Brewster Kahle: A digital library, free to the world

Brewster Kahle ücretsiz, dijital bir kütüphane oluşturuyor.

Çeviri: Ahmet Kurnaz Gözden geçirme: osman oguz ahsen

We really need to put the best we have to offer within reach of our children.

Verebileceğimizin en iyisine çocuklarımızın ulaşabilmelerini sağlamaya ihtiyacımız var.

If we don't do that, we're going to get the generation we deserve.

Eğer bunu yapmazsak, hakettiğimiz bir nesil elde edeceğiz.

They're going to learn from whatever it is they have around them.

Çocuklar etraflarında her ne varsa onlardan birşeyler öğrenecektir.

And we, as now the elite, parents, librarians, professionals, whatever it is,

Ve bizler, ebeveyn, kütüphaneci, profesyonel ya da her ne isek, seçkin insanlar olarak,

a bunch of our activities are, in fact, in trying to get the best we have to offer

yaptıklarımız, gerçekten de etrafımızdakilere ve olabildiğince geniş bir

within reach of those around us, or as broadly as we can.

kitleye ulaşmak için elimizden gelenin en iyisi.

I'm going to start and end this talk with a couple things that are carved in stone.

Konuşmama taşa yazılmış birkaç şeyle başlayıp ve bitireceğim.

One is what's on the Boston Public Library.

Bir tanesi Boston Halk Kütüphanesi'nde olan.

Carved above their door is, "Free to All."

Giriş kapısının üzerinde " Herkese bedava." yazıyor.

It's kind of an inspiring statement,

Bu ilham verici bir ifade,

and I'll go back at the end of this.

buna sonra tekrar deyineceğim.

I'm a librarian, and what I'm trying to do is bring all of the works of knowledge

Ben bir kütüphaneciyim ve yapmaya çalıştığı şey bütün bilgi kaynaklarını

to as many people as want to read it.

onlara ulaşmak isteyen olabildiğince çok insana ulaştırmak.

And the idea of using technology is perfect for us.

Ve teknolojiyi kullanma fikri bizim için mükemmel.

I think we have the opportunity to one-up the Greeks.

Antik Yunanlıların'da bir adım ötesine geçme fırsatımız var.

It's not easy to one-up the Greeks. But with the industriousness of the Egyptians,

Tabii Yunanlıları geçmek kolay iş değil. Ancak Mısırlıların çalışkanlıklarıyla,

they were able to build the Library of Alexandria --

İskenderiye Kütüphanesi'ni inşa edebildiler.

the idea of a copy of every book of all the peoples of the world.

-- yeryüzündeki bütün insanların bütün kitaplarının bir kopyasının olması fikrini.

The problem was you actually had to go to Alexandria to go to it.

Ne yazık ki problem, bundan faydalanabilmeniz için Alexandria'ya gitmeniz gerekiyordu.

On the other hand, if you did, then great things happened.

Diğer yandan, eğer gittiyseniz, o zaman harika şeyler olurdu.

I think we can one-up the Greeks and achieve something.

Sanırım, Yunanlıları bir adım geçip birşeyler başarabiliriz.

And I'm going to try to argue only one point today:

Ve bugün size sadece bir noktayı vurgulamaya çalışacağım:

that universal access to all knowledge is within our grasp.

O da, insanlığın bütün bilgisine evrensel erişim artık avucumuzun içinde olduğu.

So if I'm successful, then you'll actually come away thinking,

Eğer başarılı olursam, o zaman gerçekten bunu size düşündürebilirim.

yeah, we could actually achieve the great vision of everything ever published,

Evet, gerçekten, bugüne kadar yayınlanmış herşeyin,

everything that was ever meant for distribution,

hem de yayılması istenen herşeyin,

available to anybody in the world that's ever wanted to have access to it.

ve her zaman bunlara ulaşmak isteyen herkes için geçerli olması vizyonuna erişebiliriz.

Yes, there's issues about how money should be distributed,

Evet, paranın nasıl dağıtılacağı ile ilgili de bazı konular var

and that's still being refigured out.

ve bu hala yeniden kurgulanıyor.

But I'd say there's plenty of money, and there's plenty of demand,

Bence bir sürü para var ve bir sürü isteyeni,

so we can actually achieve that.

dolayısıyla sanırım bir çözüm bulabiliriz.

But I'm going to go over the technological, social

Ama şimdi teknolojik olarak, sosyal olarak, bu vizyonu edinmeye

and sort of where are we as a whole, trying to get to that particular vision.

çalışan bir bütün olarak yolun neresindeyiz, buna değineceğim.

And the way I'm going to try to do this is do it like the Amazon.com website,

Ve bunu Amazon.com'un yöntemiyle yapmaya çalışacağım --

the books, music, video and just go step -- media type by media type,

kitaplar, müzik, video ve her yayın çeşidi için adım adım.

just go and say, all right, how're we doing on this?

şimdi düşünelim, peki bu iş nasıl olacak?

So if we start with books, you know, sort of where are we?

Kitaplarla başlayacak olursak, bilirsiniz, işin neresindeyiz?

Well, first you have to, as an engineer, scope the problem. How big is it?

Öncelikle bir mühendis gibi problemi tartmalıyız. Ne kadar büyük?

If you wanted to put all of the published works online

Eğer bütün yayınlanmış malzemeleri herkesin erişebileceği bir elektronik

so that anybody could have it available, well, how big a problem is it?

ortama aktarmayı düşünürsek, problemimiz ne kadar büyür?

Well, we don't really know, but the largest print library in the world

Gerçekten bilmiyoruz, ancak dünyanın en büyük yazdırma kütüphanesi olan

is the Library of Congress. It's 26 million volumes, 26 million volumes.

Congress Kütüphanesi 26 milyon cilt içerir, 26 milyon cilt !

It is, by far and away, the largest print library in the world.

Açık arayla dünyanın en büyük kütüphanesidir.

And a book, if you had a book, is about a megabyte,

Ve bir kitap da yaklaşık 1 megabayt yer kaplar,

so -- you know, if you had it in Microsoft Word.

yani, Microsoft Word'e aktarırsanız falan.

So a megabyte, 26 million megabytes is 26 terabytes --

Dolayısı ile megabayt, 26 milyon megabayt da 26 terabayt eder.

it goes mega-, giga-, tera-. 26 terabytes.

Mega, giga, tera diye gider, 26 terabayt.

26 terabytes fits in a computer system that's about this big,

26 terabayt da yaklaşık bu büyüklükte bir bilgisayar sistemine sığar.

on spinning Linux drives, and it costs about 60,000 dollars.

Linux sürücüleri ile birlikte toplamda 60000 dolara mâl olur.

So for the cost of a house -- or around here, a garage --

Böylece bir ev fiyatına, ya da bu çevrenin rakamlarıyla evin garajının fiyatına

you can put, you can have spinning all of the words in the Library of Congress.

bütün Congress Kütüphanesi'ni bir sunucuya koyabiliriz.

That's pretty neat.

Çok iyi değil mi?

Then the question is, what do you get?

Peki sorumuz şu: Peki ne elde edeceğiz?

You know, is it worth trying to get there?

Hani uğraşmaya değer mi?

Do you actually want it online?

Gerçekten de bunun internet üzerinden olmasını istiyor musunuz?

Some of the first things that people do is they make book readers

İnsanların ilk yapacağı şey kitapların içinde arama yapmanızı sağlayan

that allow you to search inside the books, and that's kind of fun.

kitap okuyucu programlar olacaktır, bu eğlenceli birşey.

And you can download these things, and look around them in new and different ways.

ve bunları internetten indirebilir, değişik ve şaşırtıcı şekillerde etrafınızı keşfedebilirsiniz.

And you can get at them remotely, if you happen to have a laptop.

Ve üstelik, eğer bir dizüstü bilgisayara sahipseniz, bunlara uzaktan erişebilirsiniz.

There's starting to be some of these sort of page turn-y interfaces

Bu şekildeki sayfa döndürme arayüz çeşitleri

that look a whole lot like books in certain ways,

tam bir kitapmış gibi görünmeye başlıyorlar,

and you can search them, make little tabs, and it's kind of cute --

ve küçük tablar halinde arama yapabiliyorsunuz, bu dizüstü

still very book-like -- on your laptop.

bilgisayarınız için oldukça akıllıca- fakat yine de kitaba benzer- bir yöntem.

But I don't know, reading things on a laptop --

Fakat bilemiyorum,dizüstünde birşeyler okumak --

whenever I pull up my laptop, it always feels like work.

Ne zaman ki dizüstü bilgisayarımı açsam, bana işteymişim hissi uyandırıyor.

I think that's one of the reasons why the Kindle is so great.

İşte bu, Kindle'ın çok harika olmasının sebeplerinden birisi.

I don't have to feel like I'm at work to read a Kindle.

Bir Kindle okuyabilmek için kendimi işte hissetmeme gerek yok;

It's starting to be a little bit more specified.

sanırım bu biraz açıklayıcı oldu.

But I have to say that there's older technologies that I tend to like.

Fakat şunu söylemeliyim ki sevme eğiliminde olduğum eski teknolojiler de var.

I like the physical book.

Gerçek kitapları severim.

And I think we can go and use our technology to go and digitize things,

Ve öyle düşünüyorum ki, elimizde varolan teknolojiyi kullanarak bunları dijitalleştirebilir--

put them on the Net, and then download,

internete ve indirilmeye sunabilir,

print them and bind them, and end up with books again.

böylece yazdırabilir ve birleştirerek yine bir kitap haline getirebiliriz.

And we sort of said, well, how hard is this?

Ve kendimize şunu sorduk: Ne kadar zor olabilir ki?

And it turns out to not be very hard.

Ve bunun o kadar zor da olamayacağı kanısına vardık.

We actually went off to make a bookmobile.

Gerçekten taşınabilir bir kitap yapmaya başladık.

And a bookmobile -- the size of a van with a satellite dish,

Ve taşınabilir bir kitap -- çocukların kendi kitaplarını yaptıkları,

a printer, binder and cutter, and kids make their own books.

çanak antenli, yazıcılı, ciltleme ve kesme makineli bir karavan büyüklüğünde.

It costs about three dollars to download, print and bind a normal, old book.

İndirme, yazdırma ve normal, eski bir kitabı kesme yaklaşık 3 Dolara mâl oluyor.

And they actually come out kind of nice looking.

Ve sahiden iyi bir görüntüyle karşınıza çıkıyorlar.

You can actually get really good-looking books

Hakikaten, sayfa başına 1 sent ücretle, bölümlere göre fiyatları değişen,

for on the order of one penny per page, sort of the parts cost for doing this.

iyi görünümlü kitaplar elde edebilirsiniz.

So the idea of -- this technology actually may end up

Yani böyle bir teknoloji fikri sayesinde

putting books back in people's hands again.

kitapları insanların ellerine tekrar geçirebiliriz.

There are some other bookmobiles running around.

Etrafımızda başka çeşit taşınabilir kitaplar da mevcut.

This is Eric Eldred making books at Walden Pond -- Thoreau's works.

Bu Eric Eldred. Walden Pond'da, Thoreau'nun atölyesinde kitap yapıyor.

This is just before he got kicked out by the Parks Services,

Bu tam da oradaki diğer kitap evleriyle yarışmak için

for competing with the bookstore there.

Parks Services'dan kovulmadan önceki durumu.

In India, they've got another couple bookmobiles running around.

Hindistan'da başka bir çift taşınabilir kitapları var.

And this is the opening day at the Library of Alexandria,

Ve bu da İskenderiye Kütüphanesi'nin açılış gününden,

the new Library of Alexandria, in Egypt.

Mısır'daki yeni İskenderiye Kütüphanesi.

It was quite popularly attended.

Oldukça yüksek bir miktarda katılım var.

And kids starting to make their own books,

Ve çocuklar kendi kitaplarını yapmaya başlıyorlar,

and a happy kid with the first book that he's ever owned.

ve şimdiye kadar sahip olduğu ilk kitabıyla, mutlu bir çocuğu görüyoruz.

So the idea of being able to use this technology

Yani, bu teknolojiyi kullanabilme düşüncesi

to end up with paper where I can handle sort of sounds a little retro,

birkaç adım geriye gidip duyabileceğimiz bir kağıtla sona gelebilir.

but I think it still has its place.

Fakat hâlâ onun bir yerinin olduğunu sanıyorum.

And being from the Silicon Valley, sort of utopian

Ve bir ütopya olan Silikon Vadisi türünde olmak

sort of world,

ve -- tür, yani, dünya türü,

we thought, if we can make this technology work in rural Uganda,

eğer bunun kırsal Uganda'da işe yarayan bir teknoloji olduğunu düşünerek

we might have something.

elimize birşey geçebilir.

So we actually got some funding from the World Bank to try it out.

Bu yüzden Dünya Bankası'ndan bunu denemek için bir miktar kredi çektik.

And we found in about 30 days we could go and take a couple folks from Silicon Valley,

Ve orada yaklaşık 30 gün bulunduk ve Silikon Vadisi'nden birkaç insanı yanımıza alarak,

fly them to Uganda, buy a car, set up the first Internet connection

onlarla Uganda'ya uçtuk, araba satın aldık, Uganda Ulusal Kütüphanesi'nde

at the National Library of Uganda, figure out what they wanted,

ilk kez bir internet bağlantısı kurduk, isteklerini ortaya çıkardık,

and get a program going making books in rural Uganda.

ve Uganda kırsalında çalışacak bir program oluşturduk.

And it actually -- so technologically, it works.

Ve gerçekten -- yani geknolojik olarak işe yarıyor.

What we found out of this is we didn't have the right books.

Buradan çıkaracağımız şey, biz doğru kitaplara sahip değildik.

So the books were in the library. We could get it to people, if they're digitized,

Bu yüzden kitaplar kütüphanedeydi. Bunlar digital hale getirilirse onları insanlara götürebiliriz.

but we didn't know how to quite get them digitized.

fakat bunu tam olarak nasıl digital hale getireceğimizi bilmiyorduk.

Everybody thought the answer is, send things to India and China.

Herkes cevabın Hindistan ya da Çin'e gönderilmesi olarak düşündü.

And so we've tried that, and I'll go over that in a moment.

Bunu denedik ve bir süreliğine bunun üzerinde duracağım.

There are some newer technologies for delivering

Şu an var olan ulaştırmada kullanılabilecek ve oldukça da heyecan verici olan

that have happened that are actually quite exciting as well.

bazı yeni teknolojiler var.

One is a print-on-demand machine that looks like a Rube Goldberg machine.

Bir tanesi Rube Goldberg Makinesi'ne benzeyen talebe göre yazdırma makinesi.

We have one of these things now. It's completely cool.

Bunların bir tanesi şu an elimizde. Oldukça harika.

It's all conveyor belt, and it makes a book.

Hepsi bir taşıma bandından ibaret ve bu yolla kitap yapıyor.

And it's called the "Espresso Book Machine,"

Bu "Espresso Kitap Makinesi" şeklinde adlandırılıyor

and in about 10 minutes, you can press a button and make a book.

ve yaklaşık 10 dakikada, bir tuşa basarak bir kitap yapabilirsiniz.

Something else I'm quite excited about in this particular domain,

Bu özel ilgi alanında oldukça heyecanlı olduğum başka birşey ise

beyond these sort of kiosk-y things where you can get books on demand,

talebinize göre kulübemsi şeyler türünde alabileceğiniz kitapların arkasında,

is some of these new little screens that are coming out.

bu tür bazı yeni ve küçük ekranların piyasaya çıkacak olması.

And one of my favorites in this is the $100 laptop.

Ve bunlardan benim favorim olanın bir tanesi 100 dolarlık bir dizüstü bilgisayar.

And I don't mean to steal any thunder here,

Burada kimseye karşı üstün gelmeyi kasdetmiyorum,

but we've gone and used one of these things to be an e-book reader.

Fakat bizler gittik ve bir e-kitap okuyucusu olmak için bu şeylerin birisini kullandık.

So here's one of the beta units and you can --

Evet, bu beta birimlerden bir tanesi ve sizler --

it actually turns out to be a really good-looking e-book reader.

bunu gerçekten güzel bir görünüme sahip e-book haline getirebilirsiniz.

And we have a quick hack that we did to try to put one of our books on it,

Kitabımızın bir tanesini deneme amacıyla buna ekledik ve hızlıca tıkladık,

and it turns out that 200 dots per inch

ve bu şunu ortaya çıkarıyor ki inç başına 200 nokta

means that you can put scanned books on them that look really good.

taramayla elde edilmiş kitaplarınızı bu cihazla çok iyi görüntüleyebileceğiniz anlamına geliyor.

At 200 dots per inch, it's kind of the equivalent of a 300 dot print laser printer.

İnç başına 200 nokta, 300 noktalı bir lazer yazıcıya eşit türden.

We're in good enough shape.

Yeterince iyi bir durumdayız.

You actually can go and read scanned books quite easily.

Gerçekten gidebilir ve taranmış kitapları oldukça basitçe okuyabilirsiniz.

So the idea of electronic books is starting to come about.

Yani elektronik kitap fikri ortaya çıkmaya başlıyor.

But how do you go about doing all this scanning?

Fakat siz tüm bu taramayı nasıl yapıyorsunuz?

So we thought, okay, well, let's try out this send books to India thing.

Düşündük, tamam, haydi şu kitapları Hindistan'a göndermeyi deneyelim, dedik.

And there was a project with, funded by the National Science Foundation --

Ve Ulusal Bilim Vakfı tarafından finanse edilen, birkaç tarayıcının gönderildiği bir proje vardı,

sent a bunch of scanners, and the American libraries were supposed to send books.

ve Amerikan Kütüphaneleri'nin de kitap göndermeleri gerekiyordu.

Well, they didn't. They didn't want to send their books.

Evet, ama göndermediler -- kitaplarını göndermek istemediler!

So we bought 100,000 books and sent them to India.

Bu yüzden de biz 100.000 adet kitap satın aldık ve bunları Hindistan'a yolladık.

And then we learned why you don't want to send books to India.

Bunun ardından neden kitaplarınızı Hindistan'a göndermediğinizi öğrendik.

The lesson we learned out of this is, scan your own books.

Bundan çıkardığım ders ise, "kendi kitaplarınızı tarayın."

If you really care about books, you're going to scan them better,

Eğer gerçekten kitaplar umrunuzdaysa, onları daha iyi tarayacaksınız,

especially if they're valuable books.

özellikle bunlar değerli kitaplarsa.

If they're new books and you can just, you know, butcher them,

Onlar yeni kitaplar ise, bildiğiniz üzere, onları sadece berbat edeceksiniz,

because you could just buy another one,

çünkü siz hemen başka bir tanesini alabilirsiniz,

that's not such a big deal in terms of doing high-quality scanning.

bu yüksek kalitede tarama yapma açısından böyle büyük bir iş değil.

But do things that you love.

Fakat sevdiğiniz şeyleri yapın.

But the Indians have been scanning a lot of their own books --

Fakat Hindistanlılar kendilerinin birçok kitaplarını taramaktalar --

about 300,000 now -- doing very well.

şu ana kadar 300,000 adet-- gerçekten iyi bir iş çıkarıyorlar.

The Chinese did over a million, and the Egyptians are about 30,000.

Çinliler 1 milyonun üzerinde ve Mısırlılar da 30,000 civarında tarama yaptılar.

But we sent -- thought, OK, if we're going to need to do this, let's do it in-library.

Fakat biz yolladık -- düşündük ki eğer bunu yapmamız gerekecekse, kütüphane içerisinde yaparsak iyi olacak.

How do we go and do this, and how do we get it down

Nasıl gidiyoruz ve yapıyoruz bunu? Ve güç yetirebileceğimiz miktarda bir ücretle

so that it's a cost point that we could afford?

bu işe nasıl başladık?

And we sort of picked the price point of 10 cents a page.

Fiyatlandırmayı sayfa başına 10 sent olarak belirledik.

If it's basically the cost of xeroxing to basically digitize, OCR, package it up,

Eğer bu dijital hale getirmek için baz alınan fotokopi çekme, optik karakter tanıma ve paketleme,

make it so that you could download, print and bind it -- the whole shebang --

indirilebilir hale getirme, yazdırma, ciltleme ve hepsinin fiyatıysa,

we would have achieved something.

birşeyler başarabiliriz..

So we started out trying to figure out. How do we get to 10 cents?

Bu yüzden, hesaplama yapmaya başladık, 10 sente nasıl ulaşabilirdik?

And we tried these robot things, and they worked pretty well --

Bu robot kalıpları denedik ve oldukça güzel işe yaradı.

sort of these auto-page-turning things.

-- bu sayfa döndürme şeyleri türünden.

If we can have Mars Rovers, you'd think you could turn pages.

Mars Rovers'ımız olsa, bununla sayfaları çevirebileceğimizi düşünürdünüz.

But it actually turns out to be pretty hard to turn pages, and the volume isn't there.

Fakat o zaman sayfaları çevirmek oldukça zor bir hal alıyordu ve ciltlere de uymuyordu.

So anyway -- so we ended up making our own book scanner,

Ya her neyse -- biz kendi tarayacımızı yaparak sonuç aldık.

and with two digital, high-grade, professional digital cameras,

Ve yüksek kalite 2 dijital kamera sayesinde,

controlled museum lighting, so even if it's a black and white book,

müze ışıklandırmasını kontrol altına aldık -- beyaz ya da siyah bir kitap bile olsa,

you can go and get the proper intonation.

gidip doğru ses tonlamasını elde edebilirsiniz.

So you basically do a beautiful, respectful job.

Esasında güzel ve saygı duyulan bir iş yapmış oluyoruz.

This is not a fax, this is -- the idea is to do a beautiful job

Bu bir fakslama değil, bu -- bu kütüphanelerin içine girerken,

as you're going through these libraries.

iyi bir iş yapma fikri.

And we've been able to achieve 10 cents a page if we run things in volume.

ve eğer bunları ciltler halinde yaparsak, sayfa başına 10 senti başarmış oluruz.

This is what it looks like at the University of Toronto.

Bu Toronto Üniversitesi'ndeki gibi birşey.

And actually, it turns out to, you know, pay a living wage.

Ve gerçekten de ona benziyor, bildiğiniz gibi, geçinebilecek kadar maaş ödemek.

People seem to love it.

İnsanlar onu seviyor gibiler.

Yes, it's a little boring, but some people kind of get into the Zen of it.

Evet bir miktar sıkıcı, fakat bazı insanlar bunu Japon Budist Okulu'na gitmek gibi görüyorlar.

(Laughter)

(Kahkaha)

And especially if it's kind of interesting books that you care about,

Ve özellikle bu sizin okuyabileceğiniz dilde olan ve

in languages that you can read.

gerçekten umursadığınız bir kitap çeşidiyse.

We actually have been able to do a pretty good job of this, at getting 10 cents a page.

Bizler gerçekten sayfa başı 10 sente ulaşarak iyi bir iş çıkardık.

So 10 cents a page, 300 pages in your average book, 30 dollars a book.

Yani sayfa başına 10 sent, ortalama 300 sayfa olsa bir kitap, bir kitap 30 dolar olmuş oluyor.

The Library of Congress, if you did the whole darn thing --

Congress Kütüphanesi, eğer tüm lanet şeyleri siz yaptıysanız --

26 million books -- is about 750 million dollars, right?

26 milyon kitap -- yaklaşık 750 milyon dollar, yanılıyor muyum?

But a million books, I think, actually would be a pretty good start,

Fakat 1 milyon kitap -- Gerçekten bu rakamın iyi bir başlangıç olacağını düşünüyorum,

and that would cost 30 million dollars. That's not that big a bill.

ve bu da 30 milyon dolar tutardı. Bu o kadar da büyük bir fatura değil!

And what we've been able to do is get into libraries.

Ve bizim yapabildiğimiz şey kütüphanelere gitmekti.

We've now got eight of these scanning centers in three countries,

Şu an 3 farklı ülkede 8 tane tarama merkezimiz var,

and libraries are up for having their books scanned.

ve kütüphaneler kitaplarını taratmak isteyenler için hizmette.

The Getty here is moving their books to the UCLA,

The Getty burada kitaplarını bizim de bir tarama merkezimizin bulunduğu UCLA'ya götürüyor,

which is where we have one these scanning centers,

bizim de bir tarama merkezimizin bulunduğu UCLA'ya götürüyor,

and scanning their out-of-copyright books, which is fabulous.

ve yayın hakkı olmayan kitaplarını tarıyor, harika bir iş!

So we're starting to get the institutional responsibility.

Ve kurumsal sorumluluğu elimize almaya başlıyoruz.

The thing we're missing is the 10 cents.

Kaçırdığımız şey ise "10 sent".

If we can get the 10 cents, all the rest of it flows.

10 senti elde edebilirsek, gerisi hikaye!

We've scanned about 200,000 books.

Yaklaşık 200,000 kitap taraması yaptık.

Now we're scanning about 15,000 books a month,

Ve şu an aylık 15,000 civarında kitap tarıyoruz.

and it's starting to gear up another factor of two from there.

Ve 2'den 3'e doğru vitesi yükseltmeye başlıyoruz.

So all in all, that's going very well.

Yani herşeyi düşünürsek, bu çok iyi gidiyor.

And we're starting to move out of the just out-of-copyright

Ve telif hakkı koruma süresi bitmiş bir dünyadan çıkıp,

into the out-of-print world.

baskısı tükenmiş kitapların olduğu bir dünyaya yol alıyoruz.

So I think of -- we're kind of going from the out-of-copyright, library stuff,

Sanıyorum ki -- biz bir çeşit telif hakkı koruma süresi bitmiş kütüphane malzemelerinden yola çıkıyoruz,

and Amazon.com is coming from the in-print world.

ve Amazon.com baskıda bulunan bir dünyadan geliyor.

And I think we'll meet in the middle some place,

ve ortada bir yerde buluşacağız, bunun ardından da

and have the classic thing that you have,

sizin sahip olduğunuz klasik şeylerimiz olacak,

which is a publishing system and a library system working in parallel.

baskı sistemi ve kütüphane çalışma sistemine paralel olan şeyleri kasdediyorum.

And so we're starting up a program to do out-of-print works, but loaning them.

Ve biz baskısı tükenmiş işlerin programını yapmaya başlıyoruz, fakat bunları ödünç alıyoruz.

Exactly what loaning means, I'm not quite sure.

Ödünç almanın ne demek olduğunu tam bilmiyorum. O kadar emin değilim.

But anyway, loaning out-of-print works from the Boston Public Library,

Fakat her neyse, baskısı tükenmiş işleri Boston Halk Kütüphanesi'nden,

the Woods Hole Oceanographic Institute and a few other libraries

Wood Hole Denizbilimsel Enstitüsü ve bu programda yer almaya başlayan

that are starting to participate in this program,

diğer birkaç kütüphaneden ödünç aldık,

to try out this model of where does a library stop

ve bunu kütüphanelerin ve kitapçıların

and where does the bookstore take over.

durma noktasına geldiği yerlerde denedik.

So all in all, it's possible to do this in large scale.

Sonuçta bunu geniş çaplı yapmanın imkanı var.

We're also going back over microfilm and getting that online.

Tekrar geriye, mikrofilme dönüyoruz ve bunu internete taşıyoruz.

So, we can do 10 cents a page, we're going 15,000 books a month

Yani biz bu işi sayfa başı 10 sente yapabiliriz, aylık 15,000 kitap ve

and we've got about 250,000 books online,

şu an bizim yaklaşık 250,000 online kitabımız var,

counting all the other projects that are starting to add in.

bunda bizim projemizde yer almaya başlayan diğerlerini de hesaba katıyoruz tabii.

So what I wanted to argue is, books are within our grasp.

Bu noktada tartışmak istediğim şey, kitapların bizim avucumuzda olmaları.

The idea of taking on the whole ball of wax is not that big a deal.

Bunun tamamını üstlenmek o kadar büyük bir mes'ele değil.

Yes, it costs tens of millions, low hundreds of millions,

Evet, onlarca, binlerce milyon dolara mal olabilir bize,

but one time shot and we've got basically the history of printed literature online.

fakat bir kerelik başlangıç ve biz şu an temel alınan baskı literatürü tarihine online olarak sahibiz.

And then, there's business model issues

Bunun ardından iş modeli konular var

about how to try to effectively market it and get it to people.

piyasayı etkili bir şekilde yönetip, bunu insanlara ulaştırmayla alakalı.

But it is within our grasp, technologically and law-wise,

Fakat bunlar teknolojik olarak da kanunlarla ilgili olarak da, hep bizim avucumuzda,

at least for the out of print and out of copyright,

en azından telif hakkı koruma süresi bitmiş ve baskı dışı kalmış olanlar için geçerli bu,

we suggest, to be able to get the whole darn thing online.

bu noktada biz tüm ağa online olarak erişimi sağlayabilmeyi öneriyoruz.

Now let's go for audio, and I'm going to go through these.

Şimdi sesi dinleyelim, bunu size dinleteceğim.

So how much is there?

Ne kadar var orda?

Well, as best we can tell, there are about two to three million disks

Eee, söylesek söylesek, yaklaşık 2 yada 3 milyon yayınlanmış disk var diyebiliriz

having been published -- so 78s, long-playing records and CDs --

yani -- 78'lerin uzun süren ses kayıtları ve CD'leri --

or at least that's the largest archives of published materials

ya da en azından bu yayına konmuş materyallerin

we've been able to sort of point at.

bizim bu noktadan gördüğüm kadarıyla en genişidir denir.

It costs about 10 dollars a piece to go and take a disk

Bu iş için gidip bir disk satın almak yaklaşık 10 dolara mal olur

and put it online, if you're doing things in volume.

ve tabiki bunu internette de paylaşmak buna dahil, eğer bunlar ciltler halindeyse.

But we've found that the rights issues are really quite thorny.

Fakat biz bu tür doğru konuların gerçekten zorlu olduğunu gördük.

This is a fairly heavily litigated area,

Bu gerçekten ağır bir dava,

so we've found that there are niches in the music world

bu yüzden müzik dünyasında, klasik ticari yayın sistemi tarafından çok iyi hizmet verilmediğini

that aren't served terribly well by the classic commercial publishing system.

ve bazı bozuklukların olduğunu gördük.

And we've been starting to make these available by going

Buna istinaden, bu eksiklikleri gidermek amacıyla gittik

and offering shelf space on the Net.

ve internet üzerinden özel raf yeri teklif ettik.

In the United States, it doesn't cost you to give something away. Right?

Birleşik Devletler'de birşey bağışlamak sizi o kadar etkilemez, değil mi?

If you give something to a charity or to the public,

Halka ya da bir hayır kurumuna bağışta bulunursanız,

you get a pat on the back and a tax donation --

sırtınız sıvazlanır ve vergi yardımı-indirimi- alırsınız--

except on the Net, where you can go broke.

meteliksiz kalabileceğiniz internet ortamı hariç tabii.

If you put up a video of your garage band, and it starts getting heavily accessed,

Eğer GarageBand'inizin bir videosunu çekip koysanız, bu daha kolay erişilir hale gelir ve

you can lose your guitars or your house.

siz de gitarınız ya da evinizi kaybedebilirsiniz.

This doesn't make any sense.

Bu pek bir anlama ifade etmiyor.

So we've offered unlimited storage, unlimited bandwidth, forever, for free,

Bu yüzden limitsiz depolayabilme, limitsiz bant genişliği -herzaman için- şansını

to anybody that has something to share that belongs in a library.

bir kütüphaneye ait olan bir şeyi paylaşmak isteyen herkese ücretsiz olarak verdik.

And we've been getting a lot of takers. One is the rock 'n' rollers.

Bununla birçok müşteri kazandı. Hatta birisi rakınrolcu.

The rock 'n' rollers had a tradition of sharing,

Rakınrolcülerin bir paylaşma geleneği var,

as long as nobody made any money. You could --

birileri bir kazanç elde etmediği sürece.

concert recordings, it's not the commercial recordings,

Yani siz konser kaydı yapabilir -ticari kayıtlar değil-

but concert recordings, started by the Grateful Dead.

sadece konser kayıtları, bunu Grateful Dead başlattı.

And we get about two or three bands a day signing up.

Ve günlük yaklaşık 2 ya da 3 müzik grubundan başvuru alıyoruz.

They give permission, and we get about 40 or 50 concerts a day.

İzin veriyorlar ve bizim de günlük 40-50 konsere gitme şansımız oluyor.

We have about 40,000 concerts, everything the Grateful Dead ever did,

Yaklaşık 40,000 kadar konser var, Grateful Dead'in şu ana kadar yaptığı herşey,

up on the Net, so that people can see it and listen to this material.

internette yer alıyor ki herkes görebilsin ve onların tüm materyallerini dinleyebilsin.

So audio is possible to put up, but the rights issues are really pretty thorny.

Yani ses kayıdı yapma imkanı var ama gerçek konularda gerçekten belalı bir iş.

We've got a lot of collections now --

Şu an birçok kollkesiyonumuz var.

a couple hundred thousand items -- and it's growing over time.

-- bu şeylerden yüz binlerce var -- ve sayıları da zamanla artıyor.

Moving images: if you think of theatrical releases,

Hareketli resimler: eğer tiyatroyla ilgili şeyleri düşünyorsanız,

there are not that many of them.

bunlarda çok da fazla yok aslında.

As best we can tell, there are about 150,000 to 200,000 movies ever

Söyleyebileceğimizin en iyisi, şu ana kadar yaklaşık 150,000 ile 200,000 arası film var

that are really meant for a large-scale theatrical distribution. It's just not that many.

ki bunlarda büyük bir ölçüde tiyatroyla ilgili konular. Bu da çok fazla değil.

But half of those were Indian.

Fakat bu filmlerin yarısı Hint filmleri.

But anyway, it's doable,

Her neyse, bu da yapılabilir,

but we've only found about a thousand of these things that --

fakat biz sadece bu şeylerden binlerce bulabildik --

to be out of copyright.

-- tabii telif hakkı koruma süresi bitmiş olanlardan --

So we've digitized those and made those available.

Bunları dijital hale getirdik ve bunları mevcut hale getirdik.

But we've found that there's lots of other types of movies

Düşündük ve bulduk ki bizim bugüne kadar gün ışığına çıkmamış

that haven't really seen the light of day -- archival films.

diğer birçok film çeşidi var.

We've found, also, a lot of political films, a lot of amateur films,

Birçok siyasi film de bulduk, birçoğu amatör film ama,

all sorts of things that are basically needing a home, a permanent home.

fakat tüm bunlar temelde sadece bir eve ihtiyaç duyuyorlar, kalıcı bir yer yani.

So we've been starting to make these available and it's grown to be very popular.

Bu şeyleri mevcut hale getirmeye başladık, ve gerçekten de popüler hale geliyorlar.

We're not quite a YouTube.

Biz tam bir YouTube değiliz;

We tended towards longer-term things

uzun süreli şeyler yapma niyetindeyiz ve

and also things that people can reuse and make into new movies,

hem de insanların tekrar kullanabildikleri ve film haline getirebildikleri

which has just been great fun.

ve oldukça eğlenceli şeyler.

Television comes quite a bit larger.

Televizyon biraz geniş yer ediyor.

We started recording 20 channels of television 24 hours a day.

Günde 24 saat yayın yapan 20 kanalı kayda almaya başladık.

It's sort of the biggest TiVo box you've ever seen.

Şu ana kadar gördüğünüz belki de en büyük TiVo çeşidi.

It's about a petabyte, so far, of worldwide television --

Bu petabyte ile ilgili, şimdiye kadar, dünya çağında televizyonlar.

Russian, Chinese, Japanese, Iraqi, Al Jazeera, BBC, CNN, ABC, CBS, NBC --

Rusça, Çince, Japonca, Irak dili, El Cezire, BBC, CNN, ABC, CBS, NBC --

24 hours a day.

günde 24 saat.

We only put one week up,

Sadece 1 haftalığına yaptık bunu

which is mostly for cost reasons, which is the 9/11,

çünkü bazı fiyatlandırmalar yüzünden,

sort of from 9/11/2001. For one week, what did the world see?

11 Eylül 2001 türünde birşey: 1 hafta boyunca dünya ne gördü?

CNN was saying that Palestinians were dancing in the streets.

CNN Filistinlilerin sokaklarda dans ettiklerini söylüyordu.

Were they? Let's look at the Palestinian television and find out.

Öyle mi? Haydi Filistin televizyonlarına bakalım ve öğrenelim.

How can we have critical thinking without being able to quote

Alıntı yapmadan nasıl hassas bir düşünceye sahip olabiliriz ve

and being able to compare what happened in the past?

geçmişte olanlarla karşılaştırabiliriz?

And television is dreadfully unrecorded and unquotable,

Ve televizyon korkutucu bir şekilde kayıt dışı ve alıntı yapmadan,

except by Jon Stewart, who does a fabulous job.

harika bir iş çıkaran Jon Stewart tarafından yapılan iş hariç.

So anyway, television is, I would suggest, within our grasp.

Ya her neyse, televizyon, öne sürüyorum ki, bizim avucumuzun içerisinde.

So 15 dollars per video hour, and also about 100 dollars to 150 dollars per celluloid hour,

Yani, saatlik video başına 15 dolar ve selüloit saat başına yaklaşık 100 ile 150 dolarla

we're able to go and get materials online very inexpensively

oldukça ucuz bir fiyata materyalleri elde edebiliyoruz,

and have them up on the Net.

ve bunları internete koyabiliyoruz.

And we've got, now, a lot of these materials.

Ve şu an birçok materyallerimiz var.

So we've got about 100,000 pieces up there.

100,000 parçaya yakın sahip olduklarımız.

So books, music, video, software. There's only 50,000 titles of it.

Kitaplar, müzik, video, yazılım -- hemen hemen 50,000 başlık var.

Mostly the issues there are legal issues and breaking copy protections.

Genel konular ise, yasal konular ve kopya koruma hakları.

But we've worked through some of those,

Bunların üzerinde çalıştık,

but we've still got real problems in Washington.

fakat Washington'da hala bazı reel problemlerimiz var.

Well, we're best known as the World Wide Web.

Eee, Dünya Çapında Ağ'da daha iyi biliniyoruz.

We've been archiving the World Wide Web since 1996.

Dünya Çapında Ağı 1996'dan beri arşivimize alıyoruz.

We take a snapshot of every website and all of the pages on it, every two months.

Her sitenin ve onların sayfalarının bir görüntüsünü aldık, her 2 ayda bir.

And actually, it's really been pioneered by Alexa Internet,

Ve gerçekten, bu işe yani internet arşivine çok katkısı olmuş olan

which donates this collection to the Internet Archive.

Alexa Internet sitesi öncü oldu.

And it's been growing along for the last 11 years, and it's a fantastic resource.

Son 11 yıldır sürekli genişleyen bir internet sitesi oldu ve bu mükemmel bir kaynak.

And we've made a Wayback Machine

Ve bir "Geri Dönüş Mekanizması" oluşturduk.

that you can then go and see old websites kind of the way they were.

Bununla gidip eski internet sitelerini eski halleriyle görebilirsiniz.

If you go and search on something -- this is Google.com,

Gidip birşey ararsanız, bu Google.com olabilir,

the different versions of it that we have,

sahip olduğumuz farklı versiyonları,

this is what it looks like when it was an alpha release,

yani bu onun Alpha çıkışlı olduğu zaman,

and this is what it looked like at Stanford.

ve yine bu onun Stanford'da nasıl göründüğü bulabilirsiniz.

So anyway, you've got basically an idea of where things came from.

Ya her neyse, birşeylerin nereden geldiğini temel de elde edebiliyorsnuz.

Mostly, people want to see their old stuff out of this.

Çoğu zaman, insanlar bu tür şeylerin eski hallerini görmek istiyorlar.

If there's one thing that we want to learn from the Library of Alexandria version one,

İskenderiye Kütüphanesi'nin eski bir versiyonun, çoğu zaman yakma yönüyle bilinen,

which is probably best known for burning,

öğrenmek istediğimiz birşey:

is, don't just have one copy.

1 kopyayla yetinmenize gerek yok.

So we've started to -- we've made another copy of all of this

Başladık --bunların hepsinin birer kopyasını hazırladık

and we actually put it back in the Library of Alexandria.

ve gerçekten bunları İskenderiye Kütüphanesi'ne geri yolladık.

So this is a picture of the Internet Archive at the Library of Alexandria.

İşte bu İskenderiye Kütüphanesi'nin internet arşivinin bir resmi.

And we now have also another copy building up in Amsterdam.

Ve şimdi de Amsterdam'daki bir kopyalama binası.

So, we should put it in the San Andreas Fault Line in San Francisco,

Bunu San Francisco'daki San Adread Fault Line'a koymamız gerekiyor,

flood zone in Amsterdam and in the Middle East. Right, so anyway ...

Amsterdam'daki ve Orta Doğu'daki sel bölgesi.. Evet, her neyse ...

so we're hedging our bets here.

yani iddiamızı garanti altına alıyoruz bu şekilde.

If we go and put it in a couple more places, I think we'll be in good shape.

gidip bunu birkaç daha yere koyarsak, iyi bir durumda olacağımızı düşünüyorum.

There's a political and social question out of this.

Burada siyasi ve sosyal bir sorun var.

Is all of this, as we go digital, is it going to be public or private?

Bunların hepsi, digital hale geldikçe, halka açık mı olacak yoksa özel mi olacak?

There's some large companies that have seen this vision,

Bu vizyona sahip çıkan bazı geniş şirketler var,

that are doing large-scale digitization,

büyük ölçüde dijitalleştirme yapıyorlar,

but they're locking up the public domain.

fakat onlar halkın taleplerini bloke ediyorlar.

The question is, is that the world that we really want to live in?

Soru şu: Bu gerçekten bizim içinde yaşamak istediğimiz dünya mı?

What's the role of the public versus the private as things go forward?

Kamuoyunun özel durumlara karşı rolü zaman geçtikçe nasıl olacak?

How do we go and have a world where we both have libraries

Nasıl ilerleme kaydedip, bizim hepimizin kütüphanelerinin olduğu

and publishing in the future, just as we basically benefited as we were growing up?

ve gelecekte yayın yapacak olan, temelde sadece bizim yararımıza olan bir dünyamız olacak?

So universal access to all knowledge --

Tüm bilgilere evrensel erişim --

I think it can be one of the greatest achievements of humankind,

Sanıyorum ki bu insanoğlunun şu ana kadar ki en büyük başarısı olabilir,

like the man on the moon, or the Gutenberg Bible, or the Library of Alexandria.

Ay'a ayak basan ilk insan ya da Gutenberg Bible ya da İskenderiye Kütüphanesi gibi.

It could be something that we're remembered for,

Bizim bunu, bu milenyumda başarmamız,

for millennia, for having achieved.

gelecekte anılacağımız bir şey olabilir.

And as I said before, I'll end with something

Ve daha önce de dediğim gibi,

that's carved above the door of the Carnegie Library.

Konuşmamı Carnegie Kütüphanesi'nin üzerinde de yazılı olan bir şeyle bitireceğim.

Carnegie -- one of the great capitalists of this country --

Carnegie -- bu ülkenin en büyük kapitalistlerinden birisi --

carved above his legacy, "Free to the People."

mirasının girişine şunu yazdırdı: "İnsanlara Ücretsiz"

Thank you very much.

Çok teşekkür ederim.