Paul Romer: Why the world needs charter cities

Translator: Quyên Hà Reviewer: Trang Nguyễn

Hãy nhìn vào bức ảnh này.

Nó đặt ra 1 câu hỏi rất hay cho chúng ta.

Những sinh viên Châu Phi này đang làm bài tập

Take a look at this picture.

It poses a very fascinating puzzle for us.

dưới bóng đèn đường ở sân bay trong thủ đô

These African students are doing their homework

vì nhà họ không có điện.

under streetlights at the airport in the capital city

Hiện tại, tôi chưa từng gặp họ

nhưng tôi đã gặp những trường hợp như họ.

because they don't have any electricity at home.

Thử lấy 1 người ra làm ví dụ, cậu bạn mặc áo màu xanh lá.

Now, I haven't met these particular students,

Hãy cho cậu ta 1 cái tên luôn: Nelson.

but I've met students like them.

Tôi cá rằng cậu ta có điện thoại.

Let's just pick one -- for example, the one in the green shirt.

Và đây là câu hỏi.

Let's give him a name, too: Nelson.

Tại sao Nelson có thể tiếp cận

I'll bet Nelson has a cellphone.

với công nghệ hiện đại, như điện thoại di động

So here is the puzzle.

nhưng lại không thể tiếp cận công nghệ cách đây 100 năm

Why is it that Nelson has access

để tạo ra điện ở trong nhà?

to a cutting-edge technology, like the cellphone,

but doesn't have access to a 100-year-old technology

Vậy, nói cách khác, câu trả lời là những "luật lệ".

for generating electric light in the home?

Những luật lệ xấu có thể cản trở các giải pháp tốt

Now, in a word, the answer is "rules."

khi mà người dân có thể sử dụng công nghệ mới

Bad rules can prevent the kind of win-win solution that's available

và đưa đến cho những người như Nelson.

Những luật lệ gì ư?

when people can bring new technologies in

Công ty điện ở quốc gia này

and make them available to someone like Nelson.

hoạt động theo 1 quy tắc, là họ phải bán

What kinds of rules?

điện ở mức giá rất thấp

The electric company in this nation

thấp tới mức họ sẽ bị lỗ vốn trên mỗi đơn vị điện bán đi.

operates under a rule, which says that it has to sell

electricity at a very low, subsidized price --

Họ không có nguồn tài nguyên lẫn động lực,

in fact, a price that is so low it loses money on every unit that it sells.

để tiếp cận nhiều người dùng.

Tổng thống thì muốn thay đổi những luật lệ này.

So it has neither the resources, nor the incentives,

Ông ấy thấy có thể tạo 1 hệ thống luật khác

to hook up many other users.

mà khiến các công ty có thể thu 1 ít lợi nhuận,

The president wanted to change this rule.

để họ có động lực tìm nhiều khách hàng hơn.

He's seen that it's possible to have a different set of rules,

Đó cũng là những quy định của công ty điện thoại di động

rules where businesses earn a small profit,

mà Nelson khi mua phải tuân theo.

so they have an incentive to sign up more customers.

That's the kind of rules that the cellphone company

Tổng thống cũng thấy được những quy tắc đó tốt như thế nào.

that Nelson purchases his telephony from operates under.

Vì thế ông ấy cố gắng thay đổi giá điện,

nhưng ông ấy lại bị phản đối

The president has seen how those rules worked well.

từ những doanh nghiệp và khách hàng

So he tried to change the rules for pricing on electricity,

những người muốn giữ giá trợ cấp.

but ran into a firestorm of protest

Vì vậy ông ấy đã bị những luật lệ cản trở mình

from businesses and consumers

who wanted to preserve the existing subsidized rates.

mang tới điều tốt đẹp cho đất nước.

So he was stuck with rules that prevented him

Và Nelson vẫn phải học dưới bóng đèn đường.

from letting the win-win solution help his country.

Thách thức thật sự ở đây là tìm ra cách

And Nelson is stuck studying under the streetlights.

để ta có thể thay đổi những luật lệ.

Liệu chúng ta có thể phát triển hệ thống luật mới không?

The real challenge then, is to try to figure out

how we can change rules.

Tôi muốn bàn về 1 giả thuyết

Are there some rules we can develop for changing rules?

mà chúng ta có thể làm được,

đó là, nếu chúng ta mang đến nhiều lựa chọn hơn cho người dân,

I want to argue that there is a general abstract insight

và cho các nhà lãnh đạo-

that we can make practical,

which is that, if we can give more choices to people,

những người mà ở nhiều quốc gia cũng chính là người dân.

and more choices to leaders --

(Cười)

Nhưng, nó tốt hơn nếu phân biệt 2 nhóm này.

who, in many countries, are also people.

(Laughter)

Vì nếu bạn giao quyền cho Tổng Thống,

But, it's useful to present the opposition between these two.

nghĩa là bạn cho ông ấy sự lựa chọn

tăng giá điện,

Because the kind of choice you might want to give to a leader,

thì nó sẽ lấy đi sự lựa chọn của người dân.

a choice like giving the president the choice

Những người muốn tiếp tục dùng

to raise prices on electricity,

nguồn điện được trợ cấp.

takes away a choice that people in the economy want.

Vậy nếu bạn chỉ cho 1 trong 2 chọn,

They want the choice to be able to continue consuming

bạn sẽ gặp phải sự căng thẳng hay mâu thuẫn.

subsidized electric power.

Nhưng nếu ta tìm ra cách thêm nhiều lựa chọn cho 2 bên

So if you give just to one side or the other,

thì chúng ta sẽ có 1 hệ thống luật

you'll have tension or friction.

giúp chúng ta thoát khỏi mớ hỗn độn này.

But if we can find ways to give more choices to both,

that will give us a set of rules

Hiện tại, Nelson cũng có thể truy cập mạng.

for changing rules that get us out of traps.

Và cậu ta nói rằng nếu bạn muốn thấy

ảnh hưởng xấu của các quy tắc,

Now, Nelson also has access to the Internet.

điều khiến người dân sống trong bóng tối,

hãy nhìn bức ảnh trái đất về đêm của NASA .

And he says that if you want to see

the damaging effects of rules,

Cụ thể là Châu Á.

the ways that rules can keep people in the dark,

Nếu bạn phóng to ở điểm này,

look at the pictures from NASA of the earth at night.

bạn có thể thấy Bắc Triều Tiên, biên giới ở đây,

In particular check out Asia.

nó như cái hố đen so với các nước lân cận.

If you zoom in here,

Bạn sẽ không ngạc nhiên khi biết rằng

you can see North Korea, in outline here,

đó là luật ở Bắc Triều Tiên

which is like a black hole compared to its neighbors.

khiến người dân sống trong bóng tối.

Nhưng quan trọng để thấy rằng

Now, you won't be surprised to learn

Bắc Triều Tiên và Hàn Quốc

that the rules in North Korea

ban đầu có chung các luật lệ

keep people there in the dark.

But it is important to recognize

cả về luật pháp và điều lệ,

that North Korea and South Korea

hiểu sâu hơn là

started out with identical sets of rules

quy chuẩn, văn hóa, giá trị và đức tin.

in both the sense of laws and regulations,

but also in the deeper senses of understandings,

Nhưng khi tách ra, họ đã lựa chọn

con đường khác nhau

norms, culture, values and beliefs.

với hệ thống luật lệ riêng.

Vậy chúng ta -- những con người có thể thay đổi các luật lệ

When they separated, they made choices

that led to very divergent paths

mà chúng ta sử dụng để tương tác với nhau

for their sets of rules.

dù tốt hay xấu.

So we can change -- we as humans can change the rules

Bây giờ, hãy đến vùng khác, Ca-ri-bê

that we use to interact with each other,

for better, or for worse.

Phóng to Haiti

theo đường ở đây

Now let's look at another region, the Caribbean.

Haiti cũng mù mịt,

so với Cộng Hòa Dominica,

Zoom in on Haiti,

in outline here.

nước có dân số tương đương.

Haiti is also dark,

Cả 2 quốc gia này đều khá ảm đạm so với Puerto Rico,

compared to its neighbor here, the Dominican Republic,

nơi có dân số chỉ bằng một nửa

which has about the same number of residents.

Haiti hay Cộng Hòa Dominica.

Both of these countries are dark compared to Puerto Rico,

Điều mà Haiti muốn cảnh báo chúng ta là

which has half as many residents

Luật lệ có thể xấu vì chính phủ yếu kém.

as either Haiti or the Dominican Republic.

Chúng không chỉ xấu bởi vì

What Haiti warns us is that

chính phủ quá mạnh và kiểm soát gần hết như Bắc Triều Tiên,

rules can be bad because governments are weak.

Nên nếu chúng ta muốn tạo 1 môi trường với các quy định tốt,

It's not just that the rules are bad because

Chúng ta không thể chỉ hủy bỏ

the government is too strong and oppressive, as in North Korea.

mà phải biết cách xây dựng nó.

So that if we want to create environments with good rules,

Hiện nay, Trung Quốc là 1 điển hình

we can't just tear down.

We've got to find ways to build up, as well.

của cả tiềm năng và những thách thức

trong việc tiến hành các quy định.

Now, China dramatically demonstrates

Quay lại dữ liệu đầu tiên của bảng này,

both the potential and the challenges

Trung Quốc từng là nước đi đầu thế giới về công nghệ cao.

of working with rules.

Họ phát minh ra ngành luyện thép, in ấn, thuốc súng.

Back in the beginning of the data presented in this chart,

China was the world's high-technology leader.

Nhưng họ không bao giờ chịu tiếp nhận, ít nhất là thời điểm đó

Chinese had pioneered technologies like steel, printing, gunpowder.

những quy tắc hiệu quả về việc khuyến khích sáng tạo ý tưởng

But the Chinese never adopted, at least in that period,

để giúp họ phát triển hơn nữa.

Và họ đã sớm chấp nhận những quy tắc mà

effective rules for encouraging the spread of those ideas --

làm chậm quá trình đổi mới

a profit motive that could have encouraged the spread.

và tách Trung Quốc ra khỏi thế giới.

And they soon adopted rules which

Vì thế khi các quốc gia khác đổi mới,

slowed down innovation

cả về khía cạnh phát triển

and cut China off from the rest of the world.

những công nghệ mới,

So as other countries in the world innovated,

và quy tắc mới,

Trung Quốc không có những cải tiến đó.

in the sense both of developing

newer technologies,

Thu nhập của họ bị trì trệ,

but also developing newer rules,

khi các quốc gia khác vọt xa hơn.

the Chinese were cut off from those advances.

Biểu đồ tiếp theo biểu thị những dữ liệu gần đây

Income there stayed stagnant,

về thu nhập bình quân ở Trung Quốc

as it zoomed ahead in the rest of the world.

tính bằng phần trăm so với thu nhập bình quân ở Mỹ.

This next chart looks at more recent data.

Trong thập niên 50 và 60 bạn có thể thấy nó chỉ chiếm khoảng 3%.

It plots income, average income in China

Nhưng ở thập niên 70 đã có thay đổi.

as a percentage of average income in the United States.

Trung Quốc đã phát triển và bắt đầu đuổi kịp

In the '50s and '60s you can see that it was hovering at about three percent.

rất nhanh với Mỹ.

But then in the late '70s something changed.

Nếu bạn nhìn bản đồ vào đêm, bạn có thể hiểu được

Growth took off in China. The Chinese started catching up

quá trình thay đổi luật lệ ở Trung Quốc.

very quickly with the United States.

Điểm chấm sáng nhất ở Trung Quốc,

If you go back to the map at night, you can get a clue

mà bạn có thể thấy sát đường ở đây,

to the process that lead to the dramatic change in rules in China.

là Hồng Kông

The brightest spot in China,

Hồng Kông là 1 phần nhỏ của Trung Quốc

which you can see on the edge of the outline here,

mà gần như trong suốt thế kỉ 20,

is Hong Kong.

vận hành dưới hệ thống luật khác

Hong Kong was a small bit of China

so với lãnh thổ chính của Trung Quốc --

các quy tắc được sao chép

that, for most of the 20th century,

từ các hoạt động kinh tế thị trường,

operated under a very different set of rules

và được thống trị bởi người Anh.

than the rest of mainland China --

rules that were copied

Những năm 50, Hồng Kông là nơi

from working market economies of the time,

hàng triệu người đến từ Đại Lục,

and administered by the British.

bắt đầu công việc như may quần áo, làm đồ chơi.

In the 1950s, Hong Kong was a place where

millions of people could go, from the mainland,

để tăng thu nhập,

to start in jobs like sewing shirts, making toys.

cải thiện kĩ năng

dẫn đến sự tăng trưởng rất nhanh.

But, to get on a process of increasing income,

Hồng Kông cũng là điển hình

increasing skills

mà các nhà lãnh đạo như Đặng Tiểu Bình

led to very rapid growth there.

muốn noi theo, khi họ muốn thay đổi

Hong Kong was also the model

cả khu vực Đại Lục theo mô hình thị trường.

which leaders like Deng Xiaoping

Nhưng Đặng Tiểu Bình hiểu rõ

could copy, when they decided to move

tầm quan trọng của việc cho người dân lựa chọn.

all of the mainland towards the market model.

Vậy thay vì bắt ép mọi người ở Trung Quốc

But Deng Xiaoping instinctively understood

the importance of offering choices to his people.

chuyển ngay sang mô hình thị trường,

họ bắt đầu từ lập ra một vài đặc khu

So instead of forcing everyone in China

trong khả năng của họ, như Anh đã làm:

to shift immediately to the market model,

tạo cơ hội làm việc với các quy tắc

they proceeded by creating some special zones

cho những ai muốn sống ở đấy,

that could do, in a sense, what Britain did:

Vì vậy, họ thành lập 4 đặc khu kinh tế gần Hồng Kông

make the opportunity to go work with the market rules

để người Trung Quốc đến và làm việc,

available to the people who wanted to opt in there.

và những thành phố này phát triển rất nhanh

So they created four special economic zones around Hong Kong:

đây cũng là nơi mà các công ty nước ngoài đến

zones where Chinese could come and work,

và đầu tư.

and cities grew up very rapidly there;

1 trong số đó nằm cạnh Hồng Kông là Thâm Quyến.

also zones where foreign firms could come in

Nơi có công ty Đài Loan

and make things.

sản xuất ra chiếc Phone các bạn đang dùng,

One of the zones next to Hong Kong has a city called Shenzhen.

và họ sử dụng nguồn nhân công từ Trung Quốc

In that city there is a Taiwanese firm

những người chuyển đến Thâm Quyến.

that made the iPhone that many of you have,

Sau 4 đặc khu kinh tế,

and they made it with labor from Chinese

họ mở thêm 14 thành phố ven biển

với mục đích tương tự,

who moved there to Shenzhen.

và cuối cùng cũng thành công

So after the four special zones,

there were 14 coastal cites

ở những nơi này họ có thể lựa chọn

that were open in the same sense,

để chuyển đến do những lợi ích chúng hứa hẹn.

and eventually demonstrated successes

Thành công ở đây đã dẫn đến sự nhất trí

in these places that people could opt in to,

that they flocked to because of the advantages they offered.

chuyển cả nền kinh tế thành kinh tế thị trường

Demonstrated successes there led to a consensus for

Ví dụ về Trung Quốc đã cho chúng ta thấy 1 số điều.

a move toward the market model for the entire economy.

Một là: cho người dân lựa chọn.

Now the Chinese example shows us several points.

Hai là hoạt động đúng quy mô.

Bạn có thể thay đổi luật lệ trong một ngôi làng,

One is: preserve choices for people.

nhưng làng thì rất nhỏ

Two: operate on the right scale.

để có được lợi ích như bạn có triệu người

If you try to change the rules in a village, you could do that,

cùng làm việc với những luật lệ tốt.

Mặt khác, quốc gia thì quá to.

but a village would be too small

to get the kinds of benefits you can get if you have millions of people

Nếu bạn cố thay đổi luật cho cả nước

all working under good rules.

bạn không thể cho họ cơ hội

On the other hand, the nation is too big.

để dừng lại, quan sát mọi việc

và để những người khác vọt lên với những luật lệ mới.

If you try to change the rules in the nation,

you can't give some people a chance

Nhưng những thành phố này cho bạn cơ hội

to hold back, see how things turn out,

để tạo ra những nơi khác,

and let others zoom ahead and try the new rules.

với luật khác mọi người có thể tham gia.

Và chúng đủ lớn

But cities give you this opportunity

để có thể đem lại lợi ích cho chúng ta

to create new places,

khi hàng triệu người làm việc dưới 1 hệ thống luật.

with new rules that people can opt in to.

And they're large enough

Vì thế, lời đề nghị ở đây là

to get all of the benefits that we can have

when millions of us work together under good rules.

chúng ta gọi nó là thành phố văn minh.

Chúng ta bắt đầu với thể chế mà nó chỉ ra

So the proposal is that we

các luật lệ quy định

conceive of something called a charter city.

để thu hút người dân xây dựng thành phố.

We start with a charter that specifies

Chúng ta cũng cần thu hút nhà đầu tư

all the rules required

người sẽ xây nên các cơ sở hạ tầng --

to attract the people who we'll need to build the city.

mạng lưới điện, đường xá, cảng biển, sân bay, các tòa cao ốc.

We'll need to attract the investors

Bạn sẽ phải thu hút các công ty

who will build out the infrastructure --

mà thuê nhân công - những người đầu tiên định cư.

the power system, the roads, the port, the airport, the buildings.

Và bạn sẽ cần thu hút các gia đình,

You'll need to attract firms,

những cư dân đến và định cư lâu dài,

who will come hire the people who move there first.

nuôi dưỡng con cái, cho chúng đi học

và làm việc

And you'll need to attract families,

Với thể chế đó, mọi người sẽ chuyển đến đó.

the residents who will come and live there permanently,

raise their children, get an education for their children,

Thành phố sẽ được xây dựng.

and get their first job.

và chúng ta có thể mở rộng mô hình này.

With that charter, people will move there.

và chúng ta cứ tiếp tục như vậy.

The city can be built.

Để làm điều đó, ta cần những luật lệ mà ta đã đề cập

And we can scale this model.

We can go do it over and over again.

thứ mà được ghi lại trong hiến chương.

chúng ta cũng cần cho người dân sự lựa chọn

To make it work, we need good rules. We've already discussed that.

Đó mới thực sự là xây dựng theo kiểu mẫu

Those are captured in the charter.

nếu chúng ta xây dựng các thành phố

We also need the choices for people.

ở vùng đất trống.

That's really built into the model

Bạn bắt đầu từ khu vực không người ở

if we allow for the possibility of building cities

Người dân sẽ đến và sống theo luật mới

nhưng không ai bị bắt ép sống ở đó

on uninhabited land.

You start from uninhabited territory.

Điều cuối cùng chúng ta cần là sự lựa chọn cho các nhà lãnh đạo

People can come live under the new charter,

và để nó như điều chúng ta muốn

but no one is forced to live under it.

chúng ta cần để cho họ thấy tiềm năng hợp tác giữa các quốc gia

The final thing we need are choices for leaders.

khi làm việc chung với nhau,

And, to achieve the kind of choices we want for leaders

điển hình như,

we need to allow for the potential for partnerships between nations:

cách Trung Quốc và Anh làm việc với nhau

để xây dựng mô hình kinh tế thị trường ở vùng nhỏ

cases where nations work together,

in effect, de facto,

và sau đó là cả Trung Quốc.

the way China and Britain worked together

ở 1 khía cạnh khác, người Anh đã vô tình

to build, first a little enclave of the market model,

làm ở Hồng Kong,

làm tốt nhiệm vụ xóa đói giảm nghèo

and then scale it throughout China.

In a sense, Britain, inadvertently,

tất cả chương trình mà chúng ta làm

through its actions in Hong Kong,

suốt thế kỉ qua.

did more to reduce world poverty

Vì thế, nếu chúng ta để kiểu hợp tác này

được tiếp tục lặp lại,

than all the aid programs that we've undertaken

chúng ta có thể thu được lợi ích trên phạm vi toàn cầu.

in the last century.

So if we allow for these kind of partnerships

trong 1 số trường hợp, nó sẽ cần sự phân công trách nhiệm,

to replicate this again,

we can get those kinds of benefits scaled throughout the world.

sự kiểm soát của quốc gia này đối với quốc gia khác

In some cases this will involve a delegation of responsibility,

để tiếp quản chắc chắn trách nhiệm hành chính.

a delegation of control from one country to another

Giờ đây, khi tôi nói vậy,

to take over certain kinds of administrative responsibilities.

một vài người ở đây sẽ bắt đầu suy nghĩ,

"À, nó thực ra chỉ là quay về chủ nghĩa thực dân?"

Now, when I say that,

some of you are starting to think,

Không. Nhưng sẽ là thiết yếu khi nghĩ về những cảm xúc

"Well, is this just bringing back colonialism?"

sẽ xuất hiện khi ta nghĩ về điều tương tự

vì chúng có thể cản trở chúng ta hay làm cho ta chùn bước,

It's not. But it's important to recognize that the kind of emotions

thậm chí còn có thể dập tắt suy nghĩ

that come up when we start to think about these things,

và hứng thú khám phá những ý tưởng mới.

can get in the way, can make us pull back,

Tại sao nó không giống chủ nghĩa thực dân?

can shut down our ability,

Điều không tốt về chủ nghĩa thực dân

and our interest in trying to explore new ideas.

cũng như những thiếu sót của các chương trình viện trợ

Why is this not like colonialism?

The thing that was bad about colonialism,

vì nó liên quan đến sự

áp bức và khinh bỉ.

and the thing which is residually bad in some of our aid programs,

Mô hình này nói đến sự lựa chọn,

is that it involved elements of

cho cả các nhà lãnh đạo và người dân sống ở những nơi mới này.

coercion and condescension.

Và sự lựa chọn là chính là giải pháp.

This model is all about choices,

both for leaders and for the people who will live in these new places.

Nào hãy nói về những gì diễn ra trong thực tế

And, choice is the antidote to coercion and condescension.

Lấy điển hình là Raul Castro, nhà lãnh đạo của Cuba

Nó đã xảy ra với Castro

So let's talk about how this could play out in practice.

khi ông ấy có cơ hội làm cho Cuba

Let's take a particular leader, Raul Castro, who is the leader of Cuba.

như Đặng Tiểu Bình làm cho Trung Quốc,

It must have occurred to Castro

nhưng ông ấy không có Hồng Kong như Trung Quốc ở Cuba.

that he has the chance to do for Cuba

Nhưng ông ấy lại có 1 tia sáng hi vọng ở phía Nam,

what Deng Xiaoping did for China,

but he doesn't have a Hong Kong there on the island in Cuba.

nơi có 1 vị trí rất đặc biệt.

Có 1 khu vực ở đó, gần xung quanh Vịnh Guantanamo

He does, though, have a little bit of light down in the south

nơi Cuba kí hiệp ước

that has a very special status.

giao quyền kiểm soát cho Mỹ

There is a zone there, around Guantanamo Bay,

có diện tích gấp 2 lần Manhattan.

where a treaty gives the United States

Castro đã đến gặp thủ tướng Canada

administrative responsibility

và bảo "Nhìn này, người Mỹ gặp phải vấn đề quan hệ công chúng

for a piece of land that's about twice the size of Manhattan.

Castro goes to the prime minister of Canada

Họ muốn rời khỏi.

Tại sao Canada lại không tiếp quản nó?

and says, "Look, the Yankees have a terrible PR problem.

Xây dựng 1 khu vực quản lí đặc biệt.

They want to get out.

Cho phép thành phố mới được xây nên.

Why don't you, Canada, take over?

Cho phép người dân đến sinh sống.

Build -- run a special administrative zone.

Để chúng tôi có 1 Hồng Kong ngay bên cạnh.

Một số người dân của tôi cũng sẽ đến đó.

Allow a new city to be built up there.

Allow many people to come in.

Những người khác sẽ vẫn ở. Nhưng đây

Let us have a Hong Kong nearby.

sẽ là cánh cửa để kết nối

Some of my citizens will move into that city as well.

nền kinh tế mới và thế giới

với nước của chúng tôi."

Others will hold back. But this will be

Bây giờ, mô hình này còn có thể thực hiện ở đâu nữa?

the gateway that will connect

the modern economy and the modern world

Châu Phi. Tôi đã bàn với các lãnh đạo ở đó.

to my country."

Nhiều người trong số họ hoàn toàn hiểu về đặc khu

Now, where else might this model be tried?

mà mọi người có thể chọn sống dưới 1 quy tắc.

Well, Africa. I've talked with leaders in Africa.

Many of them totally get the notion of a special zone

Nó là quy tắc để thay đổi những quy tắc.

Nó là cách để tạo quy tắc mới và để người dân chọn 1 cuộc sống

that people can opt into as a rule.

mà không có áp bức và cũng như sự chống đối mà nó mang lại.

It's a rule for changing rules.

It's a way to create new rules, and let people opt-in

Họ hoàn toàn hiểu ý tưởng mà trong 1 số trường hợp

without coercion, and the opposition that coercion can force.

họ có thể mang lại những lời hứa đáng tin cho nhà đầu tư dài hạn

They also totally get the idea that in some instances

những người sẽ xây dựng cảng

đường xá trong thành phố mới --

they can make more credible promises to long-term investors --

mà họ có thể có uy tín hơn

the kind of investors who will come build the port,

nếu họ làm nó với quốc gia đối tác.

build the roads, in a new city --

Có lẽ thậm chí trong 1 vài sự sắp đặt

nó khá giống với kí quỹ tài khoản,

they can make more credible promises

nơi mà bạn giao đất

if they do it along with a partner nation.

và quốc gia đối tác chịu trách nhiệm với nó.

Perhaps even in some arrangement

that's a little bit like an escrow account,

Có rất nhiều nơi ở Châu Phi

where you put land in the escrow account

mà những thành phố mới được xây dựng.

and the partner nation takes responsibility for it.

Đây là ảnh mà tôi đã chụp khi bay dọc theo bờ biển.

There is also lots of land in Africa

Có nhiều dải đất mênh mông như vậy --

where new cities could be built.

nơi mà hàng trăm triệu người có thể sinh sống.

This is a picture I took when I was flying along the coast.

Bây giờ, nếu chúng ta khái quát và nghĩ về

There are immense stretches of land like this --

không chỉ 1 hay 2 thành phố văn minh mà là hàng tá

land where hundreds of millions of people could live.

thành phố sẽ tạo ra nơi ở cho

Now, if we generalize this and think about

not just one or two charter cites, but dozens --

hàng trăm triệu, có lẽ hàng tỉ người

cities that will help create places for the

sẽ chuyển đến sống trong thế kỉ sau --

Liệu có đủ đất cho họ không?

many hundreds of millions, perhaps billions of people

Trên khắp thế giới, nếu nhìn vào những ánh sáng về đêm,

who will move to cities in the coming century --

điều khiến ta lầm là,bề ngoài, nó trông

is there enough land for them?

như hầu hết thế giới đã được xây dựng rồi.

Well, throughout the world, if we look at the lights at night,

Để tôi cho các bạn thấy điều sai ở đây.

the one thing that's misleading is that, visually, it looks

Hãy hình dung toàn bộ vùng đất

like most of the world is already built out.

Chuyển nó về bản đồ phẳng của

So let me show you why that's wrong.

tất cả vùng đất trồng trọt trên trái đất.

Và các chấm này là khu mà chúng ta đã ở

Take this representation of all of the land.

bởi những thành phố mà 3 tỉ người đang sống.

Turn it into a square that stands for

all the arable land on Earth.

Nếu bạn chuyển những chấm này xuống đáy hình chữ nhật

And let these dots represent the land that's already taken up

bạn có thể thấy những thành phố chứa 3 tỉ dân này

by the cities that three billion people now live in.

If you move the dots down to the bottom of the rectangle

chiếm chỉ 3% đất canh tác của trái đất.

you can see that the cities for the existing three billion urban residents

Vì vậy, nếu chúng ta muốn xây dựng thành phố cho 1 tỷ người

take up only three percent of the arable land on earth.

những dấu chấm đó sẽ như thế này.

Chúng ta sẽ đi từ 3% đất canh tác lên 4%.

So if we wanted to build cities for another billion people,

Chúng ta sẽ giảm dấu chân con người trên trái đất

they would be dots like this.

We'd go from three percent of the arable land, to four percent.

bằng cách tăng số thành phố cho người dân.

Và nếu những thành phố đó được điều hành bởi đạo luật tốt,

We'd dramatically reduce the human footprint on Earth

nó có thể là thành phố mà người dân an toàn khỏi tội phạm,

by building more cities that people can move to.

bệnh tật, thiếu vệ sinh,

And if these are cities governed by good rules,

nơi mà người dân có thể kiếm việc làm.

they can be cities where people are safe from crime,

Họ cũng có những lợi ích cơ bản như điện.

safe from disease and bad sanitation,

Con họ được đến trường.

where people have a chance to get a job.

Vậy, cần phải làm gì để bắt đầu

They can get basic utilities like electricity.

xây dựng các thành phố văn minh đầu tiên,

Their kids can get an education.

mở rộng quy mô để tacó thể xây thêm nữa?

Sẽ rất hữu ích nếu ta có sách chỉ dẫn.

So what will it take to get started

(Cười)

building the first charter cities,

scaling this so we build many more?

Những gì giáo sư đại học có thể làm

It would help to have a manual.

là viết 1 số chi tiết mà có thể có trong sách hướng dẫn.

(Laughter)

Bạn sẽ không muốn chúng tôi điều hành các thành phố,

What university professors could do

is write some details that might go into this manual.

ra ngoài và thiết kế chúng.

Bạn cũng sẽ không thể không kiểm soát các nhà nghiên cứu

You wouldn't want to let us run the cities,

Nhưng, bạn có thể để chúng tôi nghĩ về những câu hỏi như,

go out and design them.

giả sử nó không chỉ Canada

You wouldn't let academics out in the wild. (Laughter)

đã làm với Raul Castro.

But, you could set us to work thinking about questions like,

Có thể Brazil cũng tham gia,

suppose it isn't just Canada

Tây Ban Nha cũng vậy. Và có lẽ Cuba muốn

that does the deal with Raul Castro.

là 1 trong những đối tác liên doanh 4 chiều.

Perhaps Brazil comes in as a participant,

Làm sao chúng ta viết hợp đồng đó để làm?

and Spain as well. And perhaps Cuba wants to be

có rất ít tiền lệ về nó, nhưng nó có thể dễ dàng được thực hiện

one of the partners in a four-way joint venture.

Làm sao chúng ta chi trả nó?

How would we write the treaty to do that?

Singapore và Hồng Kong lần lượt

There is less precedent for that, but that could easily be worked out.

là những thành phố đã tăng rất lớn

về giá trị vùng đất của họ khi họ bắt đầu làm.

How would we finance this?

Turns out Singapore and Hong Kong

Bạn dùng những giá trị giành được

are cities that made huge gains

đem trả cho nhiều thứ như cảnh sát, tòa án

on the value of the land that they owned when they got started.

và cả hệ thống trường học và y tế

You could use the gains on the value of the land

điều làm nó trở thành nơi đáng sống,

to pay for things like the police, the courts,

nơi người dân có thu nhập cao hơn

but the school system and the health care system too,

vô tình, làm cho vùng đất có giá trị hơn.

which make this a more attractive place to live,

Vì vậy, khuyến khích mọi người giúp đỡ thiết lập khu vực này

makes this a place where people have higher incomes --

và xây nó và đặt ra những quy tắc cơ bản,

which, incidentally, makes the land more valuable.

là hướng đi đúng đắn.

So the incentives for the people helping to construct this zone

Vậy, có rất nhiều chi tiết giống nó.

and build it, and set up the basic rules,

Làm thế nào để chúng ta có những tòa cao ốc

mà giá thấp và vừa phải cho người

go very much in the right direction.

mới có việc làm, mua thứ gì đó như iphone,

So there are many other details like this.

How could we have buildings that are

nhưng để những tòa cao ốc hoạt động tốt,

low cost and affordable for people who work

và bảo đảm chúng an toàn, không bị sập

in a first job, assembling something like an iPhone,

khi có động đất hoặc bão.

but make those buildings energy efficient,

Rất nhiều chi tiết cần được thực hiện,

and make sure that they are safe, so they don't fall down

nhưng ai trong chúng ta -người bắt đầu theo đuổi chúng

in an earthquake or a hurricane.

có thể nói rằng nó không có rào cản,

Many technical details to be worked out,

không có trở ngại,thứ khác ngoại trừ thất bại tưởng tượng

but those of us who are already starting to pursue these things

sẽ ngăn chúng ta hướng tới

can already tell that there is no roadblock,

1 giải pháp có lợi toàn cầu.

there's no impediment, other than a failure of imagination,

that will keep us from delivering on

Để tôi kết luận bằng bức tranh này.

a truly global win-win solution.

Lí do chúng ta có thể giàu có,

mặc dù có rất nhiều người trên thế giới,

Let me conclude with this picture.

là vì sức mạnh của ý tưởng.

The reason we can be so well off,

Ta có thể chia sẻ ý tưởng với người khác

even though there is so many people on earth,

và khi họ khám phá ra, họchia sẻ với ta

is because of the power of ideas.

Nó không giống như những thứ khan hiếm

khi chúng ta chia sẻ chúng ta sẽ có ít hơn

We can share ideas with other people,

Khi chia sẻ ý tưởng, chúng ta sẽ có nhiều hơn.

and when they discover them, they share with us.

It's not like scarce objects,

Khi chúng ta nghĩ ý tưởng theo hướng này

where sharing means we each get less.

Chúng ta thường nghĩ về công nghệ

When we share ideas we all get more.

Nhưng nó có những loại ý tưởng khác:

những quy tắc chi phối cách chúng ta tương tác với người khác,

When we think about ideas in that way,

we usually think about technologies.

nó giống như, hãy lấy hệ thống thuế

But there is another class of ideas:

mà hỗ trợ cho trường đại học nghiên cứu

the rules that govern how we interact with each other;

mà dạy kiến thức 1 cách miễn phí.

rules like, let's have a tax system

Hãy có 1 chế độ mà ta có quyền sở hữu đất

that supports a research university

được đăng ký ở cơ quan hành chính,

that gives away certain kinds of knowledge for free.

mà mọi người có thể thế chấp như đồ kí quỹ

Nếu ta có thể tiếp tục cải tiến các luật

Let's have a system where we have ownership of land

và đặc biệt ở khía cạnh sắp tới

that is registered in a government office,

về những luật về việc thay đổi các luật,

that people can pledge as collateral.

vì thế ta sẽ không bị những quy tắc xấu cản trở,

If we can keep innovating on our space of rules,

and particularly innovate in the sense

sau đó chúng ta tiếp tục quá trình

of coming up with rules for changing rules,

và thật sự làm cho thế giới tốt hơn

so we don't get stuck with bad rules,

để những người như Nelson và bạn cậu ấy

then we can keep moving progress forward

không phải học dưới ánh đèn đường nữa. Cám ơn các bạn.

and truly make the world a better place,

(Vỗ tay)

so that people like Nelson and his friends

don't have to study any longer under the streetlights. Thank you.

(Applause)