely protective of these bunnies,

Nó trở nên bảo bọc thái quá bọn thỏ con,

and he stopped sleeping,

đến nỗi không muốn ngủ.

and he would sort of nod off

Thỉnh thoảng nó thiếp đi

while trying to take care of them.

trong lúc canh giữ chúng.

In fact, he was so protective and so affectionate

Nó chăm sóc bảo vệ lũ thỏ đến mức

with these babies that the sanctuary

người chăm nuôi thú

eventually had to take them away from him

phải đem bọn thỏ con đi nơi khác.

because he was so protective, he was worried

Nó bảo bọc thỏ con đến mức

that their mother might hurt them.

nó sợ thỏ mẹ sẽ làm hại chúng.

So after they were taken away, the sanctuary staff

Khi dời bọn thỏ con đi nơi khác

worried that he would fall into a depression,

người nuôi thú sợ nó bị trầm cảm.

and so to avoid that,

Họ giải quyết bằng

they gave him another rabbit friend.

cách cho nó bạn thỏ khác để chơi.

(Laughter)

(tiếng cười)

My official opinion is that he does not look depressed.

Theo thiển ý tôi thì nó chẳng có vẻ trầm cảm gì.

(Laughter)

(cười)

So one thing that I would really like people to feel

Điều tôi mong mọi người cảm nhận được đó là

is that you really should feel empowered

bạn nên mạnh dạn

to make some assumptions

tìm đoán hành vi

about the creatures that you know well.

các con vật bạn tiếp xúc nhiều.

So when it comes to your dog

Khi bạn nghi rằng

or your cat or maybe your one-armed monkey

chú chó, chú mèo hay khỉ một tay

that you happen to know,

nhà bạn hay nhà người quen

if you think that they are traumatized or depressed,

đang bị trầm cảm hay chấn động tâm lý,

you're probably right.

có thể bạn đúng.

This is extremely anthropomorphic,

Điều này nghe có vẻ như nhân tính hóa khi mà

or the assignation of human characteristics

ta dùng hành vi động vật

onto non-human animals or things.

để hiểu hành vi con người.

I don't think, though, that that's a problem.

Tôi không nghĩ việc này là vấn đề gì.

I don't think that we can not anthropomorphize.

Thực ta không thể không làm thế.

It's not as if you can take your human brain out of your head

Đâu phải bạn cắt não bạn ra

and put it in a jar and then use it

rồi bỏ vào bình rồi ngồi đó

to think about another animal thinking.

suy ngẫm về tâm lý thú vật đâu.

We will always be one animal wondering

Ta lúc nào cũng đã là động vật rồi,

about the emotional experience of another animal.

băn khoăn về cảm xúc của động vật khác.

So then the choice becomes, how do you anthropomorphize well?

Nếu được chọn, bạn sẽ biết "nhân tính hoá" bằng cách nào cho tốt chứ ?

Or do you anthropomorphize poorly?

Hay dùng phép này tuỳ tiện?

And anthropomorphizing poorly

Thường là phép này

is all too common.

bị dùng tuỳ tiện.

(Laughter)

(tiếng cười)

It may include dressing your corgis up and throwing them a wedding,

Như là làm lễ cưới cho chó corgi

or getting too close to exotic wildlife because

hay đến gần động vât hoang dã vì bạn tưởng

you believe that you had a spiritual connection.

bạn và con thú có thần giao cách cảm.

There's all manner of things.

Tuỳ tiện là vậy đó.

Anthropomorphizing well, however, I believe is based

"Nhân tính hóa" một cách đúng đắn

dựa trên điểm tương quan giữa các loài động vật

on accepting our animal similarities with other species

and using them to make assumptions

mà rút ra kết luận hữu ích

that are informed about other animals' minds and experiences,

về trí tuệ và kinh nghiệm của động vật.

and there's actually an entire industry

Có cả một ngành công nghiệp

that is in some ways based on anthropomorphizing well,

dựa trên việc "nhân tính hóa" này,

and that is the psychopharmaceutical industry.

đó là ngành dược tâm thần.

One in five Americans is currently taking a psychopharmaceutical drug,

Cứ 5 người Mỹ có 1 người dùng thuốc tâm thần

from the antidepressants and antianxiety medications

từ thuốc chống trầm cảm cho đến an thần

to the antipsychotics.

để chữa bệnh tâm lý.

It turns out that we owe this

Ngành dược tâm thần

entire psychopharmaceutical arsenal

bắt nguồn từ ngành dược thí nghiệm

to other animals.

trên động vật.

These drugs were tested in non-human animals first,

Thuốc được thử trên động vật trước

and not just for toxicity but for behavioral effects.

không chỉ để tìm độc tố mà cả về ảnh hưởng hành vi.

The very popular antipsychotic Thorazine

Loại thuốc an thần nổi tiếng Thorazine

first relaxed rats before it relaxed people.

thử nghiệm trên chuột trước khi được dùng trên người.

The antianxiety medication Librium

Thuốc chống bất an Librium

was given to cats selected for their meanness in the 1950s

cũng thử trên mèo dữ những năm 50

and made them into peaceable felines.

để chuyển hoá chúng thành mèo hiền dịu hơn.

And even antidepressants were first tested in rabbits.

Cả thuốc trầm cảm trước tiên cũng được thử trên thỏ.

Today, however, we are not just giving these drugs

Giờ đây, ta không chỉ cho động vật uống thuốc

to other animals as test subjects,

với mục đích nghiên cứu,

but they're giving them these drugs as patients,

mà chúng được kê thuốc với tư cách là bệnh nhân,

both in ethical and much less ethical ways.

vì lý do nhân đạo hoặc có khi không.

SeaWorld gives mother orcas antianxiety medications

Sở thú sinh vật biển cho hải cẩu mẹ uống thốc an thần

when their calves are taken away.

khi con chúng được đưa đi nơi khác.

Many zoo gorillas have been given antipsychotics

Nhiều con khỉ vườn thú được uống

and antianxiety medications.

thuốc an thần.

But dogs like my own Oliver

Như chú chó Oliver của tôi

are given antidepressants and some antianxiety medications

được cho uống thuốc chống trầm cảm và an thần

to keep them from jumping out of buildings

để nó đừng vô thức nhảy lầu,

or jumping into traffic.

hay lao ra đường xe cộ.

Just recently, actually, a study came out in "Science"

Gần đây trên báo Khoa học có đăng bài

that showed that even crawdads

chứng minh rằng ngay cả loài giáp xác

responded to antianxiety medication.

cũng có phản ứng với thuốc an thần

It made them braver, less skittish,

Thuốc làm chúng mạnh dạn, bớt hoạt động thái quá

and more likely to explore their environment.

sẵn sàng khám phá môi trường xung quanh.

It's hard to know how many animals are on these drugs,

Rất khó thống kê số lượng thú vật có dùng thuốc,

but I can tell you that the animal pharmaceutical industry

nhưng tôi có thể đoán biết ngành y dược cho thú y

is immense and growing,

đang trên đà phát triển,

from seven billion dollars in 2011

từ doanh thu 7 tỷ đô năm 2011

to a projected 9.25 billion by the year 2015.

lên đến 9.25 tỷ trong năm 2015.

Some animals are on these drugs indefinitely.

Số loài có thể dùng thuốc là vô hạn định.

Others, like one bonobo who lives in Milwaukee

Một số loài như khỉ Bonobo ở bang Milwaukee

at the zoo there was on them

lúc đầu không được uống

until he started to save his Paxil prescription

nhưng rồi họ lấy thuốc Paxil cho người

and then distribute it among the other bonobos.

chia cho khỉ vườn thú.

(Laughter) (Applause)

(tiếng cười) (vỗ tay)

More than psychopharmaceuticals, though,

Ngoài mục đích phục vụ y dược tâm thần,

there are many, many, many other

còn rất nhiều ví dụ

therapeutic interventions that help other creatures.

can thiệp y tế đối với động vật.

And here is a place where I think actually

Có một bài học có lẽ

that veterinary medicine can teach something

ngành thú y có thể dạy cho

to human medicine,

y dược cho người.

which is, if you take your dog, who is, say,

Ví dụ bạn dẫn chú chó

compulsively chasing his tail,

mắc chứng cuồng bắt bóng

into the veterinary behaviorist,

đến phòng khám hành vi động vật.

their first action isn't to reach for the prescription pad;

Bác sĩ không lao vào kê đơn ngay

it's to ask you about your dog's life.

mà hỏi kỹ về cuộc sống con thú.

They want to know how often your dog gets outside.

Họ sẽ hỏi chú chó có hay ra ngoài trời không,

They want to know how much exercise your dog is getting.

có vận động không, có thường xuyên không,

They want to know how much social time

thời gian giao tiếp

with other dogs and other humans.

với người và các con chó khác bao lâu.

They want to talk to you about what sorts of therapies,

Họ sẽ nói kỹ về các dạng trị liệu

largely behavior therapies,

về tâm lý, các dạng chính

you've tried with that animal.

từng được dùng.

Those are the things that often tend to help the most,

Đấy mới là những biểu hiện hữu ích nhất,

especially when combined with psychopharmaceuticals.

đặc biệt là khi kết hợp với dược.

The thing, though, I believe, that helps the most,

Điều tôi cho là hữu ích nhất đối với

particularly with social animals,

với xã hội loài vật,

is time with other social animals.

là thời gian giao tiếp với động vật khác.

In many ways, I feel like I became a service animal

Đôi khi tôi thấy tôi như

to my own dog,

động vật giao tiếp cho chó cưng,

and I have seen parrots do it for people

cũng như vẹt giao tiếp với một số người

and people do it for parrots

và người giao tiếp với vẹt,

and dogs do it for elephants

hay chó với voi,

and elephants do it for other elephants.

và voi đáp ứng nhu cầu giao tiếp với các con voi khác.

I don't know about you;

Không biết bạn thế nào

I get a lot of Internet forwards

chứ tôi hay nhận được thông tin trên mạng

of unlikely animal friendships.

về tình bạn hy hữu ở động vật

I also think it's a huge part of Facebook,

Tôi nghĩ phần lớn Facebook ngập tràn

the monkey that adopts the cat

nào là bài ảnh khỉ nhận mèo làm con nuôi,

or the great dane who adopted the orphaned fawn,

rồi thì chó nuôi nai con như con mình,

or the cow that makes friends with the pig,

hay bò và lợn là đôi bạn thân.

and had you asked me eight, nine years ago, about these,

Tám, chín năm trước bạn mà hỏi ý kiến tôi về mấy bài post này,

I would have told you that they were hopelessly sentimental

tôi sẽ bảo bạn mấy người đó cảm xúc mùi mẫn thái quá

and maybe too anthropomorphic in the wrong way

hay nhân tính hoá bọn thú vật quá đà

and maybe even staged, and what I can tell you now

hay chỉ giả vờ thế nào đấy, nhưng giờ thì

is that there is actually something to this.

tôi hiểu có nguyên nhân ẩn sau cả.

This is legit. In fact, some interesting studies

Một nghiên cứu đáng tin cậy

have pointed to oxytocin levels,

chứng minh rằng lượng oxytocin

which are a kind of bonding hormone

là chất gây cảm giác gắn kết đồng loại

that we release when we're having sex or nursing

tiết ra khi ta yêu hay chăm sóc

or around someone that we care for extremely,

hay ở bên người ta quan tâm mật thiết.

oxytocin levels raising in both humans and dogs

Lượng oxytocin tăng ở cả người và chó

who care about each other

khi họ quan tâm đến nhau

or who enjoy each other's company,

và thích ở bên nhau.

and beyond that, other studies show that oxytocin

Các nghiên cứu còn chứng minh oxytocin

raised even in other pairs of animals,

tăng lên ở cả cặp động vật với nhau,

so, say, in goats and dogs who were friends and played with each other,

Ví dụ dê và chó làm bạn chơi đùa với nhau,

their levels spiked afterwards.

lượng oxytocin trong chúng sẽ tăng lên.

I have a friend who really showed me that

Tôi cũng học được từ một người bạn

mental health is in fact a two-way street.

sức khoẻ tâm lý là con dao hai lưỡi.

His name is Lonnie Hodge, and he's a veteran of Vietnam.

Anh tên Lonnie Hodge, cựu chiến binh trong chiến tranh Việt Nam.

When he returned, he started working

Sau khi trở về Mỹ, anh giúp đỡ

with survivors of genocide and a lot of people

những người sống sót và

who had gone through war trauma.

mang chấn động chiến tranh.

And he had PTSD and also a fear of heights,

Bản thân anh cũng có chấn động chiến tranh và sợ độ cao.

because in Vietnam, he had been

Bởi trong cuộc chiến, anh thường

rappelling backwards out of helicopters

phải trượt dây quay lưng xuống đất

over the skids,

ra khỏi trực thăng

and he was givena service dog named Gander, a labradoodle,

Anh được cử một chú chó giống Labradoodle tên Gander

to help him with PTSD and his fear of heights.

nhằm giúp anh chữa chứng chứng chấn động và sợ độ cao.

This is them actually on the first day that they met,

Đây là ngày đầu họ gặp nhau.

which is amazing, and since then,

Thật là tuyệt bởi từ đó

they've spent a lot of time together

họ gắn bó bên nhau

visiting with other veterans suffering from similar issues.

cùng đến thăm những cựu chiến binh khác mắc chứng tương tự

But what's so interesting to me about Lonnie and Gander's relationship

Điều tôi thích ở mối quan hệ Lonnie và Gander là

is about a few months in,

khoảng vài tháng sau,

Gander actually developed a fear of heights,

chú chó Gander cũng sợ độ cao,

probably because he was watching Lonnie so closely.

có lẽ do nó quan sát chủ kỹ quá.

What's pretty great about this, though, is that he's still a fantastic service dog,

Điều tuyệt với là, giờ nó vẫn là chú chó chữa bệnh tâm lý tuyệt vời,

because now, when they're both at a great height,

bời mỗi khi họ ở trên cao,

Lonnie is so concerned with Gander's well-being

Lonnie lo cho tâm lý của Gander quá

that he forgets to be scared of the heights himself.

anh thành ra hết sợ độ cao.

Since I've spent so much time with these stories,

Tôi dành thời gian nghiên cứu về những câu chuyện thế này

digging into archives,

đào sâu tìm hiểu.

I literally spent years doing this research,

Tôi dành nhiều năm để nghiên cứu,

and it's changed me.

và điều này thay đổi thế giới quan của tôi.

I no longer look at animals at the species level.

Tôi không còn nhìn nhận động vật ở dạng vô cảm quan

I look at them as individuals,

Tôi nhìn nhận chúng như những cá nhân

and I think about them as creatures

và nghĩ về chúng như các sinh vật

with their own individual weather systems

với hệ thống dự báo đặc trưng riêng

guiding their behavior and informing

điều khiển cách chúng hành động

how they respond to the world.

và phản ứng với môi trường.

And I really believe that this has made me

Tôi tin điều này đã khiến tôi

a more curious and a more empathetic person,

thành người hiếu kỳ và đễ đồng cảm hơn

both to the animals that share my bed

không chỉ với thú cưng cùng nhà,

and occasionally wind up on my plate,

thỉnh thoảng còn cùng mâm,

but also to the people that I know

mà còn với người thân, người bạn,

who are suffering from anxiety

đang chống chọi với chứng lo lắng kinh niên

and from phobias and all manner of other things,

do ám ảnh và các dạng bệnh khác.

and I really do believe that

Tôi cũng thật sự tin rằng

even though you can't know exactly

dù ta không thể biết chính xác

what's going on in the mind of a pig

điều gì đang xảy ra trong đầu chú heo,

or your pug or your partner,

chú chó nhà bạn hay cả bạn đời bạn,

that that shouldn't stop you from empathizing with them.

không có nghĩa là ta ngừng thông cảm và giúp đỡ họ.

The best thing that we could do for our loved ones

Bởi điều tốt nhất ta có thể làm

is, perhaps, to anthropomorphize them.

là "nhân tính hóa" cho họ.

Charles Darwin's father once told him

Cha của Charles Darwin từng bảo ông

that everybody could lose their mind at some point.

ai trong đời cũng có thể phát điên.

Thankfully, we can often find them again,

May mắn thay ta vẫn có thể tìm lại bình an tâm hồn

but only with each other's help.

nếu có sự trợ giúp của cộng đồng.

Thank you.

XIn cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)