Steven Levitt on child carseats

Steven Levitt'in çocuk oto koltukları üzerine konuşması

Çeviri: Tuğçe Kayıtmaz Gözden geçirme: osman oguz ahsen

Once upon a time, there was a dread disease that afflicted children.

Bir zamanlar, çocukları telef eden berbat bir hastalık varmış.

And in fact, among all the diseases that existed in this land,

Hatta bu bölgede var olan diğer tüm hastalıklar arasında

it was the worst. It killed the most children.

bu, en kötüsüymüş. Birçok çocuğu öldüren bir hastalıkmış bu.

And along came a brilliant inventor, a scientist,

Bunun üzerine, bu hastalıga kısmi bir tedavi bulan

who came up with a partial cure for that disease.

parlak bir mucit, bir bilim adamı cıkmış ortaya.

And it wasn't perfect. Many children still died,

Ama bu tedavi de kesin çözüm olmamış. Hala bir sürü çocuk öluyormuş,

but it was certainly better than what they had before.

ama önceki duruma kıyasla bu tedavi kesinlikle daha iyi sayılırmış.

And one of the good things about this cure was that it was free,

Bu tedavi hakkındaki artılardan biri de ücretsiz olmasıymış,

virtually free, and was very easy to use.

yani neredeyse ücretsiz, ve uygulanması da çok kolaymış.

But the worst thing about it was that you couldn't use it

Ancak en kötü tarafı, bu tedaviyi küçük çocuklar,

on the youngest children, on infants, and on one-year-olds.

bebekler, ve bir yaşındakiler üzerinde uygulayamıyormuşsunuz.

And so, as a consequence, a few years later,

Ve sonuç olarak, birkac yıl sonra

another scientist -- perhaps maybe this scientist

başka bir bilim adamı (belki de bu bilim adamı

not quite as brilliant as the one who had preceded him,

kendisinden onceki kadar dahi değildi,

but building on the invention of the first one --

ama ilk bilim adamının buluşunu geliştirmişti)

came up with a second cure.

ikinci bir tedavi yöntemi geliştirmiş.

And the beauty of the second cure for this disease

Ve ikinci tedavi yönteminin güzel yanı ise,

was that it could be used on infants and one-year-olds.

bebekler ve bir yaşındakiler üzerinde uygulanabiliyor olmasıymış.

And the problem with this cure was it was very expensive,

Bu tedavinin olumsuz yanı ise çok pahalı olmasıymış,

and it was very complicated to use.

ve uygulaması da oldukça karmaşıkmış.

And although parents tried as hard as they could to use it properly,

Ebeveynler tedaviyi doğru şekilde uygulayabilmek için ellerinden geleni yapsalar da,

almost all of them ended up using it wrong in the end.

sonuçta neredeyse hiçbiri uygulama konusunda başarılı olamamış.

But what they did, of course, since it was so complicated and expensive,

Ama ne yapmışlar.. Tabii tedavi çok karışık ve pahalı olduğundan,

they only used it on the zero-year-olds and the one-year-olds.

bunu yalnızca, henüz 1 yaşını doldurmamış bebekler ve 1 yaşındakiler üzerinde uygulamışlar

And they kept on using the existing cure that they had

Ve hal-i hazırda, 2 ve daha büyük yaştaki çocuklara verilen ilacı

on the two-year-olds and up.

kullanmaya devam etmişler.

And this went on for quite some time. People were happy.

Ve bir süre daha bu böyle devam etmiş. İnsanlar mutluymuş.

They had their two cures. Until a particular mother,

İki tedaviyi de uyguluyorlarmış. Ta ki bir anne,

whose child had just turned two, died of this disease.

henüz 2 yaşına basmış çocuğunu bu hastalık yüzünden kaybedene dek...

And she thought to herself, "My child just turned two,

Ve anne düşünmeye başlamış, "Çocuğum daha yeni 2 yaşına bastı,

and until the child turned two, I had always used

ve bu yaşa gelene kadar, bu karmaşık, pahalı ilacı

this complicated, expensive cure, you know, this treatment.

yani bu tedaviyi hep uyguladım.

And then the child turned two, and I started using

Sonra çocuğum 2 yaşına basınca, ben de ucuz

the cheap and easy treatment, and I wonder" --

ve kolay olan tedaviyi uygulamaya başladım, ve acaba..."

and she wondered, like all parents who lose children wonder --

Çocuğunu kaybeden diğer tüm ebeveynlerin de merak ettiği gibi,

"if there isn't something that I could have done,

bu anne de, "... ya o karmaşık ve pahalı tedaviyi uygulamayı sürdürmek gibi

like keep on using that complicated, expensive cure."

yapabileceğim bir şey yoksa," diye merak etmiş.

And she told all the other people, and she said,

Ve bunu diğer insanlarla da paylaşarak şöyle demiş;

"How could it possibly be that something

"Nasıl olur da ucuz ve basit olan yöntem ile

that's cheap and simple works as well as something

karmaşık ve pahalı olan tedavi yöntemi

that's complicated and expensive?"

aynı etkiyi gösterebilir?"

And the people thought, "You know, you're right.

Ve insanlar da düşünmüşler ve, "Aslında haklısın.

It probably is the wrong thing to do to switch

İlkinden sonra ucuz ve basit yönteme geçiş yapmak

and use the cheap and simple solution."

muhtemelen hatalı," demeye başlamışlar.

And the government, they heard her story and the other people,

Bu annenin hikayesini duyduktan sonra, hükümet ve diğer insanlar da,

and they said, "Yeah, you're right, we should make a law.

"Evet, haklısın, bir yasa çıkarmak gerek.

We should outlaw this cheap and simple treatment

Bu ucuz ve basit tedavi yöntemini yasaklamalıyız,

and not let anybody use this on their children."

ve insanların bunu çocukları üzerinde uygulamasına engel olmalıyız," demişler.

And the people were happy. They were satisfied.

Halk durumdan hoşnutmuş, tatmin olmuşlar.

For many years this went along, and everything was fine.

Yıllar boyu bu böyle sürmüş, her şey yolundaymış.

But then along came a lowly economist, who had children himself,

Ama sonra bir gün, kendisi de çocuk sahibi olan bir ekonomist çıkagelmiş,

and he used the expensive and complicated treatment.

ve o da çocuğuna pahalı ve karmaşık olan tedaviyi uyguluyormuş.

But he knew about the cheap and simple one.

Fakat ucuz ve basit olan yöntemden de haberdarmış.

And he thought about it, and the expensive one

Bunun üzerinde düşününce, pahalı olan,

didn't seem that great to him. So he thought,

gözüne o kadar da şahane gözükmemiş. Ve düşünmeye başlamış,

"I don't know anything about science, but I do know something about data,

"Bilimden anladığım söylenemez, ama veriler hakkında bir şeyler biliyorum,

so maybe I should go and look at the data

o zaman belki de geçmiş verileri incelemeli ve

and see whether this expensive and complicated treatment

bu pahalı ve karmaşık tedavinin gerçekten de

actually works any better than the cheap and simple one."

ucuz ve basit olandan daha etkili olup olmadığını kendi gözlerimle görmeliyim."

And lo and behold, when he went through the data,

Ne çıksa beğenirsiniz! Verileri incelerken

he found that it didn't look like the expensive, complicated

pahalı ve karmaşık olanın, aslında ucuz olandan hiç de

solution was any better than the cheap one,

farklı gözükmediğini fark etmiş.

at least for the children who were two and older --

(En azından 2 yaşındakiler ve daha büyük olanlar için)

the cheap one still didn't work on the kids who were younger.

ucuz olan hala daha küçük çocuklar üzerinde işe yaramıyormuş.

And so, he went forth to the people and he said,

Bunun üzerine insanlara şöyle bir açıklama yapmış,

"I've made this wonderful finding:

"Elde ettiğim muhteşem bulguya göre,

it looks as if we could just use the cheap and simple solution,

görünüşe bakılırsa yalnızca ucuz ve basit tedavi yöntemini kullanabiliriz.

and by doing so we could save ourselves 300 million dollars a year,

Ve bu şekilde, yılda 300 milyon dolar da cebimizde kalır,

and we could spend that on our children in other ways."

ve bu parayı da başka şekillerde çocuklarımız için harcayabiliriz."

And the parents were very unhappy, and they said,

Bu durum ebeveynlerin hiç hoşuna gitmemiş, ve şöyle demişler;

"This is a terrible thing, because how can the cheap and easy thing

"Bu berbat bir şey, zira ucuz ve basit olan nasıl olur da

be as good as the hard thing?" And the government was very upset.

diğer zor olan kadar etkili olabilir?" Bu durumdan hükümet, ve bilhassa da

And in particular, the people who made this expensive solution

bu pahalı ilacı üreten kişiler hiç hoşnut olmamışlar

were very upset because they thought,

çünkü, "Ücretsiz bir ilaçla nasıl rekabet edebiliriz?

"How can we hope to compete with something that's essentially free?

Tüm pazar payımızı kaybederiz,"

We would lose all of our market."

diye düşünmüşler.

And people were very angry, and they called him horrible names.

Dolayısıyla insanlar bu duruma sinirlenip, ona çok kötü isimler takmışlar.

And he decided that maybe he should leave the country

Bunun üzerine o da, ülkeyi birkaç günlüğüne terk edip

for a few days, and seek out some more intelligent,

Oxford adında, daha zeki ve açık fikirli insanların bulunduğu

open-minded people in a place called Oxford,

bir yere gitmenin; ve hikayesini buradaki insanlarla paylaşmanın

and come and try and tell the story at that place.

belki de daha iyi bir fikir olacağına karar vermiş.

And so, anyway, here I am. It's not a fairy tale.

Ve işte, buradayım. Bu bir peri masalı değil.

It's a true story about the United States today,

Bu, ABD ile ilgili, günümüze dair gerçek bir hikaye.

and the disease I'm referring to is actually

ve sözünü ettiğim hastalık da aslında

motor vehicle accidents for children.

çocuklara ilişkin trafik kazaları.

And the free cure is adult seatbelts, and the expensive cure --

Ve ücretsiz tedaviden kastım da yetişkin emniyet kemerleri, pahalı tedavi ise

the 300-million-dollar-a-year cure -- is child car seats.

(yani yılda 300 milyon dolara mal olan) çocuk oto koltukları.

And what I'd like to talk to you about today

Bugün sizlere, doğru olduğuna inandığım

is some of the evidence why I believe this to be true:

bazı bulgulardan söz etmek istiyorum. Elde ettiğim bulgulara göre:

that for children two years old and up,

İlgili yasaların genişletilmesi, ve yasalarla, çocuğunuzun emniyet

there really is no real benefit -- proven benefit -- of car seats,

kemeri takmasının toplumsal açıdan tasvip edilmez olarak

in spite of the incredible energy

kabul ettirilmesi için inanılmaz çabalar gösterilmesine rağmen;

that has been devoted toward expanding the laws

iki yaşındakiler ve daha büyük çocukların, çocuk oto koltuğu

and making it socially unacceptable

kullanmasının -kanıtlanmış- bir faydası yoktur.

to put your children into seatbelts. And then talk about why --

İlk olarak bundan bahsedeceğim. Ardından,

what is it that makes that true?

bunu neyin doğru kıldığından söz edeceğim.

And then, finally talk a little bit about a third way,

Ve son olarak, biraz da, muhtemelen elimizdekilerden daha iyi olan,

about another technology, which is probably better than anything we have,

ama insanlar mevcut çocuk oto koltuklarına bayıldıkları için

but which -- there hasn't been any enthusiasm for adoption

ilgilenmedikleri başka bir teknolojiden,

precisely because people are so enamored

üçüncü bir çözümden bahsedeceğim.

with the current car seat solution. OK.

Peki.

So, many times when you try to do research on data,

Bir veri üzerine araştırma yapmaya çalıştığınızda

it records complicated stories -- it's hard to find in the data.

birçok kez, karmaşık hikayelerle karşılarşırsınız. Emniyet kemerine karşı çocuk oto

It doesn't turn out to be the case when you look at seatbelts versus car seats.

koltuğunu araştırdığınızda veriler arasında aradığınızı bulmak hiç de kolay değil.

So the United States keeps a data set

Bunun üzerine ABD, 1975'ten beri gerçekleşen her bir ölümcül

of every fatal accident that's happened since 1975.

kazayla ilgili bir veri grubu kaydı tutuyor.

So in every car crash in which at least one person dies,

Yani, en az bir kişinin hayatını kaybettiği her bir araba kazası

they have information on all of the people.

ile ilgili tüm kişilerin kayıtları tutuluyor.

So if you look at that data -- it's right up on the National Highway

Ulusal karayolu Ulaşım Güvenliği Müdürlüğü'nün

Transportation Safety Administration's website --

internet sayfasındaki verilere bakacak olursanız,

you can just look at the raw data,

Sadece ham verilere ulaşabiliyorsunuz, ve dolayısıyla

and begin to get a sense of the limited amount of evidence

iki yaşındaki ve daha büyük çocukların, çocuk oto koltuğu kullanması lehine

that's in favor of car seats for children aged two and up.

sınırlı sayıda kanıt bulunduğu hissine kapılmaya başlıyorsunuz.

So, here is the data. Here I have, among two- to six-year-olds --

Ve işte veriler: 2 ila 6 yaş arasındakiler ve 6 yaş üstündeki çocuklar

anyone above six, basically no one uses car seats,

için oto çocuk koltuğu kullanan kimse yok, yani

so you can't compare -- 29.3 percent of the children who are unrestrained

karşılaştırma yapamıyorsunuz. En az 1 kişinin öldüğü bir kazada serbest

in a crash in which at least one person dies, themselves die.

vaziyetteki çocukların %29.3'ü hayatını kaybediyor.

If you put a child in a car seat, 18.2 percent of the children die.

Eğer bir çocuğu oto çocuk koltuğuna oturtturursanız, çocukların %18.2'si ölüyor.

If they're wearing a lap-and-shoulder belt, in this raw data,

Bu ham veriye göre, eğer çocuk karın-omuz emniyet kemeri takıyorsa

19.4 percent die. And interestingly, wearing a lap-only seatbelt,

%19.4'ü ölüyor. Ve ilginç bir şekilde, sadece karın emniyet kemeri takanlarda

16.7 percent die. And actually, the theory tells you

ise %16.7 oranında can kaybı oluyor. Ve aslında, teoriye göre

that the lap-only seatbelt's got to be worse

sade karın emniyet kemerinin, karın-omuz emniyet kemerine göre

than the lap-and-shoulder belt. And that just reminds you

daha kötü olması gerekiyor. Ve bu da size,

that when you deal with raw data, there are hundreds

ham veriye baktığınızda, araya giren yüzlerce şaşırtıcı

of confounding variables that may be getting in the way.

değişken olduğunu hatırlatıyor.

So what we do in the study is -- and this is just presenting

İşte çalışmamız...- bu yalnızca aynı bilginin tekrarı,

the same information, but turned into a figure to make it easier.

farkı ise, daha kolay anlaşılması için verilerin rakamsallaştırılmış olması..

So the yellow bar represents car seats,

Buradaki sarı çubuk, oto koltuklarını temsil ederken

the orange bar lap-and-shoulder, and the red bar lap-only seatbelts.

portakal rengi karın-omuz kemerini, ve kırmızı ise sadece karın emniyet kemerini gösteriyor.

And this is all relative to unrestrained --

Ve tüm bunlar, emniyet kemeri takılmadığı durumlarla bağıntılı.

the bigger the bar, the better. Okay.

Grafikteki çubuk ne kadar büyükse o kadar iyi. Tamam.

So, this is the data I just showed, OK?

Bu ise, az evvel gosterdigim veri.

So the highest bar is what you're striving to beat.

En uzun çubuk da, erişmeye ulaştığınız oran.

So you can control for the basic things, like how hard the crash was,

Yani temel şeyleri kontrol edebiliyorsunuz; çarpışmanın şiddeti,

what seat the child was sitting in, etc., the age of the child.

çocuğun hangi koltukta oturduğunu, vs. Çocuğun yaşı..

And that's that middle set of bars.

Ve bu da ortadaki çubuk dizisi.

And so, you can see that the lap-only seatbelts

Gördüğünüz gibi sadece karın emniyet kemerlerini

start to look worse once you do that.

kullanmaya başladığınızda durum kötüye gidiyor.

And then finally, the last set of bars,

Ve son olarak da; çarpışmayla ilgili aklınıza gelebilecek

which are really controlling for everything

muhtemelen her senaryo için gerçekten kontrollü

you could possibly imagine about the crash,

olan son çubuk dizisi.

50, 75, 100 different characteristics of the crash.

Sözünü ettiğim; bir çarpışmanın elli, yetmiş beş, 100 farklı özelliği vardır.

And what you find is that the car seats and the lap-and-shoulder belts,

Oto koltukları ve karın-omuz emniyet kemerlerine baktığımızda ise,

when it comes to saving lives, fatalities look exactly identical.

söz konusu hayat kurtarmak olunca, kazalar aslında birbirlerine tıpatıp benziyor.

And the standard error bands are relatively small around these estimates as well.

Ve standart hata kuşakları da, bu tahminlerin yanında nispeten küçük kalıyor.

And it's not just overall. It's very robust

Ve sadece kapsamlı da değil. Bakmak istediğiniz

to anything you want to look at.

ne olursa olsun, oldukça da sağlam.

One thing that's interesting: if you look at frontal-impact crashes --

İlginç olan şey şey ise: önden hasar görmüş kazalara baktığınızda ---

when the car crashes, the front hits into something --

araba çarpıştığında, ön kısım bir şeye vurduğunda--

indeed, what you see is that the car seats look a little bit better.

araç koltuklarının biraz daha iyi durumda olduğunu görürsünüz.

And I think this isn't just chance.

Bana kalırsa, bu bir tesadüf değil.

In order to have the car seat approved,

Araç koltuğu için onay almak için,

you need to pass certain federal standards,

bazı federal standartlardan geçmeniz gerek.

all of which involve slamming your car into a direct frontal crash.

Bu standartların hepsi de, arabanızın direkt önden çarpılmasını gerektiriyor.

But when you look at other types of crashes, like rear-impact crashes,

Arkadan çarpma gibi diğer çarpışma türlerine baktığınızda,

indeed, the car seats don't perform as well.

aslında araç koltukları da iyi bir performans sergilemez.

And I think that's because they've been optimized to pass,

Ve bence bunun sebebi de, hep insanların, arabanın ne kadar

as we always expect people to do,

etkilenmiş olacağı hakkında parlak çizgi

to optimize relative to bright-line rules

kurallarını optimize etmelerini beklemediğimiz için

about how affected the car will be.

testi geçmek üzere optimize edilmiş olmaları.

And the other thing you might argue is,

Belki savunacağınız bir başka düşünce de;

"Well, car seats have got a lot better over time.

"Zaman içinde araç koltukları çok çok daha iyileşti."

And so if we look at recent crashes --

Son zamanlardaki kazalara bakacak olursak, - verinin tamamı

the whole data set is almost 30 years' worth of data --

neredeyse 30 yıllık kayıtlara dayanıyor-- bunu yeni kazalarda

you won't see it in the recent crashes. The new car seats are far, far better."

görmeyeceksiniz. Yeni araç koltukları çok, çok daha iyi."

But indeed, in recent crashes the lap-and-shoulder seatbelts,

Ama aslında, bu son çarpışmalarda, karın-omuz emniyet kemerleri

actually, are doing even better than the car seats.

araç koltuklarından çok daha etkili.

They say, "Well, that's impossible, that can't be."

"İmkansız, bu olamaz," diyorlar.

And the line of argument, if you ask parents, is,

Ebeveynlere soracak olursanız, onlar da şöyle diyor;

"But car seats are so expensive and complicated,

"Ama araba koltukları çok pahalı ve karmaşık,

and they have this big tangle of latches,

ve bir sürü de karmaşık kilit mandal sistemi var,

how could they possibly not work better than seatbelts

nasıl olur da, bu kadar pahalı ve karmaşık olmalarına rağmen,

because they are so expensive and complicated?"

emniyet kemerlerinden daha iyi işlev göremez?"

It's kind of an interesting logic,

Oldukça ilginç bir düşünce, ve bence,

I think, that people use. And the other logic, they say,

insanlar da bu düşünceyi savunuyor. Diğer bir düşünceye göre ise,

"Well, the government wouldn't have told us [to] use them

"Bu çok daha iyi olmasaydı, hükümet bize bunu kullanmayı

if they weren't much better."

tercih etmemizi söylemezdi."

But what's interesting is the government telling us to use them

Ama ilginç olan, hükümetin bize kullanmamızı söyledikleri

is not actually based on very much.

aslında pek bir şeye dayanmıyor.

It really is based on some impassioned pleas of parents

Aslında bu, verilerden ziyade tüm bu yasaların geçmesine

whose children died after they turned two,

yol açan, ve çocukları iki yaşını geçtikten sonra ölen

which has led to the passage of all these laws -- not very much on data.

ebeveynlerin bazı itirazlarına dayanmaktadır.

So you can only get so far, I think, in telling your story

Dolayısıyla, bence, ancak bu soyut istatistikleri kullanarak

by using these abstract statistics.

bir ilerleme kaydedebilirsiniz.

And so I had some friends over to dinner, and I was asking --

Birkaç arkadaşımı akşam yemeğine çağırdım, (barbekü yapıyorduk)

we had a cookout -- I was asking them what advice they might have for me

ve arkadaşlarımdan, haklı olduğumu nasıl kanıtlayacağıma dair

about proving my point. They said, "Why don't you run some crash tests?"

akıl danıştım. Onlar da bana, "Neden birkaç kaza testi yapmıyorsun?" dediler.

And I said, "That's a great idea."

Ben de, "Çok iyi fikir," dedim.

So we actually tried to commission some crash tests.

Ve gerçekten de birkaç kaza testi yaptırmaya çalıştık.

And it turns out that as we called around to the independent

Ve ülkede bağımsız çalışan kaza-testi şirketlerini

crash test companies around the country,

aradığımızda, hiçbiri de yaptırmak istediğimiz

none of them wanted to do our crash test

kaza testini yapmak istemediğini söyledi.

because they said, some explicitly, some not so explicitly,

Gerekçeleri de; -- bazısı açık, bazısı üstü kapalı--

"All of our business comes from car seat manufacturers.

"Tüm işlerimiz, araç koltuğu üreticilerinden geliyor.

We can't risk alienating them by testing seatbelts relative to car seats."

Araç koltuklarına bağlı emniyet kemerlerini test ederek işimizi kaybetmeyi göze alamayız."

Now, eventually, one did. Under the conditions of anonymity,

Ve sonunda biri, razı oldu. İsimlerini duyurmamak şartıyla,

they said they would be happy to do this test for us --

bizim için bu testi seve seve gerçekleştireceklerini belirttiler.

so anonymity, and 1,500 dollars per seat that we crashed.

Yani ismini saklamak ve çarpılan koltuk başına 1500 dolar karşılığında.

And so, we went to Buffalo, New York,

Biz de Buffalo, New York'a gittik.

and here is the precursor to it.

Ve burası bu işin öncülerinden.

These are the crash test dummies,

Bunlar da, sahne almak için sıralarını

waiting for their chance to take the center stage.

bekleyen deney mankenleri.

And then, here's how the crash test works.

Ve çarpışma testi de şu şekilde işliyor.

Here, they don't actually crash the entire car, you know --

Burada aslında tüm arabayı çarpmıyorlar, -- yani bütün

it's not worth ruining a whole car to do it.

arabayı sırf bunun için heba etmeye değmez.

So they just have these bench seats,

Sadece şu bank koltuklardan alıp,

and they strap the car seat and the seatbelt onto it.

araç koltuğunu ve emniyet kemerini bunun üzerine bağlıyorlar.

So I just wanted you to look at this.

Şimdi sadece buna bakmanızı rica ediyorum.

And I think this gives you a good idea of why parents think

Ve sanırım böylece, neden ebeveynlerin, araç koltuklarının bu

car seats are so great. Look at the kid in the car seat.

kadar harika olduğunu düşündüklerini anlayacaksınız. Koltuktaki çocuğa bakın.

Does he not look content, ready to go,

Halinden memnun, ve sapasağlam kurtulacakmış

like he could survive anything? And then, if you look at the kid in back,

gibi görünmüyor mu? Şimdi de arkadaki çocuğa bakın lütfen.

it looks like he's already choking before the crash even happens.

Bu çocuk ise, daha çarpışma bile olmadan boğuluyormuş gibi görünüyor.

It's hard to believe, when you look at this, that

Baktığınızda, çarpışma esnasında arkadaki çocuğun

that kid in back is going to do very well when you get in a crash.

çok iyi bir durumda olacağına inanmak oldukça zor.

So this is going to be a crash

Şimdi bunun, saatte 30 mil hızla,

where they're going to slam this thing forward into a wall

önden bir duvara çarptığımız bir kaza olduğunu düşünelim.

at 30 miles an hour, and see what happens. OK?

Ve görelim bakalım sonuç ne olacak, tamam?

So, let me show you what happens.

Size hemen ne olacağını göstereyim:

These are three-year-old dummies, by the way.

Bu arada bunlar, 3 yaşında cansız mankenler.

So here -- this is the car seat. Now watch two things:

İşte buradaki araç koltuğu. Şimdi iki şeye dikkat edin:

watch how the head goes forward,

başın nasıl ön tarafa savrulup dizlere,

and basically hits the knees -- and this is in the car seat --

çarptığını izleyin -- ve bu araç koltuğundayken oluyor --

and watch how the car seat flies around, in the rebound, up in the air.

ve şimdi de araç koltuğunun havada sıçrayıp geri çarparak nasıl savrulduğuna bakın.

The car seat's moving all over the place.

Bu araç koltuğu arabanın her tarafında hareket halinde.

Bear in mind there are two things about this.

Ve bu konuda iki hususu dikkate alın:

This is a car seat that was installed by someone

Bu araç koltuğu, daha önce 1000 araç koltuğu monte eden,

who has installed 1,000 car seats, who knew exactly how to do it.

ve kesinlikle işinin ehli biri tarafından monte edilmiştir.

And also it turned out these bench seats

Ayrıca, bu bank koltukların da, araç koltuğu

are the very best way to install car seats.

monte etmek için en iyi yöntem olduğu netlik kazanmıştır.

Having a flat back makes it much easier to install them.

Yassı arkalıklı olması ise, monte etmeyi çok daha kolaylaştırıyor.

And so this is a test that's very much rigged in favor of the car seat,

Dolayısıyla bu, oto koltuklarının lehine allanıp pullanmış bir test.

OK? So, that kid in this crash fared very well.

Değil mi? Ve bu çocuk da çarpışmadan başarıyla kurtuldu.

The federal standards are

Federal standartlara göre, bu çarpışmada

that you have to score below a 1,000

mühim olmayan birkaç ölçü birimiyle,

to be an approved car seat on this crash,

bu kazadaki koltuğun onayını almak için

in some metric of units which are not important.

1000'in altında bir skor elde etmeniz gerek.

And this crash would have been about a 450.

Bu kazadaki skor ise 450 civarında olacaktı.

So this car seat was actually an above-average car seat

Yani bu oto koltuğu, Tüketici Raporlarında ortalamanın

from Consumer Reports, and did quite well.

üstünde oto koltuğu olarak geçiyordu, ve oldukça iyiydi.

So the next one. Now, this is the kid, same crash,

Ve bir sonraki. Bu da, çocuğun emniyet kemeri taktığı

who is in the seatbelt. He hardly moves at all, actually,

aynı çarpışma. Aslında diğer çocuğa kıyasla zorlukla

relative to the other child. The funny thing is,

hareket edebiliyor. Komik olan ise,

the cam work is terrible because they've only set it up

kamera kayıt olayı da berbat, zira kamerayı sadece oto

to do the car seats, and so, they actually don't even have a way

koltuğunu yapacak şekilde kurmuşlar, yani çarpıp geri sıçrayan

to move the camera so you can see the kid that's on the rebound.

çocuğu görebilecek kadar bile kamerayı hareket ettiremiyorsunuz.

Anyway, it turns out that those two crashes, that actually

Test sonucunda, iki çarpışmadan, 3 yaşındakinin birazcık

the three-year-old did slightly worse. So, he gets about a 500

daha kötü durumda olduğu ortaya çıktı. Yani, 400 'e kıyasla

out of -- you know, on this range -- relative to a 400 and something.

--skor aralığını biliyorsunuz zaten-- 500 puan almış oldu.

But still, if you just took that data from that crash

Ama yine de, eğer bu çarpışmadan çıkan veriyi alıp,

to the federal government, and said, "I have invented a new car seat.

federal hükümete görüp, "Yeni bir oto koltuğu icat ettim. Satış için

I would like you to approve it for selling,"

size bunu kanıtlamak istiyorum," deseniz, size

then they would say, "This is a fantastic new car seat, it works great.

şöyle derlerdi: "Bu muhteşem yeni bir oto koltuğu, mükemmel işliyor.

It only got a 500, it could have gotten as high up as a 1,000."

Sadece 500 almış, 1000'e kadar çıkabilirdi."

And this seatbelt would have passed with flying colors

Ve bu emniyet kemeri rahatlıkla, bir araç koltuğu gibi

into being approved as a car seat.

onaydan geçecekti.

So, in some sense, what this is suggesting

Yani bir bakıma, aslolan insanların bu araç koltuklarını

is that it's not just that people are setting up their car seats wrong,

yanlış monte edip çocuklarını tehlikeye atmaları değil.

which is putting children at risk. It's just that, fundamentally,

Aslolan, bu araç koltuklarının esasen

the car seats aren't doing much.

pek bir işlevi olmadığıdır.

So here's the crash. So these are timed at the same time,

Ve işte çarpışma. Aynı anda olacak şekilde zamanlanmışlar.

so you can see that it takes much longer with the car seat --

Oto koltuğuyla çok daha uzun süreceğini -- sıçramalarla daha da

at rebound, it takes a lot longer --

uzun sürmektedir -- göreceksiniz; fakat

but there's just a lot less movement for child who's in the seatbelt.

emniyet kemeri takılan çocuklarda çok daha az hareket göreceksiniz.

So, I'll show you the six-year-old crashes as well.

Şimdi size, altı yaşındakilerin çarpışmalarını da göstereceğim.

The six-year-old is in a car seat, and it turns out

Altı yaşındaki manken de bir oto koltuğunda, ve

that looks terrible, but that's great. That's like a 400, OK?

ve berbat görünse de bu harika. 400 civarında, tamam?

So that kid would do fine in the crash.

Yani çocuk, çarpışmayı iyi şekilde atlatıyor.

Nothing about that would have been problematic to the child at all.

Çocuk için sorun yaratacak hiçbir şey olmuyor.

And then here's the six-year-old in the seatbelt,

Ve şimdi de altı yaşındaki mankenimiz emniyet kemerine bağlı,

and in fact, they get exactly within, you know,

ve aslında hepsi de aynı bir iki noktaya bağlı.

within one or two points of the same. So really, for the six-year-old,

Yani gerçekten de, altı yaşındakiler için, oto emniyet kemerleri

the car seat did absolutely nothing whatsoever.

kesinlikle hiçbir etki yaratmadı.

That's some more evidence, so in some sense --

Yani bir bakıma, başka kanıtlar da var --

I was criticized by a scientist, who said, "You could never publish

"Bu 4 ünü içinde barındıran bir çalışmayı asla yayınlayamazsın," diyen

a study with an n of 4," meaning those four crashes.

asla yayınlayamazsın," diyen bir bilim adamı tarafından eleştirildim.

So I wrote him back and I said, "What about an n of 45,004?"

Ben de kendisine bir cevap yazdım, ve şöyle dedim: "Peki ya

Because I had the other 45,000 other real-world crashes.

45,004 'a ne demeli? Zira elimde ayrıca 45,000 gerçek çarpışma

And I just think that it's interesting that the idea

örneği daha var. Ve bence, ekonomistlerin hak vereceği

of using real-world crashes, which is very much something

bir şey olan gerçek çarpışmaları kullanma fikrinin, bilim adamları

that economists think would be the right thing to do,

tarafından genelde aynı şekilde düşünülmemesi ilginç;

is something that scientists don't actually, usually think --

zira, bilim adamları, çocuklar ve oto koltukları üzerine

they would rather use a laboratory,

30 yıllık gerçek bilgileri baz almaktansa,

a very imperfect science of looking at the dummies,

laboratuarı, yani cansız mankenleri eksik şekilde inceleyen

than actually 30 years of data of what we've seen

bir bilimi, bu konuda baz almayı

with children and with car seats.

tercih ediyorlar.

And so I think the answer to this puzzle

Ve bence, bu soruna çare ise

is that there's a much better solution out there,

dışarıda bir yerlerde çok daha iyi bir çözüm olduğu.

that's gotten nobody excited because everyone

Ve bu da aslında kimseyi heyecanlandırmıyor, çünkü

is so delighted with the way car seats are presumably working.

herkes, araç koltuklarının muhtemelen iş yarıyor olmasından çok memnun.

And if you think from a design perspective,

Ve tasarım açısından düşünecek olursanız,

about going back to square one, and say,

ve sil baştan, "arka koltuktaki çocukları

"I just want to protect kids in the back seat."

korumak istiyorum o kadar," diyecek olursanız...

I don't there's anyone in this room who'd say,

Bence bu salonda, "En iyisi, yetişkinler için harika bir

"Well, the right way to start would be,

emniyet kemeri yapmakla başlamak olacaktır.

let's make a great seat belt for adults.

Sonra da, birbirine zincir gibi bağlamak

And then, let's make this really big contraption

zorunda kalacağınız büyük bir tertibat hazırlarız,"

that you have to rig up to it in this daisy chain."

diyecek kimse yoktur.

I mean, why not start -- who's sitting in the back seat anyway except for kids?

Yani neden işe koyulmuyoruz - çocuklar dışında arka koltuğa başka kim oturuyor ki?

But essentially, do something like this,

Aslında, böyle bir işe girişmenin maliyetini

which I don't know exactly how much it would cost to do,

tam olarak kestiremesem de, bunun neden normal bir oto

but there's no reason I could see

koltuğundan çok daha pahalı

why this should be much more expensive than a regular car seat.

olması gerektiği konusunda hiçbir sebep göremiyorum.

It's just actually -- you see, this is folding up -- it's behind the seat.

Gördüğünüz gibi aslında katlanabiliyor, ve koltuğun arkasında.

You've got a regular seat for adults, and then you fold it down,

Yetişkinler için normal bir oto koltuğu, ama sonra indirince ,

and the kid sits on top, and it's integrated.

çocuklar da üzerine oturabiliyor, entegre bir yapı.

It seems to me that this can't be a very expensive solution,

Şahsen, bunun çok pahalı bir çözüm olduğunu sanmıyorum,

and it's got to work better than what we already have.

ve şu an sahip olduğumuzdan çok daha iyi iş görecektir.

So the question is, is there any hope for adoption of something like this,

Yani soru şu; muhtemelen birçok can kurtaracak böyle bir düzeneğin

which would presumably save a lot of lives?

kabul görmesi konusunda hiç ümit var mı?

And I think the answer, perhaps, lies in a story.

Ve bence galiba sorunun cevabı da hikayenin içinde.

The answer both to why has a car seat been so successful,

Neden bir oto koltuğunun bu kadar başarılı olduğu; ve neden bunun

and why this may someday be adopted or not,

bir gün kabul görüp görmeyeceği sorularının cevapları

lies in a story that my dad told me, relating to when he was a doctor

babamın bana anlattığı, kendisi İngiltere'deki ABD Hava Kuv. 'de

in the U.S. Air Force in England. And this is a long time ago:

doktorken yaşadığı bir hikayede yatıyor. Çok uzun zaman önceymiş:

you were allowed to do things then you can't do today.

o zamanlar yapmanıza izin verdikleri şeyleri bugün yapamıyorsunuz.

So, my father would have patients come in

Babamın da, aslında rahatsız olmadıklarını

who he thought were not really sick.

düşündüğü hastalar gelirmiş.

And he had a big jar full of placebo pills that he would give them,

Hastalarına vermek üzere plasebo haplarıyla dolu bir kavanozu vardı, ve

and he'd say, "Come back in a week, if you still feel lousy."

onlara, "Hala kötü hissederseniz bir hafta içinde yine gelin," derdi.

OK, and most of them would not come back,

Ve çoğu gelmemesine rağmen, bir kısmı

but some of them would come back.

yine de geri gelirdi.

And when they came back, he, still convinced they were not sick,

Geri geldiklerinde de, hasta olmadıklarına emin olduğu için,

had another jar of pills. In this jar were huge horse pills.

bir kavanoz dolusu plasebo hapı daha verirdi. Devasa büyüklükteydi.

They were almost impossible to swallow.

Yutması neredeyse imkansız haplardı bu seferkiler.

And these, to me, are the analogy for the car seats.

Ve bana göre, bu verdiğim örnek, oto koltulkarıyla benzerlik taşımakta.

People would look at these and say, "Man, this thing is so big

İnsanlar bakıp şöyle diyeceklerdir; "Bu çok büyük, yutması da çok zor.

and so hard to swallow. If this doesn't make me feel better,

Eğer bu beni iyileştirmeyecekse, daha başka

you know, what possibly could?"

ne iyileştirebilir ki?"

And it turned out that most people wouldn't come back,

Ve sonra, hastaların birçoğu geri gelmemeye başladı,

because it worked. But every once in a while,

çünkü işe yaramıştı. Ama yine de, arada bir,

there was still a patient convinced that he was sick,

hasta olduğuna kendi inandırmış bir tanesi hala gelmeye

and he'd come back. And my dad had a third jar of pills.

devame diyordu. Bunun üzerine babam da üçüncü kavanozu denedi.

And the jar of pills he had, he said,

Ve dediğine göre bu kavanozdakiler, bulabildiği

were the tiniest little pills he could find,

en küçük haplardı. Ve o kadar

so small you could barely see them.

küçüktüler ki zar zor görülebiliyorlardı.

And he would say, listen, I know I gave you that huge pill,

Ve hastasına şöyle derdi, "Bak, sana daha önce o karmaşık ve

that complicated, hard-to-swallow pill before,

yutması zor olan büyük haplardan verdiğimi biliyorum,

but now I've got one that's so potent,

ama şimdi verecek olduğum ilaç çok etkili,

that is really tiny and small and almost invisible.

ve küçücük, neredeyse görülemeyecek boyutta.

It's almost like this thing here, which you can't even see."

Aynı şuradaki, neredeyse göremediğiniz şey gibi."

And it turned out that never,

Ve bir daha asla, babamın verdiği

in all the times my dad gave out this pill, the really tiny pill,

o küçücük haptan sonra, kimse hastalığından şikayet

did anyone ever come back still complaining of sickness.

etmek için tekrar geri gelmedi.

So, my dad always took that as evidence

Ve babam da, bu küçücük, minicik ve etkili

that this little, teeny, powerful pill

ilacın en güçlü plasebo etkisine sahip

had the ultimate placebo effect. And in some sense, if that's the right story,

sahip olduğunu anladı. Ve bir bakıma, hikaye gerçekse, bence entegre

I think integrated car seats you will see, very quickly,

araç koltukları da kısa bir sürede herkesin edineceği

becoming something that everyone has. The other possible conclusion

bir şey haline gelecektir, göreceksiniz. Tabii bir başka muhtemel çıkarıma

is, well, maybe after coming to my father three times,

göre, belki de babama üç kez gelip plasebolarla eve gönderildikten

getting sent home with placebos, he still felt sick,

sonra hala hasta hissedip, bir başka

he went and found another doctor.

doktor da bulmuş olabilir.

And that's completely possible. And if that's the case,

Ve bu da kesinlikle mümkün. Eğer durum bu ise,

then I think we're stuck with conventional car seats for a long time to come.

o zaman sanırım, daha uzun bir süre geleneksel oto koltuklarından vazgeçemeyeceğiz demektir.

Thank you very much.

Çok teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)

(Audience: I just wanted to ask you, when we wear seatbelts

(Seyirci: Size şunu sormak istiyorum; emniyet kemeri taktığımızda

we don't necessarily wear them just to prevent loss of life,

bunu yalnızca can kayıplarını önlemek için değil,

it's also to prevent lots of serious injury.

birçok ağır yaralanmayı da engellemesi için de takıyoruz.

Your data looks at fatalities. It doesn't look at serious injury.

Sizin verileriniz ölüm oranlarını baz alıyor. Ağır yaralanmaları değil.

Is there any data to show that child seats

Acaba, ağır yaralanmaları engelleme konusunda da,

are actually less effective, or just as effective as seatbelts

çocuk koltuklarının daha az etkili olduğunu, veya emniyet kemerleri

for serious injury? Because that would prove your case.)

kadar etkili olduğunu gösteren bir veri var mı? Zira bu, davanızı haklı çıkaracaktır.)

Steven Levitt: Yeah, that's a great question. In my data, and in another data set

Steven Levitt: Evet, bu harika bir soru. Verilerimde ve bir başka veri dizisinde,

I've looked at for New Jersey crashes,

New Jersey'deki kazalar için bunu araştırdım.

I find very small differences in injury.

Ve yaralanma konusunda çok az fark buldum.

So in this data, it's statistically insignificant differences

Yani bu veride, araç koltukları ve karın-omuz kemerleri arasındaki

in injury between car seats and lap-and-shoulder belts.

yaralanma farkları istatiksel olarak çok küçük.

In the New Jersey data, which is different,

Ölüm olmadığı için diğerlerinden farklı

because it's not just fatal crashes,

olan, ama New Jersey'de kayda geçen

but all crashes in New Jersey that are reported,

kazalara dair tüm New Jersey verilerinde ise,

it turns out that there is a 10 percent difference in injuries,

yaralanmalarda yüzde 10'luk bir fark söz konusu.

but generally they're the minor injuries.

ama bunlar genellikle hafif yaralanmalar.

Now, what's interesting, I should say this as a disclaimer,

Şimdi, söylemem gereken asıl ilginç olay ise şu;

there is medical literature that is very difficult to resolve with this other data,

Oto koltuklarının önemli ölçüde daha iyi olduğunu gösteren diğer verilerle

which suggests that car seats are dramatically better.

açıklanması çok zor olan tıbbi bir literatür var.

And they use a completely different methodology that involves --

Kaza sonrası olanları da kapsayan tamamen farklı bir yöntem kullanıyorlar,

after the crash occurs, they get from the insurance companies

Sigorta şirketlerinden, kazazedelerin isimlerini

the names of the people who were in the crash,

alıyorlar, ve bu kişilere telefonla ulaşıp

and they call them on the phone,

onlara, kaza anında ne olup

and they asked them what happened.

bittiğini soruyorlar.

And I really can't resolve, yet,

Bu konuda henüz kesin bir karara

and I'd like to work with these medical researchers

varamadım, ve birbirleriyle tamamen çelişen bu farklılıkların

to try to understand how there can be these differences,

nasıl olabildiğini anlayabilmek için, bu tıp araştırmacılarıyla

which are completely at odds with one another.

birlikte çalışmayı çok isterim.

But it's obviously a critical question.

Ama belli ki, bu kritik bir soru.

The question is even if -- are there enough serious injuries

"Bunları daha uygun maliyetli yapacak kadar yeterince

to make these cost-effective? It's kind of tricky.

ciddi yaralanmalar söz konusu mu? Biraz aldatmacalı bir soru.

Even if they're right, it's not so clear

Haklı olsalar bile, çok ucuz oldukları

that they're so cost-effective.

konusu çok net değil.