Jonathan Harris: The web as art

Jonathan Harris sưu tầm những câu chuyện

Translator: Thach Thao Nguyen Phuc Reviewer: Quyen Hoang

So I'm going to talk today about collecting stories

Hôm nay tôi sẽ nói về việc sưu tầm truyện

in some unconventional ways.

theo một vài cách khác với thông thường.

This is a picture of me from a very awkward stage in my life.

Đây là ảnh chụp tôi hồi bé - một thời rất lúng túng vụng về.

You might enjoy the awkwardly tight, cut-off pajama bottoms with balloons.

Cái lúc mà bạn còn thích mặc pajama cắt ngắn có bóng bay ở mông.

Anyway, it was a time when I was mainly interested

Dù sao thì, đó là khoảng thời gian tôi chỉ chú tâm

in collecting imaginary stories.

vào sưu tầm những câu chuyện tưởng tượng.

So this is a picture of me

Đây là ảnh tôi

holding one of the first watercolor paintings I ever made.

đang cầm một trong những bức tranh màu nước mình vẽ.

And recently I've been much more interested in collecting stories

Gần đây thì tôi khá quan tâm đến việc sưu tầm những câu chuyện

from reality -- so, real stories.

từ thực tế -- những câu chuyên thật.

And specifically, I'm interested in collecting my own stories,

Cụ thể là tôi có hứng thú thu thập lại chuyện của mình,

stories from the Internet, and then recently, stories from life,

chuyện trên mạng, và gần đây, chuyện cuộc sống,

which is kind of a new area of work that I've been doing recently.

một mảng công việc gần đây của tôi.

So I'll be talking about each of those today.

Giờ tôi sẽ nói về từng phần.

So, first of all, my own stories. These are two of my sketchbooks.

Đầu tiên - những câu chuyện của riêng tôi. Đây là hai quyển sổ phác họa của tôi.

I have many of these books,

Tôi có rất nhiều những quyển như thế này,

and I've been keeping them for about the last eight or nine years.

tôi giữ được 8 đến 9 năm rồi.

They accompany me wherever I go in my life,

Chúng theo tôi đến mọi nơi,

and I fill them with all sorts of things,

và tôi đưa vào đó đủ thứ,

records of my lived experience:

dấu ấn của những trải nghiệm.

so watercolor paintings, drawings of what I see,

Những bức tranh màu nước, bản vẽ những gì tôi đã thấy,

dead flowers, dead insects, pasted ticket stubs, rusting coins,

hoa khô, côn trùng chết, cuống vé, mấy đồng xu đã rỉ,

business cards, writings.

danh thiếp, tản văn.

And in these books, you can find these short, little glimpses

Trong những cuốn sổ này bạn nhìn thấy chớp nhoáng

of moments and experiences and people that I meet.

những khoảnh khắc, trải nghiệm, những con người tôi gặp.

And, you know, after keeping these books for a number of years,

Sau khi giữ những cuốn sổ này được vài năm,

I started to become very interested in collecting

tôi bắt đầu quan tâm đến việc sưu tầm

not only my own personal artifacts,

không chỉ những hiện vật của bản thân,

but also the artifacts of other people.

mà còn cả những đồ vật của người khác.

So, I started collecting found objects.

Thế nên tôi bắt đầu giữ lại những đồ lặt vặt mình tìm thấy.

This is a photograph I found lying in a gutter in New York City

Đây là một bức ảnh nhặt được trong một rãnh nước ở New York

about 10 years ago.

mười năm trước.

On the front, you can see the tattered black-and-white photo of a woman's face,

Mặt trước các bạn có thể thấy một bức ảnh trắng đen cũ chụp khuôn mặt người phụ nữ,

and on the back it says, "To Judy, the girl with the Bill Bailey voice.

và mặt sau có ghi "Gửi Judy, cô gái có giọng hát của Bill Bailey,

Have fun in whatever you do."

Hạnh phúc với mọi việc em làm."

And I really loved this idea of the partial glimpse into somebody's life.

Và tôi thực sự thích ý tưởng này - một cái nhìn thoáng qua vào cuộc sống của ai đó,

As opposed to knowing the whole story, just knowing a little bit of the story,

không phải biết toàn bộ câu chuyện; chỉ biết một chi tiết nhỏ thôi

and then letting your own mind fill in the rest.

và để tâm trí mình tự lấp đầy phần còn lại.

And that idea of a partial glimpse is something

Ý tưởng về một cái nhìn thoáng qua

that will come back in a lot of the work I'll be showing later today.

sẽ trở lại rất nhiều trong phần sau của bài nói chuyện hôm nay.

So, around this time I was studying computer science at Princeton University,

Thời gian đó tôi đang học tin học tại Đại học Princeton,

and I noticed that it was suddenly possible

và tôi nhận ra rằng, ta bỗng nhiên có thể

to collect these sorts of personal artifacts,

sưu tầm những hiện vật cá nhân,

not just from street corners, but also from the Internet.

không chỉ từ góc phố mà còn từ Internet nữa.

And that suddenly, people, en masse, were leaving scores and scores

Và rằng bỗng nhiên mọi người đều đang để lại những dấu vết

of digital footprints online that told stories of their private lives.

của bước chân điện tử, những dấu chân kể về cuộc sống riêng tư của họ.

Blog posts, photographs, thoughts, feelings, opinions,

Trang cá nhân, ảnh, suy nghĩ, cảm xúc, ý kiến,

all of these things were being expressed by people online,

tất cả những điều này được thể hiện trên mạng

and leaving behind trails.

và để lại dấu vết.

So, I started to write computer programs

Tôi bắt đầu viết các chương trình có khả năng

that study very, very large sets of these online footprints.

nghiên cứu một lượng lớn, rất lớn những dấu chân online này.

One such project is about a year and a half old.

Một dự án trong số đó đã được một năm rưỡi.

It's called "We Feel Fine."

Dự án tên là 'Chúng tôi thấy ổn'.

This is a project that scans the world's newly posted blog entries

Dự án này quét qua những bài viết blog mới trên toàn thế giới

every two or three minutes, searching for occurrences of the phrases

mỗi hai hoặc ba phút, tìm kiếm những cụm từ

"I feel" and "I am feeling." And when it finds one of those phrases,

"Tôi cảm thấy" và "Tôi đang cảm thấy". Và khi nó tìm thấy một trong những cụm từ đó

it grabs the full sentence up to the period

nó sẽ lấy cả câu cho tới trước dấu phảy

and also tries to identify demographic information about the author.

và xác định thông tin về người viết

So, their gender, their age, their geographic location

bao gồm giới tính, tuổi, vị trí địa lý

and what the weather conditions were like when they wrote that sentence.

và thời tiết khi họ đang viết câu đó.

It collects about 20,000 such sentences a day

Nó thu thập khoảng 20 000 câu như thế mỗi này

and it's been running for about a year and a half,

và đã vận hành được khoảng một năm rưỡi,

having collected over 10 and a half million feelings now.

lưu trữ được 10,5 triệu cảm xúc.

This is, then, how they're presented.

Chúng được trình bày như thế này.

These dots here represent some of the English-speaking world's

Những chấm này thể hiện cảm xúc từ một vài nước nói tiếng Anh

feelings from the last few hours,

trong vài giờ đồng hồ gần đây.

each dot being a single sentence stated by a single blogger.

Mỗi chấm là một câu riêng biệt, viết bởi một blogger duy nhất.

And the color of each dot corresponds to the type of feeling inside,

Và màu sắc mỗi chấm ứng với loại cảm xúc đó,

so the bright ones are happy, and the dark ones are sad.

những chấm sáng màu là hạnh phúc, tối màu là buồn bã.

And the diameter of each dot corresponds

Đường kính của mỗi chấm ứng với

to the length of the sentence inside.

độ dài câu.

So the small ones are short, and the bigger ones are longer.

Những chấm nhỏ là câu ngắn, lớn hơn thì dài hơn.

"I feel fine with the body I'm in, there'll be no easy excuse

"Tôi thấy ổn với cơ thể mình, không có lí do dễ dàng nào

for why I still feel uncomfortable being close to my boyfriend,"

để giải thích tại sao tôi vẫn không thoải mái khi gần gũi với bạn trai mình,"

from a twenty-two-year-old in Japan.

từ một người 21 tuổi ở Nhật.

"I got this on some trading locally,

"Mới mua được cái này gần nhà

but really don't feel like screwing with wiring and crap."

nhưng thật sự không muốn động vào đống dây dợ lằng nhằng."

Also, some of the feelings contain photographs in the blog posts.

Cũng có một số cảm xúc đi kèm với ảnh trong blog,

And when that happens, these montage compositions are automatically created,

và khi đó, câu văn và hình ảnh

which consist of the sentence and images being combined.

được tự động kết hợp với nhau.

And any of these can be opened up to reveal the sentence inside.

Mỗi kết hợp đó có được mở ra để bộc lộ cân văn bên trong.

"I feel good."

"Tôi thấy rất tốt."

"I feel rough now, and I probably gained 100,000 pounds,

"Giờ tôi thấy khá nặng người, hình như lên được 100 000 pound

but it was worth it."

nhưng cũng rất đáng."

"I love how they were able to preserve most in everything

"Mình thích cách họ có thể lưu giữ mọi thứ

that makes you feel close to nature -- butterflies,

làm ta gần hơn với thiên nhiên - bươm bướm,

man-made forests, limestone caves and hey, even a huge python."

rừng tái sinh, động đá vôi và kìa, cả một con mãng xà."

So the next movement is called mobs.

Bước tiếp theo gọi là 'đám đông'.

This provides a slightly more statistical look at things.

Nó cung cấp một cái nhìn mang nhiều dữ liệu hơn.

This is showing the world's most common feelings overall right now,

Đây là những cảm giác phổ biến nhất trên thế giới ngay trong thời điểm này,

dominated by better, then bad, then good, then guilty, and so on.

nổi bật là thấy tốt hơn, sau đó là tồi tệ, rồi tội lỗi, vân vân.

Weather causes the feelings to assume the physical traits

Cảm giác sẽ mang đặc điểm của thời tiết.

of the weather they represent. So the sunny ones swirl around,

Vậy nên những cảm xúc trong thời tiết nắng ráo xoay xung quanh,

the cloudy ones float along, the rainy ones fall down,

trong trời mây mù thì trôi ngang, mưa rơi,

and the snowy ones flutter to the ground.

và tuyết thì rắc nhẹ xuống đất.

You can also stop a raindrop and open the feeling inside.

Bạn cũng có thể dừng một hạt mưa lại và mở ra xem cảm giác trong đó.

Finally, location causes the feelings to move to their spots

Cuối cùng, vị trí địa lý sẽ khiến cho những cảm giác này di chuyển về địa điểm của nó

on a world map, giving you a sense of their geographic distribution.

trên bản đồ thế giới, cho ta thấy sự phân chia về địa lý.

So I'll show you now some of my favorite montages from "We Feel Fine."

Tôi sẽ cho các bạn thấy một vài slide yêu thích của tôi từ dự án.

These are the images that are automatically constructed.

Đây là những hình ảnh được tạo tự động.

"I feel like I'm diagonally parked in a parallel universe."

"Tôi thấy như bị đặt chéo trong một vũ trụ song song."

(Laughter)

(Cười)

"I've kissed numerous other boys and it hasn't felt good,

"Tôi đã hôn nhiều chàng trai và chưa bao giờ thấy thoải mái,

the kisses felt messy and wrong,

những nụ hôn vụng về và lúng túng,

but kissing Lucas feels beautiful and almost spiritual."

nhưng nụ hôn với Lucas thật đẹp và thánh thiện."

"I can feel my cancer grow."

"Tôi có thể cảm nhận khối u đang lớn dần."

"I feel pretty."

"Tôi thấy mình đẹp."

"I feel skinny, but I'm not."

"Tôi thấy mình rất gầy nhưng thật ra không phải."

"I'm 23, and a recovering meth and heroin addict,

"Tôi 23 tuổi, đang hồi phục sau khi cai nghiện,

and feel absolutely blessed to still be alive."

và cảm thấy biết ơn vì mình vẫn sống."

"I can't wait to see them racing for the first time at Daytona next month,

"Không thể chờ thêm để xem họ đua lần đầu tiên ở Daytona tháng sau

because I feel the need for speed."

vì tôi thấy cần tốc độ."

(Laughter)

(Cười)

"I feel sassy."

"Tôi thấy hơi oải."

"I feel so sexy in this new wig."

"Thấy mình khá gợi cảm với bộ tóc giả mới."

As you can see, "We Feel Fine" collects

Các bạn thấy đấy, 'Chúng tôi thấy ổn' sưu tầm

very, very small-scale personal stories.

những mẩu chuyện cá nhân vô cùng nhỏ bé.

Sometimes, stories as short as two or three words.

Đôi khi có những câu chuyện chỉ hai ba từ.

So, really even challenging the notion

Điều này thực sự khiến ta phải đánh giá lại

of what can be considered a story.

thế nào có thể được gọi là một câu chuyện.

And recently, I've become interested in diving much more deeply into a single story.

Gần đây, tôi đã đi sâu vào một câu chuyện.

And that's led me to doing some work with the physical world,

Việc này khiến tôi làm việc với thế giới thực,

not with the Internet,

không phải với Internet,

and only using the Internet at the very last moment, as a presentation medium.

tôi chỉ sử dụng Internet cuối cùng để trình bày thôi.

So these are some newer projects that

Đây là một số dự án

actually aren't even launched publicly yet.

mà hiện tại thậm chí vẫn chưa được công bố.

The first such one is called "The Whale Hunt."

Dự án đầu tiên là "Cuộc săn cá voi".

Last May, I spent nine days living up in Barrow, Alaska,

Tháng 5 năm ngoái tôi có 9 ngày ở Barrow, Alaska,

the northernmost settlement in the United States,

điểm cực bắc của nước Mỹ,

with a family of Inupiat Eskimos,

với một gia đình người Eskimo,

documenting their annual spring whale hunt.

thu thập dữ liệu về cuộc săn cá voi mùa xuân của họ.

This is the whaling camp here, we're about six miles from shore,

Đây là nơi cắm trại, khoảng 6 dặm tính từ bờ,

camping on five and a half feet of thick, frozen pack ice.

dựng trên một lớp băng dày 1.7 mét.

And that water that you see there is the open lead,

Vùng nước mà các bạn thấy là một mạch nước mở,

and through that lead, bowhead whales migrate north each springtime.

qua đó cá voi đầu bò di cư về phương Bắc mỗi mùa xuân.

And the Eskimo community basically camps out on the edge of the ice here,

Bộ tộc người Eskimo, về cơ bản họ cắm trại ở rìa băng

waits for a whale to come close enough to attack. And when it does,

rồi đợi cá voi đến đủ gần để tấn công, khi nó đến

it throws a harpoon at it, and then hauls the whale up

họ đâm lao xuống và lôi con cá lên,

under the ice, and cuts it up.

để dưới tuyết và xẻ thịt.

And that would provide the community's food supply for a long time.

Nó sẽ cung cấp thực phẩm cho cả bộ tộc trong một thời gian dài.

So I went up there, and I lived with these guys

Tôi đã lên đó và sống ở trại săn

out in their whaling camp here, and photographed the entire experience,

với họ, chụp lại toàn bộ trải nghiệm của mình

beginning with the taxi ride to Newark airport in New York,

bắt đầu từ chuyết taxi từ sân bay Newark tại New York,

and ending with the butchering of the second whale, seven and a half days later.

và kết thúc với việc xẻ thịt con cá voi thứ hai, bảy ngày rưỡi sau đó.

I photographed that entire experience at five-minute intervals.

Tôi chụp lại toàn bộ quá trình mỗi 5 phút.

So every five minutes, I took a photograph.

Cứ 5 phút tôi lại chụp một tấm.

When I was awake, with the camera around my neck.

Khi thức thì chụp với máy ảnh đeo quanh cổ;

When I was sleeping, with a tripod and a timer.

khi ngủ thì đặt lên chân máy và hẹn giờ.

And then in moments of high adrenaline,

Và trong những khoảnh khắc mà adremaline dâng cao,

like when something exciting was happening,

như khi có chuyện gì náo động xảy ra,

I would up that photographic frequency to as many as

tôi tăng tần suất chụp lên tới

37 photographs in five minutes.

37 hình trong 5 phút.

So what this created was a photographic heartbeat

Nó tạo ra một nhịp tim hình ảnh

that sped up and slowed down, more or less matching

khi tăng khi giảm, gần giống

the changing pace of my own heartbeat.

như nhịp tim luôn thay đổi của tôi.

That was the first concept here.

Đó là ý tưởng đầu tiên.

The second concept was to use this experience to think about

Ý tưởng thứ hai là sử dụng trải nghiệm này để nghĩ đến

the fundamental components of any story.

những yếu tố cơ bản của một câu chuyện.

What are the things that make up a story?

Điều gì là những thứ tạo nên một câu chuyện?

So, stories have characters. Stories have concepts.

Truyện thì có nhân vật. Có ý tưởng.

Stories take place in a certain area. They have contexts.

Xảy ra trong một vùng nào đó. Có bối cảnh.

They have colors. What do they look like?

Có màu sắc. Trông chúng như thế nào?

They have time. When did it take place? Dates -- when did it occur?

Những câu chuyện có thời gian. Nó xảy ra lúc nào? Ngày tháng, nó diễn ra bao giờ?

And in the case of the whale hunt, also this idea of an excitement level.

Và trong câu chuyện săn cá voi còn cả mức độ kích thích nữa.

The thing about stories, though, in most of the existing mediums

Tuy nhiên, khi kể truyện, hầu hết những phương tiện truyền thông

that we're accustomed to -- things like novels, radio,

quen thuộc -- tiểu thuyết, radio,

photographs, movies, even lectures like this one --

ảnh, phim, cả những bài diễn thuyết như thế này --

we're very accustomed to this idea of the narrator or the camera position,

chúng ta đều đã quen có khái niệm về người kể, hoặc vị trí máy quay.

some kind of omniscient, external body

Một dạng thể ở ngoài cơ thể bạn, biết hết mọi chuyện,

through whose eyes you see the story.

qua con mắt của nó bạn chứng kiến toàn bộ câu chuyện.

We're very used to this.

Chúng ta đều rất quen với việc này.

But if you think about real life, it's not like that at all.

Nhưng cuộc sống thực không hề giống như thế.

I mean, in real life, things are much more nuanced and complex,

Trong thực tế, mọi thứ đều phức tạp và tinh tế hơn rất nhiều,

and there's all of these overlapping stories

những câu chuyện chồng chéo lên nhau,

intersecting and touching each other.

giao cắt và tiếp xúc với nhau.

And so I thought it would be interesting to build a framework

Thế nên tôi nghĩ sẽ rất thú vị nếu ta tạo ra một cơ cấu

to surface those types of stories. So, in the case of "The Whale Hunt,"

để dò tìm những mẩu truyện như thế. Với "Cuộc săn cá voi"

how could we extract something like the story of Simeon and Crawford,

làm cách nào chúng ta có thể tạo ra một câu chuyện như của Simeon và Crawford,

involving the concepts of wildlife, tools and blood, taking place on the Arctic Ocean,

bao gồm cuộc sống hoang dã, các loại công cụ và máu, bối cảnh tại Bắc Băng Dương,

dominated by the color red, happening around 10 a.m. on May 3,

ngập chìm trong màu đỏ, xảy ra khoảng 10 giờ sáng ngày 3 tháng 5,

with an excitement level of high?

với sự kích thích cao độ?

So, how to extract this order of narrative from this larger story?

Làm thế nào để trích ra một trật tự trần thuật từ câu chuyện lớn này?

I built a web interface for viewing "The Whale Hunt" that attempts to do just this.

Tôi đã xây dựng một giao diện web xem "Cuộc săn cá voi" nhằm thực hiện việc này.

So these are all 3,214 pictures taken up there.

Có 3214 bức ảnh trên đó.

This is my studio in Brooklyn. This is the Arctic Ocean,

Đây là studio của tôi ở Brooklyn. Đây là Bắc Băng Dương,

and the butchering of the second whale, seven days later.

và việc xẻ thịt con cá voi thứ hai, 7 ngày sau đó.

You can start to see some of the story here, told by color.

Bạn có thể bắt đầu xem một phần câu chuyện ở đây, kể bằng màu sắc.

So this red strip signifies the color of the wallpaper

Dải màu đỏ này biểu thị màu giấy dán tường

in the basement apartment where I was staying.

trong căn phòng tầng trệt tôi đã ở.

And things go white as we move out onto the Arctic Ocean.

Chuyển qua màu trắng khi chúng tôi ra tới Bắc Băng Dương.

Introduction of red down here, when whales are being cut up.

Bắt đầu màu đỏ ở đây, lúc mà cá voi đem ra xẻ.

You can see a timeline, showing you the exciting moments throughout the story.

Bạn có thể thấy dấu thời gian, chỉ rõ những khoảnh khắc sống động trong suốt câu chuyện.

These are organized chronologically.

Chúng được sắp xếp theo trình tự thời gian.

Wheel provides a slightly more playful version of the same,

Cái bánh xe cho ta một phiên bản vui mắt hơn,

so these are also all the photographs organized chronologically.

đây là tất cả những bức ảnh theo trình tự thời gian.

And any of these can be clicked,

Và bất cứ bức nào cũng có thể được nháy chuột vào,

and then the narrative is entered at that position.

để ta nhập vào câu chuyện từ vị trí đó.

So here I am sleeping on the airplane heading up to Alaska.

Đây là tôi đang ngủ trên chuyến bay tới Alaska.

That's "Moby Dick."

Đó là Moby Dick.

This is the food we ate.

Đây là đồ ăn của bọn tôi.

This is in the Patkotak's family living room

Đây là phòng khách của đình Patkotak

in their house in Barrow. The boxed wine they served us.

tại Barrow. Rượu thùng họ đãi chúng tôi.

Cigarette break outside -- I don't smoke.

Giải lao để hút thuốc bên ngoài -- Tôi không hút.

This is a really exciting sequence of me sleeping.

Một tác dụng lý thú của việc tôi đi ngủ.

This is out at whale camp, on the Arctic Ocean.

Đây là ở ngoài trại săn trên Bắc Băng Dương.

This graph that I'm clicking down here is meant to be

Biểu đồ tôi đang trỏ vào được thiết kế để

reminiscent of a medical heartbeat graph,

gợi nhớ đến một biểu đồ nhịp tim,

showing the exciting moments of adrenaline.

cho thấy những khoảnh khắc hưng phấn vì adrenaline.

This is the ice starting to freeze over. The snow fence they built.

Đây là băng bắt đầu đông lại. Rào tuyết họ dựng nên.

And so what I'll show you now is the ability to pull out sub-stories.

Và tôi sẽ cho các bạn thấy khả năng rút ra những 'câu chuyện ngầm'.

So, here you see the cast. These are all of the people in "The Whale Hunt"

Đây là các nhân vật. Họ là những người trong 'Cuộc săn cá voi',

and the two whales that were killed down here.

và hai con cá bị bắt ở dưới này.

And we could do something as arbitrary as, say,

Và chúng ta có thể làm gì tùy theo ý muốn, chẳng hạn,

extract the story of Rony, involving the concepts of blood

lấy ra câu chuyện về Rony, trong đó có máu

and whales and tools, taking place on the Arctic Ocean,

và cá voi và các công cụ, diễn ra ở Bắc Băng Dương,

at Ahkivgaq camp, with the heartbeat level of fast.

tại trại Ahkivgaq, với nhịp tim ở mức nhanh.

And now we've whittled down that whole story

Và giờ ta gọt dũa toàn bộ câu chuyện

to just 29 matching photographs,

xuống chỉ còn 29 bức ảnh kỳ diệu,

and then we can enter the narrative at that position.

và khi đó ta có thể nhập vào câu chuyện từ vị trí này.

And you can see Rony cutting up the whale here.

Ở đây bạn có thể thấy Rony đang xẻ con cá voi.

These whales are about 40 feet long,

Những con cá voi này khoảng 12,2 m,

and weighing over 40 tons. And they provide the food source

nặng hơn 40 tấn. Và chúng cung cấp thực phẩm

for the community for much of the year.

cho toàn bộ tộc gần như cả năm.

Skipping ahead a bit more here, this is Rony on the whale carcass.

Dịch lên một chút, đây là Rony với xác con cá.

They use no chainsaws or anything; it's entirely just blades,

Họ không dùng cưa hay gì cả, chỉ có các lưỡi dao thôi,

and an incredibly efficient process.

phương pháp này hiệu quả đến không ngờ.

This is the guys on the rope, pulling open the carcass.

Đây là những người kéo dây mở cái xác ra.

This is the muktuk, or the blubber, all lined up for community distribution.

Đây là muktuk, mỡ cá voi, xếp đây để chia cho bộ lạc.

It's baleen. Moving on.

Răng của nó. Tiếp tục.

So what I'm going to tell you about next

Tôi sắp trình bày

is a very new thing. It's not even a project yet.

một điều rất mới. Nó chưa hẳn là một dự án.

So, just yesterday, I flew in here from Singapore, and before that,

Mới ngày hôm qua, tôi bay tới đây từ Singapore, trước đó

I was spending two weeks in Bhutan, the small Himalayan kingdom

tôi dành 2 tuần ở Bhutan, một quốc gia nhỏ trên Himalaya

nestled between Tibet and India.

nằm giữa Tây Tạng và Ấn Độ.

And I was doing a project there about happiness,

Tôi thực hiện một dự án về sự hạnh phúc ở đó,

interviewing a lot of local people.

phỏng vấn một số đông những người dân địa phương.

So Bhutan has this really wacky thing where they base

Bhutan đã rất táo bạo khi chính phủ của họ

most of their high-level governmental decisions around the concept

đưa ra phần lớn những quyết định quan trọng dựa trên

of gross national happiness instead of gross domestic product,

tổng hạnh phúc quốc gia thay vì tổng sản phẩm quốc nội,

and they've been doing this since the '70s.

và họ đã thực hiện việc này từ những năm 70.

And it leads to just a completely different value system.

Điều này tạo nên một hệ thống giá trị hoàn toàn khác.

It's an incredibly non-materialistic culture,

Một nền văn hóa phi vật chất đến lạ thường,

where people don't have a lot, but they're incredibly happy.

người dân ở đó không giàu có nhưng họ vô cùng hạnh phúc.

So I went around and I talked to people about some of these ideas.

Tôi đã đi nhiều nơi và nói chuyện với mọi người về một số ý tưởng thế này.

So, I did a number of things. I asked people a number of set questions,

Tôi đã làm một số việc. Tôi hỏi họ một vài câu hỏi,

and took a number of set photographs,

chụp một số bộ ảnh,

and interviewed them with audio, and also took pictures.

phỏng vấn họ có thu âm và chụp lại ảnh.

I would start by asking people to rate their happiness

Tôi sẽ bắt đầu bằng cách bảo họ cho điểm sự hạnh phúc của mình

between one and 10, which is kind of inherently absurd.

từ một đến mười, một việc về bản chất là vô lý.

And then when they answered, I would inflate that number of balloons

Và khi họ trả lời, tôi sẽ cho bơm ngần ấy quả bóng bay

and give them that number of balloons to hold.

và đưa cho họ cầm.

So, you have some really happy person holding 10 balloons,

Những người rất hạnh phúc cầm 10 quả,

and some really sad soul holding one balloon.

và những người rất buồn cầm 1 quả.

But you know, even holding one balloon is like, kind of happy.

Nhưng bạn biết đấy, kể cả việc cầm một quả bóng bay cũng khá là vui.

(Laughter)

(Tiếng cười)

And then I would ask them a number of questions like

Và khi đó tôi sẽ hỏi một số câu như

what was the happiest day in their life, what makes them happy.

ngày hạnh phúc nhất trong cuộc đời họ, điều gì khiến họ hạnh phúc.

And then finally, I would ask them to make a wish.

Cuối cùng, tôi sẽ bảo họ ước một điều.

And when they made a wish, I would write their wish

Và khi họ ước, tôi sẽ viết điều ước đó

onto one of the balloons and take a picture of them holding it.

lên một quả bóng bay và chụp ảnh họ cầm quả bóng.

So I'm going to show you now just a few brief snippets

Tôi sẽ cho các bạn xem một số đoạn ngắn

of some of the interviews that I did, some of the people I spoke with.

từ những cuộc phỏng vấn tôi thực hiện, một số người tôi đã nói chuyện cùng.

This is an 11-year-old student.

Đây là một cậu học sinh 11 tuổi.

He was playing cops and robbers with his friends, running around town,

Cậu bé đang chơi cảnh sát và kẻ cướp với bạn, chạy quanh phố,

and they all had plastic toy guns.

tất cả đều cầm súng nhưa.

His wish was to become a police officer.

Ước mơ của em là được làm cảnh sát.

He was getting started early. Those were his hands.

Cậu bé đã bắt đầu chuẩn bị từ rất sớm. Đây là bàn tay của cậu.

I took pictures of everybody's hands,

Tôi chụp ảnh cả hai bàn tay,

because I think you can often tell a lot about somebody

và tôi nghĩ bạn có thể hiểu khá nhiều về một người

from how their hands look. I took a portrait of everybody,

bằng cách xem bàn tay họ. Tôi chụp chân dung mỗi người,

and asked everybody to make a funny face.

và bảo họ làm mặt cười.

A 17-year-old student. Her wish was to have been born a boy.

Một học sinh 17 tuổi. Cô ấy ước sinh ra được làm con trai.

She thinks that women have a pretty tough go of things in Bhutan,

Cô ấy cho rằng phụ nữ phải trải qua rất nhiều khó khăn ở Bhutan,

and it's a lot easier if you're a boy.

sẽ dễ dàng hơn nếu bạn là nam giới.

A 28-year-old cell phone shop owner.

Một chủ hiệu điện thoại di động 28 tuổi.

If you knew what Paro looked like, you'd understand

Nếu các bạn biết Paro trông thế nào, bạn sẽ thấy

how amazing it is that there's a cell phone shop there.

thật kỳ diệu khi có một hiệu điện thoại ở đây.

He wanted to help poor people.

Anh ấy muốn giúp đỡ những người nghèo.

A 53-year-old farmer. She was chaffing wheat,

Một nông dân 53 tuổi. Bà ấy đang tuốt lúa,

and that pile of wheat behind her

và đống lúa mì ở đằng sau

had taken her about a week to make.

bà ta đã mất một tuần để làm.

She wanted to keep farming until she dies.

Bà muốn gắn bó với nghề nông đến hết đời.

You can really start to see the stories told by the hands here.

Bạn có thể thấy cách những bàn tay kể chuyện ở đây.

She was wearing this silver ring that had the word "love" engraved on it,

Bà ấy đang đeo một chiếc nhẫn bạn có khắc chữ 'tình yêu',

and she'd found it in the road somewhere.

tìm được trên đường đi đâu đó.

A 16-year-old quarry worker.

Một công nhân 16 tuổi.

This guy was breaking rocks with a hammer in the hot sunlight,

Anh bạn này đang dùng búa phá đá dưới nắng nóng,

but he just wanted to spend his life as a farmer.

nhưng anh ta chỉ muốn sống cuộc đời của một nông dân.

A 21-year-old monk. He was very happy.

Một tu sĩ 21 tuổi. Một người rất hạnh phúc.

He wanted to live a long life at the monastery.

Anh ấy muốn sống thọ trong tu viện.

He had this amazing series of hairs growing out of a mole on the left side of his face,

Anh ta có một nhúm lông mọc ra từ nốt rồi bên trái mặt

which I'm told is very good luck.

mà tôi được bảo là rất may mắn.

He was kind of too shy to make a funny face.

Anh ấy hơi ngại phải làm mặt cười.

A 16-year-old student.

Một học sinh 16 tuổi.

She wanted to become an independent woman.

Cô ấy muốn trở thành một phụ nữ độc lập.

I asked her about that, and she said she meant

Tôi hỏi thêm về điều đó, cô ấy nói cô

that she doesn't want to be married,

không muốn cưới chồng,

because, in her opinion, when you get married in Bhutan as a woman,

theo cô ấy, phụ nữ khi đã lập gia đình ở Bhutan

your chances to live an independent life kind of end,

thì cơ hội sống độc lập sẽ biến mất,

and so she had no interest in that.

thế nên cô ấy không hứng thú gì.

A 24-year-old truck driver.

Một người lái xe tải 24 tuổi.

There are these terrifyingly huge Indian trucks

Có những cái xe tải Ấn Độ khổng lồ

that come careening around one-lane roads with two-lane traffic,

bị lật trên các tuyến đường một chiều với hai làn xe,

with 3,000-foot drop-offs right next to the road,

rơi từ độ cao 900 m ngay sát lề đường,

and he was driving one of these trucks.

và anh ta đang lái một trong những chiếc như thế.

But all he wanted was to just live a comfortable life, like other people.

Tất cả những gì anh ấy muốn là được sống một cuộc sống thoải mái như mọi người.

A 24-year-old road sweeper. I caught her on her lunch break.

Một người quét đường 24 tuổi. Tôi gặp cô ấy khi cô ta đang nghỉ ăn trưa.

She'd built a little fire to keep warm, right next to the road.

Cô ấy đốt một đống lửa giữ ấm ngay bên đường.

Her wish was to marry someone with a car.

Điều ước của cô ấy là cưới được ai đó có xe hơi.

She wanted a change in her life.

Cô ấy muốn một sự đổi khác cho cuộc sống.

She lives in a little worker's camp right next to the road,

Cô ấy ở trong một trạm công nhân ngay cạnh đường,

and she wanted a different lot on things.

và mong muốn những điều khác với hiện tại.

An 81-year-old itinerant farmer.

Một nông dân lưu động 81 tuổi.

I saw this guy on the side of the road,

Tôi gặp ông ấy bên đường,

and he actually doesn't have a home.

và thật ra ông ấy không có nhà.

He travels from farm to farm each day trying to find work,

Ông ta đi từ trang trại này tới trang trại khác tìm việc,

and then he tries to sleep at whatever farm he gets work at.

và cố được ngủ ở bất cứ trang trại nào mình đã giúp việc.

So his wish was to come with me, so that he had somewhere to live.

Ông ấy ước được đi cùng tôi, như thế ông ấy sẽ có một nơi để sống.

He had this amazing knife that he pulled out of his gho

Ông ấy rút từ trong áo ra một con dao

and started brandishing when I asked him to make a funny face.

và khua loạn lên khi tôi bảo ông làm mặt cười.

It was all good-natured.

Không có ý hại ai cả.

A 10-year-old.

Một cậu nhóc 10 tuổi.

He wanted to join a school and learn to read,

Em muốn đến trường và học đọc,

but his parents didn't have enough money to send him to school.

nhưng bố mẹ không đủ tiền.

He was eating this orange, sugary candy

Cậu bé đang ăn kẹo đường màu cam

that he kept dipping his fingers into,

và cứ liên tục nhúng tay vào đó,

and since there was so much saliva on his hands,

có quá nhiều nước bọt trên tay

this orange paste started to form on his palms.

nên một lớp bột màu cam đã bắt đầu dính vào lòng bàn tay của cậu bé.

(Laughter)

(Tiếng cười)

A 37-year-old road worker.

Một công nhân làm đường 37 tuổi.

One of the more touchy political subjects in Bhutan

Một vấn đề chính trị nhạy cảm ở Bhutan

is the use of Indian cheap labor

là việc sử dụng lao động giá rẻ

that they import from India to build the roads,

mà họ nhập khẩu từ Ấn Độ về để xây dựng đường sá,

and then they send these people home once the roads are built.

và cho họ về nhà khi đã xây xong.

So these guys were in a worker's gang

Những người này thuộc một nhóm công nhân

mixing up asphalt one morning on the side of the highway.

đang trộn nhựa đường bên đường cao tốc buổi sáng.

His wish was to make some money and open a store.

Anh ấy ước kiếm được tiền và mở một cửa hàng.

A 75-year-old farmer. She was selling oranges on the side of the road.

Một nông dân 75 tuổi. Bà đang bán cam bên lề đường.

I asked her about her wish, and she said,

Khi tôi hỏi về điều ước, bà ấy nói,

"You know, maybe I'll live, maybe I'll die, but I don't have a wish."

"Anh biết đấy, có thể tôi sẽ sống, có thể tôi sẽ chết, nhưng tôi không có điều ước nào cả."

She was chewing betel nut, which caused her teeth

Bà ta đang nhai trầu, qua nhiều năm răng

over the years to turn very red.

đã ngả màu rất đỏ.

Finally, this is a 26-year-old nun I spoke to.

Cuối cùng, đây là một ni cô 26 tuổi tôi có dịp nói chuyện cùng.

Her wish was to make a pilgrimage to Tibet.

Điều ước của cô là được hành hương đến Tây Tạng.

I asked her how long she planned to live in the nunnery and she said,

Tôi hỏi cô ấy định sống ở tu viện bao lâu, cô ấy nói,

"Well, you know, of course, it's impermanent,

"À, tất nhiên là không phải cả đời,

but my plan is to live here until I'm 30, and then enter a hermitage."

nhưng kế hoạch của tôi là sống ở đây đến năm 30 tuổi, sau đó sẽ đi ở ẩn."

And I said, "You mean, like a cave?" And she said, "Yeah, like a cave."

Tôi hỏi là "Ý cô là như một cái hang à?" Và cô ấy trả lời "Đúng rồi, như là một cái hang."

And I said, "Wow, and how long will you live in the cave?"

Tôi hỏi "Chà, cô định sống trong hang bao lâu?"

And she said, "Well, you know,

Cô ấy nói "À, anh biết đấy,

I think I'd kind of like to live my whole life in the cave."

tôi nghĩ là tôi cũng muốn sống cả đời trong hang."

I just thought that was amazing. I mean, she spoke in a way --

Tôi nghĩ điều này thật tuyệt vời. Ý tôi là, cô ấy nói một cách --

with amazing English, and amazing humor, and amazing laughter --

với tiếng Anh tuyệt vời, và sự hài hước tuyệt vời, và tiếng cười tuyệt vời --

that made her seem like somebody I could have bumped into

cách nói đó làm cô ấy giống như bất kỳ người nào tôi có thể gặp phải

on the streets of New York, or in Vermont, where I'm from.

trên đường phố New York, hay Vermont quê tôi.

But here she had been living in a nunnery for the last seven years.

Nhưng cô ấy đã sống trong một nữ tu viện 7 năm.

I asked her a little bit more about the cave

Tôi hỏi cô ấy một chút nữa về cái hang

and what she planned would happen once she went there, you know.

và cô ấy định làm gì khi tới đó.

What if she saw the truth after just one year,

Sẽ làm gì nếu cô ấy tìm được chân lý chỉ sau một năm,

what would she do for the next 35 years in her life?

cô ấy sẽ làm gì trong 35 năm tiếp theo của cuộc đời?

And this is what she said.

Và đây là những gì cô ấy nói.

Woman: I think I'm going to stay for 35. Maybe -- maybe I'll die.

c Tôi nghĩ tôi sẽ ở 35 năm, có thể thế -- có thể tôi sẽ chết.

Jonathan Harris: Maybe you'll die? Woman: Yes.

Jonathan Harris: Có thể cô sẽ chết? Người phụ nữ: Vâng.

JH: 10 years? Woman: Yes, yes. JH: 10 years, that's a long time.

JH: Mười năm? Người phụ nữ: Vâng, đúng rồi. JH: Mười năm, một khoảng thời gian dài đấy.

Woman: Yes, not maybe one, 10 years, maybe I can die

Người phụ nữ: Vâng, có thể không phải mười năm, có thể tối sẽ chết

within one year, or something like that.

trong một năm hay gần như thế.

JH: Are you hoping to?

JH: Cô có hy vọng thế không?

Woman: Ah, because you know, it's impermanent.

Người phụ nữ: À, vì anh biết đấy, đây không phải là vĩnh viễn.

JH: Yeah, but -- yeah, OK. Do you hope --

JH: Vâng, nhưng - vâng, được rồi. Cô có hy vọng --

would you prefer to live in the cave for 40 years,

cô muốn sống trong hang 40 năm,

or to live for one year?

hay sống 1 năm hơn?

Woman: But I prefer for maybe 40 to 50.

Người phụ nữ: Nhưng tôi muốn sống 40 năm hơn là 50 năm.

JH: 40 to 50? Yeah.

JH: 40 hơn là 50? Phải rồi.

Woman: Yes. From then, I'm going to the heaven.

Người phụ nữ: Vâng. Lúc đó tôi sẽ lên thiên đàng.

JH: Well, I wish you the best of luck with it.

JH: Thế thì, chúc cô may măn.

Woman: Thank you.

Người phụ nữ: Cảm ơn anh.

JH: I hope it's everything that you hope it will be.

JH: Chúc cho mọi điều giống như cô hy vọng.

So thank you again, so much.

Cảm ơn cô lần nữa, cảm ơn rất nhiều.

Woman: You're most welcome.

Người phụ nữ: Không có gì.

JH: So if you caught that, she said she hoped to die

JH: Bạn thấy đó. Cô ấy hy vọng mính sẽ chết

when she was around 40. That was enough life for her.

khi 40 tuổi. Cuộc sống như vậy là đủ cho cô ấy.

So, the last thing we did, very quickly,

Cuối cùng, rất nhanh chóng,

is I took all those wish balloons -- there were 117 interviews,

tôi đem tất cả những quả bóng điều ước - có 117 cuộc phỏng vấn,

117 wishes -- and I brought them up to a place called Dochula,

117 ước muốn -- đến Dochula,

which is a mountain pass in Bhutan, at 10,300 feet,

một đỉnh núi cao 3140m ở Bhutan,

one of the more sacred places in Bhutan.

một trong những nơi linh thiêng nhất ở Bhutan.

And up there, there are thousands of prayer flags

Trên đó có hàng ngàn lá cờ cầu nguyện

that people have spread out over the years.

mà người ta treo lên trong nhiều năm.

And we re-inflated all of the balloons, put them up on a string,

Chúng tôi bơm lại bóng, buộc vào dây

and hung them up there among the prayer flags.

và treo lên cùng với những lá cờ.

And they're actually still flying up there today.

Hôm nay chúng vẫn đang bay trên đó.

So if any of you have any Bhutan travel plans in the near future,

Vậy thì nếu có ai trong số các bạn muốn đi du lịch Bhutan trong tương lai gần,

you can go check these out. Here are some images from that.

các bạn có thể lên xem. Đây là vài hình ảnh.

We said a Buddhist prayer so that all these wishes could come true.

Chúng tôi đọc một câu kinh Phật cầu cho tất cả những điều ước này trở thành hiện thực.

You can start to see some familiar balloons here.

Các bạn có thể thấy một số quả quen thuộc từ đây.

"To make some money and to open a store" was the Indian road worker.

"Làm ra tiền và mở cửa hiệu" là của người công nhân làm đường Ấn Độ.

Thanks very much.

Cảm ơn rất nhiều.

(Applause)

(Vỗ tay)