Romulus Whitaker: The real danger lurking in the water

Romulus Whitaker: Suda Gizlenmiş Gerçek Tehlike

Çeviri: Öykü Yağcı Gözden geçirme: Sancak Gülgen

I want you to put off your preconceptions,

Sizi, sürüngenlerle ilgili önyargılarınızdan,

your preconceived fears and thoughts about reptiles.

yerleşmiş korku ve düşüncelerinizden vazgeçirmek istiyorum.

Because that is the only way I'm going to get my story across to you.

Çünkü öykümü, size ancak bu şekilde anlatabilirim.

And by the way, if I come across as a sort of

Bu arada, eğer gözünüze, hippi kılıklı

rabid, hippie conservationist,

fanatik bir doğa korumacı gibi görünürsem,

it's purely a figment of your imagination.

bu tamamen sizin hayalgücünüzün eseridir.

(Laughter)

(Kahkaha)

Okay. We are actually the first species on Earth

Biz, kendi varlığını tehdit edecek kadar

to be so prolific to actually threaten our own survival.

üretken olan yeryüzündeki tek türüz.

And I know we've all seen images enough to make us numb,

Hepimiz, bizi hissizleştirmeye yetecek kadar

of the tragedies that we're perpetrating on the planet.

trajedi yarattık ve gördük şu dünya üzerinde.

We're kind of like greedy kids, using it all up, aren't we?

Her şeyi tüketen açgözlü çocuklar gibiyiz, değil mi?

And today is a time for me to talk to you about water.

İşte ben de bugün su hakkında konuşmak istiyorum.

It's not only because we like to drink lots of it,

Bunun tek nedeni, bol bol su içmekten, hatta onun fevkalade türevleri olan

and its marvelous derivatives, beer, wine, etc.

bira, şarap, vs içmekten hoşlandığımız için değil tabii.

And, of course, watch it fall from the sky

Veya suyun gökyüzünden düşüşünü,

and flow in our wonderful rivers,

harika nehirlerimize akışını izlemekten hoşlandığımız için değil...

but for several other reasons as well.

Daha birçok farklı nedenden dolayı suyla ilgili konuşacağım.

When I was a kid, growing up in New York,

Çocukluğumda New York'ta

I was smitten by snakes, the same way most kids are

yılanlardan çok etkilenmiştim. Tıpkı, diğer çocukların

smitten by tops, marbles, cars, trains, cricket balls.

topaçlar, misketler, arabalar, trenler ve kriket toplarından etkilendikleri gibi.

And my mother, brave lady,

Kısmen, bunun suçlusu

was partly to blame,

cesur bir kadın olan annemdi.

taking me to the New York Natural History Museum,

Beni, New York Doğa Tarih Müzesi'ne götürür

buying me books on snakes,

ve bana, yılanlarla ilgili kitaplar alırdı.

and then starting this infamous career of mine,

Sonunda, adı kötüye çıkmış olan

which has culminated in

kariyerimin de böylece, 60 yıl önce,

of course, arriving in India 60 years ago,

Hindistan'a geldiğimde başlamasını sağladı.

brought by my mother, Doris Norden,

Hindistan'a, Annem Doris Norden ve

and my stepfather, Rama Chattopadhyaya.

üvey babam Rama Chattopadhyaya'yla birlikte gelmiştik.

It's been a roller coaster ride.

Benim için lunapark treninde uçmak gibi birşeydi.

Two animals, two iconic reptiles

İki hayvan, iki sembolleşmiş sürüngen,

really captivated me very early on.

Hindistan'daki ilk günlerimde beni büyüledi.

One of them was the remarkable gharial.

Onlardan biri, olağanüstü Ganj timsahıydı.

This crocodile, which grows to almost 20 feet long

Kuzey nehirlerinde yaşayan,

in the northern rivers,

boyu yaklaşık 6 metreye ulaşan bu timsah

and this charismatic snake, the king cobra.

ve yine bu karizmatik yılan: Kral kobra...

What my purpose of the talk today really is,

Bugün burada bunları anlatmaktaki gerçek amacım,

is to sort of indelibly scar your minds

bu karizmatik ve asil yaratıklarla ilgili

with these charismatic and majestic creatures.

zihninizde silinmeyecek, derin izler bırakmak.

Because this is what you will take away from here,

Çünkü buradan ayrılırken aklınızda,

a reconnection with nature, I hope.

doğayla yeniden bağlantı kurma düşüncesi olacağını umuyorum.

The king cobra is quite remarkable for several reasons.

Kral kobranın dikkat çekici olmasının bazı sebepleri var.

What you're seeing here is very recently shot images

Bu görüntüler, yakın zamanda,

in a forest nearby here,

yakınımızdaki bir ormanda çekilmiş,

of a female king cobra making her nest.

dişi bir Kral kobranın yuva yapma görüntüleri.

Here is a limbless animal, capable of gathering a huge mound of leaves,

Hiçbir uzvu olmayan bu hayvan, yapraklardan büyük bir tümsek yapma,

and then laying her eggs inside,

yumurtalarını buraya gömme ve onları

to withstand 5 to 10 [meters of rainfall],

5 ila 10 metrelik yağmur suyuna dayanıklı hale getirme yeteneğine sahip.

in order that the eggs can incubate over the next 90 days,

Tüm bunları, 90 günlük kuluçka süresinin ardından

and hatch into little baby king cobras.

yumurtalardan çıkan yavru Kral kobraları için yapıyor.

So, she protects her eggs,

Yumurtalarını koruma altına alıyor

and after three months,

ve üç ay sonunda

the babies finally do hatch out.

bebekler nihayet yumurtadan çıkıyor.

A majority of them will die, of course. There is very high mortality

Tabii ki yavruların birçoğu ölüyor. 25 ila 30 cm uzunluğundaki

in little baby reptiles who are just 10 to 12 inches long.

yavru sürüngenlerde ölüm oranı oldukça yüksektir.

My first experience with king cobras was in '72

Benim Kral kobrayla ilk deneyimim, 1972'de

at a magical place called Agumbe,

içinde bulunduğumuz eyalet olan Karnataka'daki

in Karnataka, this state.

sihirli Agumbe kasabasında gerçekleşti.

And it is a marvelous rain forest.

Orada muhteşem bir yağmur ormanı vardır.

This first encounter

Bu ilk karşılaşma benim için,

was kind of like the

savaşçı olabilmek adına aslan öldüren

Maasai boy who kills the lion to become a warrior.

Maasai gencinin yaşadıklarına benzemişti.

It really changed my life totally.

Bu deneyim, tüm hayatımı değiştirdi.

And it brought me straight into the conservation fray.

Ve beni, tüm bu doğa koruma arbedesinin içine soktu.

I ended up starting this research

Sonunda Agumbe'de bir araştırma

and education station in Agumbe,

ve eğitim istasyonu kurdum.

which you are all of course invited to visit.

İstediğiniz zaman ziyarete gelebilirsiniz.

This is basically a base wherein

Burası bizim bir üs gibi kullandığımız,

we are trying to gather and learn

biyo-çeşitlilikle ilgili hemen hemen her şeyi derleyip

virtually everything about the biodiversity

muazzam karmaşık bir orman ekosistemiyle ilgili

of this incredibly complex forest system,

her şeyi öğrenmeye çalıştığımız ve

and try to hang on to what's there,

var olanlara sıkı sıkıya sarıldığımız bir yer.

make sure the water sources are protected and kept clean,

Burada, su kaynaklarının korunması ve temiz tutulması için çalışıyoruz.

and of course, having a good time too.

Aynı zamanda iyi vakit geçiriyoruz.

You can almost hear the drums

Küçük kulübemizde kaldığımız süre boyunca

throbbing back in that little cottage where we stay when we're there.

içeriden gelen davul seslerini her daim duyabilirsiniz.

It was very important for us to get through to the people.

Bizim için insanlara ulaşmak hep çok önemli oldu.

And through the children is usually the way to go.

En önemlisi, çocuklara ulaşabilmektir.

They are fascinated with snakes. They haven't got

Yılanlar çocukları büyülüyor. Çünkü onlarda,

that steely thing that you end up

yılanlardan korkma, onlardan nefret etme, tiksinme

either fearing or hating or despising or loathing them in some way.

veya onları küçümseme gibi katı duygular yok.

They are interested.

Yılanlar çocukların ilgisini çekiyor.

And it really works to start with them.

Bu yüzden işe çocuklardan başlamak hep işe yaramıştır.

This gives you an idea of the size of some of these snakes.

Bu fotoğraf, size bazı yılanların boyları hakkında fikir verebilir.

This is an average size king cobra, about 12 feet long.

Bu yılan, 3.5 m'lik ortalama boyuyla bir Kral kobra.

And it actually crawled into somebody's bathroom,

Kendisi, yakınlardaki bir evin banyosuna girmiş

and was hanging around there for two or three days.

ve orada 2-3 gün boyunca asılı kalmıştı.

The people of this part of India

Hindistanın bu bölgesinde yaşayan insanlar

worship the king cobra.

Kral kobraya taparlar.

And they didn't kill it. They called us to catch it.

Bu nedenle bu yılanı da öldürmediler. Onu yakalamamız için bizi aradılar.

Now we've caught more than 100 king cobras

Son üç yıl içinde

over the last three years,

100'den fazla Kral kobra yakaladık

and relocated them in nearby forests.

ve onları yakınlardaki ormanlara geri bıraktık.

But in order to find out the real secrets of these creatures

Ancak bu canlıların gerçek gizemlerini öğrenebilmek için

[it was necessary] for us to actually insert

her bir yılanın içine, ufak bir

a small radio transmitter inside [each] snake.

radyo vericisi yerleştirmemiz gerekti.

Now we are able to follow them and find out their secrets,

Böylece artık onları takip ediyor ve sırlarını öğrenebiliyoruz.

where the babies go after they hatch,

Bebeklerin yumurtadan çıktığında nereye gittiğini ve birazdan sizin de

and remarkable things like this you're about to see.

şahit olacağınız, buna benzer olağanüstü şeyleri yakalayabiliyoruz.

This was just a few days ago in Agumbe.

Bu görüntüler, birkaç gün önce Agumbe'de çekildi.

I had the pleasure of being close to this large king cobra

Zehirli çukur engereğini yakalayan bu Kral kobranın

who had caught a venomous pit viper.

hemen yakınında olmak benim için bir keyifti.

And it does it in such a way that it doesn't get bitten itself.

Bunu öyle ustalıkla yapıyor ki, hiçbir şekilde kendisi ısırılmıyor.

And king cobras feed only on snakes.

Kral kobralar yalnızca yılanlarla beslenirler.

This [little snake] was kind of a tid-bit for it,

Bu küçük yılan, onun için tam bir ziyafetti;

what we'd call a "vadai" or a donut or something like that.

yani bizim "vadai" dediğimiz "donut" ya da çörek gibi birşeydi.

(Laughter)

(Kahkaha)

Usually they eat something a bit larger.

Genelde bundan daha büyük lokmaları hedeflerler.

In this case a rather strange and inexplicable

Bu fotoğraftaysa, son üreme mevsiminde rastladığımız

activity happened over the last breeding season,

oldukça garip ve anlaşılmaz bir vaka görüyoruz:

wherein a large male king cobra actually grabbed a female king cobra,

Büyük, erkek Kral kobra, dişi Kral kobrayı yakalıyor

didn't mate with it, actually killed it and swallowed it.

ve onunla çiftleşmek yerine, onu öldürüp bir lokmada yutuyor.

We're still trying to explain and come to terms with

Hala bu olayı açıklamaya ve bu olayın nasıl bir

what is the evolutionary advantage of this.

evrimsel avantaj yaratabileceğini anlamaya çalışıyoruz.

But they do also a lot of other remarkable things.

Ancak Kral kobralar başka dikkat çekici şeyler de yaparlar.

This is again, something [we were able to see] by virtue of the fact

Bu da, yılanlardan birine yerleştirdiğimiz radyo vericisi

that we had a radio transmitter in one of the snakes.

sayesinde yakalayabildiğimiz anlardan biri.

This male snake, 12 feet long, met another male king cobra.

3.5 m boyundaki bir erkek yılan, başka bir erkek Kral kobrayla karşılaştı.

And they did this incredible ritual combat dance.

Ve ardından olağanüstü, törensel bir dövüş dansına giriştiler.

It's very much like the rutting of mammals, including humans,

Bu daha çok, insanlar da dahil olmak üzere memelilerin çiftleşmesine benzer:

you know, sorting out our differences, but gentler, no biting allowed.

Farklılıklarımızı çözümlediğimiz gibi. Ama bu kez nazikçe ve ısırmadan...

It's just a wresting match,

Yani bu sadece bir güreş maçıydı

but a remarkable activity.

ama önemli bir hareketti.

Now, what are we doing with all this information?

Peki, biz bu bilgilerle ne yapıyoruz?

What's the point of all this?

Tüm bunların amacı ne?

Well, the king cobra is literally

Kral kobra gerçekten de

a keystone species in these rainforests.

yağmur ormanlarının temel türlerinden biridir.

And our job is to convince the authorities

Bu nedenle biz de, bu ormanların korunması gerektiği konusunda

that these forests have to be protected.

yetkili kurumları ikna etmeye çalışıyoruz.

And this is one of the ways we do it,

Bunu yapmanın bir yolu da;

by learning as much as we can

bölgenin yağmur ormanlarıyla özdeşleşmiş

about something so remarkable and so iconic in the rainforests there,

bu olağanüstü hayvan hakkında olabildiğince bilgi toplamak.

in order to help protect trees, animals

Böylece buradaki ağaçların, diğer hayvanların ve tabii ki

and of course the water sources.

suyollarının korunmasını sağlayabiliriz.

You've all heard, perhaps, of Project Tiger

Belki birçoğunuz, 70'lerde başlamış olan

which started back in the early '70s,

"Project Tiger"ı (Kaplan Projesi) duymuşsunuzdur.

which was, in fact, a very dynamic time for conservation.

O zamanlar, doğa korumanın hareketli olduğu bir dönemdi.

We were piloted, I could say,

O yıllarda, son derece despot bir

by a highly autocratic stateswoman,

kadın politikacı tarafından "idare ediliyorduk".

but who also had an incredible passion for environment.

Ama kendisinin doğa tutkusu oldukça gelişmişti.

And this is the time when Project Tiger emerged.

İşte "Project Tiger" da bu dönemde ortaya çıktı.

And, just like Project Tiger,

Tıpkı "Project Tiger"da olduğu gibi,

our activities with the king cobra

Kral kobrayla ilgili tüm çalışmalarımız

is to look at a species of animal

bir türü anlamaya ve onun yaşam alanıyla birlikte

so that we protect its habitat and everything within it.

içindeki her şeyi korumaya odaklı.

So, the tiger is the icon.

Kaplan, artık simgeleşmiştir.

And now the king cobra is a new one.

Şimdi sıra, yeni bir sembol olarak Kral kobradadır.

All the major rivers in south India

Güney Hindistan'daki tüm büyük nehirlerin kaynağı,

are sourced in the Western Ghats,

Ghat sıradağlarının batı kesimleridir;

the chain of hills running along the west coast of India.

Batı Hindistan kıyıları bu sıradağlara ev sahipliği yapar.

It pours out millions of gallons every hour,

Bu bölge, saatte milyonlarca galon su boşaltır

and supplies drinking water to at least 300 million people,

ve en az 300 milyon kişiye içme suyu sağlar.

and washes many, many babies,

Sularında bir sürü bebek yıkanır;

and of course feeds many, many animals,

yabani ve evcil bir sürü hayvan

both domestic and wild,

bu nehirlerden beslenir.

produces thousands of tons of rice.

Aynı su kaynakları, binlerce ton pirinç üretir.

And what do we do? How do we respond to this?

Peki, bunun karşılığında tam olarak biz ne yapıyoruz?

Well, basically, we dam it, we pollute it,

Tek yaptığımız; üzerlerine barajlar kurmak, onları kirletmek,

we pour in pesticides, weedicides, fungicides.

boylu boyunca tarım, ot ve mantar ilaçları akıtmak.

You drink it in peril of your life.

Hayatınızı pahasına bu suları içiyorsunuz.

And the thing is, it's not just big industry.

Aslında bu, yalnızca endüstrileşmenin veya

It's not misguided river engineers

plansız hareket eden nehir mühendislerinin

who are doing all this; it's us.

yaptığı birşey değil. Bunu yapan bizleriz.

It seems that our citizens find the best way to dispose of garbage

Halkımız, çöpten kurtulmanın en iyi yolunu

are in water sources.

su kaynaklarında bulmuş gibi.

Okay. Now we're going north, very far north.

Şimdi, çok daha kuzeye doğru yönelelim.

North central India, the Chambal River

Merkezi Kuzey Hindistan'daki Chambel Nehri,

is where we have our base.

bizim üssümüzün bulunduğu yer.

This is the home of the gharial, this incredible crocodile.

Burası, olağanüstü bir timsahın, Ganj timsahının da evidir.

It is an animal which has been on the Earth

Bu timsah, yaklaşık 100 milyon yıldır

for just about 100 million years.

bu yerkürede yaşıyor.

It survived even during the time that the dinosaurs died off.

Dinazorlar yok olduğunda, o hala ayaktaydı.

It has remarkable features.

Bu timsahın çok dikkat çekici özellikleri var.

Even though it grows to 20 feet long,

Boyu, 6 m'ye ulaşsa da,

since it eats only fish it's not dangerous to human beings.

insanlar için tehlike arz etmez çünkü yalnızca balıkla beslenir.

It does have big teeth, however,

Ama oldukça büyük dişlere sahiptir

and it's kind of hard to convince people

ve büyük dişleri olan hayvanların zararsız olabileceğine dair

if an animal has big teeth, that it's a harmless creature.

insanları ikna etmek de bir o kadar zordur.

But we, actually, back in the early '70s,

Geçmişe dönüp bakarsak, 70'li yıllarda

did surveys,

yaptığımız araştırmalarda Ganj timsahının

and found that gharial were extremely rare.

oldukça nadir görüldüğünü farketmiştik.

In fact, if you see the map,

Geçekten de haritaya baktığımızda,

the range of their original habitat

doğal yaşam alanlarının

was all the way from the Indus in Pakistan

Pakistan'daki İndus'tan

to the Irrawaddy in Burma.

Burma'daki İrrawaddy'ye kadar uzandığını görebiliriz.

And now it's just limited to a couple of spots

Artık yaşam alanları,

in Nepal and India.

yalnızca Nepal ve Hindistan'daki birkaç bölgeyle sınırlı:

So, in fact at this point

Ve bugün, doğada geriye kalan

there are only 200 breeding gharial left in the wild.

Ganj timsahı sayısı yalnızca 200.

So, starting in the mid-'70s

Doğa koruma çalışmalarının ön planda olduğu

when conservation was at the fore,

70'li yıllarda, projelerimizi başlatmıştık

we were actually able to start projects which were

ve bu projelerin büyük bölümü

basically government supported

devletin finanse ettiği projelerdi.

to collect eggs from the wild from the few remaining nests

Projeler yoluyla, kalan az sayıdaki yuvalardan

and release 5,000 baby gharial

yumurtaları toplayıp 5 bin yavru Ganj timsahını

back to the wild.

doğaya geri bıraktık.

And pretty soon we were seeing sights like this.

Ve çok geçmeden bu tür manzaralarla karşılaştık:

I mean, just incredible to see bunches of gharial

Yine nehrin üzerinde güneşin tadını çıkaran bir sürü

basking on the river again.

Ganj timsahını görmek harikaydı.

But complacency does have a tendency to breed contempt.

Ama rahatlık, genellikle hoşnutsuzluğu da beraberinde getirir.

And, sure enough, with all the other pressures on the river,

Burada da böyle oldu ve kum çıkarma,

like sand mining, for example,

nehrin ağzına kadar uzanan ağır tarım faaliyetleri gibi

very, very heavy cultivation all the way down to the river's edge,

çeşitli baskılar nedeniyle

not allowing the animals to breed anymore,

hayvanlar artık üreyemez hale geldi.

we're looking at

Önceki tüm olumlu girişimlere rağmen,

even more problems building up for the gharial,

bugün Ganj timsahını bekleyen

despite the early good intentions.

çok daha fazla sorunla uğraşmak durumundayız.

Their nests hatching along the riverside

Bu timsahlar nehir kenarlarındaki yuvalarına yumurta bırakır

producing hundreds of hatchlings. It's just an amazing sight.

ve yüzlerce yavru burada yumurtadan çıkar. Muhteşemdir.

This was actually just taken last year.

Bu görüntüler geçen yıl çekildi.

But then the monsoon arrives,

Hemen ardından muson yağmurları başlar

and unfortunately downriver there is always a dam or

ve ne yazık ki, nehrin akış yönünde mutlaka bir baraj

there is always a barrage,

veya bent vardır.

and, shoop, they get washed down to their doom.

Yavrular da, bir çırpıda kaçınılmaz sona doğru sürüklenirler.

Luckily there is still a lot of interest.

Neyse ki, hala bu türlerle ilgilenenler var:

My pals in the Crocodile Specialist Group of the IUCN,

IUCN Timsah Uzmanları Grubu'ndaki dostlarım,

the [Madras Crocodile Bank], an NGO,

Madras Crocodile Bank adlı sivil toplum kuruluşu,

the World Wildlife Fund,

World Wildlife Fund (WWF),

the Wildlife Institute of India, State Forest Departments,

Hindistan Vahşi Yaşam Enstitüsü, Devlet Ormanları Birimi

and the Ministry of Environment, we all work together on stuff.

ve Çevre Bakanlığı olarak ortak çalışmalar yürütüyoruz.

But it's possibly, and definitely not enough.

Ama maalesef yeterli olmuyor.

For example, in the winter of 2007 and 2008,

Örneğin; 2007 ve 2008'in kış aylarında

there was this incredible die-off of gharial, in the Chambal River.

Chambal Nehri'nde çok sayıda Ganj timsahı öldü.

Suddenly dozens of gharial appearing on the river, dead.

Bir anda nehrin üzerinde düzinelerce timsah ölüsü görüldü.

Why? How could it happen?

Peki nedeni neydi? Ne olmuştu?

This is a relatively clean river.

Bu nehir, diğerlerine oranla oldukça temizdir.

The Chambal, if you look at it, has clear water.

Chambal Nehri'ne bakarsanız, suyun temizliğini görürsünüz.

People scoop water out of the Chambal and drink it,

İnsanlar bu nehirden kepçelerle içme suyu alırlar.

something you wouldn't do in most north Indian rivers.

Bu, Kuzey Hindistan'ın birçok nehrinde asla yapmayacağınız birşeydir.

So, in order to try to find out the answer to this,

Bu ölümlere yanıt bulmak için

we got veterinarians from all over the world

dünyanın dört bir yanından veterinerler getirdik

working with Indian vets to try to figure out what was happening.

ve Hintli veterinerlerle birlikte neler olduğunu anlamaya çalıştılar.

I was there for a lot of the necropsies on the riverside.

Ben de nehir kenarlarındaki ölü timsahlar üzerinde birçok otopsi yaptım.

And we actually looked through

Ölen hayvanların tüm iç organlarını inceledik

all their organs and tried to figure out what was going on.

ve ne olduğunu anlamaya çalıştık.

And it came down to something called gout,

Sonunda gut olduklarını öğrendik.

which, as a result of kidney breakdown

Yani böbrek yetmezliğinin sonucunda

is actually uric acid crystals throughout the body,

vücuttaki ürik asit kristalleri artmış

and worse in the joints,

ve eklem yerlerinde toplanmıştı.

which made the gharial unable to swim.

Bu da timsahların yüzmesine engel olmuştu.

And it's a horribly painful death.

Ve sonunda korkunç bir acı içinde öldüler.

Just downriver from the Chambal is the

Chambal Nehri'nin akış yönünde,

filthy Yamuna river, the sacred Yamuna river.

kutsal sayılan ama çok kirli olan Yamuna Nehri vardır.

And I hate to be so ironic and sarcastic about it

Bu kadar alaycı ve iğneleyici olmaktan nefret ediyorum

but it's the truth. It's just one of the filthiest cesspools you can imagine.

ama gerçek bu. Tahmin edebileceğiniz gibi, orası en pis foseptiklerden biridir.

It flows down through Delhi, Mathura, Agra,

Delhi, Mathura ve Agra'ya doğru akarak

and gets just about every bit of effluent you can imagine.

çevresindeki tüm atıkları toplayarak ilerler.

So, it seemed that the toxin that was killing the gharial

Görünen o ki, Ganj timsahlarını öldüren toksin,

was something in the food chain,

besin zincirindeki bir şeyin,

something in the fish they were eating.

yedikleri balıkların içindeki birşeydi.

And, you know, once a toxin is in the food chain

Bildiğiniz gibi, besin zincirine giren bir toksin,

everything is affected, including us.

biz de dahil olmak üzere, her şeyi etkiler.

Because these rivers are the lifeblood of people all along their course.

Çünkü bu nehirler, nehir boyunda yaşayan insanların can damarlarıdır.

In order to try to answer some of these questions,

Bu soruların yanıtlarını alabilmek için

we again turn to technology,

yine teknolojiden,

to biological technology, in this case,

biyo-teknolojiden faydalandık ve bu durumda yine

again, telemetry, putting radios on 10 gharial,

telemetri yöntemiyle 10 Ganj timsahına radyo vericisi yerleştirdik.

and actually following their movements. They're being watched

Şimdi hareketlerini takip ediyoruz ve onları sürekli izliyoruz;

everyday as we speak, to try to find out

her gün, o gizemli toksinin

what this mysterious toxin is.

ne olduğunu bulmaya çalışıyoruz.

The Chambal river is an absolutely incredible place.

Chambal Nehri kesinlikle harika bir yerdir.

It's a place that's famous to a lot of you who know

Haydutları ve hırsız çeteleriyle ünlüdür;

about the bandits, the dacoits

tüm pis işlerini burada hallederlerdi.

who used to work up there. And there still are quite a few around.

Hatta etrafta hala bazılarını görebilirsiniz.

But Poolan Devi was one [of them]. Which actually Shekhar Kapur

Poolan Devi de bunlardan biriydi. Shekhar Kapur, bu konuda

made an incredible movie, "The Bandit Queen," which I urge you to see.

"Haydutlar Kraliçesi" adlı bir film bile yaptı. İzlemenizi öneririm.

You'll get to see the incredible [Chambal] landscape as well.

Orada muhteşem Chambal doğasını göreceksiniz.

But, again, heavy fishing pressures.

Ama yoğun balıkçılık falliyetlerini unutmayalım.

This is one of the last repositories of the

Burası;

Ganges river dolphin,

Ganj nehir yunuslarının, çeşitli kaplumbağa türlerinin,

various species of turtles,

ve binlerce göçmen kuşun toplandığı

thousands of migratory birds,

son korunaklı bölgelerden biri.

and fishing is causing problems like this.

Balıkçılık ise, her geçen gün ciddi sorunlar doğuyor.

And now [these] new elements of human intolerance

İnsanların, Ganj timsahı gibi nehir canlılarına karşı

for river creatures like the gharial

tahammülsüzlüğününün sınırı da yok artık:

means that if they don't drown in the net,

Onları ağ ile boğmadıkları zaman,

then they simply cut their beaks off.

ağızlarını kesip atıyorlar.

Animals like the Ganges river dolphin

Ganj nehir yunusu da,

which is just down to a few left,

birkaç yüzlük bireyiyle artık

and it is also critically endangered.

had safhada soyu tükenme tehlikesi altında olan türlerden biri

So, who is next? Us?

O zaman sırada kim var? Biz mi?

Because we are all dependent on these water sources.

Çünkü hepimiz bu su kaynaklarına bağlıyız.

So, we all know about the Narmada river,

Hepimiz Narmada Nehri'nde yaşananları,

the tragedies of dams, the tragedies of huge projects

barajların ve dev projelerin getirdiği trajedileri biliyoruz.

which displace people and wreck river systems

İnsanları yerlerinden etmiş, nehir ekosistemini mahvetmiş,

without providing livelihoods.

insanlara geçim alanı bırakmamıştı.

And development just basically going berserk,

Büyüme, kontrolsüz bir şekilde etrafı kırıp döküyor

for a double figure growth index, basically.

ve gerçekten de büyük bir çılgınlığa doğru ilerliyor.

So, we're not sure where this story is going to end,

Dolayısıyla bu öykü nasıl sona erecek,

whether it's got a happy or sad ending.

mutlu sonla mı, değil mi, bilmiyoruz.

And climate change is certainly going

Bir yandan iklim değişikliği, tüm teorilerimizi ve

to turn all of our theories and predictions on their heads.

tahminlerimizi alaşağı edecek gibi.

We're still working hard at it.

Biz yine de uğraşıyoruz.

We've got a lot of a good team of people working up there.

Bu bölgede çok sıkı çalışan iyi bir ekibimiz var.

And the thing is, you know, the decision makers,

Ama asıl sorun, bildiğiniz gibi, karar vericiler,

the folks in power,

yani yönetimdeki insanlar...

they're up in their bungalows and so on in Delhi,

Onlar kır evlerinde ve Delhi'de,

in the city capitals. They are all supplied with plenty of water. It's cool.

şehir merkezlerinde su sıkıntısı çekmiyorlar. Mühim değil.

But out on the rivers there are still millions of people

Ama hala nehir boyunca, çok kötü şartlarda yaşayan

who are in really bad shape.

milyonlarca insan var.

And it's a bleak future for them.

Onlar için gelecek pek aydınlık görünmüyor.

So, we have our Ganges and Yamuna cleanup project.

Ganj ve Yamuna nehirlerini arıtma projeleri geliştirildi.

We've spent hundreds of millions of dollars on it,

Bu iş için milyonlarca dolar harcandı

and nothing to show for it. Incredible.

ve görünürde hiçbirşey yok. İnanılmaz!

So, people talk about political will.

Politik irade üzerine bolca konuşulur.

During the die-off of the gharial we did galvanize a lot of action.

Toplu timsah ölümleri sırasında insanları harekete geçirebildik.

Government cut through all the red tape,

Hükümet, bürokrasiyi ortadan kaldırdı

we got foreign vets on it. It was great.

ve yabancı veterinerler geldi. Harikaydı!

So, we can do it.

Dolayısıyla bunu yapabiliriz.

But if you stroll down to the Yamuna

Ancak Yamuna'nın veya

or to the Gomati in Lucknow,

Lucknow'daki Gomati'nin,

or to the Adyar river in Chennai,

hatta Chennai'delki Adyar Nehri'nin,

or the Mula-Mutha river in Pune,

son olarak da Pune'deki Mula-Mutha Nehri'nin geçmişine bakın.

just see what we're capable of doing to a river. It's sad.

Nehirleri ne hale getirebildiğimizi göreceksiniz. Çok üzücü.

But I think the final note really is

Ancak son söz olarak eklemeliyim:

that we can do it.

Başaracağımıza inanıyorum.

The corporates, the artists, the wildlife nuts,

Şirketler, sanatçılar, yaban hayat tutkunları

the good old everyday folks

ve eski dostlar, hep birlikte

can actually bring these rivers back.

bu nehirleri hayata geri döndürebiliriz.

And the final word is

Sonuçta hepimizin omuzlarında

that there is a king cobra looking over our shoulders.

bizi izleyen bir Kral kobra var.

And there is a gharial looking at us from the river.

Nehrin içinden bize bakan bir Ganj timsahı da...

And these are powerful water totems.

Onlar, kudretli su totemleri ve biz,

And they are going to disturb our dreams until we do the right thing.

doğru olanı yapmadıkça, rüyalarımızda bizi rahatsız etmeye devam edecekler.

Namaste.

Namaste.

(Applause)

(Alkış)

Chris Anderson: Thanks, Rom. Thanks a lot.

Chris Anderson: Teşekkürler, Rom. Çok teşekkürler.

You know, most people are terrified of snakes.

Biliyorsun, birçok insan yılandan korkar.

And there might be quite a few people here who would be

Hatta bu salonda bazı kişilerin, yeryüzündeki son Kral kobranın

very glad to see the last king cobra bite the dust.

hapı yuttuğunu görmekten mutlu olacağını düşünüyorum.

Do you have those conversations with people?

Sen de bu tür diyaloglara giriyor musun insanlarla?

How do you really get them to care?

Konuyla ilgilenmelerini nasıl sağlıyorsun?

Romulus Whitaker: I take the sort of humble approach,

Romulus Whitaker: Aslında mütevazi bir yaklaşımım var.

I guess you could say. I don't say that snakes are huggable exactly.

Belli oluyordur herhalde. Ama yılanların, tam da sarılmalık canlılar olduğunu söylemiyorum tabii ki.

It's not like the teddy bear.

Oyuncak ayı gibi değiller tabii.

But I sort of -- there is an innocence in these animals.

Öyle olmasalar da, bu hayvanlarda bir tür masumiyet seziyorum.

And when the average person looks at a cobra

Sıradan biri, karşısında, kendisine tıslayan

going "Ssssss!" like that, they say, "My god,

bir kobra gördüğünde, "Aman Allah'ım,

look at that angry, dangerous creature."

şu sinirli, tehlikeli yaratığa bakın" diyor.

I look at it as a creature who is totally frightened

Ben de onlara baktığımda, karşımda, insan denen

of something so dangerous as a human being.

o tehlikeli varlıktan acayip korkan bir hayvan görüyorum.

And that is the truth. And that's what I try to get out.

İşin gerçeği bu. Anlatmaya çalıştığım şey de bu.

(Applause)

(Alkış)

CA: Now, incredible footage you showed of the viper being killed.

CA: Engereğin ölümüyle ilgili fotoğraflar çok ilginçti.

You were saying that that hasn't been filmed before.

Daha önce bunun hiç görüntülenmediğini söylüyorsun.

RW: Yes, this is actually the first time anyone of us knew about it, for one thing.

RW: Evet, en azından ekibimizin bildiği kadarıyla bir "ilk"...

As I said, it's just like a little snack for him, you know?

Ve dediğim gibi, onun için yalnızca abur cubur, değil mi?

Usually they eat larger snakes like rat snakes,

Genellikle keme yılanı gibi büyük yılanları tüketirler;

or even cobras.

hatta kobraları bile yerler.

But this guy who we're following right now is in the deep jungle.

Halen takip ettiğimiz bu delikanlı, şu anda ormanın derinliklerinde.

Whereas other king cobras

Ancak diğer Kral kobralar,

very often come into the human interface,

büyük keme yılanlarını ve benzerlerini bulmak için

you know, the plantations, to find big rat snakes and stuff.

sık sık insan yerleşimlerine ve fidanlıklara dadanır.

This guy specializes in pit vipers.

Bu delikanlı da çukur engereğinde uzmanlaştı.

And the guy who is working there with them,

Çukur engerekleriyle çalışan Maharashtralı bir arkadaşım,

he's from Maharashtra, he said, "I think he's after the nusha."

bu yılan için, "galiba 'nusha'nın peşinde" diyor.

(Laughter)

(Kahkaha)

Now, the nusha means the high.

Nusha, "gözü yükseklerde" demek.

Whenever he eats the pit viper he gets this little venom rush.

Ne zaman bir çukur engerek yese, ufak çaplı bir zehir alejisine tutuluyor.

(Laughter)

(Kahkaha)

CA: Thanks Rom. Thank you.

Teşekkürler Rom. Teşekkürler.

(Applause)

(Alkış)