Paul Romer: Why the world needs charter cities

Paul Romer'ın radikal fikri: Pilot şehirler

Çeviri: Zeynep Duygu Tamer Gözden geçirme: osman oguz ahsen

Take a look at this picture.

Bu resme bir bakın.

It poses a very fascinating puzzle for us.

Bize çok ilginç bir bulmaca sunuyor.

These African students are doing their homework

Bu Afrikalı öğrenciler başkentteki havaalanında

under streetlights at the airport in the capital city

sokak lambalarının altında ödevlerini yapıyorlar

because they don't have any electricity at home.

çünkü evlerinde elektrik yok.

Now, I haven't met these particular students,

Şimdi, gördüğünüz öğrencilerle tanışmadım,

but I've met students like them.

ama onlar gibi öğrencilerle tanıştım.

Let's just pick one -- for example, the one in the green shirt.

Bir tanesini seçelim, mesela, yeşil tişörtlü olanı.

Let's give him a name, too: Nelson.

Ona bir de isim verelim: Nelson.

I'll bet Nelson has a cellphone.

Bahse varım, Nelson'ın bir cep telefonu var.

So here is the puzzle.

İşte bulmaca şu.

Why is it that Nelson has access

Neden Nelson cep telefonu gibi

to a cutting-edge technology, like the cellphone,

üstün bir teknolojiye ulaşırken,

but doesn't have access to a 100-year-old technology

evi için elektrik ışık üretecek 100 yıllık bir teknolojiye

for generating electric light in the home?

ulaşamıyor?

Now, in a word, the answer is "rules."

Cevap, bir kelime ile, "kurallar."

Bad rules can prevent the kind of win-win solution that's available

Kötü kurallar, insanların yeni teknolojiler getirip, Nelson gibi birisi için

when people can bring new technologies in

kullanılabilir hale getirdiğinde mevcut olan

and make them available to someone like Nelson.

çift taraflı kazanç çözüm türünü engelleyebilir.

What kinds of rules?

Bunlar ne tür kurallar?

The electric company in this nation

Bu ülkedeki elektrik şirketi

operates under a rule, which says that it has to sell

bir kural altında çalışıyor ve bu kural da çok düşük,

electricity at a very low, subsidized price --

subvansiyonlu bir fiyatta elektrik satılmasını belirtiyor.

in fact, a price that is so low it loses money on every unit that it sells.

Hatta, o kadar düşük bir fiyat ki, sattığı her birimde para kaybediyor.

So it has neither the resources, nor the incentives,

Yani başka birçok kullanıcıyı bağlamak için ne kaynağı,

to hook up many other users.

ne de teşviği var.

The president wanted to change this rule.

Başkan bu kuralı değiştirmek istedi.

He's seen that it's possible to have a different set of rules,

Farklı bir kurallar dizisine sahip olmanın mümkün olduğunu gördü,

rules where businesses earn a small profit,

şirketlerin küçük bir kar kazandıkları, böylece

so they have an incentive to sign up more customers.

daha fazla müşteri bağlamaları için teşviğe sahip oldukları kurallar.

That's the kind of rules that the cellphone company

Nelson'ın telefonunu satın aldığı ceptelefonu şirketi

that Nelson purchases his telephony from operates under.

bu tür kurallar altında çalışıyor.

The president has seen how those rules worked well.

Başkan bu kuralların ne kadar iyi çalıştığını gördü.

So he tried to change the rules for pricing on electricity,

Bu yüzden elektriği fiyatlandırmak için varolan kuralları değiştirmeye çalıştı,

but ran into a firestorm of protest

ama varolan subvansiyonlu oranları

from businesses and consumers

muhafaza etmek isteyen şirketler ve

who wanted to preserve the existing subsidized rates.

tüketicilerin alevli protestosu ile karşılaştı.

So he was stuck with rules that prevented him

Böylece çift taraflı kazanç çözümünün

from letting the win-win solution help his country.

ülkesine yardım etmesine engel olan kurallarla takılıp kaldı.

And Nelson is stuck studying under the streetlights.

Ve Nelson sokak lambalarının altında ödev yapmaya devam ediyor.

The real challenge then, is to try to figure out

Gerçek sorun o zaman kuralları nasıl değiştirebileceğimizi

how we can change rules.

anlamaya çalışmak.

Are there some rules we can develop for changing rules?

Kuralları değiştirmek için geliştirebileceğimiz bazı kurallar var mı?

I want to argue that there is a general abstract insight

Uygulanabilir hale getirebileceğimiz genel bir soyut anlayış

that we can make practical,

olduğunu savunmak istiyorum,

which is that, if we can give more choices to people,

yani, insanlara daha çok seçenek verebilmeliyiz,

and more choices to leaders --

ve liderlere de daha çok seçenek verebilmeliyiz,

who, in many countries, are also people.

ne de olsa, birçok ülkede, onlar da insan.

(Laughter)

(Kahkahalar)

But, it's useful to present the opposition between these two.

Ama bu iki grup arasındaki farkları tanımlamamız gerek.

Because the kind of choice you might want to give to a leader,

Çünkü bir lidere vermek isteyebileceğiniz tür seçenekler,

a choice like giving the president the choice

mesela başkana elektrik fiyatını arttırması

to raise prices on electricity,

seçeneğini vermek, insanların mali durumlarında

takes away a choice that people in the economy want.

istedikleri bir seçeneği ortadan kaldırıyor.

They want the choice to be able to continue consuming

Onlar subvansiyonlu elektrik gücünü tüketmeye devam edebilme

subsidized electric power.

seçeneğini istiyorlar.

So if you give just to one side or the other,

Yani sadece bir tarafa seçenek verirseniz,

you'll have tension or friction.

gerilim ya da anlaşmazlık ortaya çıkar.

But if we can find ways to give more choices to both,

Ama eğer iki tarafa da daha fazla seçenek vermenin yollarını bulabilirsek,

that will give us a set of rules

kuralları değiştirmek için yeni bir norm

for changing rules that get us out of traps.

elde ederiz ve böylece olumsuz durumlardan kurtulabiliriz.

Now, Nelson also has access to the Internet.

Şimdi, Nelson internete de erişebiliyor.

And he says that if you want to see

Ve eğer kuralların zarar verici etkilerini,

the damaging effects of rules,

kuralların nasıl insanları karanlıkta

the ways that rules can keep people in the dark,

bıraktığını görmek istiyorsanız,

look at the pictures from NASA of the earth at night.

NASA'nın çektiği dünyanın gece görüntülerine bakın, diyor.

In particular check out Asia.

Özellikle Asya'ya dikkat edin.

If you zoom in here,

Eğer buraya zum yaparsak,

you can see North Korea, in outline here,

burada sınırda Kuzey Kore'yi görebiliriz.

which is like a black hole compared to its neighbors.

Komşularına kıyasla kara bir delik gibi görünüyor.

Now, you won't be surprised to learn

İnsanları karanlıkta bırakan şeyin

that the rules in North Korea

Kuzey Kore'deki kurallar olduğunu

keep people there in the dark.

öğrenmek sizi şaşırtmayacaktır.

But it is important to recognize

Fakat Kuzey Kore ve Güney Kore'nin

that North Korea and South Korea

yalnızca kurallar ve yasalar anlamında değil,

started out with identical sets of rules

ama ayrıca daha derin bir şekilde

in both the sense of laws and regulations,

anlayış, normlar, kültür, değerler, inançlar

but also in the deeper senses of understandings,

anlamında aynı dizi kurallar ile başladığını

norms, culture, values and beliefs.

farketmek önemli.

When they separated, they made choices

Ayrıldıklarında, kendi dizi kuralları için

that led to very divergent paths

çok farklı yollara yönelten seçimler

for their sets of rules.

yaptılar.

So we can change -- we as humans can change the rules

Yani biz, insanlar olarak, iyi ya da kötü anlamda

that we use to interact with each other,

birbirimizle iletişim kurmak için kullandığımız

for better, or for worse.

kuralları değiştirebiliriz.

Now let's look at another region, the Caribbean.

Şimdi, başka bir bölgeye bakalım, Karayiplere.

Zoom in on Haiti,

Haiti'ye zum edelim.

in outline here.

Sınırı işte burada.

Haiti is also dark,

Haiti de, yaklaşık aynı sayıda

compared to its neighbor here, the Dominican Republic,

nüfusa sahip komşusu Dominik Cumhuriyeti'ne

which has about the same number of residents.

kıyasla karanlık.

Both of these countries are dark compared to Puerto Rico,

Haiti ya da Dominik Cumhuriyeti'nin nüfusunun

which has half as many residents

yarısına sahip olan Porta Riko

as either Haiti or the Dominican Republic.

her iki ülkeye göre daha aydınlık.

What Haiti warns us is that

Haiti bizi şu konuda uyarıyor:

rules can be bad because governments are weak.

yönetim zayıf olduğunda kurallar kötü olabiliyor.

It's not just that the rules are bad because

Yani kötü kuralların varolmasının sebebi sadece

the government is too strong and oppressive, as in North Korea.

Kuzey Kore'de olduğu gibi, yönetimin aşırı güçlü ve baskıcı olması değil.

So that if we want to create environments with good rules,

Bu nedenle iyi kurallara sahip alanlar oluşturmak istiyorsak,

we can't just tear down.

sadece yıkmamalı, ama ayrıca

We've got to find ways to build up, as well.

inşa etmenin de yollarını bulmalıyız.

Now, China dramatically demonstrates

Burada, Çin, kurallar ile çalışmanın

both the potential and the challenges

hem potansiyeli, hem de zorlukları açısından

of working with rules.

çarpıcı bir örnek oluşturuyor.

Back in the beginning of the data presented in this chart,

Bu tabloda gösterilen verilerin başlangıç zamanında,

China was the world's high-technology leader.

Çin dünyanın gelişmiş teknoloji lideriydi.

Chinese had pioneered technologies like steel, printing, gunpowder.

Çinliler çelik, baskı, barut gibi teknolojilere öncülük etti.

But the Chinese never adopted, at least in that period,

Fakat Çinliler hiçbir zaman, en azından o dönemde,

effective rules for encouraging the spread of those ideas --

bu fikirlerin yayılmasını teşvik etmek için, ya da yayılmasını sağlayabilecek

a profit motive that could have encouraged the spread.

ekonomik bir teşvik yaratmak için etkili kurallar benimsemedi.

And they soon adopted rules which

Ve çok geçmeden, yenilikleri

slowed down innovation

yavaşlatan ve Çin'i dünyanın geri kalanından

and cut China off from the rest of the world.

koparan kurallar benimsediler.

So as other countries in the world innovated,

Böylece diğer ülkeler hem daha yeni teknolojiler,

in the sense both of developing

hem de daha yeni kurallar geliştirme açısından

newer technologies,

yenilikler yaparken

but also developing newer rules,

Çinliler bu yeni gelişmelerden

the Chinese were cut off from those advances.

yoksun kaldı.

Income there stayed stagnant,

Gelir seviyesi, dünyanın geri kalanında artarken

as it zoomed ahead in the rest of the world.

orada hareketsiz kaldı.

This next chart looks at more recent data.

Bir sonraki tablo daha yakın zamandaki verilere bakıyor.

It plots income, average income in China

Çin'deki ortalama geliri, A.B.D.'deki

as a percentage of average income in the United States.

ortalama gelirin bir yüzdesi olarak gösteriyor.

In the '50s and '60s you can see that it was hovering at about three percent.

50 ve 60'larda, gördüğünüz gibi yaklaşık yüzde üçlerde geziniyordu.

But then in the late '70s something changed.

Ama sonra 70'lerin sonlarında birşey değişti.

Growth took off in China. The Chinese started catching up

Çin'de büyüme başladı. Çinliler, çok hızlı bir şekilde A.B.D. ile

very quickly with the United States.

olan arayı kapattı.

If you go back to the map at night, you can get a clue

Gece görüntüsüne dönersek, Çin'de kuralların çarpıcı bir şekilde

to the process that lead to the dramatic change in rules in China.

değişmesine neden olan sürece dair bir ipucuna sahip olabiliriz.

The brightest spot in China,

Burada sınırın kenarında

which you can see on the edge of the outline here,

görebileceğiniz Çin'deki en parlak nokta

is Hong Kong.

Hong Kong.

Hong Kong was a small bit of China

Hong Kong, 20. yüzyılın çoğunu

that, for most of the 20th century,

anakara Çin'in geri kalanından

operated under a very different set of rules

çok daha farklı bir dizi kural altında işleyen

than the rest of mainland China --

ülkenin küçük bir bölümüydü.

rules that were copied

Bu kurallar o dönemde İngilizler tarafından

from working market economies of the time,

yönetilen başarılı pazar ekonomilerinden

and administered by the British.

kopyalanmıştı.

In the 1950s, Hong Kong was a place where

1950'lerde, Hong Kong milyonlarca insanın

millions of people could go, from the mainland,

anakaradan giderek, tişört dikmek veya oyuncak yapmak

to start in jobs like sewing shirts, making toys.

gibi işlere başalayabilecekleri bir yerdi.

But, to get on a process of increasing income,

Ama, artan gelir, artan becerinin görüldüğü

increasing skills

bir sürece girmek

led to very rapid growth there.

orada çok hızlı bir büyümeye neden oldu.

Hong Kong was also the model

Anakaranın tümünü pazar modeline

which leaders like Deng Xiaoping

taşımaya karar verdiklerinde,

could copy, when they decided to move

Hong Kong, Deng Xiaoping gibi liderlerin

all of the mainland towards the market model.

kopyalayabilecekleri bir model haline de geldi.

But Deng Xiaoping instinctively understood

Ama Deng Xiaoping insanlarına seçenekler sunmanın

the importance of offering choices to his people.

önemini derinden anlıyordu.

So instead of forcing everyone in China

Bu nedenle Çin'deki herkesi hemen

to shift immediately to the market model,

pazar modeline dönmeye zorlamak yerine,

they proceeded by creating some special zones

bir anlamda Britanya'nın yaptığını yapabilecek

that could do, in a sense, what Britain did:

bazı özel bölgeler oluşturarak devam ettiler.

make the opportunity to go work with the market rules

Yani orayı tercih etmek isteyen insanlara

available to the people who wanted to opt in there.

mevcut pazar kuralları ile çalışma olanağı sağlamak gibi.

So they created four special economic zones around Hong Kong:

Böylece Hong Kong çevresinde dört özel ekonomik bölge oluşturdular:

zones where Chinese could come and work,

Çinlilerin gelip, çalışabilecekleri ve şehirlerin

and cities grew up very rapidly there;

hızlı bir şekilde büyüdüğü bölgeler;

also zones where foreign firms could come in

ayrıca yabancı şirketlerin gelip, birşeyler yapabilecekleri

and make things.

bölgeler.

One of the zones next to Hong Kong has a city called Shenzhen.

Hong Kong'un yanındaki bölgelerden birinde Shenzhen adlı bir şehir var.

In that city there is a Taiwanese firm

O şehirde, birçoğunuzun sahip olduğu

that made the iPhone that many of you have,

iPhone'u yapan Tayvanlı bir şirket var,

and they made it with labor from Chinese

ve bunu, Shenzhen'e taşınan Çinlilerin

who moved there to Shenzhen.

emekleriyle gerçekleştirdiler.

So after the four special zones,

Dört özel bölgeden sonra,

there were 14 coastal cites

aynı anlamda açık olan,

that were open in the same sense,

ve insanların tercih edebilecekleri,

and eventually demonstrated successes

sundukları avantajlar nedeniyle akın ettikleri

in these places that people could opt in to,

bu yerlerde neticede başarılar gösteren

that they flocked to because of the advantages they offered.

14 kıyı şehri oluştu.

Demonstrated successes there led to a consensus for

Orada gösterilen başarılar, bütün ekonominin pazar modeline

a move toward the market model for the entire economy.

taşınması adına bir fikir birliğine sebep oldu.

Now the Chinese example shows us several points.

Şimdi Çin örneği bize birkaç nokta gösteriyor.

One is: preserve choices for people.

Birincisi, insanlar için seçenekler muhafaza etmek.

Two: operate on the right scale.

İkincisi, doğru ölçüde hareket etmek.

If you try to change the rules in a village, you could do that,

Eğer bir köyde kuralları değiştirmek istiyorsanız, bunu kolaylıkla yapabilirsiniz,

but a village would be too small

ama bir köy, iyi kurallar altında

to get the kinds of benefits you can get if you have millions of people

çalışan milyonlarca insandan alabileceğiniz türlü faydaları almanız için

all working under good rules.

çok küçük olur.

On the other hand, the nation is too big.

Öte yandan, ülke çok büyük.

If you try to change the rules in the nation,

Eğer ülkede kuralları değiştirmeye çalışırsanız,

you can't give some people a chance

bazı insanlara geride kalıp, herşeyin

to hold back, see how things turn out,

nasıl sonuçlanacağını görme, ve diğerlerine

and let others zoom ahead and try the new rules.

ileriye bakıp, yeni kuralları deneme şansı veremezsiniz.

But cities give you this opportunity

Ama şehirler, insanların tercih edebileceği

to create new places,

yeni kurallara sahip

with new rules that people can opt in to.

yeni yerler oluşturmak için bu fırsatı veriyor.

And they're large enough

Milyonlarca insanın, iyi kurallar

to get all of the benefits that we can have

altında hep beraber çalıştığında sahip olabileceğimiz

when millions of us work together under good rules.

her türlü faydayı almamız için yeterince büyükler.

So the proposal is that we

Bu nedenle ortaya attığımız teklif

conceive of something called a charter city.

pilot şehir adlı bir şey.

We start with a charter that specifies

Şehri inşa etmek için ihtiyacımız olacak insanları

all the rules required

çekmek için gerekli

to attract the people who we'll need to build the city.

tüm kuralları belirten bir tüzük ile başlıyoruz.

We'll need to attract the investors

Altyapıyı, yani güç sistemi, yollar, liman,

who will build out the infrastructure --

havaalanı, binaları inşa edecek

the power system, the roads, the port, the airport, the buildings.

yatırımcıları çekmemiz gerekecek.

You'll need to attract firms,

Oraya ilk taşınan insanları

who will come hire the people who move there first.

işe alacak şirketleri çekmemiz gerekecek.

And you'll need to attract families,

Ve oraya gelecek ve temelli olarak

the residents who will come and live there permanently,

yaşayacak, çocuklarını büyütecek,

raise their children, get an education for their children,

onlara bir eğitim sunacak ve ilk işlerini bulacak aileleri

and get their first job.

çekmemiz gerekecek.

With that charter, people will move there.

O tüzük ile, insanlar oraya taşınacaklar.

The city can be built.

Şehir inşa edilebilir.

And we can scale this model.

Ve biz bu modeli çoğaltabiliriz.

We can go do it over and over again.

Tekrar, tekrar yapabiliriz.

To make it work, we need good rules. We've already discussed that.

Çalışır hale getirmek için, iyi kurallara ihtiyacımız var. Zaten bundan bahsettik.

Those are captured in the charter.

Bunlar tüzükte mevcut.

We also need the choices for people.

Ayrıca insanlar için seçeneklere ihtiyacımız var.

That's really built into the model

Eğer boş toprak üzerine şehirler

if we allow for the possibility of building cities

inşa etme olasılığına izin verirsek, insanlara

on uninhabited land.

seçenekler sunabiliriz.

You start from uninhabited territory.

Boş bölge ile başlıyorsunuz.

People can come live under the new charter,

İnsanlar yeni tüzük altında yaşamaya gelebilir,

but no one is forced to live under it.

ama kimse buna zorlanmıyor.

The final thing we need are choices for leaders.

İhtiyacımız olan son şey liderler için seçenekler.

And, to achieve the kind of choices we want for leaders

Ve, liderler için istediğimiz türlü seçenekleri başarmak için,

we need to allow for the potential for partnerships between nations:

uluslararası ortaklıkların oluşması potansiyeline izin vermeliyiz:

cases where nations work together,

ulusların beraber fiilen çalıştıkları

in effect, de facto,

durumlar, örneğin

the way China and Britain worked together

Çin ve Britanya'nın, ilk olarak pazar modelinin

to build, first a little enclave of the market model,

küçük bir yerleşim bölgesini inşa edip, sonra Çin'in hertarafına

and then scale it throughout China.

yaymak için beraber çalışması gibi.

In a sense, Britain, inadvertently,

Bir anlamda, Britanya, istemeden,

through its actions in Hong Kong,

Hong Kong'ta yaptıkları sayesinde,

did more to reduce world poverty

dünyadaki yoksukluğu azaltmak için

than all the aid programs that we've undertaken

geçen yüzyıl içinde giriştiğimiz tüm yardım programlarından

in the last century.

daha çok şey yaptı.

So if we allow for these kind of partnerships

Yani eğer bu tür ortaklıkların tekrarlanmasına

to replicate this again,

izin verirsek,

we can get those kinds of benefits scaled throughout the world.

bu tür faydaların tüm dünyaya yayılmasını sağlayabiliriz.

In some cases this will involve a delegation of responsibility,

Bazı durumlarda, bu, bir ülkenin başka bir ülkeye,

a delegation of control from one country to another

belli tür yönetimsel sorumluluklarını üstlenmesi için

to take over certain kinds of administrative responsibilities.

sorumluluklar, bir kontrol yetkisi devretmesini içerebilir.

Now, when I say that,

Şimdi, bunu söylediğimde,

some of you are starting to think,

bazılarınız şöyle düşünmeye başlayabilir,

"Well, is this just bringing back colonialism?"

"Peki, bu sömürgeciliği geri getirmek anlamına gelmiyor mu?"

It's not. But it's important to recognize that the kind of emotions

Hayır. Ama bu konular hakkında düşünmeye başladığımızda

that come up when we start to think about these things,

ortaya çıkan çeşitli duyguların araya girebileceği, geri çekilmemize

can get in the way, can make us pull back,

neden olabileceği, yeni fikirleri keşfetmeye

can shut down our ability,

çalışmamızdaki becerimizi

and our interest in trying to explore new ideas.

ve ilgimizi durdurabileceğini fark etmemiz önemli.

Why is this not like colonialism?

Peki bu neden sömürgecilik gibi değil?

The thing that was bad about colonialism,

Sömürgeciliğin kötü olan tarafı,

and the thing which is residually bad in some of our aid programs,

ve yardım programlarımızın bazılarındaki kalıcı olarak kötü olan şey

is that it involved elements of

baskı ve küçültme unsurları

coercion and condescension.

barındırmasıydı.

This model is all about choices,

Bu model tamamiyle, hem liderler için,

both for leaders and for the people who will live in these new places.

hem de orada yaşayan insanlar için seçeneklerden ibaret.

And, choice is the antidote to coercion and condescension.

Ve, seçenek, baskı ve küçültme için panzehir niteliğinde.

So let's talk about how this could play out in practice.

Peki bunun gerçekte nasıl işleyebileceği hakkında konuşalım.

Let's take a particular leader, Raul Castro, who is the leader of Cuba.

Belli bir lideri ele alalım, örneğin Küba'nın lideri Raul Castro.

It must have occurred to Castro

Deng Xiaoping'in Çin için yaptıklarını

that he has the chance to do for Cuba

kendisinin Küba için yapma şansı olduğu

what Deng Xiaoping did for China,

Castro'nun aklına gelmiş olmalıydı,

but he doesn't have a Hong Kong there on the island in Cuba.

ama orada Küba'daki adada bir Hong Kong'u yoktu.

He does, though, have a little bit of light down in the south

Ama aşağıda güneyde çok özel bir statüye sahip küçük bir

that has a very special status.

ışığa sahipti.

There is a zone there, around Guantanamo Bay,

Guantanamo Körfezi'nin çevresinde, bir antlaşmanın

where a treaty gives the United States

A.B.D.'ye Manhattan'ın yaklaşık

administrative responsibility

iki katı büyüklüğünde bir parça toprak için

for a piece of land that's about twice the size of Manhattan.

yönetimsel sorumluluk verdiği bir bölge var.

Castro goes to the prime minister of Canada

Castro Kanada'nın başbakanına gitti ve şöyle dedi,

and says, "Look, the Yankees have a terrible PR problem.

"Bakın, Amerikalıların çok kötü bir halkla ilişkiler sorunu var.

They want to get out.

Çıkmak istiyorlar.

Why don't you, Canada, take over?

Neden siz, Kanada, devralmıyorsunuz?

Build -- run a special administrative zone.

İnşa edin -- özel bir yönetimsel bir bölge işletin.

Allow a new city to be built up there.

Orada yeni bir şehrin inşa edilmesine izin verin.

Allow many people to come in.

İnsanların gelmesine izin verin.

Let us have a Hong Kong nearby.

Yakınımızda bir Hong Kong olmasını sağlayın.

Some of my citizens will move into that city as well.

Vatandaşlarımın bazıları da o şehre taşınacak.

Others will hold back. But this will be

Diğerleri geride kalacak. Ama bu,

the gateway that will connect

ülkemi modern ekonomiye ve

the modern economy and the modern world

modern dünyaya bağlayacak bir geçit

to my country."

olacak."

Now, where else might this model be tried?

Peki, bu model başka nerede denenebilir?

Well, Africa. I've talked with leaders in Africa.

Afrika'da mesela. Afrika'daki liderle konuştum.

Many of them totally get the notion of a special zone

Birçoğu, insanların, bir kural olarak, tercih edebilecekleri

that people can opt into as a rule.

özel bir bölge fikrini bütünüyle anlıyor.

It's a rule for changing rules.

Bu, kuralları değiştirmek için bir kural.

It's a way to create new rules, and let people opt-in

Bu, yeni kurallar oluşturmak, ve insanların baskı ve onun doğurabileceği

without coercion, and the opposition that coercion can force.

karşı koyma olmaksızın, tercih etmelerine izin vermek için bir yol.

They also totally get the idea that in some instances

Bazı durumlarda uzun vadeli yatırımcılara daha güvenilir

they can make more credible promises to long-term investors --

sözler verebilecekleri fikrini de tamamiyle anlıyorlar --

the kind of investors who will come build the port,

yeni bir şehirde limanı kuracak, yolları kuracak

build the roads, in a new city --

türlü yatırımcılar --

they can make more credible promises

eğer ortak bir ulus ile beraber yaparlarsa,

if they do it along with a partner nation.

daha güvenilir sözler verebilirler.

Perhaps even in some arrangement

Belki bazı düzenlemelerde bile

that's a little bit like an escrow account,

emanet hesabı gibi birşey olabilir,

where you put land in the escrow account

toprağı, emanet hesabına koyarsınız ve

and the partner nation takes responsibility for it.

ortak ulus onun sorumluluğunu alır.

There is also lots of land in Africa

Afrika'da yeni şehirlerin kurulabileceği

where new cities could be built.

çok sayıda yer de var.

This is a picture I took when I was flying along the coast.

Bu, deniz kıyısı üzerinden uçarken çektiğim bir resim.

There are immense stretches of land like this --

Bunun gibi uçsuz bucaksız yerler var --

land where hundreds of millions of people could live.

yüz milyonlarca insanın yaşayabileceği yerler.

Now, if we generalize this and think about

Şimdi, eğer bunu genele yayıp,

not just one or two charter cites, but dozens --

sadece bir ya da iki değil düzinelerce pilot şehri düşünürsek --

cities that will help create places for the

gelecek asırda şehirlere taşınacak

many hundreds of millions, perhaps billions of people

yüz milyonlarca, belki de milyarlarca insan için

who will move to cities in the coming century --

alanlar oluşturmaya yardım edecek şehirler --

is there enough land for them?

onlar için yeterince toprak var mı?

Well, throughout the world, if we look at the lights at night,

Dünya boyunca, eğer gece çekilen resimdeki ışıklara bakarsak,

the one thing that's misleading is that, visually, it looks

bizi yanıltan tek şey, görsel olarak, dünyanın büyük bir

like most of the world is already built out.

bölümünün zaten inşa edilmiş gibi görünüyor olması.

So let me show you why that's wrong.

Size bunun neden yanlış olduğunu gösteriyim.

Take this representation of all of the land.

Dünyadaki karanın tümünün gösterildiği bu tabloya bakın.

Turn it into a square that stands for

Dünya üzerindeki ekilebilir tüm toprağı

all the arable land on Earth.

temsil eden bir kareye dönüştürün.

And let these dots represent the land that's already taken up

Ve bu noktalar, şu an üç milyar insanın yaşadığı şehirler tarafından

by the cities that three billion people now live in.

çoktan kaplanmış olan toprağı temsil etsin.

If you move the dots down to the bottom of the rectangle

Eğer noktaları dikdörtgenin altına taşırsanız,

you can see that the cities for the existing three billion urban residents

kentsel yaşam sürdüren mevcut üç milyar insanın yaşadığı şehirlerin

take up only three percent of the arable land on earth.

dünyada üzerindeki ekilebilir karanın sadece yüzde üçünü oluşturduğunu görebilirsiniz.

So if we wanted to build cities for another billion people,

Yani eğer bir milyar daha insan için şehirler inşa etmek isteseydik,

they would be dots like this.

bunun gibi noktalar olacaktı.

We'd go from three percent of the arable land, to four percent.

Yüzde üçlük ekilebilebilir alandan, yüzde dörde giderdik.

We'd dramatically reduce the human footprint on Earth

İnsanların taşınabileceği daha çok şehir inşa ederek

by building more cities that people can move to.

Dünya'daki insan ayak izini dramatik bir şekilde azaltırdık.

And if these are cities governed by good rules,

Ve eğer bu şehirler iyi kurallar ile yönetilirlerse,

they can be cities where people are safe from crime,

insanların suçtan, hastalıktan ve kötü temizlikten

safe from disease and bad sanitation,

korunacakları, bir işe girme şansına sahip

where people have a chance to get a job.

olacakları alanlar olabilirler.

They can get basic utilities like electricity.

Elektrik gibi temel kamu hizmetlerini alabilirler.

Their kids can get an education.

Çocukları eğitim görebilir.

So what will it take to get started

Peki ilk pilot şehirleri ve

building the first charter cities,

bu modeli çoğaltarak, daha fazlasını

scaling this so we build many more?

kurmaya başlamak için gereken ne?

It would help to have a manual.

Bir kullanım kılavuzu fena olmazdı.

(Laughter)

(Kahkahalar)

What university professors could do

Üniversite profesörleri, bu kılavuza

is write some details that might go into this manual.

girebilecek bazı detayları yazabilirler.

You wouldn't want to let us run the cities,

Şehirleri bizim yönetmemizi ve

go out and design them.

tasarlamamızı istemezsiniz.

You wouldn't let academics out in the wild. (Laughter)

Akademisyenleri başıboş bırakmak istemezsiniz. (Kahkahalar)

But, you could set us to work thinking about questions like,

Ama, bizi şu tarz sorular hakkında düşünmeye itebilirsiniz,

suppose it isn't just Canada

varsayalım ki Raul Castro ile

that does the deal with Raul Castro.

sadece Kanada anlaşma yapmadı.

Perhaps Brazil comes in as a participant,

Belki Brezilya da bir pay sahibi olarak geldi,

and Spain as well. And perhaps Cuba wants to be

İspanya da geldi. Ve belki Küba da dörtlü bir ortaklıkta

one of the partners in a four-way joint venture.

ortaklardan biri olmak istiyor.

How would we write the treaty to do that?

Böyle bir antlaşma nasıl yazarız?

There is less precedent for that, but that could easily be worked out.

O konuda daha az örnek var, ama kolaylıkla çözülebilir.

How would we finance this?

Bunu nasıl finanse ederiz?

Turns out Singapore and Hong Kong

Ortaya çıktı ki Singapur ve Hong Kong gibi şehirler

are cities that made huge gains

başladıklarında sahip oldukları

on the value of the land that they owned when they got started.

toprağın değerinden büyük kazanç çıkarttıkları ortaya çıktı.

You could use the gains on the value of the land

Toprağın değerinden elde edilen kazançları

to pay for things like the police, the courts,

polis, mahkeme gibi şeylerin yanısıra

but the school system and the health care system too,

eğitim ve sağlık sistemini için kullanabilirsiniz.

which make this a more attractive place to live,

Böylece şehir, yaşamak için daha çekici bir yer,

makes this a place where people have higher incomes --

insanların daha yüksek gelire sahip olduğu bir yer haline gelir

which, incidentally, makes the land more valuable.

ve bu da toprağın daha da değerlenmesine sebep olur.

So the incentives for the people helping to construct this zone

Yani insanların bu bölgeyi oluşturma, inşa etme ve temel kuralları

and build it, and set up the basic rules,

koymaya yardım etmelerini teşvik etmek

go very much in the right direction.

doğru yönde ilerlemeyi sağlıyor.

So there are many other details like this.

Bunun gibi başka birçok detay var.

How could we have buildings that are

iPhone gibi şeyleri biraraya getirdikleri

low cost and affordable for people who work

ilk işlerinde çalışan insanlar için düşük maliyetli

in a first job, assembling something like an iPhone,

ve uygun fiyatlı binalara nasıl sahip olabiliriz?

but make those buildings energy efficient,

Ama aynı zamanda bu binaları enerji tasarruflu

and make sure that they are safe, so they don't fall down

ve bir depremde ya da kasırgada yıkılmamaları için güvenilir

in an earthquake or a hurricane.

yapmamız da gerekiyor.

Many technical details to be worked out,

Çözülmesi gereken birçok teknik detay var,

but those of us who are already starting to pursue these things

ama bu konuların çoktan peşine düşmeye başlamış

can already tell that there is no roadblock,

bizim gibi insanlar, gerçekten küresel açıdan

there's no impediment, other than a failure of imagination,

çift taraflı kazanç sağlayan bir çözümü sunmamızı engelleyecek

that will keep us from delivering on

hayal gücü eksikliği dışında, önümüzde

a truly global win-win solution.

hiçbir engel olmadığını söyleyebilir.

Let me conclude with this picture.

Bu resimle sonuca varmak istiyorum.

The reason we can be so well off,

Bu kadar iyi durumda olabilmemizin nedeni,

even though there is so many people on earth,

dünya üzerinde çok sayıda insanın olmasına rağmen,

is because of the power of ideas.

fikirlerin gücü.

We can share ideas with other people,

Başka insanlarla fikirlerimizi paylaşabiliriz,

and when they discover them, they share with us.

ve onlar da yeni fikirler keşfettiklerinde, bizimle paylaşırlar.

It's not like scarce objects,

Fikirler, sınırlı sayıda bulunan nesneler gibi değildir,

where sharing means we each get less.

onları paylaşmak, herbirimizin daha az kazanacağı anlamına gelmez.

When we share ideas we all get more.

Fikirlerimizi paylaştığımızda, hepimiz daha fazla kazanıyoruz.

When we think about ideas in that way,

Fikirleri bu şekilde düşünürsek,

we usually think about technologies.

genellikle teknolojileri düşünürüz.

But there is another class of ideas:

Ama başka bir fikir sınıfı var:

the rules that govern how we interact with each other;

birbirimizle nasıl iletişim kurduğumuzu yöneten kurallar;

rules like, let's have a tax system

belirli türde bilgileri ücretsiz veren

that supports a research university

bilgiyi ücretsiz olarak

that gives away certain kinds of knowledge for free.

bir vergi sisteminde sahip olma kuralı gibi,

Let's have a system where we have ownership of land

ya da bir devlet dairesinde kayıtlı olan ve insanların

that is registered in a government office,

teminat olarak gösterebileceği toprağa

that people can pledge as collateral.

sahip olduğumuz bir sistem kuralı gibi.

If we can keep innovating on our space of rules,

Eğer kurallarımızda yenilikler yapmaya devam edebilirsek

and particularly innovate in the sense

ve özellikle neticede kötü kurallara

of coming up with rules for changing rules,

takılıp kalmamak için kuralları değiştirecek

so we don't get stuck with bad rules,

kurallar oluşturma anlamında yenilikler yapabilirsek,

then we can keep moving progress forward

o zaman gelişmeye devam edebiliriz ve

and truly make the world a better place,

dünyayı gerçekten daha iyi bir yer haline getirebiliriz,

so that people like Nelson and his friends

böylece Nelson ve arkadaşları gibi insanlar

don't have to study any longer under the streetlights. Thank you.

artık sokak lambaları altında ödev yapmak zorunda kalmazlar. Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)