Amanda Bennett: We need a heroic narrative for death

Amanda Bennett: Ölüm için bir kahramanlık öyküsü gerek

Çeviri: deniz atesoglu Gözden geçirme: Sevkan Uzel

So I'd like you to come back with me

Şimdi sizden benimle

just for a few minutes

birkaç dakikalığına kocamla tanıştığım

to a dark night in China,

Çin'deki karanlık bir geceye

the night I met my husband.

gelmenizi istiyorum.

It was a city so long ago that it was still called

Bu çok uzun zaman önce, hala aynı isimle bilinen bir şehirdeydi.

Peking.

Pekin.

So I went to a party.

Bir partiye gitmiştim.

I sat down next to a stout, middle-aged man

İri-yarı, papyonlu ve gözlüklü, orta yaşlı

with owl glasses and a bow tie,

bir adamın yanına oturdum.

and he turned out to be a Fulbright scholar,

Fullbright burslusu olduğunu, orada,

there in China specifically to study

Çin'de özellikle Çin-Rusya ilişkileri

Sino-Soviet relations.

üzerinde çalışma yaptığını öğrendim.

What a gift it was to the eager,

Bu, o zaman olduğum gibi, genç ve atik

young foreign correspondent that I was then.

bir muhabire ne güzel bir hediyeydi.

I'd pump him for information,

Onu bilgi almak için sıkıştırdım,

I'm mentally scribbling notes

Aklımda, yazmayı planladığım hikaye için

for the stories I plan to write.

notlar karalıyordum.

I talk to him for hours.

Onunla saatlerce konuştum.

Only months later,

Onun aslında kim olduğunu ise

I discover who he really was.

ancak aylar sonra keşfettim.

He was the China representative

Amerikan Soya Fasulyesi Birliği'nin

for the American Soybean Association.

Çin temsilciydi.

"I don't understand. Soybeans?

"Anlamadım. Soya fasulyesi?

You told me you were a Fulbright scholar."

Bana Fullbright burslusu olduğunu söylemiştin."

"Well, how long would you have talked to me

"Eh, soya fasulyesi için burada olduğumuzu söyleseydim,

if I told you we're in soybeans?"

benimle ne kadar süre konuşurdun?"

(Laughter)

(Kahkahalar)

I said, "You jerk."

"Seni pislik" dedim.

Only jerk wasn't the word I used.

Aslında kullandığım sözcük pislik değildi.

I said, "You could've gotten me fired."

"Beni kovdurabilirdin" dedim.

And he said, "Let's get married."

Ve o, "Hadi evlenelim" dedi.

(Laughter)

(Kahkahalar)

"Travel the world and have lots of kids."

"Dünyayı gezelim ve bir sürü çocuk yapalım"

So we did.

Yaptık da.

(Laughter)

(Kahkahalar)

(Applause)

(Alkış)

And what an alive man Terence Bryan Foley

Meğer Terence Bryan Foley ne kadar

turned out to be.

hayat dolu bir adammış.

He was a Chinese scholar

Sonradan, 60'lı yaşlarında,

who later, in his 60s,

Çin tarihi doktorası yapacak

got a Ph.D. in Chinese history.

olan bir Çince akademisyeniymiş.

He spoke six languages,

Altı dil konuşuyordu,

he played 15 musical instruments,

15 müzik enstrümanı çalıyordu,

he was a licensed pilot,

lisanslı bir pilottu,

he had once been a San Francisco cable car operator,

bir keresinde San Francisco'da teleferik makinisti olarak çalışmıştı,

he was an expert in swine nutrition,

domuz gıdaları, mandıra sığırı, Dixieland cazı ve

dairy cattle, Dixieland jazz, film noir,

karanlık filmler üzerine uzmanlığı vardı,

and we did travel the country, and the world,

ve ülkeyi gezdik ve dünyayı

and we did have a lot of kids.

ve bir sürü çocuk yaptık.

We followed my job, and it seemed like

İşimi takip ettik ve yapamayacağımız

there was nothing that we couldn't do.

hiçbir şey yok gibi görünüyordu.

So when we found the cancer,

Kanseri keşfettiğimizde,

it doesn't seem strange to us at all

bize hiç de yabancı gelmedi ve

that without saying a word to each other,

birbirimize tek söz etmeden

we believed that,

ikimiz de şuna inandık:

if we were smart enough

Eğer yeterince akıllı,

and strong enough and brave enough,

güçlü ve cesaretliysek,

and we worked hard enough,

ve yeterince çok çalışırsak,

we could keep him from dying ever.

onu ölümden daima alıkoyabilirdik.

And for years, it seemed like we were succeeding.

Yıllarca, başarıyoruz gibi gözüküyordu.

The surgeon emerged from the surgery.

Cerrah ameliyattan çıktı.

What'd he say? He said what surgeons always say:

Ne dedi? Cerrahların hep söylediği şeyi söyledi:

"We got it all."

"Tümörü tamamen aldık."

Then there was a setback when the pathologists

Sonra, patolog böbrekteki tümöre baktığında,

looked at the kidney cancer closely.

bir terslik vardı.

It turned out to be a rare,

Tümörün, neredeyse daima

exceedingly aggressive type,

en fazla birkaç hafta içinde ölüme yol açan,

with a diagnosis that was almost universally fatal

nadir görülen, son derece saldırgan bir tip

in several weeks at most.

olduğu ortaya çıktı.

And yet, he did not die.

Ama yine de o ölmedi.

Mysteriously, he lived on.

Gizemli bir şekilde, yaşamını sürdürdü.

He coached Little League for our son.

Oğlumuza Minikler Ligi için antrenman yaptırdı.

He built a playhouse for our daughter.

Kızımız için bir oyuncak ev inşa etti.

And meanwhile, I'm burying myself in the Internet

O arada, ben de kendimi uzman doktor bulmak için

looking for specialists.

internete gömüyordum.

I'm looking for a cure.

Bir tedavi arıyordum.

So a year goes by

Böylece, kanser

before the cancer, as cancers do,

yeniden belirene kadar

reappears,

bir yıl geçti.

and with it comes another death sentence,

Beraberinde yeni bir ölüm hükmü geldi,

this time nine months.

bu kez 9 ay.

So we try another treatment, aggressive, nasty.

Biz de başka bir tedavi denedik; saldırgan, pis.

It makes him so sick, he has to quit it,

Bu onu çok hasta etti, tedaviyi bırakmak zorunda kaldı,

yet still he lives on.

ama hala yaşıyordu.

Then another year goes by.

Sonra bir yıl daha geçti.

Two years go by.

2 yıl geçti.

More specialists.

Daha fazla uzman doktor.

We take the kids to Italy.

Çocukları İtalya'ya götürdük,

We take the kids to Australia.

Avustralya'ya götürdük.

And then more years pass,

Ardından daha fazla yıl geçti

and the cancer begins to grow.

ve tümör büyümeye başladı.

This time, there's new treatments on the horizon.

O sıralarda, ufukta yeni tedaviler vardı.

They're exotic. They're experimental.

Alışılmadıklardı. Deneme aşamasındaydılar.

They're going to attack the cancer in new ways.

Tümöre yeni yollardan saldıracaklardı.

So he enters a clinical trial, and it works.

Klinik bir denemeye girdi ve işe yaradı.

The cancer begins to shrink,

Kanser küçülmeye başladı

and for the third time,

ve üçüncü defa

we've dodged death.

ölümü solladık.

So now I ask you,

Şimdi size soruyorum;

how do I feel

o an sonunda geldiğinde

when the time finally comes

ve bazen gece yarısından saat 2'ye kadar

and there's another dark night,

karanlık bir gece daha yaşandığında

sometime between midnight and 2 a.m.?

nasıl hissedilir?

This time it's on the intensive care ward

Bu sefer, daha önce hiç tanışmadığım

when a twentysomething resident

yirmi küsur tane stajyer doktor

that I've never met before

Terence'ın ölmekte olduğunu

tells me that Terence is dying,

söylediğinde yoğun bakımdaydı.

perhaps tonight.

Belki de bu geceydi.

So what do I say when he says,

O bana "Ne yapmamı istiyorsun?" diye sorduğunda

"What do you want me to do?"

ne diyebilirdim?

There's another drug out there.

Orada başka bir ilaç vardı.

It's newer. It's more powerful.

Yeniydi. Daha güçlüydü.

He started it just two weeks ago.

Bu ilaca 2 hafta önce başlamıştı.

Perhaps there's still hope ahead.

Belki hala ümit vardı.

So what do I say?

Peki ben ne dedim?

I say, "Keep him alive if you can."

"Eğer yapabilirsen, onu hayatta tut." dedim.

And Terence died six days later.

Ve 6 gün sonra Terence öldü.

So we fought, we struggled, we triumphed.

Savaştık, uğraştık, galip geldik.

It was an exhilarating fight,

Neşelendirici bir savaştı

and I'd repeat the fight today

ve ben bugün, bir an bile tereddüt etmeden

without a moment's hesitation.

bu savaşı devam ettirmeyi isterdim.

We fought together, we lived together.

Birlikte savaştık, birlikte yaşadık.

It turned what could have been

Yaşamımızın

seven of the grimmest years of our life

en korkunç yedi yılı,

into seven of the most glorious.

en mükemmel yedi yılı haline geldi.

It was also an expensive fight.

Bu aynı zamanda pahalı bir savaştı.

It was the kind of fight and the kind of choices

Buradaki herkesin, ölümcül hastalık tedavisi

that everyone here agrees

ve hepimize gereken sağlık hizmetlerinin

pump up the cost of end-of-life care,

ücretini şişirmekte hemfikir olacağı

and of healthcare for all of us.

türden seçimler yapacağı bir savaştı.

And for me, for us,

Benim için, bizim için,

we pushed the fight right over the edge,

savaşı sonuna kadar sürdürdük,

and I never got the chance to say to him

ve şimdilerde neredeyse her gün söylediğim şeyi

what I say to him now almost every day:

ona söyleme şansım hiç olmadı:

"Hey, buddy, it was a hell of a ride."

"Hey, dostum, deli gibi bir gezintiydi."

We never got the chance to say goodbye.

Birbirimize veda etmek için hiç fırsatımız olmadı.

We never thought it was the end.

Bunun bir son olduğunu hiç düşünmedik.

We always had hope.

Daima ümidimiz vardı.

So what do we make of all of this?

Peki, bütün bunlardan çıkan ne?

Being a journalist, after Terence died,

Bir gazeteci olarak, Terence öldükten sonra

I wrote a book, "The Cost Of Hope."

bir kitap yazdım, "Ümidin Bedeli".

I wrote it because I wanted to know

Yazdım, çünkü yaptığım şeyi neden yaptığımı,

why I did what I did,

onun yaptığı şeyi neden yaptığını,

why he did what he did,

etrafımızdakilerin yaptıkları şeyleri neden yaptıklarını

why everyone around us did what they did.

bilmek istedim.

And what did I discover?

Peki ne keşfettim?

Well, one of the things I discovered is that

Eh, keşfettiğim şeylerden birisi şuydu:

experts think that one answer to

Uzmanlara göre sonuçta yaptığım şeye yanıt

what I did at the end was a piece of paper,

bir kağıt parçasıydı, ailelerin saçma-sapan

the advance directive,

seçimleri es geçmelerine

to help families get past the seemingly irrational choices.

yardım edecek bir ön talimat.

Yet I had that piece of paper.

Ama o kağıt parçası bendeydi.

We both did.

İkimizdeydi.

And they were readily available.

Kolayca bulunabiliyorlardı.

I had them right at hand.

Bu benim hakkımdı.

Both of them said the same thing:

İkisi de aynı şeyi söyledi:

Do nothing if there is no further hope.

Ümit kalmadıysa hiç bir şey yapma.

I knew Terence's wishes

Terence'ın dileklerini, kendiminkiler

as clearly and as surely as I knew my own.

kadar açık ve net biliyordum.

Yet we never got to no further hope.

Yine de asla ümitsizliğe düşmedik.

Even with that clear-cut paper in our hands,

Elimizde o gayet açık yazı varken bile

we just kept redefining hope.

sadece ümidi yeni baştan tanımladık.

I believed I could keep him from dying,

Onu ölümden koruyabileceğime inandım ve eğer

and I'd be embarrassed to say that if I hadn't seen

aynen böyle hissetmiş olan pek çok kişi görmemiş ve

so many people and have talked to so many people

böyle pek çok kişiyle konuşmamış olsaydım,

who have felt exactly the same way.

bunu söylemekten utanırdım.

Right up until days before his death,

Ölümünden hemen önceki günlere kadar,

I felt strongly

çok güçlü biçimde

and powerfully, and, you might say, irrationally,

belki mantıksız bir biçimde, daima

that I could keep him from dying ever.

onu ölümden koruyabileceğimi hissettim.

Now, what do the experts call this?

Şimdi, uzmanlar buna ne diyor?

They say it's denial.

Onlar buna inkar diyor.

It's a strong word, isn't it?

Bu çok güçlü bir kelime değil mi?

Yet I will tell you that denial

Ama diyeceğim şu ki, inkar,

isn't even close to a strong enough word

sevdiği birinin ölümüyle yüzleşen

to describe what those of us

kişinin yaşadıklarını tasvir etmekten

facing the death of our loved ones go through.

çok ama çok uzak bir sözcük.

And I hear the medical professionals say,

Sağlık personellerinin şunu dediğini de duydum,

"Well, we'd like to do such-and-such,

"Eh, biz şöyle şöyle yapmak istiyoruz,

but the family's in denial.

ama aile reddediyor.

The family won't listen to reason.

Aile sebepleri dinlemiyor.

They're in denial.

İnkar ediyorlar.

How can they insist on this treatment at the end?

Nasıl olur da bu tedavide ısrar ederler?

It's so clear, yet they're in denial."

Çok açık ama onlar inkar ediyor."

Now, I think this maybe isn't

Bu belki de pek işe yarar

a very useful way of thinking.

bir düşünce tarzı değildir.

It's not just families either.

Bunu sadece aileler yapmıyor ayrıca.

The medical professionals too,

Tıp uzmanları da reddediyor,

you out there, you're in denial too.

sen oradaki, sen de inkar içindesin.

You want to help. You want to fix.

Yardım etmek istiyorsun. Düzeltmek istiyorsun.

You want to do.

Yapmak istiyorsun.

You've succeeded in everything you've done,

Yaptığın her şeyi başardın

and having a patient die,

ve hastanın ölmesi,

well, that must feel like failure.

eh, bu başarısızlık gibi hissettiriyor olmalı.

I saw it firsthand.

Bunu ilk elden gördüm.

Just days before Terence died,

Terence ölmeden sadece birkaç gün önce,

his oncologist said,

Onkoloji uzmanı şöyle dedi,

"Tell Terence that better days are just ahead."

"Terence'a daha iyi günlerin önümüzde olduğunu söyle"

Days before he died.

Ölmeden bir kaç gün önce.

Yet Ira Byock,

Ama Ira Byock,

the director of palliative medicine at Dartmouth

Dartmouth'taki ölümcül hastalıklar müdürü,

said, "You know, the best doctor in the world

"Biliyorsun, dünyadaki en iyi doktor bile

has never succeeded in making anyone immortal."

herhangi birini ölümsüz yapamadı" dedi.

So what the experts call "denial," I call "hope,"

Yani uzmanların "inkar" dediği şeye, ben "ümit" derim

and I'd like to borrow a phrase

Yazılım dizaynında çalışan arkadaşlarımdan

from my friends in software design.

bir ifade ödünç almak istiyorum.

You just redefine denial and hope,

İnkarı ve ümidi yeniden tanımlarsın

and it becomes a feature of being human.

ve bu insan olmanın bir özelliği haline gelir.

It's not a bug.

O bir hata değildir.

It's a feature.

Bir özelliktir.

(Laughter)

(Kahkahalar)

So we need to think more constructively

Bu yüzden bu çok yaygın, çok yoğun

about this very common, very profound

ve çok güçlü insani duygu hakkında

and very powerful human emotion.

daha yapıcı düşünmemiz gerekir.

It's part of the human condition,

Bu insan olmanın bir parçasıdır,

and yet our system and our thinking

yine de sistemimiz ve kafa yapımız

isn't built to accommodate it.

onu kapsayacak biçimde inşa edilmedi.

So Terence told me a story on that long-ago night,

Terence bana uzun zaman önceki o gece bir öykü anlatmıştı

and I believed it.

ve buna inanmıştım.

Maybe I wanted to believe it.

Belki de inanmak istedim.

And during Terence's illness, I, we,

Ve Terence'nın hastalığı sırasında, ben, biz,

we wanted to believe the story

biz birlikte savaştığımız hikayeye de

of our fight together too.

inanmak istedik.

Giving up the fight -- for that's how it felt,

Savaştan vazgeçmek --çünkü böyle hissetmiştim,

it felt like giving up --

vazgeçiyormuşuz gibi--

meant giving up not only his life

sadece onun hayatından değil, aynı zamanda

but also our story,

bizim hikayemizden de,

our story of us as fighters,

savaşçılar olarak yer aldığımız hikayemizden,

the story of us as invincible,

yenilmez olarak yer aldığımız hikayeden

and for the doctors, the story of themselves

ve doktorların şifacılar olarak yer aldıkları hikayeden vazgeçmek

as healers.

anlamına geliyordu.

So what do we need?

Peki neye ihtiyacımız var?

Maybe we don't need a new piece of paper.

Belki de yeni kağıt parçasına ihtiyacımız yoktur.

Maybe we need a new story,

Belki de yeni bir hikaye ihtiyacımız vardır,

not a story about giving up the fight

savaştan vazgeçmek hakkındaki bir hikayeye değil

or of hopelessness,

ya da ümitsizlik hakkında,

but rather a story of victory and triumph,

daha ziyade bir zafer ve galibiyetin,

of a valiant battle and, eventually,

cesur bir savaşın ve nihayet

a graceful retreat,

zarif bir geri çekilmenin hikayesine,

a story that acknowledges

kabullenilen,

that not even the greatest general defeats every foe,

en mükemmel generallerin bile her düşmanı bozguna uğratamadığı

that no doctor has ever succeeded

hiçbir doktorun herhangi birini

in making anyone immortal,

ölümsüz yapamadığı,

and that no wife, no matter how hard she tried,

ve hiç bir eşin, ne kadar çabalarsa çabalasın,

has ever stopped even the bravest,

en cesur, en zeki ve

wittiest and most maddeningly lovable husband

en delicesine sevimli kocayı bile zamanı geldiğinde

from dying when it was his time to go.

ölümden alıkoyamadığı hikayeye.

People did mention hospice,

İnsanlar darülacazeden bahsetti

but I wouldn't listen.

ama dinlemedim.

Hospice was for people who were dying,

Darülaceze ölmekte olan insanlar içindi,

and Terence wasn't dying.

ve Terence ölmüyordu.

As a result, he spent just four days in hospice,

Sonuç olarak, darülacezede sadece dört gün geçirdi,

which I'm sure, as you all know,

emin olduğum kadarıyla, hepinizin bildiği gibi,

is a pretty typical outcome,

bu oldukça tipik bir sonuçtur

and we never said goodbye

ve asla hoşçakal demedik,

because we were unprepared for the end.

çünkü biz son için hazırlıksızdık.

We have a noble path to curing the disease,

Hastalığı tedavi için, hastalar için ve

patients and doctors alike,

aynı şekilde doktorlar için asil bir yol vardı,

but there doesn't seem to be

ama ölmek için asil bir yol

a noble path to dying.

yokmuş gibi görünüyordu.

Dying is seen as failing,

Ölmek başarısız olmak gibi görülür

and we had a heroic narrative

ve birlikte savaşmaya dair

for fighting together,

bir kahramanlık öykümüz vardı

but we didn't have a heroic narrative for letting go.

ama gitmeye izin vermeye dair bir kahramanlık öykümüz yoktu.

So maybe we need a narrative

Belki de sonunda kabulleniş ile ilgili

for acknowledging the end, and for saying goodbye,

veda etmekle ilgili bir öyküye ihtiyacımız vardır,

and maybe our new story will be

ve belki de yeni hikayemiz kahramanların mücadelesi

about a hero's fight, and a hero's goodbye.

ve kahramanların vedasıyla ilgili olacaktır.

Terence loved poetry,

Terence şiirleri severdi

and the Greek poet Constantine Cavafy

ve Yunan şair Constantine Cavafy

is one of my favorite poets.

benim en sevdiğim şairlerden birisidir.

So I'll give you a couple lines from him.

Bu yüzden size ondan bir kaç satır okuyacağım.

This is a poem about Mark Antony.

Bu Mark Antony hakkında bir şiir.

You know Mark Antony, the conquering hero,

Fetheden kahraman Mark Antony'i bilirsiniz,

Cleopatra's guy?

Kleopatra'nın erkeği?

Actually, one of Cleopatra's guys.

Aslında, Kleopatra'nın erkeklerinden biri.

And he's been a pretty good general.

Oldukça iyi de bir generaldi.

He's won all the fights,

Bütün mücadeleleri kazandı,

he's eluded all the people that are out to get him,

ondan öç almak isteyen herkesi atlattı,

and yet this time, finally,

ve en sonunda,

he's come to the city of Alexandria

İskenderiye'ye geldi

and realized he's lost.

ve kaybolduğunu fark etti.

The people are leaving. They're playing instruments.

İnsanları gidiyorlar. Enstrümanlar çalıyorlar.

They're singing.

Şarkı söylüyorlar.

And suddenly he knows he's been defeated.

Ve aniden mağlup olduğunu anladı.

And he suddenly knows

Ve aniden tanrılar tarafından

he's been deserted by the gods,

terkedilmiş olduğunu anladı,

and it's time to let go.

ve gitmesine izin verme zamanıydı.

And the poet tells him what to do.

Ve şair ona ne yapacağını söyler.

He tells him how to say a noble goodbye,

Ona nasıl asil bir veda edeceğini anlatır,

a goodbye that's fit for a hero.

kahramana yaraşır bir veda

"As if long-prepared,

"Sanki uzun uzun hazırlanmış gibi,

as if courageous,

cesaretliymiş gibi,

as it becomes you

böyle bir şehre layık olan

who were worthy of such a city,

kendin gibi,

approach the window with a firm step,

emin bir adımla ve duyguyla

and with emotion,

ancak yalvarmadan

but not with the entreaties

ya da korkak biri gibi şikayet etmeden,

or the complaints of a coward,

pencereye yaklaş

as a last enjoyment,

son bir keyif için

listen to the sounds,

sesleri, müzikal birliklerin

the exquisite instruments of the musical troops,

enfes enstrümanlarını dinle

and bid her farewell,

ve ona elveda de

the Alexandria you are losing."

kaybettiğin İskenderiye'ye."

That's a goodbye for a man who was larger than life,

Bu hayattan daha büyük bir adamın vedasıdır,

a goodbye for a man

öyle bir adam ki,

for whom anything,

onun için her şey,

well, almost anything,

yani, neredeyse her şey,

was possible,

imkan dahilindedir,

a goodbye for a man who kept hope alive.

ümidi canlı tutan bir adamın vedasıdır.

And isn't that what we're missing?

Sizce unuttuğumuz şey bu değil mi?

How can we learn that people's decisions

İnsanların sevdiklerine dair verdiği kararların

about their loved ones

fazlasıyla güçlü ve

are often based strongly, powerfully,

çoğu zaman mantıksız bir biçimde

many times irrationally,

ufacık bir ümide dayandığını

on the slimmest of hopes?

ne zaman öğreneceğiz?

The overwhelming presence of hope

Ümidin ezici varlığı

isn't denial.

inkar değildir.

It's part of our DNA as humans,

O, insanlar olarak bizim DNA'mızın parçasıdır

and maybe it's time our healthcare system --

ve belki de artık sağlık sistemimizin,

doctors, patients, insurance companies, us,

doktorların, hastaların, sigorta şirketlerinin, hepimizin,

started accounting for the power of that hope.

bu ümidi hesaba katma zamanı gelmiştir.

Hope isn't a bug.

Ümit bir hata değildir.

It's a feature.

Bir özelliktir.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)