Bill Clinton: TED Prize wish: Let's build a health care system in Rwanda

Bill Clinton, Ruanda'nın yeniden inşaası üzerine

Çeviri: Saliha Rodoplu Gözden geçirme: Ahmet Yükseltürk

I thought in getting up to my TED wish

TED dileğim üzerinde düşünürken,

I would try to begin by putting in perspective what I try to do

kendi çalışmalarımı bir perspektifte değerlendirip,

and how it fits with what they try to do.

TED'in çalışmalarıyla nasıl örtüştüğünden yola çıkmak istedim.

We live in a world that everyone knows is interdependent,

Hepimizin bildiği gibi, birbirine bağımlı fakat

but insufficient in three major ways.

üç temel noktada yetersiz kalmış bir dünyada yaşıyoruz.

It is, first of all, profoundly unequal:

İlk olarak, dünyada çok derin eşitsizlikler var.

half the world's people still living on less than two dollars a day;

Dünya nüfusunun yarısı günde iki doların altında bir gelirle yaşıyor.

a billion people with no access to clean water;

Bir milyar kişinin temiz su kaynaklarına erişimi yok.

two and a half billion no access to sanitation;

İki buçuk milyar insan sağlık hizmetlerinden faydalanamıyor.

a billion going to bed hungry every night;

Bir milyar kişi her gece aç yatıyor.

one in four deaths every year from AIDS, TB, malaria

Yılda her dört ölümden birinin sebebi AIDS, verem, sıtma ve

and the variety of infections associated with dirty water --

kirli sulardan kaynaklanan çeşitli enfeksiyonlar --

80 percent of them under five years of age.

bu hastalıklardan ölenlerin yüzde 80'i beş yaşın altındaki çocuklar.

Even in wealthy countries it is common now to see inequality growing.

Bugün artık refaha kavuşmuş ülkelerde bile eşitsizliğin büyüdüğüne tanık oluyoruz.

In the United States, since 2001 we've had five years of economic growth,

ABD'de, 2001 yılından beri beş yıl boyunca ekonomimiz büyüdü,

five years of productivity growth in the workplace,

beş yıl boyunca iş yerlerinde üretim arttı.

but median wages are stagnant and the percentage of working families

Fakat orta düzey maaşlar değişmedi. Üstelik yoksulluk sınırının altındaki

dropping below the poverty line is up by four percent.

çalışan ailelerin sayısı yüzde 4 arttı.

The percentage of working families without health care up by four percent.

Sağlık sigortası olmadan çalışan ailelerin sayısı da yüzde dört arttı.

So this interdependent world which has been pretty good to most of us --

Çoğumuza pek iyi gelen bu birbirine bağımlı dünya -- zaten hepimiz

which is why we're all here in Northern California doing what we do

bu yüzden Kuzey Kaliforniya'da toplandık, para kazanıyoruz,

for a living, enjoying this evening -- is profoundly unequal.

güzel bir akşam geçiriyoruz -- dediğim gibi son derece adaletsizdir.

It is also unstable.

Dünyada aynı zamanda istikrar da yok.

Unstable because of the threats of terror,

Terör tehditleri, kitle imha silahları,

weapons of mass destruction, the spread of global disease

hastalıkların küresel çapta yayılması yüzünden istikrarsız;

and a sense that we are vulnerable to it in a way that we weren't not so many years ago.

ve yakın geçmişte hiç olmadığımız kadar bu istikrarsızlığa karşı hassasız.

And perhaps most important of all, it is unsustainable

Belki de hepsinden önemlisi dünyamız; iklim değişikliği,

because of climate change, resource depletion and species destruction.

kaynakların tükenmesi ve türlerin yok olması yüzünden sürdürülebilir değil.

When I think about the world I would like to leave to my daughter

Kendi kızıma ve gelecekteki torunlarıma bırakmak istediğim

and the grandchildren I hope to have,

dünya ise; adaletsizlikten, istikrarsızlıktan ve

it is a world that moves away from unequal, unstable, unsustainable

sürdürülemez bir yapıdan uzaklaşmış,

interdependence to integrated communities -- locally, nationally and globally --

bütün başarılı toplumların özelliklerine haiz,

that share the characteristics of all successful communities:

-- yerel, ulusal ve küresel çapta -- bütünleşmiş toplumların olduğu bir dünyadır.

a broadly shared, accessible set of opportunities,

Hayal ettiğim, herkesin paylaşabileceği, erişilebilir fırsatların olduğu,

a shared sense of responsibility for the success of the common enterprise

ortak girişimlerin başarıya ulaşması için ortak bir sorumluluk duygusu

and a genuine sense of belonging.

ve gerçek bir aidiyet duygusunun hissedildiği bir dünya.

All easier said than done.

Bütün bunlar dile kolay.

When the terrorist incidents occurred in the United Kingdom a couple of years ago,

Bundan birkaç yıl önce Birleşik Krallık'ta terör olayları meydana geldiğinde,

I think even though they didn't claim as many lives as we lost in the United States on 9/11,

ABD'de gerçekleşen 11 Eylül saldırılarındaki kadar can kaybı yaşanmamıştı ama,

I think the thing that troubled the British most

zannedersem, İngilizleri en çok kaygıya düşüren,

was that the perpetrators were not invaders, but homegrown citizens

saldırganların yabancılar değil de kendi vatandaşları olmasıydı.

whose religious and political identities were more important to them

Bu kişiler için dini ve siyasi kimlikleri, birlikte büyüdükleri,

than the people they grew up with, went to school with,

okula gittikleri, çalıştıkları, hafta sonlarını geçirdikleri ve

worked with, shared weekends with, shared meals with.

yemeklerini paylaştıkları insanlardan daha önemliydi.

In other words, they thought their differences

Bir başka deyişle, sahip oldukları farklılıklar,

were more important than their common humanity.

ortak insanlıklarından önce geliyordu.

It is the central psychological plague of humankind in the 21st century.

Bu sözünü ettiğim, 21. yüzyıl insanının en önemli psikolojik vebasıdır.

Into this mix, people like us, who are not in public office,

Bütün bunlar karşısında, bizler gibi devlet görevlisi olmayan kişiler,

have more power to do good than at any time in history,

iyilik yapmak için tarihte ilk kez bu kadar nüfuza sahibiz.

because more than half the world's people

Çünkü, dünya nüfusunun yarısı hükümetlerini

live under governments they voted in and can vote out.

seçimle başa getirip, seçimle görevden alabiliyor.

And even non-democratic governments are more sensitive to public opinion.

Hatta, demokratik olmayan hükümetler bile kamuoyunu daha çok önemsemekte.

Because primarily of the power of the Internet,

Bunun nedeni, en başta internet aracılığıyla,

people of modest means can band together and amass vast sums of money

mütevazı olanakları olan insanlar biraraya gelip, büyük meblağlar toplayabiliyor.

that can change the world for some public good if they all agree.

Herkes katılsa, bu paralar dünyayı halkın yararına değiştirebilir.

When the tsunami hit South Asia, the United States contributed 1.2 billion dollars.

Tsunami Güney Asya'yı vurduğu zaman, ABD 1.2 milyar dolar yardımda bulundu.

30 percent of our households gave.

Halkın yüzde 30'u yardım gönderdi.

Half of them gave over the Internet.

Bu insanların yarısı yardımı internet üzerinden yaptı.

The median contribution was somewhere around 57 dollars.

Ortalama katkı miktarı ise 57 dolar civarındaydı.

And thirdly, because of the rise of non-governmental organizations.

Ayrıca, sivil toplum kuruluşları da yükselişe geçmiştir.

They, businesses, other citizens' groups, have enormous power

Şirketler ve diğer topluluklar, insan kardeşlerimizin hayatlarını

to affect the lives of our fellow human beings.

değiştirecek müthiş bir gücü ellerinde bulunduruyor.

When I became president in 1993,

1993 yılında başkan olduğumda,

there were none of these organizations in Russia.

Rusya'da bu kuruluşların hiçbiri yoktu.

There are now a couple of hundred thousand.

Şimdi ise, birkaç yüzbin kuruluş var.

None in India. There are now at least a half a million active.

Hindistan'da yoktu. Şu anda en az yarım milyon aktif kuruluş var.

None in China. There are now 250,000 registered with the government,

Çin'de yoktu. Bugün ise resmi kayıt altında 250.000, bu sayının iki katı kadar da

probably twice again that many who are not registered for political reasons.

siyasi nedenlerden kayıt altına alınmamış kuruluş faaliyette.

When I organized my foundation, and I thought about the world as it is

Vakfımı kurduğum zaman, önce dünyayı şu anki halini düşündüm,

and the world that I hope to leave to the next generation,

sonra gelecek nesillere bırakmayı umduğum dünyayı düşündüm.

and I tried to be realistic about what I had cared about all my life

Hayatım boyunca önemsediğim ve üzerinde etki yaratabileceğim

that I could still have an impact on.

şeylerle ilgili gerçekçi olmaya çalıştım.

I wanted to focus on activities

Yoksulluğu azaltacak,

that would help to alleviate poverty, fight disease, combat climate change,

hastalıklar ve iklim değişikliği ile mücadele edecek, dünyada acı yaratan,

bridge the religious, racial and other divides that torment the world,

din, ırk ayrılıkları ve diğerlerini silecek faaliyetler üzerinde yoğunlaşmak istedim.

but to do it in a way that would either use

Fakat bunları yaparken

whatever particular skills we could put together in our group

elimizdeki tüm beceri ve imkanları biraraya getirmemiz,

to change the way some public good function was performed

böylece kamu hizmetlerinin ifa şeklini değiştirmemiz,

so that it would sweep across the world more.

ve bu hizmetlerin dünyaya daha iyi yayılmasını sağlamamız gerekiyor.

You saw one reference to that in what we were able to do with AIDS drugs.

AIDS ilaçlarıyla hayata geçirdiğimiz proje bunun bir örneği olmuştur.

And I want to say that the head of our AIDS effort,

AIDS projemizin sorumlusu olan, aynı zamanda

and the person who also is primarily active in the wish I'll make tonight,

bu akşam tutacağım dilekle ilgili faaliyetle en yakından ilgilenen kişi

Ira Magaziner, is here with me and I want to thank him for everything he's done.

Ira Magaziner, aramızda olduğunu belirtmek ve kendisine bütün yaptıkları için teşekkürlerimi sunmak istiyorum.

He's over there.

Kendisi şurada oturuyor.

(Applause)

(Alkışlar)

When I got out of office and was asked to work, first in the Caribbean,

Görev sürem dolduktan sonra ilk önce Karayiplerde, AIDS krizi ile

to try to help deal with the AIDS crisis,

mücadelede yer almam istendiğinde,

generic drugs were available for about 500 dollars a person a year.

jenerik ilaçların bir kişi için yıllık maliyeti yaklaşık 500 dolardı.

If you bought them in vast bulks,

Bunlar çok sayıda alındıklarında,

you could get them at a little under 400 dollars.

fiyat 400 doların çok az altına iniyordu.

The first country we went to work in, the Bahamas,

Çalışmalarımız için gittiğimiz ilk ülke, Bahama adaları,

was paying 3,500 dollars for these drugs.

bu ilaçları 3.500 dolara satın almaktaydı.

The market was so terribly disorganized

Piyasa o kadar kötü düzenlenmişti ki,

that they were buying this medicine through two agents

ilaçların fiyatını yediye katlayarak tedarik eden

who were gigging them sevenfold.

iki ayrı acentadan satın alıyorlardı.

So the very first week we were working,

Daha çalışmaya başladığımız ilk hafta

we got the price down to 500 dollars.

fiyatı 500 dolara indirttik.

And all of a sudden, they could save seven times as many lives

Bir anda, aynı miktarda parayla daha öncekine oranla

for the same amount of money.

yedi kat fazla hayat kurtarmaya başladılar.

Then we went to work with the manufacturers of AIDS medicines,

Daha sonra, AIDS ilaçlarının üreticileriyle birlikte çalışmaya başladık,

one of whom was cited in the film,

Üreticilerden bir tanesi filmde yer almıştı

and negotiated a whole different change in business strategy,

ve iş stratejisine bambaşka bir değişim getirdi.

because even at 500 dollars, these drugs

Çünkü, 500 dolar karşılığında bile bu ilaçlar,

were being sold on a high-margin, low-volume, uncertain-payment basis.

yüksek kâr, düşük hacim, belirsiz ödeme temelinde satılmaktaydı.

So we worked on improving the productivity of the operations

Biz de, yapılan işlemlerin ve tedarik zincirinin verimini iyileştirmek

and the supply chain, and went to a low-margin, high-volume,

üzerinde çalıştık ve düşük kâr, yüksek hacim ve kesin ödeme

absolutely certain-payment business.

temelli bir iş sistemine geçtik.

I joked that the main contribution we made

Şaka yollu, AIDS ile mücadeleye temel katkımızın,

to the battle against AIDS was to get the manufacturers

üreticilerin mücevherci stratejisinden manav stratejisine

to change from a jewelry store to a grocery store strategy.

geçmelerini sağlamak olduğunu söylerdim.

But the price went to 140 dollars from 500.

Ancak fiyat 500 dolardan 140 dolara indi.

And pretty soon, the average price was 192 dollars.

Yakın zamana kadar, ortalama fiyat 192 dolardı.

Now we can get it for about 100 dollars.

Şimdi ise, ilacın fiyatı 100 dolar civarında.

Children's medicine was 600 dollars,

Çocuklar için olan ilaçlar ise 600 dolardı, çünkü

because nobody could afford to buy any of it.

bu parayı ödemeye kimsenin gücü yetmiyordu.

We negotiated it down to 190.

Fiyatı pazarlıkla 190'a çektik.

Then, the French imposed their brilliantly conceived airline tax

Daha sonra, Fransızlar zekice tasarlanmış havayolu vergisini uygulayarak

to create a something called UNITAID,

UNITAID adında bir şey yarattılar,

got a bunch of other countries to help.

başka ülkelerin de yardım etmesini sağladılar.

That children's medicine is now 60 dollars a person a year.

Bugün çocuk ilaçları kişi başı yıllık 60 dolara mal oluyor.

The only thing that is keeping us from basically saving the lives

Hayatta kalabilmek için ilaca ihtiyacı olan herkesin

of everybody who needs the medicine to stay alive

hayatını kurtarmaktan bizi alıkoyan tek şey,

are the absence of systems necessary to diagnose, treat and care

teşhis, tedavi ve bakım ve ilacın insanlara ulaştırılması için

for people and deliver this medicine.

gerekli sistemlerin olmayışıdır.

We started a childhood obesity initiative with the Heart Association in America.

Amerika'daki Kalp Derneği ile birlikte, çocuk obezitesi girişimini başlattık.

We tried to do the same thing by negotiating industry-right deals

Aynı şeyi, alkolsüz içecek ve atıştırmalık gıda üreticileri ile

with the soft drink and the snack food industry to cut the caloric

sanayi haklarını görüşerek yapmaya çalıştık. Amacımız, kalorili ve

and other dangerous content of food going to our children in the schools.

tehlikeli içerikteki diğer gıdaların okul çağındaki çocuklara ulaşmasını önlemekti.

We just reorganized the markets.

Sadece piyasaları yeniden düzenledik.

And it occurred to me that in this whole non-governmental world,

Bana öyle geldi ki, koskoca sivil toplum dünyasında birisinin çıkıp

somebody needs to be thinking about organizing public goods markets.

kamu malları piyasası diye bir şey yaratması gerekiyordu.

And that is now what we're trying to do,

Bizim şu anda gerçekleştirmek istediğimiz de budur.

and working with this large cities group to fight climate change,

Bu büyük şehir gruplarıyla; iklim değişikliği ile mücadele etmek,

to negotiate huge, big, volume deals that will enable cities

dünyada mevcut sera gazının yüzde 75'ini üreten şehirlerin

which generate 75 percent of the world's greenhouse gases,

sera gazı salınımlarını büyük ölçüde ve hızla azaltmalarını, hem de

to drastically and quickly reduce greenhouse gas emissions

bunu ekonomik bir şekilde gerçekleştirmelerini sağlayacak,

in a way that is good economics.

çok büyük hacimli anlaşmalara varmak için çalışıyoruz.

And this whole discussion as if it's some sort of economic burden,

Bu konunun sanki bir tür ekonomik yükmüş gibi ele alınması ise

is a mystery to me.

benim için tam bir muamma.

I think it's a bird's nest on the ground.

Bana kalırsa bu iş çantada keklik.

When Al Gore won his well-deserved Oscar

Al Gore "Uygunsuz Gerçek" (Inconvenient Truth)

for the "Inconvenient Truth" movie, I was thrilled,

filmiyle Oscar kazandığında, çok sevinmiştim.

but I had urged him to make a second movie quickly.

Kendisini hemen ikinci bir film çekmesi için de cesaretlendirdim.

For those of you who saw "An Inconvenient Truth,"

"An Inconvenient Truth" filmini görenleriniz için söylüyorum;

the most important slide in the Gore lecture is the last one,

Gore'un verdiği dersin en can alıcı noktası son kısımdır.

which shows here's where greenhouse gases are going

Orada, eğer hiçbir şey yapmazsak sera gazlarının nereye gittiği,

if we don't do anything, here's where they could go.

nerelere gidebilecekleri gösterilmektedir.

And then there are six different categories

Bu gidişatı değiştirmek için yapılacakları

of things we can do to change the trajectory.

altı farklı kategoride değerlendirebiliriz.

We need a movie on those six categories.

Bu altı kategoriyle ilgili bir filme ihtiyacımız var.

And all of you need to have it embedded in your brains

Hepinizin bunu aklınızın bir köşesinde tutmanız ve

and to organize yourselves around it.

kendinizi buna göre ayarlamanız gerekiyor.

So we're trying to do that.

Bunu gerçekleştirmeye çalışıyoruz.

So organizing these markets is one thing we try to do.

Dediğim gibi, bu piyasaları düzenlemek çalışmalarımızdan birisi.

Now we have taken on a second thing, and this gets to my wish.

Şimdi ikinci unsur üzerinde çalışmaya başladık ve benim dileğim de bununla ilgili.

It has been my experience in working in developing countries

Gelişmekte olan ülkelerde çalışırken edindiğim tecrübelerden yola çıkarak

that while the headlines may all be -- the pessimistic headlines may say,

manşetlerin hepsinde -- karamsar manşetlerde

well, we can't do this, that or the other thing because of corruption --

eh, biz yolsuzluk yüzünden bu işi veya diğerini yapamayız dense de,

I think incapacity is a far bigger problem in poor countries than corruption,

yoksul ülkelerde, acizliğin yolsuzluktan çok daha büyük bir sorun olduğunu,

and feeds corruption.

ve yolsuzluğu beslediğini söyleyebilirim.

We now have the money, given these low prices, to distribute

Bu düşük fiyatlar karşısında, bütün dünyada halihazırda ilaca

AIDS drugs all over the world to people we cannot presently reach.

erişimi olmayan insanlara AIDS ilacı dağıtacak paramız var.

Today these low prices are available in the 25 countries where we work,

Çalışmalarımızı yürüttüğümüz 25, toplamda ise 62 ülkede bugün

and in a total of 62 countries,

bu düşük fiyatlarla ilaçlar alınabiliyor.

and about 550,000 people are getting the benefits of them.

Yaklaşık 550 bin kişi ilaçlardan yararlanıyor.

But the money is there to reach others.

Fakat, başka insanlara da ulaşmamızı sağlayacak para var.

The systems are not there to reach the people.

Bu insanlara ulaşacak sistemler yok.

So what we have been trying to do,

Projedeki amacımız,

working first in Rwanda and then in Malawi and other places --

önce Ruanda'da, sonra Malavi'de ve diğer yerlerde --

but I want to talk about Rwanda tonight --

tabii bu akşam Ruanda'dan söz edeceğim --

is to develop a model for rural health care in a very poor area

çok yoksul yerlerde, kırsal bölgede sağlık hizmetleri için bir model geliştirmekti.

that can be used to deal with AIDS, TB, malaria, other infectious diseases,

Hedeflediğimiz bu model gelişmekte olan ülkelerdeki yoksul insanların

maternal and child health, and a whole range of health issues

mücadele ettiği AIDS, verem, sıtma ve diğer bulaşıcı hastalıklar ile

poor people are grappling with in the developing world,

anne-çocuk sağlığı ve benzeri sağlık sorunlarını çözmede kullanılabilir.

that can first be scaled for the whole nation of Rwanda,

Bu model, başlangıçta tüm Ruanda halkına hizmet edecek,

and then will be a model that could literally

daha sonra ise gerçek anlamda dünyanın herhangi bir

be implemented in any other poor country in the world.

yoksul ülkesinde uygulanabilecektir.

And the test is: one, will it do the job?

Burada asıl sorular şöyle sıralanabilir; bu model işe yarayacak mı?

Will it provide high quality care?

Yüksek kalitede sağlık hizmetleri geliştirip sunabilecek mi?

And two, will it do it at a price

Tabii bir de; bütün bunları ülkenin, 5 ila 10 yıl sonra

that will enable the country to sustain a health care system

yabancı bağışçıların desteği olmadan, sağlık hizmetleri sistemini

without foreign donors after five to 10 years?

sürdürülebilir hale getirip getiremeyeceği sorusu var.

Because the longer I deal with these problems,

Çünkü bu sorunla mücadelede zaman geçirdikçe,

the more convinced I am that we have to --

ister ekonomik, ister sağlık ve eğitim alanında,

whether it's economics, health, education, whatever --

ister başka alanlarda olsun, bir sistem inşa etmemiz gerektiğini

we have to build systems.

daha iyi anlıyorum.

And the absence of systems that function

İşleyen sistemlerin olmayışı, hepimizin

break the connection which got you all in this seat tonight.

sahip olduğu bu bağlantıyı koparıyor.

You think about whatever your life has been,

Bugüne kadarki hayatınızı düşünün,

however many obstacles you have faced in your life,

hayatınız boyunca karşılaştığınız güçlükleri hatırlayın,

at critical junctures you always knew

kritik anlarda, ortaya koyduğunuz çaba ile

there was a predictable connection between the effort you exerted

elde ettiğiniz sonuç arasında tahmin etmesi güç olmayan bir bağ

and the result you achieved.

olduğunu hep bildiniz.

In a world with no systems, with chaos,

Sistemi olmayan, kaosa sürüklenmiş bir dünyada,

everything becomes a guerilla struggle,

her şey bir gerilla mücadelesine döner ve

and this predictability is not there.

bu durumda olacakları tahmin etmek mümkün değildir.

And it becomes almost impossible to save lives,

Hayat kurtarmak, çocukları eğitmek, ekonomileri geliştirmek,

educate kids, develop economies, whatever.

ve daha fazlası neredeyse imkansız hale gelmiştir.

The person, in my view,

Benim nazarımda, sağlık hizmetleri alanında

who has done the best job of this in the health care area,

en iyi işi başaran kişi, çok yoksul bir bölgede,

of building a system in a very poor area, is Dr. Paul Farmer,

bir sistem kurmayı başarmış olan Dr. Paul Farmer'dır.

who, many of you know, has worked for now 20 years with his group,

Kendisini tanıyorsunuz, "Partners in Health" adındaki grubuyla ağırlıklı olarak

Partners in Health, primarily in Haiti where he started,

ilk başladığı yer olan Haiti'de 20 yıldır çalışmalarını sürdürüyor.

but they've also worked in Russia, in Peru

Ancak, aynı zamanda Rusya'da, Peru'da ve

and other places around the world.

dünyanın başka yerlerinde de çalışmışlardır.

As poor as Haiti is, in the area where Farmer's clinic is active --

Haiti ne her kadar yoksul olsa da, Dr. Farmer'ın kiliniği

and they serve a catchment area far greater

çalışan tıbbi personel sayısı ve kapasitesinin

than the medical professionals they have would indicate they could serve --

normalde yetişebileceğinden çok daha geniş bir alanda hizmet veriyor.

since 1988, they have not lost one person to tuberculosis, not one.

1988 yılından beri de, bir kişi bile veremden hayatını kaybetmedi.

And they've achieved a lot of other amazing health results.

Onlar sağlık alanında daha pek çok başarıya imza attılar.

So when we decided to work in Rwanda

Böylece, Ruanda'da çalışma kararı alınca, yani

on trying to dramatically increase the income of the country and fight the AIDS problem,

ülkenin gelirini önemli ölçüde yükseltmeye ve AIDS'le mücadele etmeye çalışınca,

we wanted to build a healthcare network,

işe sağlık hizmetleri ağı oluşturarak başlamak istedik.

because it had been totally destroyed during the genocide in 1994,

Çünkü, ülkenin sağlık sistemi 1994 soykırımında tamamen yok olmuştu.

and the per capita income was still under a dollar a day.

Ayrıca, kişi başına düşen gelir de halen bir doların altındaydı.

So I rang up, asked Paul Farmer if he would help.

Ben de, Paul Farmer'ı arayıp kendisinden yardım istedim.

Because it seemed to me if we could prove there was a model in Haiti

Çünkü, bana öyle geliyordu ki, eğer Ruanda'da da Haiti'deki modeli yarattığımızı

and a model in Rwanda that we could then take all over the country,

kanıtladığımız anda, o zaman bu örnek modeli bütün ülkeye yayabilirdik.

number one, it would be a wonderful thing for a country

Böylece, birincisi son 15 yılda en az dünyanın herhangi bir bölgesi kadar

that has suffered as much as any on Earth in the last 15 years,

acı çekmiş bir ülke için harika bir şey başarmış olurduk.

and number two, we would have something that could then be adapted

İkincisi de, dünyanın herhangi bir yerindeki herhangi bir yoksul ülkeye

to any other poor country anywhere in the world.

uygulanabilecek bir model geliştirmiş olurduk.

And so we have set about doing that.

Biz de, bunları gerçekleştirmek üzere işe koyulduk.

Now, we started working together 18 months ago.

Bundan 18 ay önce çalışmalarımıza başladık.

And we're working in an area called Southern Kayonza,

Güney Kayonza adı verilen bir bölgede çalışıyoruz.

which is one of the poorest areas in Rwanda,

Bu bölge Ruanda'nın en yoksul yerlerinden birisi.

with a group that originally includes about 400,000 people.

Ekibimiz esas olarak yaklaşık 400,000 kişiden oluşuyor.

We're essentially implementing what Paul Farmer did in Haiti:

Yaptığımız temel olarak Paul Farmer'ın Haiti'de yaptıklarını uygulamaktan ibaret.

he develops and trains paid community health workers

Farmer, sağlık sorunlarını tanımlayabilen ücretli sağlık personelini

who are able to identify health problems,

geliştirip yetiştiriyor. Bu personel ile

ensure that people who have AIDS or TB are properly diagnosed

AIDS ve verem hastalarına doğru tanı konması ve

and take their medicine regularly,

bu kişilerin ilaçlarını düzenli almaları sağlanıyor.

who work on bringing about health education, clean water and sanitation,

Personel ayrıca, sağlık eğitimi, temiz su ve sıhhi tesisat konularıyla da ilgileniyor.

providing nutritional supplements and moving people up the chain of health care

İhtiyaç sahiplerine gıda temin edilmesini ve durumu ciddi olan hastaların bir üst

if they have problems of the severity that require it.

basamak sağlık merkezlerine sevkini sağlıyorlar.

The procedures that make this work have been perfected,

Dediğim gibi, bu modeli işler hale getiren prosedürler

as I said, by Paul Farmer and his team

Paul Farmer ve ekibinin, 20 yılı aşkın süredir

in their work in rural Haiti over the last 20 years.

Haiti kırsallarındaki çalışmaları sonucunda kusursuz hale getirildi.

Recently we did an evaluation of the first 18 months of our efforts in Rwanda.

Geçenlerde, Ruanda'daki ilk 18 aylık çabalarımızın bir değerlendirmesini yaptık.

And the results were so good that the Rwandan government

Elde ettiğimiz sonuçlar o denli iyiydi ki Ruanda hükümeti,

has now agreed to adopt the model for the entire country,

modelin bütün ülkede uygulanmasını onaylayarak,

and has strongly supported and put the full resources of the government behind it.

bu projeye devletin tüm kaynaklarını da seferber edip tam destek vermeye başladı.

I'll tell you a little bit about our team because it's indicative of what we do.

Sizlere biraz ekibimizden bahsetmek isterim, böylece yaptıklarımızı da anlatmış olurum.

We have about 500 people around the world

AIDS programımızda, bütün dünyada

working in our AIDS program, some of them for nothing --

yaklaşık 500 kişi çalışıyor, bazıları ücret almadan, sadece

just for transportation, room and board.

ulaşım, oda ve iaşe karşılığında çalışıyor.

And then we have others working in these other related programs.

Ayrıca, bununla ilişkili başka programlarda çalışan arkadaşlarımız da var.

Our business plan in Rwanda

Ruanda'daki faaliyet planımız,

was put together under the leadership of Diana Noble,

Diana Noble'ın önderliğinde meydana getirildi,

who is an unusually gifted woman,

bu tür işlerde gönüllü çalışanlardan farklı değilse de,

but not unusual in the type of people who have been willing to do this kind of work.

Diana Noble olağanüstü yetenekli bir kadın.

She was the youngest partner at Schroder Ventures in London in her 20s.

20'li yaşlarındayken, Londra'daki Schroder Ventures'ın en genç ortağıydı.

She was CEO of a successful e-venture --

Başarılı bir e-girişimin CEO'su oldu --

she started and built Reed Elsevier Ventures --

Reed Elsevier Ventures'ı başlattı ve ortaya çıkardı --

and at 45 she decided she wanted to do something different with her life.

45 yaşına geldiğinde ise, hayatına farklı bir yön vermek istedi.

So she now works full-time on this for very little pay.

Şimdi tam zamanlı olarak, çok cüzi bir ücret ile bu projede çalışıyor.

She and her team of former business people have created a business plan

Eski iş adamlarından oluşan ekibiyle birlikte, bu sağlık sistemini ülkenin

that will enable us to scale this health system up for the whole country.

her yerine yaymamızı sağlayacak bir faaliyet planı hazırladılar.

And it would be worthy of the kind of private equity work

Bu iş çok daha fazla para kazandığı dönemde yaptığı

she used to do when she was making a lot more money for it.

özel sermaye ortaklıkları ile eş bir değerde bir iş olacaktır.

When we came to this rural area, 45 percent of the children under the age of five

Bu kırsal bölgeye ilk geldiğimizde, beş yaş altındaki çocukların yüzde 45'i

had stunted growth due to malnutrition.

kötü beslenme nedeniyle normal bir gelişim gösteremiyordu.

23 percent of them died before they reached the age of five.

Çocukların yüzde 23'ü, daha beş yaşına gelmeden ölüyordu.

Mortality at birth was over two-and-a-half percent.

Doğumda ölüm oranı yüzde iki buçuktan fazlaydı.

Over 15 percent of the deaths among adults and children occurred

Yetişkin ve çocuk ölümlerinin yüzde 15'inden fazlası, tamamen önlenebilir ve

because of intestinal parasites and diarrhea from dirty water and inadequate sanitation --

tedavi edilebilir olan, pis su ve yetersiz temizlik koşulları nedeniyle yayılan

all entirely preventable and treatable.

bağırsak paraziti ve ishalden kaynaklanıyordu.

Over 13 percent of the deaths were from respiratory illnesses --

Ölümlerin yüzde 13'ten fazlası, yine tamamı önlenebilir ve tedavi

again, all preventable and treatable.

edilebilir olan solunum yolu hastalıklarından kaynaklanıyordu.

And not a single soul in this area was being treated for AIDS or tuberculosis.

Ayrıca bu bölgede, tek bir insan bile AIDS veya verem tedavisi görmüyordu.

Within the first 18 months, the following things happened:

İlk 18 aylık süreçte şunlar yaşandı:

we went from zero to about 2,000 people being treated for AIDS.

AIDS tedavisi gören insan sayısını sıfırdan yaklaşık 2000'e yükselttik.

That's 80 percent of the people who need treatment in this area.

Bu rakam, bu konuda tedaviye ihtiyaç duyan insanların yüzde 80'ini temsil ediyor.

Listen to this: less than four-tenths of one percent of those being treated

Bir de şuna kulak verin: tedavi görenlerin yüzde birinin onda dördünden azı

stopped taking their medicine or otherwise defaulted on treatment.

ilaç almayı bıraktı ya da tedaviyi ihmal etti.

That's lower than the figure in the United States.

Bu rakam Amerika'dakinden daha düşük.

Less than three-tenths of one percent

Yüzde birin onda üçünden azı ise,

had to transfer to the more expensive second-line drugs.

daha pahalı olan ikinci basamak ilaçlara başlamak zorunda kaldı.

400,000 pregnant women were brought into counseling

400 bin hamile kadın danışmanlık hizmetlerinden faydalandı,

and will give birth for the first time within an organized healthcare system.

ilk kez örgütlü bir sağlık hizmeti dâhilinde doğum yapacak.

That's about 43 percent of all the pregnancies.

Bu rakam toplam gebe kadın sayısının yüzde 43'üne denk geliyor.

About 40 percent of all the people -- I said 400,000. I meant 40,000.

İnsanların tamamının yaklaşık yüzde 40'ı -- 400 bin dedim, 40 bin demek istemiştim.

About 40 percent of all the people who need TB treatment are now getting it --

Verem tedavisi gereken insanların yaklaşık yüzde 40'ı artık tedaviye erişebiliyor --

in just 18 months, up from zero when we started.

yalnızca 18 ay geçti, ve sıfırdan başlamıştık.

43 percent of the children in need of an infant feeding program

Çocuk beslenme programına ihtiyaç duyan çocukların yüzde 43'ü,

to prevent malnutrition and early death

kötü beslenme ve erken ölümlerin önüne geçilebilmesi için,

are now getting the food supplements they need to stay alive and to grow.

artık hayatta kalmak ve büyüyebilmek için ihtiyaçları olan besinleri alıyorlar.

We've started the first malaria treatment programs they've ever had there.

Bu bölgedeki ilk sıtma tedavisi programını başlattık.

Patients admitted to a hospital that was destroyed during the genocide

Soykırımda yerle bir edildikten sonra, güneş enerjisi jeneratörleri ve

that we have renovated along with four other clinics,

laboratuvar teknolojisiyle donatarak diğer dört klinikle birlikte

complete with solar power generators, good lab technology.

yenilediğimiz hastanede hastalar kabul ediliyor.

We now are treating 325 people a month,

Şu anda, AIDS hastalarının neredeyse yüzde 100'ünün evde tedavi edilmesine

despite the fact that almost 100 percent of the AIDS patients are now treated at home.

rağmen ayda 325 kişinin tedavisini yapıyoruz.

And the most important thing is

En önemlisi de,

because we've implemented Paul Farmer's model, using community health workers,

Paul Farmer modelini, yani toplum sağlığı görevlilerini kullandığımızdan,

we estimate that this system could be put into place for all of Rwanda

bu sistemin, GSYH'nin yüzde beş ila altısı karşılığında bütün Ruanda'da

for between five and six percent of GDP,

uygulamaya konabileceğini ve hükümetin

and that the government could sustain that

beş ila altı yıl sonra dış yardım almadan,

without depending on foreign aid after five or six years.

sistemin sürdürebilir hale getireceğini tahmin ediyoruz.

And for those of you who understand healthcare economics

Sağlık hizmetleri ekonomisinden anlayanlarınız için,

you know that all wealthy countries spend between nine and 11 percent of GDP

bildiğiniz gibi zengin ülkeler GSYH'lerinin yüzde 9 ila 11'ini sağlık hizmetlerine

on health care, except for the United States, we spend 16 --

ayırıyor, ABD hariç tabii, biz yüzde 16'sını ayırıyoruz --

but that's a story for another day.

bunu başka bir gün anlatırım.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

We're now working with Partners in Health and the Ministry of Health in Rwanda

Şu anda, Ruanda'da Partners in Health ve Ruanda Sağlık Bakanlığı, ayrıca

and our Foundation folks to scale this system up.

bizim Vakıf mensuplarımızla bu sistemi genele yaymak için çalışıyoruz.

We're also beginning to do this in Malawi and Lesotho.

Aynı çalışmalara Malavi ile Lesotho'da da başlıyoruz.

And we have similar projects in Tanzania, Mozambique,

Tanzanya, Mozambik, Kenya ve Etiyopya'da da

Kenya and Ethiopia with other partners trying to achieve the same thing:

diğer ortaklarımızla, aynı hedeflere ulaşmak için, en fazla sayıda hayatı,

to save as many lives as quickly as we can,

en kısa sürede kurtarmak için benzer projeler üretiyoruz.

but to do it in a systematic way that can be implemented nationwide

Bu projeleri ülke çapında uygulanabilecek sistematik bir biçimde,

and then with a model that can be implemented in any country in the world.

ve dünyanın her yerinde uygulanabilir bir model ile gerçekleştirmeyi amaçlıyoruz.

We need initial upfront investment to train doctors, nurses,

Ülkenin her yerinde doktorlar, hemşireler, sağlık yöneticileri ve

health administration and community health workers throughout the country,

toplum sağlığı çalışanları yetiştirmek için ilk önce net bir yatırım ile

to set up the information technology, the solar energy,

bilgi teknolojilerinin, güneş enerjisi sistemlerinin,

the water and sanitation, the transportation infrastructure.

su ve sıhhi tesisat ile ulaşım altyapısının kurulması gerekiyor.

But over a five- to 10-year period,

Ancak, beş ila on yıllık bir süreçte

we will take down the need for outside assistance

dış yardım ihtiyacını aşama aşama azaltarak,

and eventually it will be phased out.

en sonunda yok edeceğiz.

My wish is that TED assist us in our work and help us to build

Benim dileğim; TED'in çalışmalarımızı desteklemesi ve

a high-quality rural health system in a poor country, Rwanda,

Afrika için, aslında bakarsanız dünyanın herhangi bir yerindeki,

that can be a model for Africa,

herhangi bir yoksul ülke için model olabilecek,

and indeed, for any poor country anywhere in the world.

Ruanda'da yüksek kalitede bir kırsal sağlık sistemi kurmamıza yardım etmesidir.

My belief is that this will help us to build a more integrated world

İnanıyorum ki böylelikle daha çok ortağın, daha az teröristin olduğu,

with more partners and fewer terrorists,

daha fazla üretken insana karşı daha az kindarın barındığı

with more productive citizens and fewer haters,

bütünleşmiş bir dünya; çocuklarımızın ve torunlarımızın

a place we'd all want our kids and our grandchildren to grow up in.

içinde büyümesini isteyeceğimiz bir yer yaratmamıza yardım edecektir.

It has been an honor for me, particularly, to work in Rwanda

Özellikle Ruanda'da çalışmak benim için bir onurdu,

where we also have a major economic development project

burada, İskoçyalı hayırsever, Sir Ton Hunter ile ortaklaşa yürüttüğümüz

in partnership with Sir Tom Hunter, the Scottish philanthropist,

büyük çaplı bir ekonomik kalkınma projemiz de var. Bu proje ile,

where last year we, using the same thing with AIDS drugs,

geçtiğimiz yıl, AIDS ilaçlarında uyguladığımız yöntemi kullanarak,

cut the cost of fertilizer and the interest rates on microcredit loans by 30 percent

gübre maliyetlerini ve mikrokredilerin faiz oranlarını yüzde 30 düşürdük,

and achieved three- to four-hundred percent increases

neticede çiftçilerin hasat miktarını yüzde üç ila dört

in crop yields with the farmers.

oranında arttırmayı başardık.

These people have been through a lot and none of us, most of all me,

Bu insanlar çok şey görüp geçirmişler ve hiçbirimiz, özellikle de ben,

helped them when they were on the verge of destroying each other.

onlar birbirlerini yok etmenin eşiğine geldiklerinde yardım elini uzatmadık.

We're undoing that now, and they are so over it and so into their future.

Şimdi hatamızı telafi ediyoruz, hem onlar da bunları aşıp geleceğe odaklanıyorlar.

We're doing this in an environmentally responsible way.

Çalışmalarımızı çevre bilinci ile gerçekleştiriyoruz.

I'm doing my best to convince them not to run the electric grid

Halkın yüzde 35'inin erişimin olmadığı elektrik kaynağını değil

to the 35 percent of the people that have no access,

temiz enerji kaynaklarını tercih etmelerini ve sorumlu

but to do it with clean energy. To have responsible reforestation projects,

yeniden ağaçlandırma projeleri hazırlamaları için elimden geleni yapıyorum.

the Rwandans, interestingly enough, have been quite good, Mr. Wilson,

Sayın Wilson, ilginçtir, Ruandalılar üst toprak tabakasını koruma konusunda

in preserving their topsoil.

gayet başarılı oldular.

There's a couple of guys from southern farming families --

Güneydeki çiftçi ailelerinden birkaç kişi tanıyorum --

the first thing I did when I went out to this place

oraya gittiğimde yaptığım ilk şey, dizlerimin üstünde

was to get down on my hands and knees and dig in the dirt

yere çöküp ellerimle toprağı kazarak, toprağı nasıl

and see what they'd done with it.

değerlendirdiklerini görmek oldu.

We have a chance here to prove that a country

Burada, kendisini yok edercesine katliamdan geçirmiş bir

that almost slaughtered itself out of existence

ülkenin uzlaşma sağlayabileceğini, düzenini yeniden

can practice reconciliation, reorganize itself, focus on tomorrow

kurarak yarınlara odaklanabileceğini ve asgari dış yardım ile

and provide comprehensive, quality health care with minimal outside help.

kapsamlı ve kaliteli sağlık hizmetleri sunabileceğini kanıtlamak için fırsatımız var.

I am grateful for this prize, and I will use it to that end.

Bu ödül için minnettarım, ve ödülü bu amaçla kullanacağım.

We could use some more help to do this,

Bunun için, biraz daha yardım alabiliriz fakat

but think of what it would mean if we could have a world-class health system

Ruanda'da -- kişi başına düşen günlük gelirin bir doların altında olduğu bir yerde,

in Rwanda -- in a country with a less-than-one-dollar-a-day-per-capita income,

dünya standartlarında bir sağlık sisteminin kurulması ne demektir bir düşünün.

one that could save hundreds of millions of lives

Böyle bir sistem, benzer durumdaki bütün ülkelerde uygulanırsa,

over the next decade if applied to every similarly situated country on Earth.

önümüzdeki on yıllık süreçte yüz milyonlarca hayat kurtarılabilir.

It's worth a try and I believe it would succeed.

Denemeye değer ve ben başarılı olacağına inanıyorum.

Thank you and God bless you.

Teşekkür ederim, Tanrı sizi korusun.

(Applause)

(Alkışlar)