Jonathan Harris: The web as art

Jonathan Harris öyküleri biriktiyor

Çeviri: Nazan Altun Gözden geçirme: Sancak Gülgen

So I'm going to talk today about collecting stories

Bugün, biraz alışılmadık yollarla

in some unconventional ways.

öykü koleksiyonu yapmaktan bahsedeceğim.

This is a picture of me from a very awkward stage in my life.

Bu, hayatımın çok tuhaf bir döneminde çekilmiş bir fotoğraf.

You might enjoy the awkwardly tight, cut-off pajama bottoms with balloons.

Aşırı dar, kesik, balonlu alt pijamam hoşunuza gidebilir.

Anyway, it was a time when I was mainly interested

Neyse, bu dönemde daha cok

in collecting imaginary stories.

hayali öyküler biriktirmekle ilgileniyordum.

So this is a picture of me

Bu, yaptığım ilk suluboya resimlerden birini

holding one of the first watercolor paintings I ever made.

tutarken çekilmiş bir fotoğrafim.

And recently I've been much more interested in collecting stories

Ve son zamanlarda gerçek hayattan öyküler, yani gerçek öyküler

from reality -- so, real stories.

biriktirmek çok daha fazla ilgimi çekiyor.

And specifically, I'm interested in collecting my own stories,

Ve ilgimi özellikle çeken kendi öykülerimi, internetten bulduğum

stories from the Internet, and then recently, stories from life,

öyküleri, son zamanlarda da hayattan öyküler biriktirmek,

which is kind of a new area of work that I've been doing recently.

ki bu sonuncusu yeni yeni girdiğim bir calisma alani.

So I'll be talking about each of those today.

Bugün bunlar üzerine konuşacağım.

So, first of all, my own stories. These are two of my sketchbooks.

Şimdi, ilk olarak: kendi öykülerim. Bunlar eskiz defterlerimden ikisi.

I have many of these books,

Bu defterlerden bir sürü var bende,

and I've been keeping them for about the last eight or nine years.

neredeyse son 8-9 yıldır tutuyorum bunları.

They accompany me wherever I go in my life,

Hayatta nereye gidersem benimle geliyorlar

and I fill them with all sorts of things,

ben de içlerini her cesit şeyle, yasadigim

records of my lived experience:

tecrubelerin kayitlariyla dolduruyorum.

so watercolor paintings, drawings of what I see,

Yani suluboya resimler, gördüğüm şeylerin çizimleri,

dead flowers, dead insects, pasted ticket stubs, rusting coins,

ölü çiçekler, ölü böcekler, kullanılmış biletler, paslanmış paralar,

business cards, writings.

kartvizitler, yazılar.

And in these books, you can find these short, little glimpses

Ve bu defterlerin içinde bu anlara, deneyimlere

of moments and experiences and people that I meet.

ve tanıştığım insanlara ait anlik goruntuler bulabilirsiniz.

And, you know, after keeping these books for a number of years,

Ve bu defterleri birkaç yıl tuttuktan sonra

I started to become very interested in collecting

sadece kendi yaptığım şeyleri değil,

not only my own personal artifacts,

başka insanların yaptıklarını da toplamak

but also the artifacts of other people.

oldukça ilgimi çekmeye başladı.

So, I started collecting found objects.

Böylece yolda bulduğum nesneleri biriktirmeye başladım.

This is a photograph I found lying in a gutter in New York City

Bu, yaklaşık 10 yıl önce New York'ta, sokaktaki bir su giderinde

about 10 years ago.

bulduğum bir fotoğraf.

On the front, you can see the tattered black-and-white photo of a woman's face,

Önünde bir kadının suratının parçalanmış siyah-beyaz fotoğrafını görüyorsunuz,

and on the back it says, "To Judy, the girl with the Bill Bailey voice.

arkasında da "Judy'ye, Bill Bailey sesli kıza,

Have fun in whatever you do."

Her ne yaparsan eğlenerek yapman dileğiyle," yazıyor.

And I really loved this idea of the partial glimpse into somebody's life.

Ve bir insanın hayatını kısmi göruntuleri fikri çok hoşuma gidiyor,

As opposed to knowing the whole story, just knowing a little bit of the story,

tüm hikâyeyi bilmenin tersine yalnızca kucuk bir kısmını bilip

and then letting your own mind fill in the rest.

sonra, gerisini tamamlamayi kendi akliniza birakmak.

And that idea of a partial glimpse is something

Ve bu kısmen görme fikri

that will come back in a lot of the work I'll be showing later today.

bugün göstereceğim diğer işlerde de sık sık karşılaşacağımız bir şey.

So, around this time I was studying computer science at Princeton University,

Bu sıralarda Princeton Üniversitesi'nde bilgisayar bilimi okuyordum

and I noticed that it was suddenly possible

ve aniden, bu tür şahsi eşyaların yalnızca sokak köşelerinden

to collect these sorts of personal artifacts,

değil, aynı zamanda internetten de

not just from street corners, but also from the Internet.

biriktilebileceğini fark ettim.

And that suddenly, people, en masse, were leaving scores and scores

Ve bir anda insanların toplu halde internette, özel hayatlarını anlatan

of digital footprints online that told stories of their private lives.

bir sürü ama bir sürü dijital ayak izi bıraktığını fark ettim.

Blog posts, photographs, thoughts, feelings, opinions,

Blog girişleri, fotoğraflar, düşünceler, duygular, fikirler,

all of these things were being expressed by people online,

bütün bunlar insanlar tarafından internette açıklanıyor

and leaving behind trails.

ve arkalarından iz bırakıyorlardı.

So, I started to write computer programs

Böylece bu online ayak izlerini çok büyük kümeler

that study very, very large sets of these online footprints.

halinde inceleyecek bilgisayar programları yazmaya başladım.

One such project is about a year and a half old.

Bu projelerden biri bir buçuk yaşında.

It's called "We Feel Fine."

Adı, İyi Hissediyoruz.

This is a project that scans the world's newly posted blog entries

Bu, dünyadaki yeni girilen blog yazılarını her iki-üç dakikada bir tarayıp

every two or three minutes, searching for occurrences of the phrases

"Hissetmekteyim" ve "Hissediyorum" kelimelerini arayan

"I feel" and "I am feeling." And when it finds one of those phrases,

bir proje. Ve bu kelimelerden birini bulduğunda,

it grabs the full sentence up to the period

noktaya kadar tüm cümleyi alıyor ve aynı

and also tries to identify demographic information about the author.

zamanda yazar hakkında demografik bilgi toplamaya çalışıyor.

So, their gender, their age, their geographic location

Yani cinsiyetleri, yaşları, coğrafi konumları

and what the weather conditions were like when they wrote that sentence.

ve o cümleyi yazarlarkenki hava koşulu.

It collects about 20,000 such sentences a day

Günde bunun gibi yaklaşık 20.000 cümle topluyor

and it's been running for about a year and a half,

ve yaklaşık bir buçuk yıl önce başladığı günden bu yana

having collected over 10 and a half million feelings now.

neredeyse 10 buçuk milyon duygu biriktirdi.

This is, then, how they're presented.

İşte bu, sunuluş biçimleri.

These dots here represent some of the English-speaking world's

Buradaki noktalar, bazı İngilizce konuşan cevrelerin

feelings from the last few hours,

son saatlerden duygularını temsil ediyor.

each dot being a single sentence stated by a single blogger.

Her nokta tek bir blogcu tarafından yazılan tek bir cümle oluyor.

And the color of each dot corresponds to the type of feeling inside,

Ve noktaların renkleri duygunun türüne karsilik geliyor.

so the bright ones are happy, and the dark ones are sad.

yani açık renk olanlar mutlu, koyu olanlarsa üzgün.

And the diameter of each dot corresponds

Ve noktaların çapları

to the length of the sentence inside.

cümlelerin uzunluğuna karsilik geliyor.

So the small ones are short, and the bigger ones are longer.

Yani küçük olanlar kısa, daha büyük olanlarsa daha uzun.

"I feel fine with the body I'm in, there'll be no easy excuse

"Icinde oldugum vücutla barışığım, erkek arkadaşımla yakınlaşmanın bana

for why I still feel uncomfortable being close to my boyfriend,"

kendimi hâlâ rahatsız hissettirmesi için kolay bir bahane bulamayacağım,"

from a twenty-two-year-old in Japan.

diyor Japonya'dan 22 yaşında biri.

"I got this on some trading locally,

"Bunu buralardan değiş tokuş yoluyla aldım

but really don't feel like screwing with wiring and crap."

ama hiç de kablo veya oyle zirvalarla ugrasacagim gibi gelmiyor."

Also, some of the feelings contain photographs in the blog posts.

Aynı zamanda blog girişlerindeki bazı duygular fotoğraf da

And when that happens, these montage compositions are automatically created,

içeriyorlar, böyle olunca, otomatik olarak cümleyle görseli

which consist of the sentence and images being combined.

birleştiren derleme montajlar oluşuyor.

And any of these can be opened up to reveal the sentence inside.

Ve bunlardan herhangi biri içindeki cümleyi ortaya cikarmak için açılabilir.

"I feel good."

"İyi hissediyorum."

"I feel rough now, and I probably gained 100,000 pounds,

"Şu an rahatsiz hissediyorum ve büyük ihtimalle 100.000 kilo aldım,

but it was worth it."

ama buna değdi."

"I love how they were able to preserve most in everything

"Kendilerini doğaya yakın hissettiren şeyleri --kelebekleri,

that makes you feel close to nature -- butterflies,

insan yapımı ormanlari, kireçtaşı mağralarıni, hatta

man-made forests, limestone caves and hey, even a huge python."

kocaman bir pitonu-- saklayabilmiş olmalarına bayılıyorum."

So the next movement is called mobs.

Bir sonraki olayin adı çeteler.

This provides a slightly more statistical look at things.

Bu, olan bitene biraz daha istatistiksel bakmamızı sağlıyor.

This is showing the world's most common feelings overall right now,

Bu şu an dünyadaki en genel hissedilen duyguyu gösteriyor,

dominated by better, then bad, then good, then guilty, and so on.

çok iyi'nin onculugunde, sonra kötü, sonra iyi, sonra suçlu ve bu sekilde gidiyor.

Weather causes the feelings to assume the physical traits

Hava durumu, duyguların, temsil ettikleri havanın fiziksel özelliklerini

of the weather they represent. So the sunny ones swirl around,

almalarına neden oluyor. Yani güneşli olanlar fırıl fırıl dönüyor,

the cloudy ones float along, the rainy ones fall down,

bulutlu onlarlar kayıp gidiyor, yağmurlu olanlar inis yapiyor,

and the snowy ones flutter to the ground.

ve karlı olanlar pırpır ederek yere düşüyor.

You can also stop a raindrop and open the feeling inside.

Aynı zamanda bir yağmur damlasını durdurup içindeki duyguya bakabiliyorsunuz.

Finally, location causes the feelings to move to their spots

Son olarak, konumları duyguların dünya haritasındaki yerlerini

on a world map, giving you a sense of their geographic distribution.

değiştirip size coğrafi dağılımlarıyla ilgili bir fikir veriyor.

So I'll show you now some of my favorite montages from "We Feel Fine."

Şimdi size İyi Hissediyorum'da en sevdigim montajları göstereceğim.

These are the images that are automatically constructed.

Bunlar otomatik olarak yaratılan görseller.

"I feel like I'm diagonally parked in a parallel universe."

"Paralel bir evrende çapraz park edilmişim gibi hissediyorum."¥

(Laughter)

(Gülüşmeler)

"I've kissed numerous other boys and it hasn't felt good,

"Başka bir sürü çocukla öpüştüm ve bu iyi hissettirmiyor,

the kisses felt messy and wrong,

o öpücükler pis ve yanlış hissettiriyordu,

but kissing Lucas feels beautiful and almost spiritual."

ama Lucas'ı öpmek güzel ve neredeyse ruhani bir his veriyor."

"I can feel my cancer grow."

"Kanserimin ilerledigini hissedebiliyorum."

"I feel pretty."

"Kendimi güzel hissediyorum."

"I feel skinny, but I'm not."

"Kendimi cılız hissediyorum, ama değilim."

"I'm 23, and a recovering meth and heroin addict,

"23 yaşında, iyileşmekte olan bir meth ve eroin bağımlısıyım

and feel absolutely blessed to still be alive."

ve hâlâ hayatta olduğum icin kutsanmisim gibi hissediyorum."

"I can't wait to see them racing for the first time at Daytona next month,

"Onları gelecek ay Daytona'da ilk kez yarışırken görmek için sabırsızlanıyorum,

because I feel the need for speed."

çünkü hıza ihtiyac duydugumu hissediyorum."

(Laughter)

(Gülüşmeler)

"I feel sassy."

"Kendimi arsız hissediyorum."

"I feel so sexy in this new wig."

"Bu yeni perukla kendimi çok seksi hissediyorum."

As you can see, "We Feel Fine" collects

Gördüğünüz gibi, İyi Hssediyorum çok çok

very, very small-scale personal stories.

küçük çapta kişisel öyküler topluyor.

Sometimes, stories as short as two or three words.

Bazen iki-üç kelime kısalığında öyküler.

So, really even challenging the notion

Hatta neyin öykü sayılabileceği

of what can be considered a story.

fikrini bile sorgulatabiliyor gercekten.

And recently, I've become interested in diving much more deeply into a single story.

Ve son zamanlarda tek bir öykünün derinliklerine daha da dalmak ilgimi çekmeye başladı.

And that's led me to doing some work with the physical world,

Ve bu beni, internetle değil de fiziksel dünyayla çalışmaya

not with the Internet,

ve interneti ancak en son anda

and only using the Internet at the very last moment, as a presentation medium.

bir sunum platformu olarak kullanmaya itti.

So these are some newer projects that

Şimdi bunlar henüz yayınlanmamış

actually aren't even launched publicly yet.

daha yeni projeler.

The first such one is called "The Whale Hunt."

İlkinin adı "Balina Avı".

Last May, I spent nine days living up in Barrow, Alaska,

Geçen Mayıs ayında Barrow, Alaska'da, Amerika'nın

the northernmost settlement in the United States,

en kuzeyindeki yerleşim bölgesinde, bir Inupiat Eskimoları aileyle

with a family of Inupiat Eskimos,

9 gün geçirip her yıl baharda yaptıkları

documenting their annual spring whale hunt.

balina avını görüntüledim.

This is the whaling camp here, we're about six miles from shore,

Burası balina avı kampı, kıyıdan yaklaşık 10 kilometre uzaktayız,

camping on five and a half feet of thick, frozen pack ice.

2 metre kalınlığında buzun üzerinde kamp yapıyoruz.

And that water that you see there is the open lead,

Ve burada gördüğünüz su, buzların arasındaki açık alan

and through that lead, bowhead whales migrate north each springtime.

ve Bowhead balinaları her baharda bu alandan kuzeye göç ediyorlar.

And the Eskimo community basically camps out on the edge of the ice here,

Ve Eskimo halkı burada buzun kenarında kamp kurup balinanın

waits for a whale to come close enough to attack. And when it does,

saldırabilecegi kadar yakınlarına gelmesini bekliyor ve geldiğinde

it throws a harpoon at it, and then hauls the whale up

onu zıpkınlayıp buzun altından çekerek çıkarıyor

under the ice, and cuts it up.

ve kesiyor.

And that would provide the community's food supply for a long time.

Ve bu çok uzun bir süre boyunca halka gida temini saglayabilir.

So I went up there, and I lived with these guys

İşte ben de oraya gidip bu adamlarla balina

out in their whaling camp here, and photographed the entire experience,

kamplarında yaşadım ve New York'taki Newark havaalanına yaptığım

beginning with the taxi ride to Newark airport in New York,

taksi yolculuğumdan başlayıp 7 buçuk gün sonra ikinci

and ending with the butchering of the second whale, seven and a half days later.

balinanın kesilmesine kadar yaşadığım her şeyi fotoğrafladım.

I photographed that entire experience at five-minute intervals.

Tüm macerayı 5 dakikalık aralarla fotoğrafladım.

So every five minutes, I took a photograph.

Yani her 5 dakikada bir, bir fotoğraf çektim.

When I was awake, with the camera around my neck.

Uyanıkken boynumda duran fotoğraf makinesiyle;

When I was sleeping, with a tripod and a timer.

uyurken tripod ve zamanlayici ile.

And then in moments of high adrenaline,

Ve yüksek adrenalin anlarında,

like when something exciting was happening,

yani mesela heyecan verici bir şeyler yaşanırken,

I would up that photographic frequency to as many as

bu fotoğraf ritmini 5 dakikada 37 fotoğrafa

37 photographs in five minutes.

kadar çıkardığım oluyordu.

So what this created was a photographic heartbeat

Böylece yaratilan bu sey; kendi kalp atışımla

that sped up and slowed down, more or less matching

az cok senkronize bir şekilde hızlanan ve yavaşlayan

the changing pace of my own heartbeat.

fotografik bir kalp atışı olmustu.

That was the first concept here.

Burada, ilk dusunce buydu.

The second concept was to use this experience to think about

İkincisi, bu deneyimi herhangi bir öykünün ana bileşenlerinin

the fundamental components of any story.

ne olduğunu düşünmek icin kullanmakti.

What are the things that make up a story?

Bir öyküyü hazirlayan seyler nelerdir?

So, stories have characters. Stories have concepts.

Öykülerde karakterler vardır. Öykülerin konulari vardır.

Stories take place in a certain area. They have contexts.

Öyküler belli bir mekânda geçerler. Bağlamları vardır.

They have colors. What do they look like?

Renkleri vardır. Neye benzerler?

They have time. When did it take place? Dates -- when did it occur?

Zamanları vardır. Ne zaman gerçekleşti? Tarihler, ne zaman yaşandı?

And in the case of the whale hunt, also this idea of an excitement level.

Ve balina avına gelince, aynı zamanda bir heyecan seviyesi fikri var.

The thing about stories, though, in most of the existing mediums

Ama yine de oykulerle ilgili durum, alışık olduğumuz mevcut medya

that we're accustomed to -- things like novels, radio,

araçlarındaki -roman, radyo, fotoğraf, film, hatta bunun

photographs, movies, even lectures like this one --

gibi konferanslardaki- öykülerde, bir anlatıcı

we're very accustomed to this idea of the narrator or the camera position,

ya da kamera acilari fikrine çok alışık oldugumuz.

some kind of omniscient, external body

Öyküyü onun gözlerinden gördüğünüz,

through whose eyes you see the story.

her şeyi bilen disaridan biri.

We're very used to this.

Buna çok alışığız.

But if you think about real life, it's not like that at all.

Ama gerçek hayati dusunurseniz, bu hiç de böyle değil.

I mean, in real life, things are much more nuanced and complex,

Demek isteğim, gerçek hayatta her şey çok daha incelikli ve karmaşık;

and there's all of these overlapping stories

ve birbiriyle ortusen, birbiriyle kesişen, birbirine

intersecting and touching each other.

dokunan bir sürü öykü var.

And so I thought it would be interesting to build a framework

Ben de bu tür öyküleri su üstüne çıkaracak bir çerçeve yaratmanın

to surface those types of stories. So, in the case of "The Whale Hunt,"

ilginç olabileceğini düşündüm. "Balina Avı"na gelirsek,

how could we extract something like the story of Simeon and Crawford,

Simeon ve Crawford'ın; vahşi hayat, el aletleri ve kan ile dolu,

involving the concepts of wildlife, tools and blood, taking place on the Arctic Ocean,

Arktik Okyanusu'nda geçen, kırmızı rengin egemen olduğu, 3 Mayıs'ta

dominated by the color red, happening around 10 a.m. on May 3,

sabah 10 civarında gerçekleşen, heyecan dolu

with an excitement level of high?

oykusu gibi birseyi nasıl çekip çıkarabiliriz?

So, how to extract this order of narrative from this larger story?

Bu oykuleme duzenini, o büyük öykünün içinden nasıl çıkarabiliriz?

I built a web interface for viewing "The Whale Hunt" that attempts to do just this.

"Balina Avı" için tam da bunu yapmaya çalışan bir web arayüzü geliştirdim.

So these are all 3,214 pictures taken up there.

Tüm bu 3,214 fotoğraf orada çekildi.

This is my studio in Brooklyn. This is the Arctic Ocean,

Burası Brooklyn'deki stüdyo dairem. Burası Arktik Okyanusu

and the butchering of the second whale, seven days later.

ve 7 gün sonra ikinci balinanın öldürülüsü.

You can start to see some of the story here, told by color.

Burada renklerle anlatılan öykünün bir kısmının görmeye baslayabilirsiniz.

So this red strip signifies the color of the wallpaper

Bu kırmızı çizgi kaldığım zemin kat dairesinin

in the basement apartment where I was staying.

duvar kâğıdının rengine işaret ediyor.

And things go white as we move out onto the Arctic Ocean.

Ve dışarı, Arktik Okyanusu'na doğru gittiğimizde resim beyazlaşıyor.

Introduction of red down here, when whales are being cut up.

Tam burada, balinalar kesilirken kırmızı başlıyor.

You can see a timeline, showing you the exciting moments throughout the story.

Öykünün icinden heyecanlı anları gösteren bir zaman cetveli goruyorsunuz.

These are organized chronologically.

Bunlar kronolojik sırayla düzenlendi.

Wheel provides a slightly more playful version of the same,

Çark aynı şeyin biraz daha eğlenceli bir halini sunuyor,

so these are also all the photographs organized chronologically.

yani bunlar da kronolojik sirayla dizilen tum o fotograflar.

And any of these can be clicked,

Ve bunlardan herhangi birine tiklayip

and then the narrative is entered at that position.

oykuye o kismindan girebilirsiniz.

So here I am sleeping on the airplane heading up to Alaska.

Burada Alaska'ya giden uçakta uyuyorum.

That's "Moby Dick."

Önümdeki "Moby Dick".

This is the food we ate.

Bu yediğimiz yemek.

This is in the Patkotak's family living room

Burasi Patkotak'ların* Barrow'daki evlerinin

in their house in Barrow. The boxed wine they served us.

salonu. Bize ikram ettikleri şarap kutusu.

Cigarette break outside -- I don't smoke.

Disarida sigara molası -- ben içmiyorum.

This is a really exciting sequence of me sleeping.

Bu benim uyuduğum çok heyecanlı bir bölüm.

This is out at whale camp, on the Arctic Ocean.

Burası Arktik Okyanusu'ndaki balina kampı.

This graph that I'm clicking down here is meant to be

Tıkladığım alttaki bu grafiği, tıbbi kalp atışı

reminiscent of a medical heartbeat graph,

grafigine benzetmeye çalıştım,

showing the exciting moments of adrenaline.

yani yuksek adrenalin dolu anları gösteriyor.

This is the ice starting to freeze over. The snow fence they built.

Bu, buzun donmaya başlaması. Onlarin yaptıkları kar perdesi.

And so what I'll show you now is the ability to pull out sub-stories.

Ve şimdi size gosterecegim sey alt-öyküleri çekip çıkarabilme yetisi.

So, here you see the cast. These are all of the people in "The Whale Hunt"

Burada karakterleri görüyorsunuz. Bunlar "Balina Avı"ndaki tum insanlar,

and the two whales that were killed down here.

ve öldürülen iki balina burada.

And we could do something as arbitrary as, say,

Ve, mesela, Rony'nin* kan, balina ve el aletleri

extract the story of Rony, involving the concepts of blood

kavramlarini içeren, Arktik Okyanusu'ndaki Ahkivgaq

and whales and tools, taking place on the Arctic Ocean,

kampında geçen, kalp atışı hızlı olan öyküsünü

at Ahkivgaq camp, with the heartbeat level of fast.

çıkarmak kadar rastgele bir şey yapabiliriz.

And now we've whittled down that whole story

Ve şimdi tüm öyküyü yalnızca 29 sihirli

to just 29 matching photographs,

fotoğrafa indirgediğimize göre,

and then we can enter the narrative at that position.

hikayeye o noktadan girebiliriz.

And you can see Rony cutting up the whale here.

Ve burada Rony'yi* balinayı keserken görebilirsiniz.

These whales are about 40 feet long,

Bu balinalar yaklaşık 12 metre uzunluğunda

and weighing over 40 tons. And they provide the food source

ve 40 ton ağırlığında. Senenin buyuk bir bolumu boyunca

for the community for much of the year.

topluluga yiyecek kaynagi sağlıyorlar.

Skipping ahead a bit more here, this is Rony on the whale carcass.

Biraz daha ileriye gidersek, burada Rony balina ölüsü üzerinde.

They use no chainsaws or anything; it's entirely just blades,

Hiç testere ya da başka bir şey kullanmıyorlar, bastan sona yalnızca bıçak

and an incredibly efficient process.

ve inanılmaz etkili bir yöntem kullanıyorlar.

This is the guys on the rope, pulling open the carcass.

Bunlar ipi cekerek balinanın gövdesini açan insanlar.

This is the muktuk, or the blubber, all lined up for community distribution.

Bu bir muktuk, ya da balina yağı, halka bolusturulmek için siralanmis.

It's baleen. Moving on.

Balina kemiği. Devam ediyoruz.

So what I'm going to tell you about next

Sizlere şimdi anlatacağım, çok yeni bir şey.

is a very new thing. It's not even a project yet.

Henüz bir proje bile değil.

So, just yesterday, I flew in here from Singapore, and before that,

Daha dün buraya Singapur'dan geldim ve ondan önce,

I was spending two weeks in Bhutan, the small Himalayan kingdom

Himalaya'da, Tibet ve Hindistan arasına kurulmus ufak Bhutan

nestled between Tibet and India.

Krallığı'nda 2 hafta geçiriyordum.

And I was doing a project there about happiness,

Ve orada mutlulukla ilgili bir proje üzerinde çalisiyordum,

interviewing a lot of local people.

yerel halktan bir suru insanla görüşmeler yaptım.

So Bhutan has this really wacky thing where they base

Bhutan'da çok kaçık bir sistem söz konusu.

most of their high-level governmental decisions around the concept

Birçok yüksek seviye hükümet kararlarını gayri safi yurtiçi hasılası

of gross national happiness instead of gross domestic product,

yerine gayri safi milli mutluluğa bağlı olarak veriyorlar

and they've been doing this since the '70s.

ve bunu 70'lerden beri yapıyorlar.

And it leads to just a completely different value system.

Bu tamamen farkli bir deger sistemine yol aciyor.

It's an incredibly non-materialistic culture,

Inanilmaz derecede materyalist-olmayan bir kültür;

where people don't have a lot, but they're incredibly happy.

insanlarin çok fazla şeye sahip olmadigi ama inanılmaz mutlu olduklari.

So I went around and I talked to people about some of these ideas.

İşte ben de bunu ele alip, birçok insanla bu fikirlerin bazilari üzerine konuştum.

So, I did a number of things. I asked people a number of set questions,

Birkaç şey yaptım. İnsanlara bir dizi onceden hazirlanmis sorular sordum,

and took a number of set photographs,

birkaç belirli fotoğraf çektim ve görüşürken

and interviewed them with audio, and also took pictures.

seslerini kaydedip aynı zamanda fotoğraflarını çektim.

I would start by asking people to rate their happiness

İlk başta insanlardan mutluluklarına 1 ile 10 arası

between one and 10, which is kind of inherently absurd.

bir puan vermelerini istiyordum ki bu doğal olarak absürd bir şey.

And then when they answered, I would inflate that number of balloons

Ve yanıtladıklarında, o kadar sayıda balonu şişirip

and give them that number of balloons to hold.

onlara tutmaları için veriyordum.

So, you have some really happy person holding 10 balloons,

Böylece çok mutlu bir insanın elinde 10 balon ve çok üzgün

and some really sad soul holding one balloon.

birinin elinde 1 balon goruyordunuz.

But you know, even holding one balloon is like, kind of happy.

Ama, hani, tek bir balon tutmak bile mutlu bir şey.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And then I would ask them a number of questions like

Sonra onlara bazı sorular soruyordum, mesela:

what was the happiest day in their life, what makes them happy.

Hayatlarındaki en mutlu gün hangisiydi, onları mutlu eden şey ne.

And then finally, I would ask them to make a wish.

En sonunda da onlardan bir dilek tutmalarini istiyordum.

And when they made a wish, I would write their wish

Ve dilek tuttuklarinda dileklerini balonlardan birine yazıp

onto one of the balloons and take a picture of them holding it.

onlar o balonu tutarken fotoğraflarını çekiyordum.

So I'm going to show you now just a few brief snippets

Simdi size konustugum bazi insanlarla yaptigim

of some of the interviews that I did, some of the people I spoke with.

birkac roportajin ozet bolumlerini gosterecegim.

This is an 11-year-old student.

Bu on bir yasinda bir ogrenci.

He was playing cops and robbers with his friends, running around town,

Arkadaslariyla hirsiz-polis oynuyor, kasabada kosusturuyordu,

and they all had plastic toy guns.

ve hepsi de plastik oyuncak silahlarla oynuyordu.

His wish was to become a police officer.

Onun dilegi bir polis memuru olmakti.

He was getting started early. Those were his hands.

Erken baslamis. Bunlar onun elleri.

I took pictures of everybody's hands,

Herkesin ellerinin fotografini cektim.

because I think you can often tell a lot about somebody

cunku birisi hakkinda ellerinin nasil gorunduguyle ilgili

from how their hands look. I took a portrait of everybody,

bircok sey soyeyebilirsiniz. Herkesi portreden birer kez aldim,

and asked everybody to make a funny face.

ve herkesten komik bir yuz cikarmasini istedim.

A 17-year-old student. Her wish was to have been born a boy.

17 yasinda bir ogrenci. Onun dilegi erkek cocugu olarak dogmus olmakti.

She thinks that women have a pretty tough go of things in Bhutan,

Butan'da kadinlar icin gidisatin epeyce zorlu oldugunu dusunuyor,

and it's a lot easier if you're a boy.

ve bunun eger erkekseniz daha kolay oldugunu.

A 28-year-old cell phone shop owner.

Yirmi sekiz yasinda bir cep telefonu bayii sahibi.

If you knew what Paro looked like, you'd understand

Eger Paro'nun nasil gorundugunu bilseydiniz, orada bir cep telefonu

how amazing it is that there's a cell phone shop there.

bayiinin olmasinin ne kadar sasirtici odugunu anlardiniz.

He wanted to help poor people.

Fakir insanlara yardim etmek istedi.

A 53-year-old farmer. She was chaffing wheat,

Elli yasinda bir ciftci. Saman copu ayiriyordu,

and that pile of wheat behind her

ve arkasindaki bugday yiginini

had taken her about a week to make.

yapmasi yaklasik bir haftasini almisti.

She wanted to keep farming until she dies.

Ciftciligi olene kadar surdurmeyi istiyordu.

You can really start to see the stories told by the hands here.

Burada eller tarafindan anlatilan hikayeleri gercekten gormeye baslayabilirsiniz.

She was wearing this silver ring that had the word "love" engraved on it,

Uzerine "ask" kelimesi kazinmis gumus yuzugu takiyor,

and she'd found it in the road somewhere.

ve onu yolda bir yerlerde bulmus.

A 16-year-old quarry worker.

On alti yasinda bir maden ocagi iscisi.

This guy was breaking rocks with a hammer in the hot sunlight,

Bu adam sicak gunes isigi altinda kayalari cekicle kiriyordu,

but he just wanted to spend his life as a farmer.

ama yasamini bir ciftci olarak gecirmek istemisti.

A 21-year-old monk. He was very happy.

Yirmi bir yasinda bir keşiş. Cok mutluydu.

He wanted to live a long life at the monastery.

Manastirda uzun bi hayat yasamak istiyordu.

He had this amazing series of hairs growing out of a mole on the left side of his face,

Yuzunun sol tarafinda buyuyen bir benden disari cikan su inanilmaz killar vardi,

which I'm told is very good luck.

bana iyi sans demek oldugu soylenen.

He was kind of too shy to make a funny face.

Komik surat yapmak icin fazla utangac bir tipti.

A 16-year-old student.

On alti yasinda bir ogrenci.

She wanted to become an independent woman.

Bagimsiz bir kadin olmak istiyordu.

I asked her about that, and she said she meant

Ona bunun hakkinda sorular sordum ve sunu demek istedigini soyledi:

that she doesn't want to be married,

evlenmek istemedigini,

because, in her opinion, when you get married in Bhutan as a woman,

cunku onun fikrince, Butan'da bir kadin olarak evlendiginiz zaman,

your chances to live an independent life kind of end,

bagimsiz yasama sansiniz sona eriyor gibi birsey,

and so she had no interest in that.

ve bu yuzden ilgi duymuyordu.

A 24-year-old truck driver.

Yirmi dort yasinda bir kamyon surucusu.

There are these terrifyingly huge Indian trucks

Orada bu korkunc derecede buyuk Hint kamyonlarindan vardi,

that come careening around one-lane roads with two-lane traffic,

tek seritli yollarda iki serit trafigi yapip yana yatarak gidiyorlardi,

with 3,000-foot drop-offs right next to the road,

yolun sagindan 3,000 feet alcakliginda,

and he was driving one of these trucks.

ve o da, bu kamyonlardan birini suruyordu.

But all he wanted was to just live a comfortable life, like other people.

Ama tek istedigi sadece diger insanlar gibi rahat bir hayat yasamakti.

A 24-year-old road sweeper. I caught her on her lunch break.

Yirmi dort yasinda bir sokak supurucusu. Onu ogle yemegi molasinda yakaladim.

She'd built a little fire to keep warm, right next to the road.

Isinabilmek icin yolun sag yaninda kucuk bir ates yakti.

Her wish was to marry someone with a car.

Onun dilegi arabasi olan birisiyle evlenmekti.

She wanted a change in her life.

Hayatinda bir degisiklik istiyordu.

She lives in a little worker's camp right next to the road,

Yolun sag tarafinda bir isci kampinda yasiyor ve

and she wanted a different lot on things.

farkli bir gidisati olsun istiyordu.

An 81-year-old itinerant farmer.

Yirmi bir yasinda bir gezgin ciftci.

I saw this guy on the side of the road,

Bu adami yolun kenarinda gormustum

and he actually doesn't have a home.

ve aslinda evi yoktu da.

He travels from farm to farm each day trying to find work,

Is bulmak icin her gun ciftlikten ciflige dolasiyordu,

and then he tries to sleep at whatever farm he gets work at.

ve sonra ne ciftliginde is almissa orada uyumaya calisiyordu.

So his wish was to come with me, so that he had somewhere to live.

Bu yuzden onun dilegi benimle birlikte gelmekti, boylece yasayacak bir yer bulmus olacakti.

He had this amazing knife that he pulled out of his gho

kiyafetinin icinden cektigi su ilginc bicagi vardi

and started brandishing when I asked him to make a funny face.

ve egenceli bir yuz ifadesi sergilemesini istedigimde sallamaya basladi.

It was all good-natured.

Tamamen iyi niyetiydi.

A 10-year-old.

On yasinda birisi.

He wanted to join a school and learn to read,

Okula baslamak ve okumayi ogrenmek istiyordu,

but his parents didn't have enough money to send him to school.

ama ebeveynlerinin onu okula gonderecek kadar parasi yoktu.

He was eating this orange, sugary candy

Parmaklariyla kaziyip durdugu

that he kept dipping his fingers into,

portakal sulu seker yiyordu,

and since there was so much saliva on his hands,

ve elinde cok fazla tukuruk oldugu icin

this orange paste started to form on his palms.

portakal eriyigi avucunun icinde kalmaya basladi.

(Laughter)

(Gulusmeler)

A 37-year-old road worker.

Otuz yedi yasinda bir yol iscisi.

One of the more touchy political subjects in Bhutan

Butan'daki hassas siyasi konulardan birisi Hindistan'dan

is the use of Indian cheap labor

yollari insa etmek icin ithal edilen ve

that they import from India to build the roads,

yollar yapildiktan sonra eve geri

and then they send these people home once the roads are built.

gonderilen ucuz Hint isci sinifinin kullanilmasi.

So these guys were in a worker's gang

Bu adamlar bir sabah anayol tarafinda

mixing up asphalt one morning on the side of the highway.

asfalti karistiran bir isci cetesindeydi.

His wish was to make some money and open a store.

Onun dilegi biraz para biriktirmek ve bir dukkan acmakti.

A 75-year-old farmer. She was selling oranges on the side of the road.

Yetmis bes yasinda bir ciftci. Yolun kenarinda portakal satiyordu.

I asked her about her wish, and she said,

Ona dilegini sordum ve o da dedi ki,

"You know, maybe I'll live, maybe I'll die, but I don't have a wish."

"Bilirsin, beki yasayacagim, belki olecegim ama bir dilegim yok."

She was chewing betel nut, which caused her teeth

Hurma cigniyordu ki dislerinin yillar gectikce iyice kirmiziya

over the years to turn very red.

donmesine bu neden olmustu.

Finally, this is a 26-year-old nun I spoke to.

Ve son olarak bu da konustugum yirmi alti yasinda bir rahibe.

Her wish was to make a pilgrimage to Tibet.

Onun dilegi Tibet'e, hacca gitmekti.

I asked her how long she planned to live in the nunnery and she said,

Ne kadar daha rahibe manastirinde yasamayi planladigini sordum ona, dedi ki;

"Well, you know, of course, it's impermanent,

"Yani, bilirsin, bu kalici degil tabii ki,

but my plan is to live here until I'm 30, and then enter a hermitage."

planim burada otuzuma kadar yasamak ve ondan sonra bir inziva yerine gitmek."

And I said, "You mean, like a cave?" And she said, "Yeah, like a cave."

Dedim ki, "Magara gibi bir yerden mi bahsediyorsun?" O da, " Evet, magara gibi." dedi.

And I said, "Wow, and how long will you live in the cave?"

Ve ben dedim ki, "Vay canina, peki ne kadar magarada kalacaksin?"

And she said, "Well, you know,

Dedi ki, "Guzel, bilirsin, butun hayatimi

I think I'd kind of like to live my whole life in the cave."

o magarada yasamak gibi birsey dusunuyorum."

I just thought that was amazing. I mean, she spoke in a way --

Bunun hayret verici oldugunu dusundum. Yani, konusmasi onu bir sekilde --

with amazing English, and amazing humor, and amazing laughter --

sasirtici bir Ingilizce, sasirtici bir mizah ve sasirtici kahkahasi ile --

that made her seem like somebody I could have bumped into

New York'un ya da -benim geldigim- Vermont'un

on the streets of New York, or in Vermont, where I'm from.

sokaklarinda rastlayabiecegim turden birisi gibi yapiyordu.

But here she had been living in a nunnery for the last seven years.

Ama o son yedi senedir burada bir rahibe manastirinda yasiyordu.

I asked her a little bit more about the cave

Magara hakkinda biraz daha sordum ona

and what she planned would happen once she went there, you know.

ve oraya gittiginde neler olabilecegini planladigi hakkinda, bilirsiniz.

What if she saw the truth after just one year,

Peki ya sadece bir sene sonra gercegi gorurse,

what would she do for the next 35 years in her life?

hayatinin kalan 35 yilinda ne yapardi?

And this is what she said.

Ve bunlar da onun soyledikleri.

Woman: I think I'm going to stay for 35. Maybe -- maybe I'll die.

Kadin: Otuz bes sene kalacagimi dusunuyorum -- belki olurum.

Jonathan Harris: Maybe you'll die? Woman: Yes.

Jonathan Harris: Belki olur musun? Kadin: Evet.

JH: 10 years? Woman: Yes, yes. JH: 10 years, that's a long time.

JH: On sene? Kadin: Evet, evet. JH: On sene, uzun bir sure bu.

Woman: Yes, not maybe one, 10 years, maybe I can die

Kadin: Evet, belki de bir, on sene degil, belki bir sene icinde

within one year, or something like that.

olebilirim, ya da onun gibi birsey.

JH: Are you hoping to?

JH: Oyle mi umit ediyorsun?

Woman: Ah, because you know, it's impermanent.

Kadin: Aa, cunku bildigin gibi, bu gecici.

JH: Yeah, but -- yeah, OK. Do you hope --

JH: Evet, ama evet de, tamam. Umuyor musun --

would you prefer to live in the cave for 40 years,

magarada kirk sene mi yoksa bir sene boyunca mi

or to live for one year?

yasamayi tercih ederdin?

Woman: But I prefer for maybe 40 to 50.

Kadin: Ama kirk-elli'yi falan tercih ederim.

JH: 40 to 50? Yeah.

JH: Kirk-elli? Guzel.

Woman: Yes. From then, I'm going to the heaven.

Kadin: Evet. Ondan sonra cennette olacagim.

JH: Well, I wish you the best of luck with it.

JH: Peki, bu konuda en iyi sans dileklerimle.

Woman: Thank you.

Kadin: Tesekkur ederim.

JH: I hope it's everything that you hope it will be.

JH: Umarim ki diledigin hersey gerceklesir.

So thank you again, so much.

Ve tekrar tesekkurler, cok sagol.

Woman: You're most welcome.

Kadin: Hic onemli degil.

JH: So if you caught that, she said she hoped to die

JH: Eger yakaladiysaniz kirk civarina geldigi zaman olmeyi

when she was around 40. That was enough life for her.

umdugunu soyledi. Bu onun icin yeterli bir yasam suresiydi.

So, the last thing we did, very quickly,

Ve yaptigimiz son sey, cok hizlica,

is I took all those wish balloons -- there were 117 interviews,

butun bu dilek balonarini aldim -- 117 tane roportajdi,

117 wishes -- and I brought them up to a place called Dochula,

117 dilek -- ve onlari Dochula diye isimlendirilen bir yere goturdum,

which is a mountain pass in Bhutan, at 10,300 feet,

Butan da 10,300 feet yuksekliginde bir dag gecidi orasi,

one of the more sacred places in Bhutan.

Butan'daki en kutsal yererden birisi.

And up there, there are thousands of prayer flags

Ve burada binlerce duaci bezi var ki

that people have spread out over the years.

insanlar yillardir yaymislar.

And we re-inflated all of the balloons, put them up on a string,

Ve biz butun balonlari yeniden sisirdik, onlari bir iplige dizdik

and hung them up there among the prayer flags.

ve onari duaci bezlerinin arasina tutturduk.

And they're actually still flying up there today.

Ve aslina bakarsaniz hala orada dalgalaniyorlar.

So if any of you have any Bhutan travel plans in the near future,

Yani herhangi birinizin yakin bir gelecekte Butan'a seyahat planlari varsa,

you can go check these out. Here are some images from that.

bunlari kontrol etmeye gidebilirsiniz. Iste birkac goruntusu.

We said a Buddhist prayer so that all these wishes could come true.

Budist bir duaciya soyledik, bu yuzden butun bu dilekler gercege donusebilir.

You can start to see some familiar balloons here.

Burada birkac tanidik balon gormeye baslayabilirsiniz.

"To make some money and to open a store" was the Indian road worker.

Hintli yol iscisinden "Biraz para biriktirmek ve bir dukkan acmak"

Thanks very much.

Cok tesekkurler.

(Applause)

(Alkislar)