Secrets of the mind and free will -- revealed by magic tricks | Alice Pailhès

Reviewer: Thu Ha Tran

Vâng.

Tôi sẽ bắt đầu bằng một phép tưởng tượng nho nhỏ.

Hãy tưởng tượng bạn đang ngồi tại chiếc bàn này, đối diện tôi.

Alright.

Giờ tôi sẽ nhờ bạn chuyển cho tôi một lá bài trong số những lá này.

I'd like to start with a small imagination exercise.

Vậy nên hãy hình dung bạn đang đưa cho tôi một lá bài.

Imagine you're sitting at this table, facing me right now.

Now, I'm going to ask you to push one of these cards towards me.

Rồi, bốc một số tương ứng với lá bài bạn chọn

So please imagine yourself pushing one of these cards towards me.

rồi cố ghi nhớ con số đó -- sau này sẽ cần đến đấy.

Giờ tôi sẽ tráo xấp bài này

OK, so take the number matching the card you pushed

và nhờ bạn chọn một lá mà bạn sẽ thấy trong đó.

and remember it -- it's important for later.

Các bạn sẵn sàng chưa?

Now, I'm going to flip through this deck of cards

Được rồi, vì bạn đã ngầm chọn được lá bài,

and ask you to choose a card that you will see in the deck.

cộng con số trên lá bài đó với con số trước đó.

Are you ready?

Ví dụ, nếu bạn chọn sáu bích, cộng sáu,

Alright, now that you have your card in mind,

nếu chọn át, cộng một,

add the value of your card to your previous number.

và cộng 11 với bất cứ lá nào có hình ảnh.

For example, if you chose the six of clubs, add six,

Bạn đã ra được con số cuối cùng chưa?

if it's an ace, add one,

Tốt lắm.

and take 11 for any picture cards.

Giờ hãy lấy một thứ trùng với con số cuối của bạn.

Have you got your final number in mind?

Giờ đây mới là điểm kỳ lạ.

Sẽ có rất nhiều người đang xem video này,

Perfect.

So please take the item matching your final number.

và các bạn đều có những sở thích sở ghét riêng.

Now, here's what's funny.

Vậy mà,

There are going to be a lot of people watching this video,

phần lớn các bạn đều đang nghĩ về quả kiwi ngay lúc này,

and you all have different quirks with different preferences.

hoặc là một bắp ngô nếu bạn thuận tay trái.

And yet,

Đúng rồi, tôi vừa gài bẫy các bạn đấy.

the vast majority of you right now is thinking about a kiwi,

Tôi đã sử dụng các mẹo tâm lí về sự thiên vị

or, if you're left-handed, probably a corn on the cob.

để tác động tới cả hai quyết định của bạn.

Tôi làm việc tại phòng thí nghiệm MAGIC

Yes, I just tricked you.

tại Đại học Goldsmiths của London.

And I used your psychological biases

Đó không phải nơi chúng tôi sẽ làm những trợ lí biến mất,

to influence both of your decisions.

mà là nơi chúng tôi dùng ảo thuật để nghiên cứu các tiến trình tâm lý.

I work in the MAGIC Lab

at Goldsmiths University of London,

which is not only a place where we make assistants vanish,

ví dụ như sự chú ý, cách nhìn nhận, đánh lừa và ý chí tự do.

but where we use magic tricks to study psychological processes,

Tôi rất ngạc nhiên vì cách những nhân tố thầm lặng tác động đến lựa chọn

such as attention, perception, deception and free will.

và vì sao việc hiểu được những điểm yếu có thể tiếp thêm sức mạnh cho ta.

I am fascinated by the subtle factors that influence our choices,

Ảo thuật là những công cụ quyền năng để nghiên cứu điều này

and how understanding our flaws can give us back some power.

và các thí nghiệm của chúng tôi đã chứng minh điều đó.

Thứ nhất, chúng ta có xu hướng nhắm vào những quyết định dễ dàng nhất.

Magic tricks provide a powerful tool to investigate this,

and our experiments have shown that.

Như thủ thuật lá bài tôi vừa thực hiện,

First, we humans tend to go for the easiest decisions.

hầu hết mọi người đều sẽ chọn lá bài mà tôi muốn,

bởi lẽ tôi đưa nó ra lâu hơn một chút so với những lá còn lại,

Và não bạn cho rằng đó là lựa chọn đơn giản nhất.

With the card trick I did,

most people tend to choose the card that I want them to choose,

Ở đây,

phần lớn các bạn có lẽ đều chọn lá 10 cơ, đúng không?

because I'm presenting it a bit longer than the others.

And it becomes the easiest option for your brain.

Và một loạt những thủ thuật khác cũng dựa trên quy tắc

về quyết định dễ dàng này.

In our case,

the majority of you probably chose the ten of hearts, right?

Bởi các áo thuật gia đều hiểu rõ

rằng bộ não, hay chính chúng ta, hơi có xu hướng làm biếng.

And a lot of other tricks are based on this principle

of easy decision.

Because magicians are very aware

Phép thử với bốn lá bài mà ta thực hiện vừa rồi là một ví dụ điển hình.

that our brain, not to say "we," tends to be a bit lazy.

Nó dựa trên một thủ thuật khác mà tôi đã nghiên cứu được,

khi tôi yêu cầu những người tham gia

The exercise we did with the four cards is also a good example of this.

chuyền cho tôi một trong bốn lá bài.

Chúng tôi phát hiện rằng khoảng 60% trong số họ chọn lá thứ ba bên trái,

It's based on another trick I investigated,

where I ask participants to physically push

và nếu có ai thuận tay trái,

họ thường sẽ chọn lá thứ hai bên trái.

one of the four cards towards me.

We found that around 60 percent of people choose the third card from the left,

Đó vẫn là quy tắc lựa chọn đơn giản,

bởi lá bài mà hầu hết mọi người chọn

and if they were left-handed,

they typically chose the second card from the left.

là lá bài ở vị trí gần nhất tới tay thuận của họ.

This is based on the easy-option principle again,

Vậy nên tôi biết hầu hết các bạn

because the card that most people choose

sẽ chọn một trong hai con số này,

is the most easy to reach by the dominant hand.

và điều đó cho tôi cơ sở để ước tính

hai lựa chọn khả dĩ nhất của các bạn.

So, I knew that most of you

would end up with one of these two numbers,

Nhưng đây không chỉ về ảo thuật.

and this allowed me to estimate

the two most probable things you would end up with.

Đây còn là về cách con người bị ảnh hưởng trong cuộc sống thường nhật.

But this is not just about magic.

Bạn biết đấy, các câu chuyện, các chính khách

It's also about how we are influenced in our day-to-day lives.

luôn tác động đến suy nghĩ của bạn,

bởi họ hiểu chúng ta có xu hướng lựa chọn và thích

You know, stories and politicians

những thứ dễ thấy, dễ nắm bắt.

play with your mind as well, all the time,

Ví dụ, khi bạn đang ở một cửa tiệm

because they also know that we tend to choose and like

và chọn một chai rượu hay một bao gạo

trong một loạt những mặt hàng xếp trên giá đứng,

what's easily grabbed or seen.

bản năng của bạn sẽ hướng bạn

For instance, when you are in a store,

nhìn vào dãy ngay trước mắt bạn trước tiên phải không?

choosing a bottle of wine or a bag of rice

among many lined up on vertical shelves,

Dễ hơn, đỡ tốn sức hơn.

your first instinct is to look

only at the ones that are on the shelves in front of your eyes, right?

Bạn có biết rằng rất nhiều thương hiệu đã thương thảo

để sản phẩm của họ được xếp ngang tầm mắt tại các cửa hàng

It's easier and requires less effort.

dựa theo nguyên tắc lựa chọn đơn giản?

Did you know that many brands actually negotiate

Và đây là một thủ thuật được rất nhiều chính trị gia sử dụng.

to be at eye-level on grocery store shelves

because of that easy-option principle?

Khi thông tin ở ngay trước mắt chúng ta trên mạng xã hội,

And this is a tactic that many politicians use.

ta sẽ dễ tiếp cận chúng hơn,

và điều này sẽ tác động đến quyết định bầu cử của chúng ta.

When information is right in front of our eyes on social media,

Những kết cục chính trị, ví dụ như vụ Brexit

it's easily accessible,

hay cuộc bầu cử tổng thống Mỹ vào năm 2016,

and it absolutely affects our voting behaviors.

đều bị ảnh hưởng sâu sắc bởi truyền thông có mục tiêu,

Political outcomes, such as the Brexit referendum

thêu dệt những thông tin

or the American election in 2016,

mà không hẳn là xác thực,

dễ truy cập và dễ nhìn, chú trọng quá mức vào một nhóm khán giả cụ thể

were heavily influenced by targeted advertising,

making some information,

để tác động tới lá phiếu của họ.

which was not necessarily truthful,

Kể cả vậy vẫn có một điều tốt.

disproportionately easily accessible and visible to specific audiences

Vài nhận tố đơn giản như vậy có thể tác động đến tầm ảnh hưởng của chúng ta.

to influence their votes.

But here is the good news.

Trong một thí nghiệm có sử dụng mẹo bốn lá bài

chúng tôi phát hiện việc nói với người tham gia rằng

Some simple factors have an impact on how influencible we are.

họ có thể thoải mái lựa chọn

có thể khiến họ lựa chọn một cách có chủ đích hơn,

In an experiment using the trick with the four cards,

tránh trường hợp nói như đang bắt ép họ.

we found that explicitly informing participants

that they have a choice

Hay nói khác đi,

can actually lead them to make more deliberate decisions,

tôi hoặc là bảo người tham gia đưa tôi một lá bài

as opposed to behaving in the way we are trying to make them behave.

hoặc bảo họ:

"Chọn một lá bài rồi đưa nó cho tôi."

In other words,

I either simply asked participants to push one of the cards,

Và khi được yêu cầu chọn một lá bài,

tỉ lệ người vô thức chọn lá dễ với nhất

or I said,

"Choose a card, and then push it."

giảm từ 60% xuống còn 35%.

And when asked to choose a card,

the percentage of people who impulsively chose the most reachable one

Vậy nên khi ta biết ta có quyền lựa chọn

dropped from 60 to 35 percent.

và biết hành động của chúng ta được tôn trọng,

So, it seems that when we are reminded that we have control over our choices,

ta không hành động vô thức

mà thực chất sẽ đưa ra những quyết định đúng với bản thân hơn

và ít bị ảnh hưởng hơn.

and know that our actions matter,

Tôi sẽ giới thiệu một mẹo nữa.

as opposed to acting without thinking,

Được phát minh bởi nhà tâm thần học người Anh Derren Brown,

we can actually make more personal decisions

nó sẽ giúp làm sáng tỏ ý tôi muốn nói.

and are less easily influenced.

Nó có liên quan đến một khái niệm gọi là “gài ý” trong tâm lí học.

Let me show you another trick,

invented by a British mentalist Derren Brown,

Gài ý xảy ra khi tiếp xúc với những thứ

to make my point.

sẽ ảnh hưởng đến suy nghĩ và hành vi sau đó.

This one uses what's called "priming" in psychology.

Bạn sẽ không biết

điều gì sẽ ảnh hưởng đến bạn theo một mức độ nhất định.

Priming happens when exposure to something

Mẹo này thường được sử dụng trong bối cảnh gần gũi hơn,

influences your thoughts and behavior later on,

khi tôi ngồi đối diện bạn,

without you being aware

that the first thing is guiding you to a certain extent.

nhưng tôi và bạn sẽ cùng thử.

Tập trung vào tôi hết mức có thể,

The trick is usually done in a more intimate context,

nhưng đừng để tôi ảnh hưởng quyết định của bạn.

where I would be directly facing you,

but we'll give it a try together.

Tôi sẽ thử ngầm tiết lộ danh tính của lá bài

Just focus on me as best as you can,

but do not let me influence your choice.

mà tôi đang nghĩ đến.

Các bạn sẵn sàng chưa?

Đầu tiên, để màu sắc sáng và sống động hơn,

I'm going to try and mentally transmit the identity of a playing card

tưởng tượng trong đầu bạn có một màn hình

I'm thinking of.

và trên màn hình đó có những con số nằm ở các góc,

Are you ready?

và trên cùng của các lá bài.

OK, so first make the color bright and vivid.

Và ở giữa,

Imagine a screen in your mind,

ở trung tâm của các lá bài

and on the screen, the little numbers, low down in the corners of the cards,

chính là các chất bài.

Các bạn làm được rồi chứ?

and then in the top of the cards.

And then the things in the middle,

Giờ tôi cá phần lớn các bạn

in the center of the cards,

the boom, boom, boom, the suits.

nghĩ đến lá ba rô

Did you get it?

nhưng lại chọn lá khác, đúng không?

OK, so I'm going to bet that the majority of you

Có thể các bạn đã để ý,

thought about the three of diamonds,

tôi luôn luôn dùng cử chỉ để tác động đến lựa chọn của các bạn

but chose another card, right?

trong quá trình hướng dẫn.

Bằng việc nghiên cứu mẹo này

As you might have noticed,

chúng tôi phát hiện khoảng 18% số người sẽ chọn lá ba rô

I heavily tried to influence your choice with my gestures

và gần 40% sẽ chọn lá số ba của bất kì chất nào,

while giving you the instructions.

By studying this trick,

tất cả đều hoàn toàn lờ đi sự thật rằng tôi đang thao túng họ.

we found that around 18 percent of people choose the three of diamonds,

Vậy lí do là gì?

and nearly 40 percent choose the three of any suit,

while being completely oblivious of the fact I was manipulating them.

Vì các bạn đều biết

tôi đang cố tác động đến lựa chọn của các bạn

nên sẽ chú ý nhiều hơn đến hành động của tôi.

So what happened here?

Và điều này dẫn đến việc phần lớn các bạn sẽ suy nghĩ nhiều hơn khi lựa chọn

Because you were aware

that I was trying to influence your choice,

so với những người tham gia không biết

you probably paid more attention to what I was doing.

tôi là ai, tôi đang nghiên cứu gì

And this led the majority of you to choose more consciously

hay tôi đang làm gì với nhận thức họ.

than our participants who have no information

Cốt lõi của vấn đề là

about who I am, what I'm studying

trong tất cả các thí nghiệm,

or what I'm trying to do with their minds.

chúng tôi đều tác động được đến lựa chọn lá bài của mọi người,

So the thing is,

trong khi họ đều nói họ cảm thấy được tự do chọn lựa.

in all of our experiments,

we managed to heavily influence people's card choices,

Và sự việc chúng ta không để ý

đã khiến ảnh hưởng của các chính trị gia, công ty

while they report feeling completely free and in control of their choice.

và những người khác trở nên mạnh mẽ hơn,

bởi ta nghĩ ta hoàn toàn kiểm soát lựa chọn của mình

And this lack of self-awareness

makes politicians, companies

dù thực tế không phải vậy.

and other people's influence all the more powerful,

Trong quan điểm chính trị và hành vi của ta với tư cách người tiêu dùng

because we might think we are in control of our choice and beliefs

nếu ta không chú ý,

những nội dung sai lệch hay quảng cáo lộ liễu sẽ dễ lừa não ta.

when we are not.

Politically or in our consumer behaviors,

Sẽ ra sao nếu, trong cuộc sống hằng ngày,

if we don't pay attention,

misleading content or showy ads can just trick our mind.

ta chững lại nhiều hơn và suy nghĩ khi lựa chọn

trước khi xuôi theo cái tôi bộp chộp hiếu kì bên trong?

What if, in our day-to-day lives,

we would stop more often and consciously choose

Ta sẽ thực sự hành động có suy nghĩ

nếu tự nhắc bản thân rằng

before acting on this impulsive, reactive beast inside of us?

ta hoàn toàn có thể bị ảnh hưởng.

Xin cảm ơn.

We can actually act more consciously

if we keep in mind

that we have the capacity to be influenced.

Thank you.