Steven Levitt on child carseats

Translator: Hiwa Foundation Reviewer: Hiwa Foundation II

Once upon a time, there was a dread disease that afflicted children.

ڕۆژێک لە ڕۆژان، نەخۆشیەکی ترسناک بوو بە هەڕەشە بۆ سەر ژیانی منداڵان .

And in fact, among all the diseases that existed in this land,

لە ڕاستیدا ، لە ناو هەموو ئەو نەخۆشیانەی کە لەم ووڵاتەدا هەبوون

it was the worst. It killed the most children.

خراپترینیان بوو و بووە هۆی مردنی زۆربەی مناڵان .

And along came a brilliant inventor, a scientist,

لەو کاتەدا داهێنەر و زانایاکی بە توانا

who came up with a partial cure for that disease.

توانی چارەسەرێکی بەشی ( جزئی ) بۆ ئەم نەخۆشیە بدۆزێتەوە .

And it wasn't perfect. Many children still died,

بەڵام ئەم چارەسەرە یەکجاری نەبوو . وە لە دوای ئەوەش هێشتا چەندین منداڵ مردن .

but it was certainly better than what they had before.

بەڵام بە دڵنیاییەوە بارودۆخەکە لە پیشتر باشتر بوو چونکە بوونی چارەسەرێک ئەگەر چی یەکجاریش نەبێت لە نەبوونی باشترە .

And one of the good things about this cure was that it was free,

یەکێک لە تایبەتمەندیەکانی ئەم چارەسەرە ئەوە بوو کە زۆر هەرزان بوو

virtually free, and was very easy to use.

، وە بەکارهێنانیشی ئاسان بوو .

But the worst thing about it was that you couldn't use it

بەڵام گەورەترین کێشەی ئەم چارەسەرە ئەوە بوو کە نەدەتوانرا

on the youngest children, on infants, and on one-year-olds.

بۆ مناڵی زۆر بچووک یان منالی شیرەخۆر و مناڵی یەک ساڵ بەکاربهێنرێت .

And so, as a consequence, a few years later,

بۆیە لە دەرئەنجامی ئەمەدا و دوای چەند ساڵێکی کەم،

another scientist -- perhaps maybe this scientist

زانایەکی تر کە ڕەنگە بە ئەندازەی

not quite as brilliant as the one who had preceded him,

زاناکەی یەکەم جار بە توانا نەبوبێت

but building on the invention of the first one --

بەڵام بە پشت بەستن بە داهێنانەکەی زانای یەکەم

came up with a second cure.

توانی چارەسێکی تر بۆ ئەم نەخۆشیە بدۆزێتەوە.

And the beauty of the second cure for this disease

لایەنی باشی دووەم چارەسەر

was that it could be used on infants and one-year-olds.

ئەوە بوو کە دەتوانرا بۆ مناڵی شیرە خۆر و مناڵی یەک سالیش بەکاربهێنرێت .

And the problem with this cure was it was very expensive,

بەڵام گرفتی ئەم چارەسەرەیان ئەوە بوو کە نرخەکەی زۆر گران بوو

and it was very complicated to use.

وە بەکارهێنانی زۆر قورس بوو .

And although parents tried as hard as they could to use it properly,

لەگەل ئەوەی کە دایک و باوکی مناڵەکان ئەوپەری هەوڵی خۆیان ئەدا تا بتوانن بە شێوەیەکی ڕاست و دروست بەکاری بهێنن,

almost all of them ended up using it wrong in the end.

بەڵام زۆربەی زۆریان هەڵەیان ئەکرد لە بەکارهێنانی دا .

But what they did, of course, since it was so complicated and expensive,

لەبەر گرانی نرخ و قورسی بەکارهێنانی,

they only used it on the zero-year-olds and the one-year-olds.

تەنها بۆ منداڵی یەک ساڵ و خوار تەمەنی یەک سال یان بەکار دەهێنا.

And they kept on using the existing cure that they had

وە پاشان بەردەوام بوون لەسەر بەکارهێنانی

on the two-year-olds and up.

ئەو چارەسەرەی کە هەبوو بۆ مندالی دوو ساڵ و بەرەو سەر .

And this went on for quite some time. People were happy.

ئەم چارەسەر کردنە بەردەوام بوو بۆ ماوەیەکی زۆر و خەلکی دڵخۆشبوون .

They had their two cures. Until a particular mother,

بەم شێوەیە خەڵکی دوو جۆر چارەسەریان لەبەر دەست دا بوو . هەتا

whose child had just turned two, died of this disease.

ئەو کاتەی منداڵێک کە تازە تەمەنی بوو بوو بە ٢ سال بە هۆی ئەم نەخۆشیەوە مرد .

And she thought to herself, "My child just turned two,

دایکی منادلەکە بیری کردەوەو ووتی '' مندالەکەم تازە بوو بوو بە دوو سال

and until the child turned two, I had always used

و هەتا پێش ئەو تەمەنە من هەمیشە

this complicated, expensive cure, you know, this treatment.

ئەم چارەسەرە گران و ئالۆزەم بەکاردەهێنا.

And then the child turned two, and I started using

پاشان کە منداڵەکە بوو بە دوو ساڵ دەستم کرد بە بەکارهێنانی

the cheap and easy treatment, and I wonder" --

چارەسەرە هەرزان و ئاسانەکە ، پێم سەیرە . ''

and she wondered, like all parents who lose children wonder --

دایکەکە بە هەمان شێوەی دایک و باوکەکانی تر پرسیاری ئەوەی لا دروست بوو

"if there isn't something that I could have done,

'' چی ئەبوو ئەگەر نەم توانیایە هیچ شتێک بکەم

like keep on using that complicated, expensive cure."

بۆ نموونە بەردەوام بوون لەسەر بەکارهێنانی ئەو چارەسەرە گران و ئالۆزە . ''

And she told all the other people, and she said,

بە هەموو خەلکەکەی ووت

"How could it possibly be that something

'' چۆن ئەبێت شتێکی

that's cheap and simple works as well as something

هەرزان و سادە هەمان کاریگەری

that's complicated and expensive?"

شتێکی گران و ئالۆزی ( لە بەکارهێنان ) دا هەبێت ؟ ''

And the people thought, "You know, you're right.

خەڵکەکە بیریان کردەوەو وتیان '' راست دەکەیت

It probably is the wrong thing to do to switch

ڕەنگە دوور کەوتنەوە لە بەکارهێنانی چارەسەرە گرانەکە و ڕوو کردنە

and use the cheap and simple solution."

بەکارهێنانی چارەسەرە هەرزان و سادەکە کارێکی هەڵە بێت .''

And the government, they heard her story and the other people,

حکومەت هەواڵەکەی بیست

and they said, "Yeah, you're right, we should make a law.

خەڵکەکە و حکومەت راستی قسەی ‌ژنەکەیان دووپات کردەوەو حکومەت بڕیاری

We should outlaw this cheap and simple treatment

دا کە بەکارهێنانی چارەسەرە سادە و هەرزانەکە قەدەغە بکات

and not let anybody use this on their children."

و رێگە نەدەن کە هیچ کەس بۆ مناڵەکانی خۆی بەکاری بهێنێ .

And the people were happy. They were satisfied.

خەڵکەکە دڵخۆش و ڕزای بوون

For many years this went along, and everything was fine.

بۆ ماوەی چەند ساڵێک بارودۆخەکە بەم شێوەیە بەردەوام بوو وە هەموو شتێ باش بوو .

But then along came a lowly economist, who had children himself,

دواتر ئابووری ناسێکی پلە نزم کە خاوەنی جەند مناڵێک بوو

and he used the expensive and complicated treatment.

چارەسەرە گران و ئاڵۆزەکەی بەکارهێنا .

But he knew about the cheap and simple one.

بەڵام دەربارەی چارەسەرە هەرزان و سادەکەش شتی ئەزانی

And he thought about it, and the expensive one

و بیری لێئەکردەوە . بە نیسبەت ئەوەوە چارەسەرە گرانەکە

didn't seem that great to him. So he thought,

زۆر کاریگەر نەبوو . بۆیە ووتی

"I don't know anything about science, but I do know something about data,

'' من دەربارەی زانست هیچ زانیاریم نیە بەڵام شتێک لەسەر داتاو زانیاری ئەزانم

so maybe I should go and look at the data

بۆیە ڕەنگە وا پێویست بکات سەیرێکی داتاکان بکەم

and see whether this expensive and complicated treatment

و تەئکید بکەمەوە و بزانم کە ئایا ئەم رێگە چارە گران و ئالۆزە

actually works any better than the cheap and simple one."

هەر بەڕاستی کاریگەری باشترە لە چارەسەرە هەرزان و سادەکە . ''

And lo and behold, when he went through the data,

شتێکی سەیر ڕوویدا کاتێک کە بەناو داتاکان دا دەگەڕا

he found that it didn't look like the expensive, complicated

بۆی دەرکەوت کە شتەکە بەو شێوەیە نیە و

solution was any better than the cheap one,

چارەسەرە گران و ئاڵۆزەکە بە هیچ شێوەیەک باشتر نیە لە چارەسەرە هەرزانەکە

at least for the children who were two and older --

هەر نەبێت بۆ ئەو منداڵانەی کە دوو ساڵ و بەرەوسەر بوون

the cheap one still didn't work on the kids who were younger.

لەگەڵ ئەوەشدا چارەسەرە هەرزانەکە کاریگەری نەبوو لەسەر ئەو منداڵانەی کە تەمەنیان لە دوو ساڵ کەمتر بوو .

And so, he went forth to the people and he said,

بۆیە بە خێرایی چووە ناو خەڵک و ووتی

"I've made this wonderful finding:

'' من شتێکی زۆر سەرنج ڕاکێشم بۆ دەرکەوتووە:

it looks as if we could just use the cheap and simple solution,

وا دیارە ئێمە دەتوانین تەنها چارەسەرە هەرزانەکە بەکاربهێنین

and by doing so we could save ourselves 300 million dollars a year,

و بەو شێوەیە دەتوانین ساڵانە ٣٠٠ ملیۆن دۆلار پاشەکەوت بکەین

and we could spend that on our children in other ways."

و دەتوانین ئەو بڕە پارەیە لە کۆمەڵێک شتی تردا سەرف بکەین بۆ مندالەکانمان . ''

And the parents were very unhappy, and they said,

دایک و باوکەکان زۆر دلتەنگ بوون و ووتیان

"This is a terrible thing, because how can the cheap and easy thing

'' ئەمە شتێکی ترسناکە، چۆن ئەگونجێت شتێکی سادەو هەرزان

be as good as the hard thing?" And the government was very upset.

بە هەمان شێوەی شتێکی ئالۆز و گران باش بێت ؟ وە حکومەتیش زۆر تووڕە و دلگران بوو لەم هەواڵە .

And in particular, the people who made this expensive solution

بە تایبەتی ئەو کەسانەی کە بژێویان لەسەر چارەسەرە گرانەکە بوو

were very upset because they thought,

زۆر تووڕە بوون چونکە ئەیان ووت

"How can we hope to compete with something that's essentially free?

'' ئێمە چۆن بتوانین کێبڕکێی شتێکی ئاوا زۆر هەرزان بکەین ؟

We would lose all of our market."

بازاڕو ئیشەکەمان لەدەست ئەدەین .''

And people were very angry, and they called him horrible names.

خەڵک زۆر تووڕە بوون و بە ناوی ناخۆش بانگیان ئەکرد .

And he decided that maybe he should leave the country

ئابووری ناسەکە وای هەست ئەکرد کە ڕەنگە پێویست بێت بۆ ماوەی چەند ڕۆژێک ووڵات جێبهێلێت

for a few days, and seek out some more intelligent,

وهەندێک کەسی زیرەکتر

open-minded people in a place called Oxford,

و مێشک کراوە تر بدۆزێتەوە لە شوێنێک بە ناوی ئۆکسفۆرد

and come and try and tell the story at that place.

و هەوڵ بدات چیرۆکەکەیان بۆ بگێڕێتەوە لەو شوێنەدا .

And so, anyway, here I am. It's not a fairy tale.

بەهەر حاڵ، من وا لێرەم . ئەمە چیرۆكێکی خەیاڵی نیە

It's a true story about the United States today,

بەڵکو چیرۆکیکی راستەقینەیە دەربارەی ئەمڕۆی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا

and the disease I'm referring to is actually

وە ئەو نەخۆشیەی باسی ئەکەم

motor vehicle accidents for children.

ئەوڕووداوانەی ئۆتۆمبێلە کە منداڵان تیایاندا دەبنە قوربانی .

And the free cure is adult seatbelts, and the expensive cure --

ڕێگە چارە هەرزانەکە بریتیە لە پشتێنی سەلامەتی وە ڕێگەچارە گرانەکەش

the 300-million-dollar-a-year cure -- is child car seats.

واتە چارەسەرە ٣٠٠ ملیۆن دۆلاریەکە بریتیە لە شوێنی دانیشتن ( کوشن )ی سەیارەی تایبەت بە مندالان .

And what I'd like to talk to you about today

ئەمڕۆ حەز دەکەم باسی

is some of the evidence why I believe this to be true:

هەندێک بەڵگە بکەم کە ڕوونی دەکاتەوە بۆچی

that for children two years old and up,

شوێنی دانیشتن ( کوشن )ی سەیارە هیچ سودێکی سەلمێندراوی راستەقینەی نیە

there really is no real benefit -- proven benefit -- of car seats,

بۆ منداڵی تەمەن دوو ساڵ و بەرەو سەر

in spite of the incredible energy

سەرەڕای ئەو هەوڵ و ماندوبون و ووزە زۆرەی

that has been devoted toward expanding the laws

کە تەرخان کراوە بە مەبەستی پەرەپێدان و فراوان کردنی یاساکان و وە

and making it socially unacceptable

هەول دان بۆ ئەوەی بەکارهێنانی قایشی سەلامەتی بۆ منداڵان لە ڕووی کۆمەلایەتیەوە

to put your children into seatbelts. And then talk about why --

بە کارێکی ناپەسەند سەیر بکرێت

what is it that makes that true?

و چی وای کردوە کە ئەوەی من دەیڵێم راست دەربچێت ؟

And then, finally talk a little bit about a third way,

لە کۆتایی دا بە کورتی باس لە رێگە چارەی سێ هەم دەکەم

about another technology, which is probably better than anything we have,

کە بریتیە لە تەکنیکێک کە لەوانەیە باشتربێت لە هەموو ڕێگە چارەسەرەکانی تر لە بەر دەستمانن

but which -- there hasn't been any enthusiasm for adoption

بەڵام ئەم ڕێگەیە تا ئێستا زۆر لە لایەن خەڵکەوە بەکار نەهاتووە

precisely because people are so enamored

لەبەر ئەوەی خەڵکی زیاتر ڕێگە چارەی کوشنەکەیان

with the current car seat solution. OK.

لا پەسەند و باشە.

So, many times when you try to do research on data,

زۆر جار کە دەتەوێت لێکۆڵینەوە بکەیت لەسەر داتاکان

it records complicated stories -- it's hard to find in the data.

لێکۆڵینەوەکە ڕوداو و چیرۆکی زۆر ئالۆزی تێ دەکەوێت بە شێوەیەک کە دەست کەوتنی ئەو شتەی مەبەستتە قورس ئەبێت .

It doesn't turn out to be the case when you look at seatbelts versus car seats.

بەڵام ئەمە ڕوونادات کاتێک وورد دەبیتەوە لە پشتێنی سەلامەتی و بەراوردی دەکەیت بە کوشن .

So the United States keeps a data set

ویلایەتە یەکگرتووەکان داتای لەسەر هەموو

of every fatal accident that's happened since 1975.

ئەو روداوە کوشندانە کۆکردۆتەوە کە لە سالڵی ١٩٧٥ و بە دواوە روویان داوە .

So in every car crash in which at least one person dies,

بۆیە هەموو ئەو روداوانەی کە تیایاندا بە لایەنی کەمەوە کەسێک دەبێتە قوربانی

they have information on all of the people.

ئەمان زانیاریان لەسەر هەموو قوربانیەکان هەیە .

So if you look at that data -- it's right up on the National Highway

بۆیە کاتێک سەیری داتاکان دەکەیت کە لە پێگەی ئیدارەی سەلامەتی گواستنەوەی هێلە نیشتمانیە گشتیەکان

Transportation Safety Administration's website --

( National Highway Transportation Safety Administration ) بڵاو کراوەتەوە

you can just look at the raw data,

و لێیان ورد دەبیتەوە دەبینیت کە تەنها کۆمەڵێک بەڵگەی

and begin to get a sense of the limited amount of evidence

زۆر کەم هەن لەسەر سوودی کوشن

that's in favor of car seats for children aged two and up.

بۆ مندالی دوو ساڵ و بەرەو سەر .

So, here is the data. Here I have, among two- to six-year-olds --

لێرە داتاکانمان لەبەردەستە، کە ئاماژە بەوە دەکات بە شێوەیەکی گشتی کەس کوشن بەکارناهێنیت

anyone above six, basically no one uses car seats,

بۆ مندالی تەمەن ٢-٦ سال و سەروی ٦ ساڵیش

so you can't compare -- 29.3 percent of the children who are unrestrained

بۆیە ناتوانیت بەرورد بکەیت .

in a crash in which at least one person dies, themselves die.

29.3 % ی ئەو منداڵانەی بە پشتێنی سەلامەتی نابەسترێنەوە دەبنە قوربانی لەو روداوانەی کە تیایاندا کەسێک یان زیاتر دەمرێت.

If you put a child in a car seat, 18.2 percent of the children die.

ڕێژەی % ١٨.٢ ی ئەو مندالانەی لەسەر کوشن دادەنرێن دەبنە قوربانی لە ڕوداوەکان دا .

If they're wearing a lap-and-shoulder belt, in this raw data,

ئەو مندالانەی کە پشتێنی سەلامەتی بە تەواوی (ران و سنگ یان بگرێت ) بەکاردەهێنن رێژەی مردن تیایاندا دەگاتە % ١٩.٤

19.4 percent die. And interestingly, wearing a lap-only seatbelt,

بە شێوەیەکی سەرسوڕهێنەرانە! ئەو منداڵانەی کە تەنها نیوەی پشتێنەکە بەکاردێنن و تەنها ڕانیان ئەبەستنەوە ن.

16.7 percent die. And actually, the theory tells you

بە ڕێژەی % ١٦.٧ دەمرن . بە پێی تیۆریەکە، بەکارهێنانی پشتێنی سەلامەتی

that the lap-only seatbelt's got to be worse

تەنها بۆ بەستنەوەی ڕانەکان خراپترە لەوەی کە پشتێنەکە

than the lap-and-shoulder belt. And that just reminds you

بە تەواوی بەکار بهێنرێت واتە ڕان و سنگ یش ببەستێتەوە. ئەمەش ئەوەمان بیر دەخاتەوە

that when you deal with raw data, there are hundreds

کاتێک کار لەسەر زانیاری سەرەتایی دەکەیت

of confounding variables that may be getting in the way.

سەدان ژمارە و دەرئەنجامی سەرەتایی هاوشێوەو سەر لێتێکدەر دێنە ڕێت.

So what we do in the study is -- and this is just presenting

بۆیە ئەوەی ئێمە دەیکەین تەنها پیشاندانی

the same information, but turned into a figure to make it easier.

هەمان زانیاریە بەڵام بە شێوەی خشتەیەک بۆ ئەوەی ئاسانتر و ڕوونتر بێت .

So the yellow bar represents car seats,

ستوونە زەردەکە نیشانەی کوشنە

the orange bar lap-and-shoulder, and the red bar lap-only seatbelts.

پرتەقالیەکە نیشانەی پشتێنی سەلامەتی ڕان و شانە و ستوونە سورەکە تەنها پشتێنی سەلامەتی ڕانە .

And this is all relative to unrestrained --

هەتا ستونەکە بەرزتر

the bigger the bar, the better. Okay.

بێت باشترە.

So, this is the data I just showed, OK?

ئەمە ئەو زانیاریانەیە کە کەمێک بەر لە ئێستا ئاماژەم پێدا .

So the highest bar is what you're striving to beat.

ئێمە کار بۆ ئەوە دەکەین کە بگەین بە بەرزترین ئەنجام .

So you can control for the basic things, like how hard the crash was,

بۆ ئەوەی بتوانین کۆنترۆلی کۆمەڵێک شتی بنەڕەتی بکەین وەک ئاستی بە‌هێزی روداوەکە

what seat the child was sitting in, etc., the age of the child.

تەمەنی مندالەکە و زانینی ئەو کوشنەی تیای دانیشتووە

And that's that middle set of bars.

کە هەموو ئەمانە لەو ٣ ستوونەی ناوەڕاستدا رون کراونەتەوە .

And so, you can see that the lap-only seatbelts

وەک لە خشتەکەدا دیارە ، بەکارهێنانی پشتێنی سەلامەتی تەنها بۆ

start to look worse once you do that.

بەستنەوەو گرتنی ڕان خراپترە لەوەی کە بۆ بەستنەوەی شان و ڕان بەکاربهێنرێت .

And then finally, the last set of bars,

لە دوایین بەشی خشتەکەدا کۆمەلە ستوونێک

which are really controlling for everything

هەن کەلە ڕێگەیانەوە کۆنتڕۆلی هەمو شتێک دەکرێت

you could possibly imagine about the crash,

و دەتوانیت زانیاری لەسەر

50, 75, 100 different characteristics of the crash.

نزیکەی ٧٥،٥٠ تاکو ١٠٠ تایبەتمەندی جیاوازی روداوەکە دەست بکەوێت.

And what you find is that the car seats and the lap-and-shoulder belts,

ئەوەش دیارە کە کاتێک هەول ئەدرێت ژیانی قوربانیان رزگار بکرێت ، زیانە

when it comes to saving lives, fatalities look exactly identical.

گیانیەکانی کوشن و پشتێنی سەلامەتی شان و ڕان هاوشێوەن .

And the standard error bands are relatively small around these estimates as well.

وە جیاوازیەکی زۆر کەم بەدی دەکرێت بەراورد بە پێوەرەکان

And it's not just overall. It's very robust

کە ئەمەش شتێکی ئاسایی یە

to anything you want to look at.

و لەهەموو شتێکدا ئەو جیاوازیانە هەیە.

One thing that's interesting: if you look at frontal-impact crashes --

شتێکی زۆر سەرنچ ڕاکێش، ئەگەر سەیرێکی ئەو روداوانە بکەین کە تیایدا پێشی ئۆتۆمبێلەکە

when the car crashes, the front hits into something --

بەر شتێک یان رویەک دەکەوێت

indeed, what you see is that the car seats look a little bit better.

دەبینین کە کوشنەکان کەمێک باشترن .

And I think this isn't just chance.

وە من وا هەست دەکەم کە ئەمە ڕێکەوت نیە .

In order to have the car seat approved,

بۆ ئەوەی کوشنێکی باش و پەسەندکراوت هەىێت

you need to pass certain federal standards,

پێویستە لەو مەرجانە دەربچیت کە حکومەتی ناوەندی دایناوە

all of which involve slamming your car into a direct frontal crash.

کە بریتیە لە تاقیکردنەوەی پێشی ئۆتۆمبێلەکە بە کێشانی بە روویەک یان شتێک دا

But when you look at other types of crashes, like rear-impact crashes,

بەڵام کاتێک سەیری جۆرە جیاوازەکانی تری پێکدادان دەکەیت بۆ نموونە پێکدادا ن و بەرکەوتن لە دواوە ،

indeed, the car seats don't perform as well.

دەرەکەویت کە کوشنەکان هیچ دەورێکی ئەوتۆیان نیە.

And I think that's because they've been optimized to pass,

وە پێم وایە لەبەر ئەوەیە

as we always expect people to do,

کە کوشنەکان پێشتر ئامادە کراون بۆ تاقی کردنەوە

to optimize relative to bright-line rules

ئەمەش هەمان ئەو شتەیە کە

about how affected the car will be.

ئێمە لە خەلكی چاوەروان دەکەین.

And the other thing you might argue is,

شتێکی تر کە لەوانەیە جێی مشتومر بێت ئەوەیە کە بڵیێت

"Well, car seats have got a lot better over time.

'' کوشنی سەیارەکان بە تێپەڕبونی کات زۆر باشتر بوون،

And so if we look at recent crashes --

بۆیە کاتێک سەیری ڕووداوەکانی

the whole data set is almost 30 years' worth of data --

ئەم ٣٠ سالەی دوایی ئەکەین

you won't see it in the recent crashes. The new car seats are far, far better."

هەست بەوە ناکەین . بەڵکو ئەوەی دیارە ئەوەیە

But indeed, in recent crashes the lap-and-shoulder seatbelts,

کە لە راستیدا پشتێنی سەلامەتی زۆر لە

actually, are doing even better than the car seats.

کوشنەکان کاریگەرترن و پێشکەوتنی زیاتریان بەخۆوە بینیوە . ''

They say, "Well, that's impossible, that can't be."

ئەڵێن شتی وا مەحالە و ناگونجێت

And the line of argument, if you ask parents, is,

بەڵام ئەگەر پرسیار لە دایکان و باوکان بکەیت ئەوان پێیان وایە راستە.

"But car seats are so expensive and complicated,

دەڵێن بەڵام کوشن زۆر لە

and they have this big tangle of latches,

پشتێنی سەلامەتی گرانترە

how could they possibly not work better than seatbelts

و دروست کردنیشی لەو ئالۆزترە چۆن

because they are so expensive and complicated?"

ئەگونجێت پشتێنی سەلامەتی لە کوشن باشتر بێت ؟

It's kind of an interesting logic,

ئەمەی خەڵک دەیڵین شتێکی مەنتیقیە بەڵام لەوە

I think, that people use. And the other logic, they say,

مەنتیقی تر ئەوەیە دیارە پشتێنی سەلامەتی باشترە ئەگینا

"Well, the government wouldn't have told us [to] use them

حکومەت بە خەڵکی نەدەوت

if they weren't much better."

کە بەکاری بهێنن .

But what's interesting is the government telling us to use them

بەڵام ئەو داوایەی حکومەت کە دەڵێت پشتێنی سەلامەتی بەکاربهێنرێت زۆر

is not actually based on very much.

کاری پێناکرێت.

It really is based on some impassioned pleas of parents

لە بری ئەوە خەڵک کوشن بەکاردەهێنن لەسەر ئەساسی

whose children died after they turned two,

هەست و سۆزی دایک و باوکی ئەو منداڵانەی لە دوای

which has led to the passage of all these laws -- not very much on data.

تەمەنی ٢ سالی مردوون کە ئەمەش بۆتە هۆی ئەوەی زۆر کار بە یاساکان نەکرێت

So you can only get so far, I think, in telling your story

زۆر ناچینە ناوەرۆکی بابەتەکەوە

by using these abstract statistics.

تەنها ئاماژە بە ئەو ئامارانە دەکەین.

And so I had some friends over to dinner, and I was asking --

ئێوارەیەک کۆمەڵێک هاوڕێم بانگهێشت کرد بۆ نانی ئێوارە

we had a cookout -- I was asking them what advice they might have for me

وە پرسیاری ئەوەم لێکردن بزانم چی بکەم باشە بۆ ئەوەی ئەو خاڵەی هەمە بیسەلمـێنم

about proving my point. They said, "Why don't you run some crash tests?"

و ئامۆژگاری چیم دەکەن لەو بارەوە .

And I said, "That's a great idea."

ووتیان '' بۆ ناچیت هەندێک تێست بکەیت؟ '' منیش بۆچونەکەیانم بە دل بوو .

So we actually tried to commission some crash tests.

دوای ئەوە هەوڵماندا کە چەند تێستێکی ئۆتۆمبێل بکەین .

And it turns out that as we called around to the independent

بۆ ئەو مەبەستە پەیوەندیمان کرد بە هەموو کۆمپانیاکانی

crash test companies around the country,

تێستی ئۆتۆمىێل لە سەرانسەری وڵاتدا

none of them wanted to do our crash test

بەڵام هیچ کامیان ئامادە نەبوون کارەکەمان بۆ بکەن

because they said, some explicitly, some not so explicitly,

چونکە بە قسەکانیاندا دیار بوو لە شتێک دەترسان و دەیان ووت

"All of our business comes from car seat manufacturers.

" هەموو سەرچاوەی کارەکەی ئێمە بریتیە لە بەرهەمهێنانی کوشن .

We can't risk alienating them by testing seatbelts relative to car seats."

ناتوانین سەرکەشی وا بکەین و تێستی کوشن بکەین و بەراوردی بکەین بە پشتێنی سەلامەتی . ''

Now, eventually, one did. Under the conditions of anonymity,

بەڵام لە کۆتایی دا کۆمپانیایەک ئامادەیی خۆی نیشاندا بەو مەرجەی

they said they would be happy to do this test for us --

ناوەکەی ئاشکرا نەکەین و دلخۆشی خۆیان دەربڕی لەو بارەوە

so anonymity, and 1,500 dollars per seat that we crashed.

و داوای بڕی ١٥٠٠ دۆلاریان کرد بۆ هەر کوشنێک کە لە تێستەکەدا زیانی پێ بگات.

And so, we went to Buffalo, New York,

چووین بۆ بەفلۆ لە نیویۆرک

and here is the precursor to it.

و وەک لە وێنەکەدا دیارە ئەو

These are the crash test dummies,

پەیکەرانە هی منداڵن وتایبەتن بە تێست

waiting for their chance to take the center stage.

وە لە چاوەروانی ئەوەدان لە تێستەکەدا بەکاربهێنرێن.

And then, here's how the crash test works.

ئەمەش دیمەنی چۆنێتی ئەنجامدانی تێستی پێکدادانەکەیە.

Here, they don't actually crash the entire car, you know --

لە تێستەکەدا ئۆتۆمبێلەکە بە تەواوی بەکارناهێنرێت

it's not worth ruining a whole car to do it.

چونکە وەک دەزانن تێستێک ئەوە ناهێنێت سەیارەیەکی تەواوی بۆ تێکبشکێنرێت.

So they just have these bench seats,

وەک دیارە کوشنەکان و پشتێنی سەلامەتیەکانیش

and they strap the car seat and the seatbelt onto it.

بەو قاعیدە ئاسنەوە جێگیر کراون.

So I just wanted you to look at this.

دەمویست سەیری ئەمە بکەن .

And I think this gives you a good idea of why parents think

وە پێم وایە ئەمە بەرچاو رونیەکتان دەەداتێ کە بۆچی دایکان و باوکان وا هەست دەکەن

car seats are so great. Look at the kid in the car seat.

کوشن زۆرباش و کاریگەرە . سەیری ئەو منداڵەی سەر ئەو کووشنەی پێشەوە بکەن

Does he not look content, ready to go,

ئایا دلخۆش و باش دیار نیەو ئامادەی ؟

like he could survive anything? And then, if you look at the kid in back,

هەموو شتێک نیە ؟ پاشان سەیری ئەو مندالەی دواوە بکەن

it looks like he's already choking before the crash even happens.

وەک ئەوە وایە کە تەنانەت بەر لە روداوەکە بخنکێت.

It's hard to believe, when you look at this, that

بروا کردن بەمە قورسە چونکە کاتێ سەیری مندالەکە دەکەیت

that kid in back is going to do very well when you get in a crash.

زۆر باش دیارە و وا دیار نیە کێشەی هەبێت کاتی روداوەکە.

So this is going to be a crash

ئێستا دیمەنی روداوەوەکە دەبینین

where they're going to slam this thing forward into a wall

کە تیایدا ئەو قاعیدەیە بە کوشنەکانی سەریەوە بەر دیوارێک دەکەوێت

at 30 miles an hour, and see what happens. OK?

بە خێرایی ٣٠ میل لە کاتژمێرێک دا وسەیر بکەن بزانن چی رودەدات .

So, let me show you what happens.

با نیشانتان بەم چی رودەدات

These are three-year-old dummies, by the way.

ئەو پەیکەرانە هی مندالی ٣ ساڵن

So here -- this is the car seat. Now watch two things:

ئەوەش دیمەنی کوشنەکەی پیشەوەیە سەرنجی ٢ شت بدەن

watch how the head goes forward,

سەرەتا سەرنج بدەن کە چۆن سەری مندالەکە بەرەو پێشەوە دەروات

and basically hits the knees -- and this is in the car seat --

و بەر ئەژنۆکان دەکەوێت

and watch how the car seat flies around, in the rebound, up in the air.

وە سەیر بکەن بزانن کوشنەکە چۆن لەجێی خۆی دەجولێت و پاش و پێش دەکات .

The car seat's moving all over the place.

کوشنەکە بە هەمو ئاراستەکاندا دەجولێت .

Bear in mind there are two things about this.

پێویستە ٢ شت لەبەر چاو بگیرێت

This is a car seat that was installed by someone

یەکەمیان ئەوەیە کە ئەم کوشنە کەسێک دایناوە

who has installed 1,000 car seats, who knew exactly how to do it.

کە ١٠٠٠ کوشنی داناوەو و تەواو شارەزای ئیشەکە بوەو زانیویەتی چۆن بیکات

And also it turned out these bench seats

وە دەریش کەوتوە بەستنەوەی کوشنەکان بەو

are the very best way to install car seats.

قاعیدەوە باشترین شێوازی چیگیرکردنی کوشنە .

Having a flat back makes it much easier to install them.

بونی ئەو پشتە تەختە ( فلات ) ە کاری جێگیر کردنی کوشنەکانی زۆر ئاسان کردوە

And so this is a test that's very much rigged in favor of the car seat,

وە دانانی کوشن بەو شێوەیە تەواو لە بەرژەوەندی کوشنەکەیەو زیاتر سودی کوشن دەر دەخات

OK? So, that kid in this crash fared very well.

بۆیە ئەو مندالەی پێشەوە سەرکەوتوبوو بەو شێوازەی پێویست بو کارەکەی خۆی کرد

The federal standards are

بە پێی ستانداردەکانی حکومەت ئەگەر بتەوێت کوشنەکانت پەسەند بکرێن

that you have to score below a 1,000

پێویستە کوشنەکان لە ١٠٠٠ خاڵ کەمتر

to be an approved car seat on this crash,

بەدەست بهێنیت لە تێستەکەدا

in some metric of units which are not important.

زۆر گرنگ نیە ئەگەر هەندێک زیاد و کەم هەبێت لە ژمارەکاندا

And this crash would have been about a 450.

وە ژمارەی بەدەسهاتوو لەم تێستەدا بریتیە لە ٤٥٠ خاڵ

So this car seat was actually an above-average car seat

بۆیە دەتوانین بلێین ئەم کوشنە لە کووشنێکی ئاسایی زیاترە

from Consumer Reports, and did quite well.

و زۆر سەرکەوتوو بوو لە تێستەکەدا

So the next one. Now, this is the kid, same crash,

لە هەمان روداوو هەمان تێست دا ئێستا سەرەی ئەو مندالەی دواوەیە

who is in the seatbelt. He hardly moves at all, actually,

کە بەروارد بەو مندالەی پێشەوە جێگیرەو کەمێک دەجوڵێت .

relative to the other child. The funny thing is,

ئەوەی جێی پێکەنینە ئەوەیە

the cam work is terrible because they've only set it up

کارکردنی کامێراکان زۆر ورد نیە ، چونکە تەنها بەو شێوەوەیەی جێگیرکراون

to do the car seats, and so, they actually don't even have a way

وێنەی رووداوەکە دەگرن و لە ڕاستیدا هیچ ڕێگەیەک نی یە

to move the camera so you can see the kid that's on the rebound.

کە کامێراکەی پێ بجوڵێنرێت و وێنەی منداڵەکە بگرێت

Anyway, it turns out that those two crashes, that actually

بەهەر حاڵ، لەتێستەکەدا خاڵی کوشنەکان جیاواز بوو

the three-year-old did slightly worse. So, he gets about a 500

ئەنجامی کوشنی منداڵەکەی دواوە کەمێک خراپ بو کە بریتی بوو لە ٥٠٠ خال

out of -- you know, on this range -- relative to a 400 and something.

.وە کوشنی پێشەوە ٤٠٠ خالی بەدەستهێنا

But still, if you just took that data from that crash

بەڵام لەگەل ئەوەشدا ئەگەر ئەنجامەکانی تێستەکە

to the federal government, and said, "I have invented a new car seat.

ببەیت بۆ حکومەتی ناوەندی و بلێیت کوشنێکی تازەم دا‌هێناوە و

I would like you to approve it for selling,"

ئەمەوێت پەسەندی بکەن و ریگەم بدەن بیفرۆشم

then they would say, "This is a fantastic new car seat, it works great.

ئەوا پێت دەڵێن ئەمە کوشنێکی زۆر باشە و سەرکەوتووە

It only got a 500, it could have gotten as high up as a 1,000."

تەنها٥٠٠ خالی بەدەست هێناوە لە کاتێکدا دەگونجا ١٠٠٠ خال بەدەست بهێنێت

And this seatbelt would have passed with flying colors

وە ئەو پشتێنی سەلامەتیە لە مەرجەکانی حکومەت دەردەچێت و

into being approved as a car seat.

ڕیگە دەدرێت بەکاربهێنرێت و بۆ کوشنەکان دادەنرێت

So, in some sense, what this is suggesting

ئەمەش بۆمان روون دەکاتەوە کە ئەوەی ژیانی مندالان

is that it's not just that people are setting up their car seats wrong,

دەخاتە مەترسیەوە تەنها هەلەی خەڵکی نیە لە چۆنێتی دانانی کوشنەکاندا

which is putting children at risk. It's just that, fundamentally,

بەڵکو بەشێوەیەکی سەرەکی

the car seats aren't doing much.

ئەوەیە کوشنەکان خۆیان زۆر دەوریکی ئەوتۆیان نیە ئەمە جگە لە هەلەی خەلکیش

So here's the crash. So these are timed at the same time,

ئەمەش وێنەی تێستەکەیە. وەک دیارە جوڵەکانیش سات بە سات تۆمار کراون

so you can see that it takes much longer with the car seat --

وەک دەبینیت جوڵانی منداڵەکە بۆ پێشەوەو پاشان

at rebound, it takes a lot longer --

بۆ دواوە کاتێکی زۆر دەخایەنێت

but there's just a lot less movement for child who's in the seatbelt.

بەلام ئەو منداڵەی کە لە دواوە دانیشتوە جولەی کەمترە لە چاو مندالەکەی پێشەوە

So, I'll show you the six-year-old crashes as well.

ئێستا دیمەنی روداوێک نیشان دەدەین کە هی منداڵی تەمەن ٦ سالە

The six-year-old is in a car seat, and it turns out

مندالە ٦ سالەکە لسەسەر ئەو کوشنەیە وا دەردەکەوێت

that looks terrible, but that's great. That's like a 400, OK?

کە ئەنجامەکەی باش نەبێت بەلام زۆر باشە و ٤٠٠ خال تۆمار دەکات . باشە ؟

So that kid would do fine in the crash.

مندالەکە لە روداوەکەدا باش دەبێت و

Nothing about that would have been problematic to the child at all.

توشی هیچ کێشەیەک ناىێت

And then here's the six-year-old in the seatbelt,

ئەمە منداڵە ٦ سالەکەیە

and in fact, they get exactly within, you know,

جیاوازیەکی کاتی زۆر کەم لە نێوان جوڵەی کوشنەکەو مندالەکەدا هەیە

within one or two points of the same. So really, for the six-year-old,

تەنها یەک دوو خاڵێک بوو، بۆیە بۆ منداڵە شەش ساڵانەکە

the car seat did absolutely nothing whatsoever.

کوشنەکە هیچ کاریگەریەکی ئەوتۆی نەبوو

That's some more evidence, so in some sense --

ئەمەش هەندێک بەلگەی ترە

I was criticized by a scientist, who said, "You could never publish

لە لایەن زانایەکەوە رەخنەی ئەوەم لێگیرا

a study with an n of 4," meaning those four crashes.

کە ناتوانم لێکۆڵینەوەیەک بڵاو بکەمەوە تەنها بە پشت بەستن بە ٤ رووداو .

So I wrote him back and I said, "What about an n of 45,004?"

نامەیەکم بۆ نوسیەوەو وتم ئەی چی دەڵێی دەربارەی ٤٥،٠٠٤ روداو ؟

Because I had the other 45,000 other real-world crashes.

چونکە من ٤٥٠٠٠ روداوم لابو کە هەر بەراستی رویان دابوو

And I just think that it's interesting that the idea

شتێکی زۆر سەرنج ڕاکێشە بەلامەوە کە ئابوری ناسەکان

of using real-world crashes, which is very much something

بەکار‌هێنانی نموونەی زیندو و واقعی

that economists think would be the right thing to do,

بە شتێکی راست دادەنێن لە کاتێکدا زاناکان

is something that scientists don't actually, usually think --

بە کارێکی ناراستی دادەنێن

they would rather use a laboratory,

زاناکان لە جیاتی ئەوە پێیان باشە

a very imperfect science of looking at the dummies,

تاقیگە بەکاربهێنن لە کاتێکدا تاقیگە ناتوانێ ئەو ئەنجامانەی تێستەکان بە راست و دروستی

than actually 30 years of data of what we've seen

بەدەست بهێنێت بە ئەندازەی ئەوەی زانیاری

with children and with car seats.

کۆکراوەی ماوەی ٣٠ ساڵ بەدەستی دەهێنێت

And so I think the answer to this puzzle

وە بۆیە من پێم وایە وەلامی ئەم پرسیارە

is that there's a much better solution out there,

ئەوەیە کە لە دەرەوەی تاقیگە چارەسەرێکی زۆر باشتر هەیە

that's gotten nobody excited because everyone

کە هیچ کەس پێی دل خۆش نیە چونکە بە پێچەوانەی پێشبینی و ویستی ئەوانەوەیە

is so delighted with the way car seats are presumably working.

کەوا هەست دەکەن کوشن کاریگەر و باشە

And if you think from a design perspective,

ئەگەر باس لە دیزاینیش بکەیت

about going back to square one, and say,

و بگەڕێیتەوە بۆ شێوە چوار گۆشەییەکە و بلێیت

"I just want to protect kids in the back seat."

'' من دەمەوێت پارێزگاری لەو منداڵانە بکەم کە لە کوشنی دواوە دادەنیشن . ''

I don't there's anyone in this room who'd say,

بروا ناکەم کەس لەم هۆلەدا هەبێت بلێت

"Well, the right way to start would be,

'' سەرەتا باشترین شت ئەوەیە

let's make a great seat belt for adults.

کە پشتێنی سەلامەتی بۆ گەورەکان دروست بکەین

And then, let's make this really big contraption

ئینجا با ئەم قاعیدە گەورەیە بخەینە ناو سەیارەکەوەو

that you have to rig up to it in this daisy chain."

بە زنجیر و شت قایمی کەین . ''

I mean, why not start -- who's sitting in the back seat anyway except for kids?

. مەبەستم ئەوەیە بۆ ئەمە بۆ ئەو کەسانە نەکەین کە لە دواوە دادەنیشن جگە لە مندالان ؟

But essentially, do something like this,

بەلام بە شێوەیەکی سەرەکی بۆ دروست کردنی شتێکی لەم جۆرە

which I don't know exactly how much it would cost to do,

کە نازانم چەندی تێدەچێت ،

but there's no reason I could see

هیچ هۆکاریک نابینم تا زیاتری تێ بچێت

why this should be much more expensive than a regular car seat.

وەک لە کوشنێکی ئاسایی

It's just actually -- you see, this is folding up -- it's behind the seat.

ئەوە دیارە و خۆشتان دەیبینن کە وا لەسەر کوشنەکەیە

You've got a regular seat for adults, and then you fold it down,

هەر کوشنی ئاساییە کە بۆ کەسی گەورەیە و ئەو پارچەی لەسەرە کە دادەدرێتەوە بۆ مندال

and the kid sits on top, and it's integrated.

و مندالەکە لەسەری دادەنیشێت وە شتێکی زۆر پێشکەوتووشە

It seems to me that this can't be a very expensive solution,

وە بە بروای من ئەم ڕێگە چارەیە زۆر گران نیەو زۆری تێناچیت

and it's got to work better than what we already have.

و باشترە لەو چارەسەرانەی پێشتر بەکارمان هێناوە

So the question is, is there any hope for adoption of something like this,

پرسیارەکە ئەوەیە : ئایە هیچ ئومێد هەیە کە شتێکی لەم جۆرە کاری پێبکرێت

which would presumably save a lot of lives?

کە لەوانەیە ژیانی زۆر کەس رزگار بکات ؟

And I think the answer, perhaps, lies in a story.

وەلامەکەی رەنگە لە چیرٶکێک دا بێت

The answer both to why has a car seat been so successful,

وەلامی هەر دوو ئەو پرسیارە کە بۆچی کوشنێک ئەوەندە سەرکەوتو بووە و

and why this may someday be adopted or not,

بۆچی ئەم کوشنە رۆژێک لە رۆژان لەوانەیە بەکار بێت یان لەوانەیە بەکار نەیەت،

lies in a story that my dad told me, relating to when he was a doctor

لە چیرۆکێک دایە کە باوکم بۆی گێرامەوە ئەو کاتەی کە دکتۆر بوو لە هێزی ئاسمانی

in the U.S. Air Force in England. And this is a long time ago:

ئەمریکا لە بەریتانیا کە ماوەیەکی زۆر لەمەو بەرە

you were allowed to do things then you can't do today.

ڕێگە پیدراو بوویت هەندێک شت هەیە بیکەیت کە ئێستا ناتوانی بیکەیت

So, my father would have patients come in

باوکم هەندێک نەخۆشی هەبوو کە دەهاتن بۆ لای

who he thought were not really sick.

هەستی دەکرد بە راستی نەخۆش نین

And he had a big jar full of placebo pills that he would give them,

باوکم دەرمانێکی زۆری هەبوو کە دەیدا بە نەخۆشەکان و و پێی دەوتن

and he'd say, "Come back in a week, if you still feel lousy."

''لە ماوەی هەفتەیەکدا وەرنەوە ئەگەر هەست تان کرد هەر نەخۆشن . ''

OK, and most of them would not come back,

دوای ئەوە زۆربەیان نەدەگەرانەوە،

but some of them would come back.

بەلام هەندێکیان دەهاتنەوە

And when they came back, he, still convinced they were not sick,

کە دەهاتنەوە باوکم هەر بروای وابوو نەخۆش نین و ئەم جارەش قوتویەکی تر دەرمانی دەدانێ

had another jar of pills. In this jar were huge horse pills.

بەڵام دەرمانی دووەم جار حەپی تایبەت بە ئەسپ بوو

They were almost impossible to swallow.

حەپەکان ئەوەندە گەورە بوون کە قوتدانیان زەحمەت بوو

And these, to me, are the analogy for the car seats.

من وا لێی تیدەگەم کە ئەمەش وەک بابەتی کوشنەکە وایە

People would look at these and say, "Man, this thing is so big

نەخۆشەکان سەیری حەپەکەیان دەکردو دەیان ووت '' ئەم شتە زۆر

and so hard to swallow. If this doesn't make me feel better,

گەورەیەو و قوتدانی قورسە . چی دەبێت ئەگەر وام لێنەکات

you know, what possibly could?"

هەست بکەم باشترم ؟

And it turned out that most people wouldn't come back,

دوایی دەمانبینی زۆربەی نەخٶشەکان نەدەهاتنەوە ،

because it worked. But every once in a while,

لەبەر ئەوەی حەپەکە کاری خۆی کردو چاک بونەوە پێی . بەڵام جار هەبوو

there was still a patient convinced that he was sick,

نەخۆشێک کە هەستی دەکرد هێشتا نەخٶشە

and he'd come back. And my dad had a third jar of pills.

دەگەرایەوە . باوکیشم بۆ سێ هەم جار قوتویەک دەرمانی دەدایە

And the jar of pills he had, he said,

باوکم دەیوت ئەوە بچوکترین دەنکە حەپە

were the tiniest little pills he could find,

کە توانیویەتی بیدۆزێتەوە و

so small you could barely see them.

دەیوت ئەوەندە بچوکن کە بینینیان زەحمەتە

And he would say, listen, I know I gave you that huge pill,

دوایی بە نەخۆشەکەی دەوت '' گوێ بگرە ، دەزانم پێشتر حەپێکی گەورەم

that complicated, hard-to-swallow pill before,

دایتێ کە قوتدانی زۆر زەحمەت بوو،

but now I've got one that's so potent,

ئێستا جۆرە حەپێکم ماوە کە زۆر بەهێزو کاریگەرە

that is really tiny and small and almost invisible.

بەڵام زۆر وردو بچوکەو بینینی زۆر قورسە

It's almost like this thing here, which you can't even see."

وەک ئەو شتەی ئەو سەر وایە کە تەنانەت ناشی بینیت . ''

And it turned out that never,

بەڵام دوایی دەردەکەوت ئەسڵەن حەپە

in all the times my dad gave out this pill, the really tiny pill,

وردو بچوک و کاریگەرەکە بوونی نەبووە و باوکم هیچی نەدەدانێ

did anyone ever come back still complaining of sickness.

نەخۆشەکەش کە بە ‌حسابی خۆی حەپەکەی خواردبو هەرگیز نەدەگەرایەوە تا باسی نەخۆشی بکات و چاک دەبۆوە

So, my dad always took that as evidence

باوکم بەردەوام ئەمەی بە نموونە دەهێنایەوە

that this little, teeny, powerful pill

کە ئەو حەپە بچوک و بەهێزە

had the ultimate placebo effect. And in some sense, if that's the right story,

ئەو کاریگەریە گەورەی هەبووە. کەم تا زۆر، ئەگەربەکارهێنانی ئەم چیرۆکە بۆ ئەو بابەتەی ئێستامان راست بێت

I think integrated car seats you will see, very quickly,

پێم وایە زۆر بە خیرایی هەموو کەس دەبێتە خاوەنی ئەم جۆرە تازە پێشکەوتوەی کوشن

becoming something that everyone has. The other possible conclusion

شتێکی تر کە ڕووی دابێت ئەوەیە

is, well, maybe after coming to my father three times,

لەوانەیە هەندێک کەس هەبووبن دوای ئەوەی ٣ جار سەردانی باوکمیان کرد

getting sent home with placebos, he still felt sick,

هێشتا هەستیان بە نەخۆشی کردبێت و،

he went and found another doctor.

چوبێتن بۆ لای دکتۆرێکی تر . مەبەستم ئەوەیە ئەگونجێت هێشتا کەسانێک هەبن کە ئەم کوشنە تازەیان بە دل نەبێت و بە دوای چارەسەری تردا بگەڕێن

And that's completely possible. And if that's the case,

وە ئەمە شتێکی تەواو چاوەروان کراوە . ئەگەر ئەمە رووبدات

then I think we're stuck with conventional car seats for a long time to come.

پێم وایە لە داهاتودا بۆ ماوەیەکی زۆر هەر گیرۆدەی کوشنە تەقلیدیە کۆنەکان دەبین

Thank you very much.

زۆر سوپاس

(Applause)

چەپڵەی ئاماەبووان

(Audience: I just wanted to ask you, when we wear seatbelts

یەکێک لە ئامادەبووان : ئەمەوێت پرسیارێک لە بەرێزت بکەم،

we don't necessarily wear them just to prevent loss of life,

کاتێک پشتێنی سەلامەتی بەکاردەهێنین، تەنها بە مەبەستی ئەوە نیە لە روداوەکاندا گیان

it's also to prevent lots of serious injury.

لە دەست نەدەین بەلکو بۆ ئەوەشە کەبە سەختی بریندار نەبین

Your data looks at fatalities. It doesn't look at serious injury.

زانیاریەکانی تۆ تەنها باسی ئەوانە دەکات کە لە روداوەکان دا گیان لەدەست دەدەن . بەڵام باسی بریندار بوونی سەخت ناکەن

Is there any data to show that child seats

هیچ زانیاریەکت هەیە باس لەوە بکات کە کوشنی تایبەت بە مندالان

are actually less effective, or just as effective as seatbelts

بە ئەندازەی پشتێنی سەلامەتی یان کەمترلە پشتێنی سەلامەتی کاریگەرە لە کاتی

for serious injury? Because that would prove your case.)

بریندار بوونی سەخت دا ؟ چونکە ئەمە ڕاستی قسەکانی تۆ دەسەلمینیت

Steven Levitt: Yeah, that's a great question. In my data, and in another data set

ستیڤن لیڤیت : پرسیارێکی جوانە. لە زانیاریەکانی من و ئەو کۆمەڵە

I've looked at for New Jersey crashes,

زانیاریەی تردا لە لەسەر روداوەکانی ویلایەتی نیو جێرسی سەیرم کردووە،

I find very small differences in injury.

کۆمەڵێ جیاوازی زۆر بچووک لە برینداریەکاندا بەدی دەکەم

So in this data, it's statistically insignificant differences

بۆیە لەم زانیاریانەدا، ریژەی جیاوازیەکان لە نێوان بریندار بوون بە هۆی

in injury between car seats and lap-and-shoulder belts.

کوشن و بریندار بوونی پشتێنی سەلامەتی دا زۆر کەمە کە شایستەی باس نیە

In the New Jersey data, which is different,

لە زانیاریەکانی نیو جیرسی دا کە جیاوازە

because it's not just fatal crashes,

، چونکە تەنها لەسەر روداوە کوشندەکان نیە

but all crashes in New Jersey that are reported,

بەلکو زانیاریە لەسەر هەموو روداوەکان کە تۆمار کراون،

it turns out that there is a 10 percent difference in injuries,

دەردەکەوێت بە ڕێژەی % ١٠ جیاوازی لە برینداری دا هەیە

but generally they're the minor injuries.

کە بە گشتی برینی سوک و لاوەکین

Now, what's interesting, I should say this as a disclaimer,

شتێکی سەرنج ڕاکێش هەیە کە دەمەوێت بیڵێم بەڵام لێی بەرپرس نیم ،

there is medical literature that is very difficult to resolve with this other data,

راپۆرتێکی پزیشکی هەیە کە لەگەل ئەوزانیاریەی پێشودا جیاوازە

which suggests that car seats are dramatically better.

و بە پێی راپۆرتەکە کوشنەکان زۆر باشترن

And they use a completely different methodology that involves --

ئەوانەی راپۆرتەکە ئامادە دەکەن رێگەی خۆیان بەکار دەهێنن کە ڕێگەیەکی تەواو جیاوازە

after the crash occurs, they get from the insurance companies

ئەویش ئەوەیە دوای روداوەکە، لە لایەن کۆمپانیاکانی دلنیاییەوە ناوی ئەو کەسانەیان

the names of the people who were in the crash,

پێدەدرێت کە لە روداوەکەدا بوون

and they call them on the phone,

دوای ئەوە ئەمانیش پەیوەندیان پێوە دەکەن و

and they asked them what happened.

لێیان دەپرسن چی روویدا

And I really can't resolve, yet,

هێشتا ناتوانم بریار بدەم کە ئایا ئەوەی ئەوان دەیکەن شێوازێکی راستە یان نا

and I'd like to work with these medical researchers

حەز دەکەم کار لەگەل ئەر توێژەرە پزیشکیانەدا

to try to understand how there can be these differences,

بکەم و تێبگەم بزانم چۆن دەگونجێت ئەو جیاوازیانە هەێت

which are completely at odds with one another.

کە تەواو نامۆن بە یەکتر

But it's obviously a critical question.

بەلام دیارە کە ئەمە پرسیارێکی رەخنەییە

The question is even if -- are there enough serious injuries

پرسیارەکە ئەوەیە کە ئایا ئەوەندە بریدار بوونی سەخت هەیە

to make these cost-effective? It's kind of tricky.

تا ئەمە ئەو هەموو پارەیەی شایستە بێت ؟ پرسیارێکی هەلخەلەتینەرە

Even if they're right, it's not so clear

تەنانات ئەگەر راستێش بکەن زۆر روون نیە

that they're so cost-effective.

کە پارەیان زۆر تێدەچێت