Jonathan Harris: The web as art

Tłumaczenie: Marek Mirczyński Korekta: Anna Tokarczyk

So I'm going to talk today about collecting stories

Będę dzisiaj mówił o kolekcjonowaniu historii

in some unconventional ways.

niekonwencjonalnymi sposobami.

This is a picture of me from a very awkward stage in my life.

To zdjęcie przedstawia mnie w bardzo niezręcznym okresie mojego życia

You might enjoy the awkwardly tight, cut-off pajama bottoms with balloons.

Możecie podziwiać niewygodnie ciasne, ucięte spodenki od pidżamy w baloniki.

Anyway, it was a time when I was mainly interested

W każdym razie były to czasy kiedy byłem głównie zainteresowany

in collecting imaginary stories.

kolekcjonowaniem wyimaginowanych historii.

So this is a picture of me

To zdjęcie przedstawia mnie

holding one of the first watercolor paintings I ever made.

trzymającego jeden z moich pierwszych obrazów wykonanych akwarelą.

And recently I've been much more interested in collecting stories

Obecnie jestem dużo bardziej zainteresowany kolekcjonowaniem historii

from reality -- so, real stories.

rzeczywistych - prawdziwych historii.

And specifically, I'm interested in collecting my own stories,

W szczególności interesują mnie moje własne historie,

stories from the Internet, and then recently, stories from life,

historie z Internetu, i od niedawna, historie z życia,

which is kind of a new area of work that I've been doing recently.

które są nowym obszarem obecnie poznawanym.

So I'll be talking about each of those today.

Opowiem dziś o każdej z nich.

So, first of all, my own stories. These are two of my sketchbooks.

Na początek - moje własne historie. To są dwa z moich szkicowników.

I have many of these books,

Mam ich wiele

and I've been keeping them for about the last eight or nine years.

i prowadzę je od jakichś ośmiu, dziewięciu lat.

They accompany me wherever I go in my life,

Towarzyszą mi gdziekolwiek jestem,

and I fill them with all sorts of things,

wypełniam je rozmaitymi rzeczami,

records of my lived experience:

zapisami moich przeżyć.

so watercolor paintings, drawings of what I see,

Malunki akwarelą, rysunki tego co widzę,

dead flowers, dead insects, pasted ticket stubs, rusting coins,

martwe kwiaty, martwe owady, stare bilety, rdzewiejące monety,

business cards, writings.

wizytówki, zapiski.

And in these books, you can find these short, little glimpses

W tych książkach można dostrzec migawki

of moments and experiences and people that I meet.

tych chwil, przeżyć i ludzi, których spotkałem.

And, you know, after keeping these books for a number of years,

Wiecie, po tylu latach, zbierania wszystkiego w tych książkach,

I started to become very interested in collecting

zacząłem się bardzo interesować zbieraniem

not only my own personal artifacts,

nie tylko moich własnych pamiątek,

but also the artifacts of other people.

ale też pamiątek innych ludzi.

So, I started collecting found objects.

Zacząłem zbierać znalezione przedmioty.

This is a photograph I found lying in a gutter in New York City

To jest zdjęcie, które znalazłem w rynsztoku w Nowym Jorku

about 10 years ago.

jakieś dziesięć lat temu.

On the front, you can see the tattered black-and-white photo of a woman's face,

Z przodu widać czarno-białe, postrzępione zdjęcie twarzy starszej kobiety,

and on the back it says, "To Judy, the girl with the Bill Bailey voice.

a z tyłu: "Dla Judy, dziewczyny o głosie jak Bill Bailey,

Have fun in whatever you do."

ciesz się wszystkim co będziesz robić."

And I really loved this idea of the partial glimpse into somebody's life.

Pokochałem pomysł zerkania na czyjeś życie,

As opposed to knowing the whole story, just knowing a little bit of the story,

w przeciwieństwie do poznania całej historii; poznanie jedynie małej części historii

and then letting your own mind fill in the rest.

i pozwolenie naszemu umysłowi na uzupełnienie reszty.

And that idea of a partial glimpse is something

Pomysł częściowego zerkania jest czymś,

that will come back in a lot of the work I'll be showing later today.

co powróci wiele razy w projektach, które będę pokazywać dzisiaj.

So, around this time I was studying computer science at Princeton University,

W tamtym okresie studiowałem informatykę na Uniwersytecie Princeton

and I noticed that it was suddenly possible

i dostrzegłem, że nagle stało się możliwe

to collect these sorts of personal artifacts,

zbieranie tego rodzaju znalezisk,

not just from street corners, but also from the Internet.

nie tylko z ulic, lecz także z Internetu.

And that suddenly, people, en masse, were leaving scores and scores

Nagle, ludzie wspólnie zaczęli zostawiać niezliczone ilości

of digital footprints online that told stories of their private lives.

cyfrowych śladów, które opowiadały o ich prywatnym życiu.

Blog posts, photographs, thoughts, feelings, opinions,

Posty na blogach, zdjęcia, przemyślenia, odczucia, opinie,

all of these things were being expressed by people online,

wszystkie te rzeczy były wyrażane przez ludzi online

and leaving behind trails.

i zostawiały po sobie ślady.

So, I started to write computer programs

Więc zacząłem pisać programy komputerowe,

that study very, very large sets of these online footprints.

które badały bardzo, bardzo duże zbiory tych cyfrowych śladów.

One such project is about a year and a half old.

Jeden projekt trwa około półtora roku.

It's called "We Feel Fine."

Nazywa się We Feel Fine (ang. "Czujemy Się Dobrze").

This is a project that scans the world's newly posted blog entries

Ten projekt skanuje nowe wpisy na blogach na całym świecie

every two or three minutes, searching for occurrences of the phrases

co dwie - trzy minuty, szuka występowania zwrotów

"I feel" and "I am feeling." And when it finds one of those phrases,

"I feel" i "I am feeling" (ang. "czuję się"). I kiedy znajdzie jeden z tych zwrotów,

it grabs the full sentence up to the period

pobiera całe zdanie do kropki

and also tries to identify demographic information about the author.

i stara się również zidentyfikować demograficzne informacje o autorze.

So, their gender, their age, their geographic location

Jego płeć, wiek, położenie geograficzne,

and what the weather conditions were like when they wrote that sentence.

a także jaka była pogoda, kiedy pisał to zdanie.

It collects about 20,000 such sentences a day

Gromadzonych jest około 20,000 zdań dziennie

and it's been running for about a year and a half,

i działa to od około półtora roku,

having collected over 10 and a half million feelings now.

co daje ponad dziesięć i pół miliona zgromadzonych odczuć.

This is, then, how they're presented.

To jest sposób ich prezentacji.

These dots here represent some of the English-speaking world's

Te kropki reprezentują niektóre wyrazy z języka angielskiego

feelings from the last few hours,

oznaczające uczucia z ostatnich kilku godzin.

each dot being a single sentence stated by a single blogger.

Jedna kropka oznacza jedno zdanie napisane przez jednego bloggera.

And the color of each dot corresponds to the type of feeling inside,

Kolor kropki odpowiada zawartemu rodzajowi uczucia,

so the bright ones are happy, and the dark ones are sad.

jasne są radosne, a ciemne są smutne.

And the diameter of each dot corresponds

Średnica każdej kropki odpowiada

to the length of the sentence inside.

długości reprezentowanego zdania.

So the small ones are short, and the bigger ones are longer.

Małe oznaczają krótkie zdania, większe - długie.

"I feel fine with the body I'm in, there'll be no easy excuse

"Czuję się dobrze w moim ciele, nie ma łatwego wytłumaczenia

for why I still feel uncomfortable being close to my boyfriend,"

dlaczego czuję się niekomfortowo będąc blisko mojego chłopaka",

from a twenty-two-year-old in Japan.

od dwudziestodwulatki z Japonii.

"I got this on some trading locally,

"Kupiłem to w okolicy,

but really don't feel like screwing with wiring and crap."

ale naprawdę nie czuję się na siłach, żeby to naprawiać."

Also, some of the feelings contain photographs in the blog posts.

Niektóre odczucia zawierają fotografie w postach,

And when that happens, these montage compositions are automatically created,

w takich przypadkach, są automatycznie tworzone dwuskładnikowe wpisy,

which consist of the sentence and images being combined.

zawierające zdanie i zdjęcie.

And any of these can be opened up to reveal the sentence inside.

Każdy z nich można otworzyć, żeby zobaczyć treść.

"I feel good."

"Czuję się dobrze."

"I feel rough now, and I probably gained 100,000 pounds,

"Czuję się źle, prawdopodobnie przytyłam 100 000 kilo,

but it was worth it."

ale było warto."

"I love how they were able to preserve most in everything

"Zachwycił mnie sposób, w jaki zachowali wszystko

that makes you feel close to nature -- butterflies,

co powoduje, że czujesz bliskość natury - motyle

man-made forests, limestone caves and hey, even a huge python."

zrobione przez człowieka lasy, wapniowe jaskinie, i... hej, nawet wielkiego pytona!."

So the next movement is called mobs.

Następny widok nazywany jest tłumem.

This provides a slightly more statistical look at things.

Dostarcza bardziej statystycznego spojrzenia na informacje.

This is showing the world's most common feelings overall right now,

Tu widać najpopularniejsze uczucia na świecie w tym momencie,

dominated by better, then bad, then good, then guilty, and so on.

zdominowane przez lepiej, potem w kolejności przez: źle, dobrze, winny i tak dalej.

Weather causes the feelings to assume the physical traits

Pogoda powoduje, że uczucia przyjmują fizyczne cechy

of the weather they represent. So the sunny ones swirl around,

stanu pogodowego, który reprezentują. Słoneczne wirują w koło,

the cloudy ones float along, the rainy ones fall down,

pochmurne dryfują w poprzek, deszczowe spadają w dół,

and the snowy ones flutter to the ground.

a śnieżne powoli osuwają się na ziemię.

You can also stop a raindrop and open the feeling inside.

Można także zatrzymać kroplę i otworzyć zawarte uczucie,

Finally, location causes the feelings to move to their spots

Na koniec lokalizacja - umieszcza uczucia w miejscu

on a world map, giving you a sense of their geographic distribution.

na mapie świata, pokazując ich geograficzne rozłożenie.

So I'll show you now some of my favorite montages from "We Feel Fine."

Pokażę wam teraz kilka moich ulubionych montaży z "We Feel Fine".

These are the images that are automatically constructed.

Są to obrazy generowane automatycznie.

"I feel like I'm diagonally parked in a parallel universe."

"Czuję, jakbym zaparkowała w poprzek równoległego wszechświata."

(Laughter)

(Śmiech)

"I've kissed numerous other boys and it hasn't felt good,

"Całowałam wielu chłopców, ale to nie było to,

the kisses felt messy and wrong,

pocałunki były chaotyczne,

but kissing Lucas feels beautiful and almost spiritual."

całowanie Lucasa było pięknym i prawie duchowym przeżyciem."

"I can feel my cancer grow."

"Czuję, że mój rak rośnie."

"I feel pretty."

"Czuję się piękna."

"I feel skinny, but I'm not."

"Czuję się chudo, ale nie jestem."

"I'm 23, and a recovering meth and heroin addict,

"Mam dwadzieścia trzy lata, wyleczyłam się z narkomanii,

and feel absolutely blessed to still be alive."

to, że ciągle żyję, musi być błogosławieństwem."

"I can't wait to see them racing for the first time at Daytona next month,

"Nie mogę się doczekać wyścigu na torze Daytona w przyszłym miesiącu,

because I feel the need for speed."

ponieważ odczuwam 'potrzebę prędkości'."

(Laughter)

(Śmiech)

"I feel sassy."

"Czuję się chamsko."

"I feel so sexy in this new wig."

"Czuję się taka seksowna w tej nowej peruce."

As you can see, "We Feel Fine" collects

Jak widzicie, "We Feel Fine" zbiera

very, very small-scale personal stories.

bardzo, bardzo małe fragmenty ludzkich historii.

Sometimes, stories as short as two or three words.

Czasem historie są krótsze niż dwa, trzy słowa,

So, really even challenging the notion

podważając nawet pojęcie tego

of what can be considered a story.

co rozumiemy jako historię.

And recently, I've become interested in diving much more deeply into a single story.

Ostatnio zainteresowałem się zgłębianiem pojedynczych historii.

And that's led me to doing some work with the physical world,

To skierowało mnie do działania z realnym światem,

not with the Internet,

nie z Internetem

and only using the Internet at the very last moment, as a presentation medium.

i użycia Internetu jedynie w ostatnim momencie, jako środka przekazu.

So these are some newer projects that

To jest kilka projektów,

actually aren't even launched publicly yet.

które nie zostały jeszcze udostępnione publicznie.

The first such one is called "The Whale Hunt."

Pierwszy nazywa się "The Whale Hunt". (ang. Polowanie Na Wieloryba)

Last May, I spent nine days living up in Barrow, Alaska,

W maju zeszłego roku spędziłem dziewięć dni mieszkając w Barrow na Alasce,

the northernmost settlement in the United States,

najbardziej wysuniętej na północ wiosce Stanów Zjednoczonych,

with a family of Inupiat Eskimos,

z rodziną Inuickich Eskimosów,

documenting their annual spring whale hunt.

dokumentując ich doroczne wiosenne polowanie na wieloryba.

This is the whaling camp here, we're about six miles from shore,

To jest obóz wielorybników, około 6 mil (~9,6km) od brzegu,

camping on five and a half feet of thick, frozen pack ice.

usytuowany na ubitym lodzie grubości 5,5 stóp (~1,7m).

And that water that you see there is the open lead,

Woda, którą tu widzicie, jest otwartym szlakiem

and through that lead, bowhead whales migrate north each springtime.

i przez ten szlak, wieloryby grenlandzkie wędrują na północ każdej wiosny.

And the Eskimo community basically camps out on the edge of the ice here,

A eskimoska wspólnota koczuje na krawędzi lodu,

waits for a whale to come close enough to attack. And when it does,

czekając aż wieloryb podpłynie dostatecznie blisko, żeby móc go zaatakować, a kiedy to się stanie,

it throws a harpoon at it, and then hauls the whale up

rzucają w niego harpunem i holują go

under the ice, and cuts it up.

pod lodem, a następnie ćwiartują go.

And that would provide the community's food supply for a long time.

To zapewnia wspólnocie zapas jedzenia na długi czas.

So I went up there, and I lived with these guys

Więc pojechałem tam, mieszkałem z tymi ludźmi

out in their whaling camp here, and photographed the entire experience,

w obozie wielorybniczym i fotografowałem całe doświadczenie,

beginning with the taxi ride to Newark airport in New York,

zaczynając od jazdy taksówką na lotnisko Newark w Nowym Jorku,

and ending with the butchering of the second whale, seven and a half days later.

a kończąc na oprawianiu drugiego wieloryba siedem i pół dnia później.

I photographed that entire experience at five-minute intervals.

Fotografowałem to doświadczenie w pięciominutowych odstępach.

So every five minutes, I took a photograph.

Czyli co pięć minut robiłem zdjęcie.

When I was awake, with the camera around my neck.

Kiedy nie spałem - aparatem na mojej szyi;

When I was sleeping, with a tripod and a timer.

w nocy - za pomocą statywu i samowyzwalacza.

And then in moments of high adrenaline,

A w momentach wysokiego ożywienia,

like when something exciting was happening,

kiedy działo się coś ekscytującego,

I would up that photographic frequency to as many as

częstotliwość robionych zdjęć rosła do

37 photographs in five minutes.

trzydziestu siedmiu na pięć minut.

So what this created was a photographic heartbeat

Więc, to co powstało, jest fotograficznym biciem serca,

that sped up and slowed down, more or less matching

które przyspiesza i zwalnia, mniej lub bardziej, dopasowując się

the changing pace of my own heartbeat.

do tempa mojego własnego bicia serca.

That was the first concept here.

To był pierwszy pomysł.

The second concept was to use this experience to think about

Drugim pomysłem było użycie tego doświadczenia do zastanowienia się

the fundamental components of any story.

nad podstawowymi składnikami każdej historii.

What are the things that make up a story?

Więc z czego składa się historia?

So, stories have characters. Stories have concepts.

Historie mają postacie. Historie mają zamysł.

Stories take place in a certain area. They have contexts.

Historie dzieją się w pewnym miejscu. Mają kontekst.

They have colors. What do they look like?

Mają kolory. Jak wyglądają?

They have time. When did it take place? Dates -- when did it occur?

Są osadzone w czasie. Kiedy to się wydarzyło? Daty - kiedy to miało miejsce?

And in the case of the whale hunt, also this idea of an excitement level.

A w odniesieniu do wielorybnictwa, dochodzi także sprawa podekscytowania.

The thing about stories, though, in most of the existing mediums

Jedna rzecz, jeśli chodzi o historie w większości istniejących mediów,

that we're accustomed to -- things like novels, radio,

do których przywykliśmy - jak powieści, radio,

photographs, movies, even lectures like this one --

zdjęcia, filmy, nawet wykłady jak ten -

we're very accustomed to this idea of the narrator or the camera position,

jesteśmy przyzwyczajeni do idei narratora, czy pozycji kamery.

some kind of omniscient, external body

Pewien rodzaj wszechwiedzącej zewnętrznej istoty,

through whose eyes you see the story.

której oczami przyglądamy się historii.

We're very used to this.

Bardzo do tego przywykliśmy.

But if you think about real life, it's not like that at all.

Lecz kiedy myślimy o prawdziwym życiu, wcale tak nie jest.

I mean, in real life, things are much more nuanced and complex,

Mam na myśli, że w prawdziwym życiu wszystko jest bardziej szczegółowe i skomplikowane,

and there's all of these overlapping stories

jest wiele nakładających się historii

intersecting and touching each other.

oddziałujących na siebie wzajemnie.

And so I thought it would be interesting to build a framework

Pomyślałem więc, że interesujące może być stworzenie podstawy

to surface those types of stories. So, in the case of "The Whale Hunt,"

do tworzenie tego typu historii. Tak więc, jak w przypadku "The Whale Hunt,"

how could we extract something like the story of Simeon and Crawford,

możemy uzyskać coś w rodzaju historii Simeona i Crawforda,

involving the concepts of wildlife, tools and blood, taking place on the Arctic Ocean,

zawierającej koncept dzikiego życia, narzędzi i krwi, toczącej się na Oceanie Arktycznym

dominated by the color red, happening around 10 a.m. on May 3,

zdominowanej przez kolor czerwony, dziejącej się około godziny 10:00, trzeciego maja,

with an excitement level of high?

z wysokim poziomem podekscytowania.

So, how to extract this order of narrative from this larger story?

Jak możemy uzyskać taki porządek relacji z tej większej historii?

I built a web interface for viewing "The Whale Hunt" that attempts to do just this.

Stworzyłem interfejs do przeglądania "The Whale Hunt"

So these are all 3,214 pictures taken up there.

Są tutaj wszystkie 3,214 zrobione tam zdjęcia.

This is my studio in Brooklyn. This is the Arctic Ocean,

To jest moje studio na Brooklynie. To jest Ocean Arktyczny,

and the butchering of the second whale, seven days later.

i oprawianie drugiego wieloryba, siedem dni później.

You can start to see some of the story here, told by color.

Możecie zobaczyć kolory odpowiadające fragmentom historii.

So this red strip signifies the color of the wallpaper

Czerwony pasek oznacza kolor tapety

in the basement apartment where I was staying.

w piwnicy mieszkania gdzie się zatrzymałem.

And things go white as we move out onto the Arctic Ocean.

Kolor przechodzi w biały w miarę jak przemieszczamy się nad Ocean Arktyczny.

Introduction of red down here, when whales are being cut up.

Czerwony pojawia się na dole, kiedy wieloryb zaczynał być rozkrajany.

You can see a timeline, showing you the exciting moments throughout the story.

Możecie przejrzeć linię czasu, pokazującą ekscytujące momenty historii.

These are organized chronologically.

Są ułożone chronologicznie.

Wheel provides a slightly more playful version of the same,

Koło prezentuje bardziej stylowy widok tych samych,

so these are also all the photographs organized chronologically.

wszystkich zdjęć posortowanych chronologicznie.

And any of these can be clicked,

Każde z nich można kliknąć,

and then the narrative is entered at that position.

i przenosimy się do danego momentu relacji.

So here I am sleeping on the airplane heading up to Alaska.

Tutaj śpię w samolocie na Alaskę.

That's "Moby Dick."

To jest Moby Dick.

This is the food we ate.

To jedzenie, które jedliśmy.

This is in the Patkotak's family living room

To jest pokój dzienny rodziny Patkotaków

in their house in Barrow. The boxed wine they served us.

w ich domu w Barrow. Wino w kartonie, którym nas poczętowali.

Cigarette break outside -- I don't smoke.

Przerwa na papierosa na zewnątrz - ja nie palę.

This is a really exciting sequence of me sleeping.

To jest naprawdę ekscytująca seria mnie podczas snu.

This is out at whale camp, on the Arctic Ocean.

To jest w obozie wielorybników na Oceanie Arktycznym.

This graph that I'm clicking down here is meant to be

Ten wykres na dole, który klikam, w założeniu

reminiscent of a medical heartbeat graph,

przypomina medyczny wykres bicia serca,

showing the exciting moments of adrenaline.

reprezentując momenty przypływu adrenaliny.

This is the ice starting to freeze over. The snow fence they built.

To jest zamarzający lód. Śnieżny płot, który zbudowali.

And so what I'll show you now is the ability to pull out sub-stories.

To co teraz wam pokażę, jest możliwością wydzielania mniejszych historii.

So, here you see the cast. These are all of the people in "The Whale Hunt"

To jest obsada. To wszyscy ludzie występujący w "The Whale Hunt",

and the two whales that were killed down here.

oraz dwa wieloryby, które zostały zabite.

And we could do something as arbitrary as, say,

Możemy zrobić coś tak przypadkowego, jak

extract the story of Rony, involving the concepts of blood

stworzenie historii Rony'ego, zawierającej elementy krwi,

and whales and tools, taking place on the Arctic Ocean,

wieloryby i narzędzia, dziejącej się na Oceanie Arktycznym,

at Ahkivgaq camp, with the heartbeat level of fast.

w obozie Ahkivgaq, o poziomie ekscytacji równym trzy.

And now we've whittled down that whole story

Teraz, kiedy zredukowaliśmy całą historię

to just 29 matching photographs,

do tylko dwudziestu dziewięciu cudownych zdjęć,

and then we can enter the narrative at that position.

możemy umiejscowić relację w tym miejscu.

And you can see Rony cutting up the whale here.

Możecie zobaczyć Rony'ego, który tnie wieloryba.

These whales are about 40 feet long,

Te wieloryby są długie na 44 stopy (~13,5m),

and weighing over 40 tons. And they provide the food source

i ważą jakieś cztery tony. Zapewniają zapas żywności

for the community for much of the year.

dla grupy na większość roku.

Skipping ahead a bit more here, this is Rony on the whale carcass.

Przeskakując trochę dalej, to jest Rony na tułowiu wieloryba.

They use no chainsaws or anything; it's entirely just blades,

Oni nie używają pił łańcuchowych ani nic z tych rzeczy, jedynie ostrza,

and an incredibly efficient process.

i jest to niesamowicie skuteczny proces.

This is the guys on the rope, pulling open the carcass.

To są mężczyźni ciągnący linę, aby otworzyć korpus.

This is the muktuk, or the blubber, all lined up for community distribution.

To są 'części wieloryba' gotowe do podziału dla ludności.

It's baleen. Moving on.

To jest fiszbin. Dalej.

So what I'm going to tell you about next

To o czym opowiem wam teraz

is a very new thing. It's not even a project yet.

jest bardzo świeże. Nie jest to jeszcze nawet projektem.

So, just yesterday, I flew in here from Singapore, and before that,

Zaledwie wczoraj przyleciałem z Singapuru, a wcześniej

I was spending two weeks in Bhutan, the small Himalayan kingdom

spędziłem dwa tygodnie w Bhutanie, małym himalajskim królestwie

nestled between Tibet and India.

skrytym pomiędzy Tybetem a Indiami.

And I was doing a project there about happiness,

Robiłem tam projekt o szczęściu,

interviewing a lot of local people.

robiąc wywiady z tubylcami.

So Bhutan has this really wacky thing where they base

W Bhutanie używają bardzo niezwykłego wskaźnika, na którym opierają

most of their high-level governmental decisions around the concept

większość ich decyzji rządowych, używają

of gross national happiness instead of gross domestic product,

zadowolenia krajowego brutto zamiast produktu krajowego brutto,

and they've been doing this since the '70s.

i robią to od lat 70.

And it leads to just a completely different value system.

Prowadzi to do zupełnie innego systemu wartości.

It's an incredibly non-materialistic culture,

Jest to wyjątkowo niematerialna kultura,

where people don't have a lot, but they're incredibly happy.

gdzie ludzie nie mają wiele, ale są niesamowicie szczęśliwi.

So I went around and I talked to people about some of these ideas.

Więc kręciłem się i rozmawiałem z ludźmi o tych założeniach.

So, I did a number of things. I asked people a number of set questions,

Zrobiłem kilka rzeczy. Zadawałem ludziom wiele zestawów pytań,

and took a number of set photographs,

zrobiłem wiele zestawów zdjęć,

and interviewed them with audio, and also took pictures.

przeprowadziłem z nimi wywiady dźwiękowe oraz robiłem zdjęcia.

I would start by asking people to rate their happiness

Zaczynałem od pytania ludzi o ich poziom szczęścia

between one and 10, which is kind of inherently absurd.

w skali od jeden do dziesięć, co jest z natury absurdalne.

And then when they answered, I would inflate that number of balloons

Kiedy odpowiadali, nadmuchiwałem odpowiednią liczbę balonów

and give them that number of balloons to hold.

i wręczałem im te balony.

So, you have some really happy person holding 10 balloons,

Więc mamy tu bardzo szczęśliwych ludzi trzymających po dziesięć balonów,

and some really sad soul holding one balloon.

a także smutne dusze trzymające jeden balon.

But you know, even holding one balloon is like, kind of happy.

Ale wiecie, nawet trzymanie jednego balona jest, w pewien sposób, radosne.

(Laughter)

(Śmiech)

And then I would ask them a number of questions like

Następnie zadawałem kilka pytań w stylu:

what was the happiest day in their life, what makes them happy.

jaki był najszczęśliwszy dzień w ich życiu, co ich raduje.

And then finally, I would ask them to make a wish.

Na koniec prosiłem, żeby pomyśleli życzenie.

And when they made a wish, I would write their wish

Kiedy mieli już to życzenie, pisałem ich życzenie

onto one of the balloons and take a picture of them holding it.

na jednym z balonów i robiłem im zdjęcie jak je trzymają.

So I'm going to show you now just a few brief snippets

Pokażę wam teraz małą część

of some of the interviews that I did, some of the people I spoke with.

wywiadów, które zrobiłem z niektórymi ludźmi.

This is an 11-year-old student.

To jest jedenastoletni uczeń.

He was playing cops and robbers with his friends, running around town,

Bawił się w policjantów i złodziei z przyjaciółmi, biegając po miasteczku,

and they all had plastic toy guns.

wszyscy mieli plastikowe pistolety zabawki.

His wish was to become a police officer.

Jego marzeniem było, aby zostać policjantem.

He was getting started early. Those were his hands.

Zaczynał wcześnie. To były jego ręce.

I took pictures of everybody's hands,

Robiłem zdjęcie dłoni każdego,

because I think you can often tell a lot about somebody

ponieważ myślę, że można wiele o kimś powiedzieć

from how their hands look. I took a portrait of everybody,

na podstawie tego jak wyglądają jego dłonie. Robiłem każdemu portret

and asked everybody to make a funny face.

i prosiłem każdego o zrobienie zabawnej miny.

A 17-year-old student. Her wish was to have been born a boy.

Siedemnastoletnia uczennica. Jej marzeniem było, aby urodzić się chłopcem.

She thinks that women have a pretty tough go of things in Bhutan,

Uważa, że kobiety w Bhutanie nie mają lekko

and it's a lot easier if you're a boy.

i dużo lepiej być chłopcem.

A 28-year-old cell phone shop owner.

Dwudziestoośmioletni właściciel sklepu z komórkami.

If you knew what Paro looked like, you'd understand

Jeśli byście wiedzieli jak wygląda Paro, zrozumielibyście

how amazing it is that there's a cell phone shop there.

jak niesamowite jest to, że jest tam sklep z komórkami.

He wanted to help poor people.

Chciał pomagać biednym ludziom.

A 53-year-old farmer. She was chaffing wheat,

Pięćdziesięciotrzyletnia gospodyni. Plewiła pszenicę,

and that pile of wheat behind her

ta sterta za nią

had taken her about a week to make.

kosztowała ją jakiś tydzień pracy

She wanted to keep farming until she dies.

Chciała uprawiać ziemię do śmierci.

You can really start to see the stories told by the hands here.

Możecie wyraźnie zacząć dostrzegać historie po dłoniach.

She was wearing this silver ring that had the word "love" engraved on it,

Nosiła ten srebrny pierścień mający wygrawerowane słowo "love" (ang. miłość)

and she'd found it in the road somewhere.

znalazła go gdzieś na drodze.

A 16-year-old quarry worker.

Szesnastoletni pracownik kopalni.

This guy was breaking rocks with a hammer in the hot sunlight,

Ten chłopak rozbijał młotem kamienie w pełnym słońcu,

but he just wanted to spend his life as a farmer.

ale chciał spędzić swoje życie uprawiając ziemię.

A 21-year-old monk. He was very happy.

Dwudziestojednoletni mnich. Był bardzo wesoły.

He wanted to live a long life at the monastery.

Chciał wieść długie życie w klasztorze.

He had this amazing series of hairs growing out of a mole on the left side of his face,

Miał niesamowitą kępkę włosów rosnących na pieprzyku z lewej strony jego twarzy,

which I'm told is very good luck.

powiedział mi, że to przynosi mu szczęście.

He was kind of too shy to make a funny face.

Był zbyt nieśmiały, żeby zrobić śmieszną minę.

A 16-year-old student.

Szesnastoletnia uczennica.

She wanted to become an independent woman.

Chciała zostać niezależną kobietą.

I asked her about that, and she said she meant

Zapytałem co to znaczy, wyjaśniła mi,

that she doesn't want to be married,

że nie chce wyjść za mąż,

because, in her opinion, when you get married in Bhutan as a woman,

ponieważ jej zdaniem, po ślubie w Bhutanie, będąc kobietą,

your chances to live an independent life kind of end,

twoje szanse na bycie niezależną kończą się,

and so she had no interest in that.

a ona nie była tym zainteresowana.

A 24-year-old truck driver.

Dwudziestoczteroletni kierowca ciężarówki.

There are these terrifyingly huge Indian trucks

Tam są te przerażająca wielkie hinduskie ciężarówki,

that come careening around one-lane roads with two-lane traffic,

które pędzą po jednopasmowych drogach z ruchem w obie strony

with 3,000-foot drop-offs right next to the road,

i urwiskiem na 3000 stóp (~1km) wzdłuż drogi,

and he was driving one of these trucks.

on jeździł właśnie taką ciężarówką.

But all he wanted was to just live a comfortable life, like other people.

Ale wszystko czego pragnął to jedynie prowadzenie wygodnego życia jak inni ludzie.

A 24-year-old road sweeper. I caught her on her lunch break.

Dwudziestoczteroletnia zamiataczka ulic. Złapałem ją w czasie jej przerwy obiadowej.

She'd built a little fire to keep warm, right next to the road.

Zrobiła sobie małe ognisko obok drogi, aby się ogrzać.

Her wish was to marry someone with a car.

Jej marzeniem było poślubienie kogoś z samochodem.

She wanted a change in her life.

Chciała zmiany w swoim życiu.

She lives in a little worker's camp right next to the road,

Mieszkała w małym obozie pracowników obok drogi

and she wanted a different lot on things.

i chciała wielu różnych rzeczy.

An 81-year-old itinerant farmer.

Osiemdziesięciojednoletni wędrowny rolnik.

I saw this guy on the side of the road,

Spostrzegłem go na poboczu,

and he actually doesn't have a home.

nie ma swojego domu.

He travels from farm to farm each day trying to find work,

Podróżuje od gospodarstwa do gospodarstwa szukając pracy,

and then he tries to sleep at whatever farm he gets work at.

potem stara się dostać nocleg tam gdzie znajduje pracę.

So his wish was to come with me, so that he had somewhere to live.

Jego życzeniem było pójście ze mną, żeby miał gdzie mieszkać.

He had this amazing knife that he pulled out of his gho

Miał niesamowity nóż, który wyciągną zza pazuchy

and started brandishing when I asked him to make a funny face.

i zaczął nim wywijać, kiedy poprosiłem go o zrobienie zabawnej miny.

It was all good-natured.

Miał dobre intencje.

A 10-year-old.

Dziesięciolatek.

He wanted to join a school and learn to read,

Chciał pójść do szkoły i nauczyć się czytać,

but his parents didn't have enough money to send him to school.

ale jego rodzice nie mieli wystarczająco pieniędzy, aby go tam posłać.

He was eating this orange, sugary candy

Jadł pomarańczowego cukierka,

that he kept dipping his fingers into,

którego ściskał mocno palcami,

and since there was so much saliva on his hands,

w końcu miał tak obślinione ręce,

this orange paste started to form on his palms.

że na jego dłoniach zaczęła się tworzyć pomarańczowa papka.

(Laughter)

(Śmiech)

A 37-year-old road worker.

Trzydziestosiedmioletni pracownik drogowy.

One of the more touchy political subjects in Bhutan

Jeden z najdelikatniejszych tematów politycznych w Bhutanie

is the use of Indian cheap labor

to korzystanie z hinduskiej taniej siły roboczej.

that they import from India to build the roads,

Sprowadzają pracowników w Indii, żeby budowali ich drogi

and then they send these people home once the roads are built.

i odsyłają ich z powrotem kiedy droga jest ukończona.

So these guys were in a worker's gang

Ci goście byli w brygadzie pracowniczej

mixing up asphalt one morning on the side of the highway.

mieszając asfalt pewnego ranka z boku autostrady.

His wish was to make some money and open a store.

Jego marzeniem było zarobienie pieniędzy i otworzenie sklepu.

A 75-year-old farmer. She was selling oranges on the side of the road.

Siedemdziesięciopięcioletnia gospodyni. Sprzedawała pomarańcze na poboczu.

I asked her about her wish, and she said,

Zapytałem ją o życzenie, odpowiedziała:

"You know, maybe I'll live, maybe I'll die, but I don't have a wish."

"Wiesz, może będę żyć, może umrę, ale nie mam życzenia."

She was chewing betel nut, which caused her teeth

Żuła nasiona palmowca, które powodowały, że jej zęby

over the years to turn very red.

stały się bardzo czerwone po latach.

Finally, this is a 26-year-old nun I spoke to.

Na koniec, dwudziestosześcioletnia zakonnica, z którą rozmawiałem.

Her wish was to make a pilgrimage to Tibet.

Jej marzeniem było odbycie pielgrzymki do Tybetu.

I asked her how long she planned to live in the nunnery and she said,

Zapytałem jak długo planuje być zakonnicą, odpowiedziała

"Well, you know, of course, it's impermanent,

"Wiesz, oczywiście nie jest to pewne,

but my plan is to live here until I'm 30, and then enter a hermitage."

ale planuję żyć tutaj do mojej trzydziestki, a potem zostać pustelnicą."

And I said, "You mean, like a cave?" And she said, "Yeah, like a cave."

Zapytałem: "Jak w jaskini?", a ona odpowiedziała "Tak, jak w jaskini."

And I said, "Wow, and how long will you live in the cave?"

Zapytałem: "Łał, jak długo planujesz mieszkać w jaskini?"

And she said, "Well, you know,

Odpowiedziała: "Wiesz,

I think I'd kind of like to live my whole life in the cave."

myślę, że chciałabym spędzić resztę życia w jaskini."

I just thought that was amazing. I mean, she spoke in a way --

Pomyślałem, że to niesamowite. To znaczy, mówiła to w taki sposób --

with amazing English, and amazing humor, and amazing laughter --

bardzo dobrym angielskim, z poczuciem humoru i niesamowitym śmiechem --

that made her seem like somebody I could have bumped into

że wydawała się być kimś na kogo mógłbym wpaść

on the streets of New York, or in Vermont, where I'm from.

na ulicy w Nowym Jorku albo w Vermont, skąd pochodzę.

But here she had been living in a nunnery for the last seven years.

A ona żyje w powołaniu od siedmiu lat.

I asked her a little bit more about the cave

Zapytałem ją trochę dokładniej o jaskinię

and what she planned would happen once she went there, you know.

o to co się stanie kiedy tam będzie, rozumiecie.

What if she saw the truth after just one year,

Co jeżeli pozna prawdę już po roku,

what would she do for the next 35 years in her life?

co będzie robić przez kolejne 35 lat swojego życia?

And this is what she said.

Oto co powiedziała.

Woman: I think I'm going to stay for 35. Maybe -- maybe I'll die.

Kobieta: Myślę, że zostanę tam do 35 roku życia, może - może umrę.

Jonathan Harris: Maybe you'll die? Woman: Yes.

Jonathan Harris: Może umrzesz? Kobieta: Tak.

JH: 10 years? Woman: Yes, yes. JH: 10 years, that's a long time.

JH: Dziesięć lat? Kobieta: Tak, tak. JH: Dziesięć lat to dość długo.

Woman: Yes, not maybe one, 10 years, maybe I can die

Kobieta: Tak, może nie rok, dziesięć lat, może umrę

within one year, or something like that.

w ciągu roku, czy coś takiego.

JH: Are you hoping to?

JH: Chciałabyś?

Woman: Ah, because you know, it's impermanent.

Kobieta: Och, wiesz, to jest niepewne.

JH: Yeah, but -- yeah, OK. Do you hope --

JH: No tak, ale -- no tak, OK. Czy liczysz na--

would you prefer to live in the cave for 40 years,

czy wolisz żyć w jaskini przez czterdzieści lat,

or to live for one year?

czy przez rok?

Woman: But I prefer for maybe 40 to 50.

Kobieta: Chyba wolę dożyć czterdziestu lub pięćdziesięciu lat.

JH: 40 to 50? Yeah.

JH: Czterdziestu albo pięćdziesięciu? No tak.

Woman: Yes. From then, I'm going to the heaven.

Kobieta: Tak. Stamtąd pójdę do nieba.

JH: Well, I wish you the best of luck with it.

JH: Więc, życzę ci powodzenia.

Woman: Thank you.

Kobieta: Dziękuję.

JH: I hope it's everything that you hope it will be.

JH: Mam nadzieję, że wszystko czego pragniesz się ziści.

So thank you again, so much.

Dziękuję bardzo raz jeszcze.

Woman: You're most welcome.

Kobieta: Naprawdę, nie ma za co.

JH: So if you caught that, she said she hoped to die

JH: Nie wiem czy wyłapaliście. Ona powiedziała, że ma nadzieję umrzeć

when she was around 40. That was enough life for her.

w wieku, około, czterdziestu lat. To by jej wystarczyło.

So, the last thing we did, very quickly,

Ostatnia rzecz, którą zrobiliśmy, w skrócie,

is I took all those wish balloons -- there were 117 interviews,

zebraliśmy wszystkie te balony - było 117 wywiadów,

117 wishes -- and I brought them up to a place called Dochula,

117 życzeń - i zabraliśmy je w miejsce zwane Dochula,

which is a mountain pass in Bhutan, at 10,300 feet,

jest to przełęcz górska w Bhutanie na wysokości 10,300 stóp (~3km),

one of the more sacred places in Bhutan.

jedno ze świętych miejsc w Bhutanie.

And up there, there are thousands of prayer flags

Znajdują się tam na górze tysiące flag modlitewnych,

that people have spread out over the years.

które ludzie umieścili tam przez lata.

And we re-inflated all of the balloons, put them up on a string,

Ponownie nadmuchaliśmy wszystkie balony, przyczepiliśmy je do sznurka

and hung them up there among the prayer flags.

i zawiesiliśmy je tam, pomiędzy tymi flagami modlitewnymi.

And they're actually still flying up there today.

I faktycznie powiewają tam po dziś dzień.

So if any of you have any Bhutan travel plans in the near future,

Więc, jeśli ktoś z wam ma w planach zwiedzić Bhutan w niedalekiej przyszłości

you can go check these out. Here are some images from that.

możecie iść i je zobaczyć. Oto kilka zdjęć.

We said a Buddhist prayer so that all these wishes could come true.

Odmówiliśmy buddyjską modlitwę, aby wszystkie życzenia się spełniły.

You can start to see some familiar balloons here.

Możecie dostrzec niektóre znajome balony.

"To make some money and to open a store" was the Indian road worker.

"Zarobić trochę pieniędzy i otworzyć sklep", to od hinduskiego pracownika drogowego.

Thanks very much.

Dziękuję bardzo.

(Applause)

(Oklaski)