Paul Pholeros: How to reduce poverty? Fix homes

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Çeviri: Yunus ASIK Gözden geçirme: Meral Öztürk

The idea of eliminating poverty is a great goal.

Yoksulluğu yok etme fikri harika bir hedef.

I don't think anyone in this room would disagree.

Bu odadaki kimsenin karşıt fikirde olacağını düşünmüyorum.

What worries me is when politicians with money

Beni endişelendiren şey, parası olan politikacılar

and charismatic rock stars --

ve karizmatik rock yıldızları

(Laughter)

(Gülüşmeler)

use the words,

bu kelimeleri kullandığında,

" ... it all just sounds so, so simple."

"...her şeyin çok çok kolay gibi gözükmesi."

Now, I've got no bucket of money today

Bugün yanımda hiç param yok

and I've got no policy to release,

ve yayımlayacağım bir politikam yok

and I certainly haven't got a guitar.

ve kesinlikle bir gitarım da yok.

I'll leave that to others.

Bunu başkalarına bırakıyorum.

But I do have an idea,

Ama bir fikrim var

and that idea is called Housing for Health.

ve bu fikrin adı "Sağlık için Konut."

Housing for Health works with poor people.

Sağlık için Konut, fakir insanlar için çalışır.

It works in the places where they live,

Onların yaşadığı yerlerde çalışır

and the work is done to improve their health.

ve bu iş onların sağlığını iyileştirmek için yapılır.

Over the last 28 years,

Son 28 senede,

this tough, grinding, dirty work

bu zor, ezici, pis iş

has been done by literally thousands of people around Australia

kelimenin tam anlamıyla binlerce kişi tarafından

Avustralya çevresinde ve son zamanlarda da deniz aşırı yerlerde yapıldı.

and, more recently, overseas,

and their work has proven

Onların bu çabası, odaklanmış tasarımın

that focused design can improve even the poorest living environments.

en fakir yaşam alanını bile iyileştirebileceğini kanıtladı.

It can improve health

Bu çaba sağlığı iyileştirebilir

and it can play a part in reducing, if not eliminating, poverty.

ve tamamen yok etmese bile yoksulluğu azaltmakta rol oynayabilir.

I'm going to start where the story began --

Hikâyeyi anlatmaya 1985'de hikâyenin başladığı yerden,

1985, in Central Australia.

Orta Avustralya'dan başlayacağım.

A man called Yami Lester, an Aboriginal man,

Yami Lester adında Aborijin bir adam,

was running a health service.

sağlık hizmeti vermekteydi.

Eighty percent of what walked in the door, in terms of illness,

Kapıdan içeri girenlerin %80'inin

was infectious disease --

bulaşıcı bir hastalığı vardı.

third world, developing world infectious disease,

Gelişmekte olan üçüncü dünya ülkelerindeki

caused by a poor living environment.

fakir yaşam alanlarının neden olduğu bulaşıcı hastalıklar.

Yami assembled a team in Alice Springs.

Yami, Alice Springs'de bir ekip topladı.

He got a medical doctor.

Ekipte, bu projede çalışacak bir hekim,

He got an environmental health guy.

çevre sağlığıyla ilgilenen birisi

And he hand-selected a team of local Aboriginal people

ve kendi elleriyle seçtiği bir grup yerli Aborijin vardı.

to work on this project.

Yami told us at that first meeting,

Yami, bize ilk toplantıda hiç para olmadığını söyledi.

"There's no money," -- always a good start --

-- her zaman iyi bir başlangıç --

" ... no money, you have six months,

"...para yok, altı ayınız var

and I want you to start on a project --" which, in his language,

ve bir projeye başlamanızı istiyorum --" onun dilinde

he called "Uwankara Palyanku Kanyintjaku,"

"Uwankara Palyanku Kanyintjaku".

which, translated, is "a plan to stop people getting sick" --

Tercümesi "İnsanların hasta olmasını engellemek için bir plan"

a profound brief.

olan derin bir özet.

That was our task.

Bu bizim görevimizdi.

First step, the medical doctor went away for about six months.

İlk adım olarak, hekim yaklaşık altı aylığına gitti.

And he worked on what were to become these nine health goals --

Dokuz sağlık hedefi üzerinde çalışmaya başladı.

what were we aiming at?

Hedefimiz neydi?

After six months of work, he came to my office

Altı ay sonra ofisime geldi

and presented me with those nine words on a piece of paper.

ve bana şu dokuz kelimeyi bir kâğıt parçası üstünde sundu.

[The 9 Healthy Living Practices: Washing, clothes, wastewater, nutrition, crowding,

[ 9 Sağlıklı Yaşam Uygulaması: Yıkanma, kıyafetler, atık su, beslenme, kalabalık,

hayvanlar, toz, sıcaklık, sakatlık ]

animals, dust, temperature, injury]

I was very unimpressed. Big ideas need big words,

Hiç etkilenmemiştim.

Büyük fikirlere büyük kelimeler gerekir

and preferably a lot of them.

ve tercihen bir sürü büyük kelime.

This didn't fit the bill.

Bu tam olmamıştı.

What I didn't see and what you can't see

Benim görmediğim ve sizin göremediğiniz ise,

was that he'd assembled thousands of pages

onun bu sağlık hedeflerini tespit etmek için

of local, national and international health research

resmi tamamlayan binlerce sayfa yerel, ulusal ve uluslararası

that filled out the picture as to why these were the health targets.

sağlık araştırması toplamış olduğuydu.

The pictures that came a bit later had a very simple reason.

Biraz sonra gelen resimlerin çok basit bir nedeni vardı.

The Aboriginal people who were our bosses and the senior people

Patronlarımız olan ve önde gelen Aborijinler

were most commonly illiterate,

genellikle okuma yazma bilmiyordu.

so the story had to be told in pictures

Bu yüzden hedeflerin ne olduğunun

of what these goals were.

resimlerle hikâye edilmesi gerekiyordu.

We worked with the community,

Biz toplumla çalışıyoruz,

not telling them what was going to happen

onlara anlamadıkları bir dilde

in a language they didn't understand.

ne olacağını anlatamayız.

So we had the goals and each one of these goals --

Böylece hedeflerimiz oldu ve her bir hedef

and I won't go through them all --

-- hepsinin üstünden geçmeyeceğim --

puts at the center the person and their health issue,

insanı ve onların sağlık meselesini merkeze koyar

and it then connects them

ve sonra onları,

to the bits of the physical environment that are actually needed

sağlıklı kalmaları için gerçekten ihtiyaçları olan

fiziksel çevrenin parçasına bağlar.

to keep their health good.

And the highest priority, you see on the screen,

En yüksek öncelik, ekranda görüyorsunuz,

is washing people once a day, particularly children.

insanları, özellikle çocukları günde bir kere yıkamaktır.

Şu an umuyorum ki çoğunuz şunu düşünüyorsunuz,

And I hope most of you are thinking,

"What? That sounds simple."

"Ne? Bu kolay gözüküyor."

Now, I'm going to ask you all a very personal question.

Şimdi hepinize çok kişisel bir soru soracağım.

This morning before you came,

Bu sabah buraya gelmeden önce,

who could have had a wash using a shower?

kim duş kullanarak yıkanabilirdi?

I'm not going to ask if you had a shower, because I'm too polite.

Yıkanıp yıkanmadığınızı sormayacak kadar kibarım.

That's it.

İşte bu.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

All right, I think it's fair to say

Pekâlâ, çoğunuzun bu sabah duş alabileceğini söylemek doğru olur.

most people here could have had a shower this morning.

I'm going to ask you to do some more work.

Sizden bir şey daha isteyeceğim.

I want you all to select one of the houses

Ekranda gördüğünüz 25 evden birini seçmenizi istiyorum.

of the 25 houses you see on the screen.

I want you to select one of them and note the position of that house

Bir evi seçmenizi ve pozisyonunu not etmenizi

and keep that in your head.

ve bunu aklınızda tutmanızı istiyorum.

Have you all got a house?

Hepiniz bir ev seçtiniz mi?

I'm going to ask you to live there for a few months,

Sizden orada birkaç ay yaşamanızı isteyeceğim.

so make sure you've got it right.

Ev, Batı Avustralya'nın kuzeybatısında, çok hoş bir yer.

It's in the northwest of Western Australia, very pleasant place.

OK. Let's see if your shower in that house is working.

Şimdi, o evdeki duşun çalışıp çalışmadığını görelim.

I hear some "Aw!" and I hear some "Ah!"

Bazı "Aa!" ve "Ah!"'lar duyuyorum.

If you get a green tick, your shower's working.

Eğer yeşil tik aldıysanız, duşunuz çalışıyor.

You and your kids are fine.

Siz ve çocuklarınız iyisiniz.

If you get a red cross,

Eğer kırmızı çarpı aldıysanız,

well, I've looked carefully around the room

aslında odaya dikkatlice baktım

and it's not going to make much difference to this crew.

ve bu durum, bu grup için çok büyük bir fark yaratmayacak.

Why? Because you're all too old.

Neden? Çünkü hepiniz çok yaşlısınız.

I know that's going to come as a shock to some of you, but you are.

Biliyorum ki bu bazılarınızı şoka sokacak ama yaşlısınız.

And before you get offended and leave,

Şimdi siz alınıp burayı terk etmeden önce

I've got to say that being too old,

buradaki herkesin bahsettiğim şey için çok yaşlı olduğunu söylemeliyim.

in this case, means that pretty much everyone in the room, I think,

is over five years of age.

Sanıyorum ki hepiniz 5 yaşından büyüksünüz.

We're really concerned with kids naught to five.

Biz asıl 0-5 yaş arası çocuklar için endişeleniyoruz.

And why?

Niçin?

Washing is the antidote to the sort of bugs,

Yıkamak, mikrop türlerinin panzehiridir,

the common infectious diseases of the eyes, the ears,

yaygın bulaşıcı göz, kulak, göğüs

the chest and the skin

ve deri hastalıklarına çaredir.

that, if they occur in the first five years of life,

Bu hastalıklar yaşamın ilk beş senesinde ortaya çıkarsa,

permanently damage those organs.

o organlara kalıcı olarak hasar verirler.

They leave a lifelong remnant.

Organlarda kalıcı izler bırakırlar.

That means that by the age of five,

Bu demek oluyor ki, beş yaş itibariyle

you can't see as well for the rest of your life.

hayatınızın kalanında iyi göremiyorsunuz.

You can't hear as well for the rest of your life.

Hayatınızın kalanında iyi duyamıyorsunuz.

You can't breathe as well.

Nefes dahi alamıyorsunuz.

You've lost a third of your lung capacity by the age of five.

5 yaşına kadar ciğer kapasitenizin 1/3'ünü kaybettiniz.

And even skin infection,

Başta büyük bir problem saymadığımız deri enfeksiyonunu bile,

which we originally thought wasn't that big a problem,

mild skin infections naught to five give you

0-5 yaş arası geçirilen hafif deri enfeksiyonları,

a greatly increased chance of renal failure,

böbrek yetmezliği ihtimalinizi fazlasıyla arttırır

needing dialysis at age 40.

ve 40 yaşında diyaliz gerektirir.

This is a big deal, so the ticks and crosses on the screen

Bu büyük bir olay, bu yüzden ekrandaki tikler ve çarpılar

are actually critical for young kids.

aslında küçük çocuklar için kritik.

Those ticks and crosses represent the 7,800 houses

Bu tikler ve çarpılar, bizim Avustralya'da ulusal olarak baktığımız 7800 evi

we've looked at nationally around Australia,

oransal olarak temsil ediyor.

the same proportion.

What you see on the screen --

Ekranda gördüklerinizin --

35 percent of those not-so-famous houses

çok tatmin edici olmayan evlerin %35'inde,

lived in by 50,000 indigenous people --

50.000 yerli insan yaşıyordu --

35 percent had a working shower.

%35'i çalışan bir duşa sahipti.

Ten percent of those same 7,800 houses had safe electrical systems.

Aynı 7800 evin %10'u güvenli elektrik sistemine sahipti

And 58 percent of those houses had a working toilet.

ve evlerin %58'i çalışan bir tuvalete sahipti.

These are by a simple, standard test.

Bunlara basit, standart testlerle bakıldı.

In the case of the shower:

Duş durumu için:

does it have hot and cold water, two taps that work,

Sıcak ve soğuk su var mı, iki musluk da çalışıyor mu,

a shower rose to get water onto your head or onto your body,

başınıza veya vücudunuza su dökecek bir duş başlığı var mı

and a drain that takes the water away?

ve suyun akabileceği bir gider var mı?

Not well-designed, not beautiful, not elegant --

İyi dizayn edilmiş, güzel, ya da zarif değil --

sadece işlevini yerine getiriyor.

just that they function.

And the same tests for the electrical system

Aynı testler elektrik sistemi ve

and the toilets.

tuvaletler için de geçerli.

Housing for Health projects aren't about measuring failure --

Sağlık için Konut projeleri kusurları ölçmekle alakalı değil.

they're actually about improving houses.

Projeler aslında evleri geliştirmekle alakalı.

We start on day one of every project.

Her projenin ilk gününde başlarız.

We've learned -- we don't make promises, we don't do reports.

Söz vermemeyi ve raporlamamayı öğrendik.

We arrive in the morning with tools, tons of equipment, trades,

Sabah aletlerle, bir sürü ekipmanla geliriz

ve ilk gün yerli bir takımı işe başlaması için eğitiriz.

and we train up a local team on the first day to start work.

By the evening of the first day,

İlk günün akşamına kadar,

a few houses in that community are better than when we started in the morning.

o topluluktaki birkaç ev sabah başladığımızdan daha iyidir.

That work continues for six to 12 months,

Bu iş, 6-12 ay arasında bir süre devam eder.

until all the houses are improved

Ta ki bütün evler geliştirilinceye kadar

and we've spent our budget of 7,500 dollars total per house.

ve ev başına toplam 7500 dolarlık bütçemizi harcayıncaya kadar.

That's our average budget.

Bu bizim ortalama bütçemiz.

At the end of six months to a year, we test every house again.

6 aydan 1 seneye kadar olan sürenin sonunda, bütün evleri tekrar test ederiz.

It's very easy to spend money.

Para harcamak çok kolaydır.

It's very difficult to improve

Bir evin bütün parçalarının

the function of all those parts of the house.

işlevini geliştirmek çok zordur.

And for a whole house, the nine healthy living practices,

Bütün bir ev için dokuz sağlık uygulaması adına

we test, check and fix 250 items in every house.

ev başına 250 parçayı test ediyoruz, tamir ediyoruz ve denetliyoruz.

And these are the results we can get with our 7,500 dollars.

Bunlar, 7500 dolarımızla varabildiğimiz sonuçlar.

We can get showers up to 86 percent working,

İşleyen duş yüzdesini %86'ya kadar çıkarabiliyoruz,

we can get electrical systems up to 77 percent working

işleyen elektrik sistemini %77'ye kadar çıkarıyoruz

and we can get 90 percent of toilets working

ve tuvaletlerin %90'ını işler hâle getirebiliyoruz bu 7500 evde.

in those 7,500 houses.

(Applause)

(Alkışlar)

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)

The teams do a great job, and that's their work.

Takım harika bir iş çıkarıyor ve bu onların başarısı.

I think there's an obvious question

Bence burada sizin düşündüğünüzü

that I hope you're thinking about.

umduğum bariz bir soru var.

Why do we have to do this work?

Bu işi neden yapmak zorundayız?

Why are the houses in such poor condition?

Evler neden bu kadar kötü koşullarda?

Seventy percent of the work we do is due to lack of routine maintenance --

Yaptığımız işin %70'i rutin onarım eksikliğinden kaynaklı,

the sort of things that happen in all our houses.

hepimizin evlerinde başımıza gelen şey: zamanla eskiyor evler.

Things wear out, should have been done by state government or local government,

Bu, devlet ya da yerel yönetim tarafından yapılmalı,

simply not done, the house doesn't work.

yapılmadığı zaman ev çalışmaz.

Twenty-one percent of the things we fix are due to faulty construction --

Tamir ettiğimiz şeylerin %21'i hatalı inşaattan kaynaklıydı.

literally things that are built upside down and back to front.

Düzenek resmen baş aşağı ve ileri geri yapılmıştı.

They don't work, we have to fix them.

Çalışamayacakları için tamir etmemiz gerekir.

And if you've lived in Australia in the last 30 years, the final cause --

Eğer son 30 yılda Avustralya'da yaşadıysanız,

son neden --bunu her zaman duyarsınız -- yerli insanların evleri tahrip etmesi.

you will have heard always that indigenous people trash houses.

It's one of the almost rock-solid pieces of evidence

Bu benim doğruluğuna dair hiçbir kanıt görmediğim

which I've never seen evidence for,

ama insanların doğruluğundan emin olduğu bir neden.

that's always reeled out as "That's the problem with indigenous housing."

"Yerliler evlerinin sorunu, bu tahribat" diye çekiliveriyorlar.

Well, nine percent of what we spend is damage,

Harcamalarımızın %9'u, yanlış kullanım

misuse or abuse of any sort.

ya da herhangi bir çeşit kötüye kullanım sonucu zarara gidiyor.

We argue strongly that the people living in the house

Biz, problemin evde yaşayan insanlar olmadığını şiddetle savunuyoruz.

are simply not the problem.

And we'll go a lot further than that;

Bundan çok daha ileri gidiyoruz.

the people living in the house are actually a major part of the solution.

Evde yaşayan insanlar aslında çözümün büyük bir parçası.

Seventy-five percent of our national team in Australia --

Avustralya'daki ulusal takımımızın %75'i --

over 75 at the minute --

şu anda %75'ten fazlası --

are actually local, indigenous people from the communities we work in.

aslında bizim çalıştığımız topluluklardaki yerel, yerli insanlar.

They do all aspects of the work.

İşin bütün kısımlarını yapıyorlar.

(Applause)

(Alkışlar)

In 2010, for example, there were 831,

Örneğin, 2010'da, 831 tane yerli

all over Australia, and the Torres Strait Islands,

Avustralya'nın her tarafında ve Torres Strait adalarında, eyaletlerde,

all states, working to improve the houses where they and their families live,

kendilerinin ve ailelerinin yaşadıkları yerlerde evleri geliştirmeye çalışıyordu

and that's an important thing.

ve bu önemli bir şey.

Our work's always had a focus on health.

Bizim işimiz her zaman sağlığa odaklanmıştır.

That's the key.

Bu kilit noktadır.

The developing world bug, trachoma, causes blindness.

Gelişen dünya mikrobu, trahom, körlüğe neden olur.

It's a developing-world illness,

Bu gelişmekte olan ülkelerde görülen bir hastalıktır.

and yet, the picture you see behind

Buna rağmen... gördüğünüz resim

is in an Aboriginal community in the late 1990s,

okul çağındaki çocukların %95'inin

where 95 percent of school-aged kids had active trachoma

gözlerine zarar veren aktif trahomlu olduğu 1990'ların sonunda

in their eyes, doing damage.

bir Aborijin topluluğu.

OK, what do we do?

Peki, biz ne yapıyoruz?

Well, first thing we do, we get showers working.

İlk yaptığımız şey duşları çalışır hâle getirmek.

Why? Because that flushes the bug out.

Neden? Çünkü bu mikrobu temizler.

We put washing facilities in the school as well,

Aynı zamanda okullara yıkanma tesisleri koyuyoruz

so kids can wash their faces many times during the day.

ki çocuklar yüzlerini gün içinde birçok kere yıkayabilsin.

We wash the bug out.

Mikrobu yıkayarak atıyoruz.

Second, the eye doctors tell us that dust scours the eye

İkinci olarak, göz doktoru toz gözü tahriş ettiği için

and lets the bug in quick.

mikrobun hızla yayılabildiğini söyledi.

So what do we do?

Ne yapmalı?

We call up the doctor of dust, and there is such a person.

Toz doktorunu aradık ve evet, öyle bir insan var.

He was loaned to us by a mining company.

Bize bir maden şirketi tarafından ödünç verildi.

He controls dust on mining company sites.

Maden sahalarındaki tozu kontrol ediyor.

And he came out and, within a day,

Doktor geldi ve bir gün içinde

bu tozun çoğunun yerle bir metre yukarısı arasında,

it worked out that most dust in this community

was within a meter of the ground, the wind-driven dust --

rüzgârla gelen toz olduğunu çözdü.

so he suggested making mounds to catch the dust

Tozun evlerin oraya gitmesini

ve çocukların gözlerini etkilemesini engellemek için

before it went into the house area and affected the eyes of kids.

toprak tepecikler yapmayı önerdi.

So we used dirt to stop dust.

Böylece tozu durdurmak için toprağı kullandık.

We did it. He provided us dust monitors.

Yaptık, bitti. Doktor bize toz monitörleri sağladı.

We tested and we reduced the dust.

Biz test ettik ve tozu azalttık.

Sonra bu mikroptan tümden kurtulmak istedik.

Then we wanted to get rid of the bug generally.

So how do we do that?

Peki bunu nasıl yapacağız?

Well, we call up the doctor of flies -- and, yes, there is a doctor of flies.

Sinek doktorunu aradık ve evet, bir sinek doktoru var.

As our Aboriginal mate said,

Aborijinli dostumuzun dediği gibi,

"You white fellows ought to get out more."

"Siz beyaz adamların daha çok dışarı çıkması lazım."

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And the doctor of flies very quickly determined

Sinek doktoru, çabucak mikrobu taşıyan

that there was one fly that carried the bug.

bir sinek türünü tespit etti.

He could give school kids in this community

Bu topluluktaki okul çocuklarına slaytta gördüğünüz

the beautiful fly trap you see above in the slide.

güzel sinek tuzağını verdi.

They could trap the flies, send them to him in Perth.

Çocuklar sinekleri yakalar ve Perth'de olan doktora yollayabilirdi.

When the bug was in the gut,

Mikrop sinekte olduğu zaman

he'd send back by return post some dung beetles.

doktor dönüş postasıyla biraz bok böceği yolladı.

The dung beetles ate the camel dung,

Bok böcekleri, deve dışkılarını yediği için

the flies died through lack of food,

sinekler besinsizlikten öldü

and trachoma dropped.

ve de trahom seviyesi düştü.

And over the year, trachoma dropped radically in this place, and stayed low.

Bir sene içerisinde

trahom, burada radikal bir düşüş yaşadı ve düşük kaldı.

We changed the environment, not just treated the eyes.

Biz çevreyi değiştirdik, sadece gözleri iyileştirmedik.

And finally, you get a good eye.

Sonunda iyi bir gözünüz oldu.

All these small health gains

Bütün bu küçük sağlık kazançları

and small pieces of the puzzle make a big difference.

ve yapbozun küçük parçaları büyük bir fark yaratır.

The New South Wales Department of Health,

Radikal bir kurum olan New South Wales Sağlık Departmanı,

that radical organization,

did an independent trial over three years

bizim kendi bölgelerinde

on senedir yaptığımız projelere bakmak için

to look at 10 years of the work we've been doing

üç sene süren bağımsız bir araştırma yaptı.

in these sorts of projects in New South Wales.

And they found a 40 percent reduction in hospital admissions

Sonuçları gösterdi ki

kötü çevre koşullarıyla oluşabilecek hastalıklardan dolayı

for the illnesses that you could attribute to the poor environment --

hastaneye yatışlarda %40 azalma olmuştu.

a 40 percent reduction.

%40 azalma.

(Applause)

(Alkışlar)

Just to show that the principles we've used in Australia

Avustralya'da uyguladığımız prensiplerin

can be used in other places,

başka yerlerde uygulanabileceğini göstermek için

I'm just going to go to one other place, and that's Nepal.

bir başka yere daha, Nepal'e gideceğim.

And what a beautiful place to go.

Gitmek için ne güzel bir yer.

We were asked by a small village of 600 people

600 kişilik küçük bir köy bizi çağırıp

to go in and make toilets where none existed.

olmayan tuvaletleri yapmamızı istedi.

Health was poor.

Sağlık durumu kötüydü.

We went in with no grand plan,

Biz oraya büyük bir planla,

no grand promises of a great program,

harika bir programın büyük sözleriyle gitmedik,

just the offer to build two toilets for two families.

sadece iki aile için iki tuvalet yapmayı teklif ettik.

It was during the design of the first toilet

İlk tuvaletin dizaynı sırasında,

that I went for lunch,

aile tarafından öğlen yemeğine

invited by the family into their main room of the house.

davet edildiğimde evlerinin ana odasına girdim.

It was choking with smoke.

Oda dumandan boğuluyordu.

People were cooking on their only fuel source, green timber.

İnsanlar tek yakıt kaynakları yeşil kalasla yemek pişiriyordu.

The smoke coming off that timber is choking,

Kalastan gelen duman boğucuydu

and in an enclosed house, you simply can't breathe.

ve kapalı bir evde adeta nefes alamıyordunuz.

Later we found the leading cause of illness and death

Daha sonra bu bölgede hastalık ve ölümlerin baş nedeninin

in this particular region is through respiratory failure.

solunum yetmezliği olduğunu öğrendik.

So all of a sudden, we had two problems.

Yani birdenbire iki problemimiz oldu.

We were there originally to look at toilets

Aslında tuvaletlere bakmak ve insan atığını temizlemeye gitmiştik.

and get human waste off the ground, that's fine.

But all of a sudden now there was a second problem:

Ama şimdi birdenbire ikinci bir problem vardı:

How do we actually get the smoke down?

Dumanı gerçekten nasıl düşürebiliriz?

So two problems, and design should be about more than one thing.

Yani iki problem ve dizayn birden fazla şey hakkında olması gerekiyordu.

Solution: Take human waste, take animal waste,

Çözüm: İnsan atığını al, hayvan atığını al,

put it into a chamber, out of that, extract biogas,

bunları bir odaya koy, onlardan biyogaz,

methane gas.

metan gazı üret.

The gas gives three to four hours cooking a day --

Bu gaz günde üç ile dört saate kadar pişirme zamanı sağlıyor--

clean, smokeless and free for the family.

temiz, dumansız ve aileler için bedava.

(Applause)

(Alkışlar)

I put it to you: is this eliminating poverty?

Size bırakıyorum: Bu yoksulluğu yok etmek mi?

And the answer from the Nepali team who's working at the minute would say,

Şu dakikada çalışan Nepalli takımdan gelecek cevap,

don't be ridiculous --

"Saçmalama,

we have three million more toilets to build

bu iddianın yanından bile geçmemiz için yapmamız gereken

before we can even make a stab at that claim.

üç milyon tuvalet daha var", demek olacaktır.

And I don't pretend anything else.

Öyle değilmiş gibi davranmıyorum.

But as we all sit here today,

Ama bugün burada oturduğumuz sırada

there are now over 100 toilets built

bahsettiğim köy ve yakınlarındaki bazı yerlerde

in this village and a couple nearby.

şu an 100'den çok tuvalet yapıldı.

Well over 1,000 people use those toilets.

1000 kişiden fazla insan o tuvaletleri kullanıyor.

Yami Lama, he's a young boy.

Yami Lama, genç bir çocuk.

He's got significantly less gut infection because he's now got toilets,

Mide enfeksiyonunda önemli bir azalma oldu, çünkü şimdi tuvaletleri var

and there isn't human waste on the ground.

ve yerlerde insan atıkları yok.

Kanji Maya, she's a mother, and a proud one.

Kanji Maya, gururlu bir anne.

She's probably right now cooking lunch for her family

Şu an büyük olasılıkla ailesi için

on biogas, smokeless fuel.

biyogazla, dumansız yakıtla, öğlen yemeği pişiriyor.

Her lungs have got better,

Ciğerlerinin durumu daha iyi ve zamanla daha da iyi olacak,

and they'll get better as time increases,

because she's not cooking in the same smoke.

çünkü aynı dumanda yemek pişirmiyor.

Surya takes the waste out of the biogas chamber

Surya, gazı bittiğinde, biyogaz odasından atıkları alıp

when it's shed the gas, he puts it on his crops.

ekinlerinin üzerine döküyor.

He's trebled his crop income,

Bu mahsulünü üç katına çıkardı,

more food for the family and more money for the family.

ailesi için daha fazla yemek ve daha fazla para demek bu.

And finally Bishnu, the leader of the team,

Son olarak ekip lideri Bishnu,

has now understood that not only have we built toilets,

sadece tuvalet inşa etmediğimizi anladı,

we've also built a team,

aynı zamanda bir ekip inşa ettik,

and that team is now working in two villages

bu ekip şu an iki köyde çalışıyor

where they're training up the next two villages

ve sonraki iki köye bu işi genişletmek için

to keep the work expanding.

eğitim veriyorlar.

And that, to me, is the key.

Benim için işin anahtarı bu.

(Applause)

(Alkışlar)

People are not the problem.

Problem insanlar değil.

We've never found that.

Hiçbir bulgumuz bu yönde değil.

The problem: poor living environment,

Problem, kötü yaşam ortamı,

poor housing and the bugs that do people harm.

kötü barınma ve mikropların insanlara verdiği zarar.

None of those are limited by geography, by skin color or by religion.

Bunların hiçbiri coğrafya, ten rengi ya da dinle sınırlı değildir.

None of them.

Hiçbiri.

The common link between all the work we've had to do

Tüm bu yapmak zorunda olduğumuz

is one thing, and that's poverty.

çalışmaların arasındaki ortak bağ, yoksulluktu.

Nelson Mandela said, in the mid-2000s, not too far from here,

2000'lerin ortalarında, buraya yakın bir yerde

he said that like slavery and apartheid, "Poverty is not natural.

Nelson Mandela demişti ki tıpkı kölelik ve ırk ayrımı gibi,

"Yoksulluk doğal değildir.

It is man-made and can be overcome and eradicated

İnsan yapımıdır ve insan eylemleriyle

by the actions of human beings."

üstesinden gelinip yok edilebilir."

I want to end by saying

Şunu söyleyerek bitirmek istiyorum,

it's been the actions of thousands of ordinary human beings

sıradan insanların yaptığı binlerce eylem,

doing -- I think -- extraordinary work,

bence olağanüstü çalışmalar,

that have actually improved health,

aslında sağlıkta iyileşme sağladı

and, maybe only in a small way, reduced poverty.

ve belki de birazcık da olsa yoksulluğu azalttı.

Thank you very much for your time.

Vaktinizi ayırdığınız için çok teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)