Ellen 't Hoen: Pool medical patents, save lives

Ellen 't Hoen: Tıbbi patentleri bir havuzda toplayın, hayat kurtarın

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Çeviri: Merve Ergünay Gözden geçirme: banu yobas

In 2002, a group of treatment activists met

2002 yılında bir grup tedavi eylemcisi,

to discuss the early development of the airplane.

uçağın ilk zamanlardaki gelişmesini tartışmak için toplandılar.

The Wright Brothers, in the beginning of the last century,

Wright kardeşler, son yüzyılın başında

had for the first time managed

ilk defa o aletlerden birini

to make one of those devices fly.

uçurabilmeyi başarmışlardı.

They also had taken out numerous patents

Aynı zamanda çok sayıda patenti de

on essential parts of the airplane.

uçağın temel kısımları için almışlardı.

They were not the only ones.

Bunu yapan sadece onlar değildi.

That was common practice in the industry,

Bu, sanayide yaygın bir uygulamaydı

and those who held patents on airplanes

ve uçaklar için patent sahibi olanlar

were defending them fiercely

onları ateşli bir biçimde savunuyor

and suing competitors left and right.

ve rakiplerine sağlı sollu dava açıyorlardı.

This actually wasn't so great for the development of the aviation industry,

Bu aslında havacılık sanayisinin gelişimi için çok da iyi olmamıştı

and this was at a time that in particular the U.S. government

ve tam da o vakitler özellikle A.B.D. hükümeti

was interested in ramping up

askeri uçakların üretimlerine

the production of military airplanes.

hız verilmesiyle ilgilenmekteydi.

So there was a bit of a conflict there.

Bu yüzden bir miktar anlaşmazlıklar oldu.

The U.S. government decided to take action,

A.B.D. hükümeti harekete geçmeye karar verdi

and forced those patent holders

ve o patent sahiplerini

to make their patents available to share with others

patentlerini ulaşılabilir yapıp diğerleriyle paylaşmak ve böylece

to enable the production of airplanes.

uçak üretiminin mümkün olmasını sağlamaları konusunda zorladı.

So what has this

Peki bütün bunların

got to do with this?

bununla ne ilgisi var?

In 2002, Nelson Otwoma, a Kenyan social scientist,

2002'de Nelson Otwoma, Kenyalı bir sosyal bilimci,

discovered he had HIV and needed access to treatment.

kendisinde HIV olduğunu keşfetti ve tedaviye ulaşması gerekti.

He was told that a cure did not exist.

Kendisine bunun çaresinin olmadığı söylendi.

AIDS, he heard, was lethal,

AIDS, duyduğuna göre ölümcüldü

and treatment was not offered. This was at a time

ve tedavi sunulmuyordu. O zamanlar,

that treatment actually existed in rich countries.

tedavinin zengin ülkelerde var olduğu zamanlardı.

AIDS had become a chronic disease.

AIDS kronik bir hastalık haline gelmişti.

People in our countries here in Europe, in North America,

İnsanlar burada Avrupa'daki ülkelerimizde, Kuzey Amerika'da

were living with HIV, healthy lives.

HIV ile sağlıklı hayatlar sürdürüyorlardı.

Not so for Nelson. He wasn't rich enough,

Nelson içinse böyle değildi. Yeterince zengin değildi,

and not so for his three-year-old son, who he discovered a year later

ve üç yaşındaki oğlu için de durum aynıydı, onun da bir yıl sonra

also had HIV.

HIV olduğunu fark etmişti.

Nelson decided to become a treatment activist

Nelson bir tedavi eylemcisi olmaya

and join up with other groups.

ve diğer gruplara katılmaya karar verdi.

In 2002, they were facing a different battle.

2002'de farklı bir savaşla karşı karşıyaydılar.

Prices for ARVs, the drugs needed to treat HIV,

ARVler, yani HIV için gerekli olan ilaçlar

cost about 12,000 [dollars] per patient per year.

hasta başına yıllık yaklaşık 12.000 dolar tutuyordu.

The patents on those drugs were held

Bu ilaçların patentleri ise

by a number of Western pharmaceutical companies

bir grup Batılı ilaç firmasının elindeydi

that were not necessarily willing

ve o onlar da bu patentleri ulaşılabilir

to make those patents available.

yapmak konusunda pek de gönüllü değillerdi.

When you have a patent, you can exclude

Elinizde patent olduğu zaman, sizden dışınızdaki herkesi

anyone else from making, from producing or making

bu ilaçları yapmaktan, üretmekten veya

low-cost versions, for example,

daha az maliyetlisini üretmekten örneğin,

available of those medications.

alıkoyabilirsiniz.

Clearly this led to patent wars breaking out

Şüphesiz bu patent savaşlarının

all over the globe.

tüm dünyada baş göstermesine sebep oldu.

Luckily, those patents did not exist everywhere.

Neyse ki bu patentler her yerde mevcut değillerdi.

There were countries that did not recognize

Bazı ülkeler ilaç sanayisindeki ürünlerin

pharmaceutical product patents, such as India,

patentlerini tanımıyorlardı, Hindistan gibi örneğin,

and Indian pharmaceutical companies

ve Hintli ilaç şirketleri

started to produce so-called generic versions,

bunların sözüm ona jenerik (patentsiz) olarak adlandırılan modellerini,

low-cost copies of antiretroviral medicines,

antiretrovial ilaçların düşük maliyetli kopyalarını üretmeye

and make them available in the developing world,

ve bunları gelişmekte olan ülkelerde ulaşılabilir yapmaya başladı,

and within a year the price had come down

ve bir yıl içinde ilacın fiyatı

from 10,000 dollars per patient per year

hasta başına yılda 10.000 dolardan

to 350 dollars per patient per year,

hasta başına yıllık 350 dolara düştü

and today that same triple pill cocktail

ve bugün aynı üçlü hap karışımını piyasada

is available for 60 dollars per patient per year,

hasta başına yıllık 60 dolara bulmak mümkün,

and of course that started to have an enormous effect

ve tabi ki bu da

on the number of people who could afford access

bu ilaçları almaya parası yetenlerin sayısını

to those medicines.

son derece muazzam biçimde etkiledi.

Treatment programs became possible,

Tedavi programları mümkün hale geldi,

funding became available, and the number of people

parasal kaynak sağlama mümkün oldu ve

on antiretroviral drugs started to increase very rapidly.

antiretroviral ilaç kullananların sayısı hızla artmaya başladı.

Today, eight million people

Bugün, sekiz milyon insanın

have access to antiretroviral drugs.

antiretroviral ilaçlara erişimi var.

Thirty-four million are infected with HIV.

34 milyon kişi HIV virüsü taşıyor.

Never has this number been so high,

Bu rakam hiç bu kadar yüksek olmamıştı,

but actually this is good news,

ama aslında bu iyi bir haber,

because what it means is people stop dying.

çünkü bu aynı zamanda insanların ölmediğini gösteriyor.

People who have access to these drugs stop dying.

Bu ilaçlara erişimi olan insanlar artık ölmüyorlar.

And there's something else.

Ve bir şey daha var.

They also stop passing on the virus.

Aynı zamanda artık virüsü de bulaştırmıyorlar.

This is fairly recent science that has shown that.

Bunu gösteren epey yakın zamanlı bir araştırma.

What that means is we have the tools

Bu da şu anlama geliyor ki, artık

to break the back of this epidemic.

bu salgının belini kırmak için araçlarımız var.

So what's the problem?

O zaman sorun ne?

Well, things have changed.

Sorun şu ki, birçok şey değişti.

First of all, the rules have changed.

Öncelikle kurallar değişti.

Today, all countries are obliged to provide

Bugün tüm ülkeler ilaçlara

patents for pharmaceuticals that last at least 20 years.

en az 20 yıllık patent sağlamakla yükümlüler.

This is as a result of the intellectual property rules

Bu da Dünya Ticaret Örgütü'ne ait

of the World Trade Organization.

fikri mülkiyet haklarının bir sonucu.

So what India did is no longer possible.

Bu yüzden Hindistan'ın yaptığı artık mümkün değil.

Second, the practice of patent-holding companies have changed.

İkinci olarak, patent sahibi şirketlerin uygulaması değişti.

Here you see the patent practices

Burada patent uygulamalarının

before the World Trade Organization's rules, before '95,

Dünya Ticaret Örgütü'nün kurallarının, 1995'ten önce,

before antiretroviral drugs.

antiretroviral ilaçlardan önceki durumunu görüyorsunuz.

This is what you see today,

Bu da bugün görmekte olduğunuz durum,

and this is in developing countries, so what that means is,

ve bu gelişmekte olan ülkelerde olan, yani bu şu anlama geliyor ki

unless we do something deliberate

eğer planlı olarak bir şeyler yapmazsak,

and unless we do something now,

ve eğer şimdi bir şey yapmazsak,

we will very soon be faced with another drug price crisis,

çok yakında yeni bir ilaç fiyatı kriziyle yüz yüze olacağız,

because new drugs are developed,

çünkü yeni ilaçlar geliştiriliyor,

new drugs go to market, but these medicines are patented

yeni ilaçlar satışa çıkıyor, ama bu ilaçlar

in a much wider range of countries.

çok daha yaygın bir alandaki ülkelerde patentli.

So unless we act, unless we do something today,

Bu yüzden harekete geçmezsek, bugün bir şeyler yapmazsak,

we will soon be faced [with] what some have termed

çok yakın bir zamanda, bazılarının tabiriyle

the treatment time bomb.

zaman ayarlı tedavi bombasıyla yüzleşeceğiz.

It isn't only the number of drugs that are patented.

Sorun sadece patentli ilaçların sayısı da değil.

There's something else that can really scare

Başka bir şey daha jenerik ilaç üreticilerini

generic manufacturers away.

gerçekten korkutabilir.

This shows you a patent landscape.

Bu, size bir patent haritası gösteriyor.

This is the landscape of one medicine.

Bu tek bir ilacın haritası.

So you can imagine that if you are a generic company

Yani fark edebileceğiniz gibi eğer patentsiz bir şirketseniz

about to decide whether to invest

ve bu ürünün gelişimine para yatırıp yatırmamak

in the development of this product, unless you know

konusunda karar vermek üzereyseniz, bu patentlere

that the licenses to these patents

yetki verilmesinin gerçekten mümkün

are actually going to be available,

olacağını kesin olarak bilmedikçe

you will probably choose to do something else.

muhtemelen başka bir şey yapmayı seçersiniz.

Again, deliberate action is needed.

Tekrar diyorum, planlı hareket gerekli.

So surely

Yani muhakkak

if a patent pool could be established

eğer bir patent havuzu

to ramp up the production of military airplanes,

askeri uçakların üretiminin hızlandırılması için kurulabiliyorsa,

we should be able to do something similar

biz de benzer bir şeyi

to tackle the HIV/AIDS epidemic.

HIV / AIDS salgınıyla başa çıkmak için kullanabiliriz.

And we did.

Ve kullandık da.

In 2010, UNITAID established the Medicines Patent Pool

2010 yılında UNITAID, İlaç Patent Havuzu'nu

for HIV.

HIV için kurdu.

And this is how it works:

Ve bu şu şekilde çalışıyor:

Patent holders, inventors

Patent sahipleri,

that develop new medicines

yeni ilaç geliştiren mucitler,

patent those inventions,

bu icatlar için patent alıyor

but make those patents available

ama bu patentleri

to the Medicines Patent Pool. The Medicines Patent Pool

İlaç Patent Havuzu'na erişilebilir kılıyorlar . İlaç Patent Havuzu da

then license those out to whoever needs access to those patents.

daha sonra bu patentlere erişime ihtiyacı olanları yetkilendiriyor.

That can be generic manufacturers.

Bu jenerik üreticiler olabilir.

It can also be not-for-profit drug development agencies,

Kar amacı gütmeyen ilaç geliştirme acentaları olabilir

for example.

örneğin.

Those manufacturers can then sell those medicines

Bu üreticiler daha sonra bu ilaçları

at much lower cost to people who need access to them,

daha düşük bir fiyata bunlara ihtiyacı olan insanlara,

to treatment programs that need access to them.

bunlara ihtiyacı olan tedavi programlarına satabilirler.

They pay royalties over the sales to the patent holders,

Satışların üzerinden patent sahiplerine telif ücreti ödüyorlar,

so they are remunerated for sharing their intellectual property.

böylece fikri mülkiyetlerini paylaşmalarının karşılığı bu şekilde ödeniyor.

There is one key difference

Bir kilit fark var

with the airplane patent pool.

uçak patent havuzuyla arasında.

The Medicines Patent Pool is a voluntary mechanism.

İlaç Patent Havuzu gönüllü bir mekanizma.

The airplane patent holders were not left a choice

Uçak patent sahiplerine patentleri için yetki vermek veya

whether they'd license their patents or not.

vermemek konusunda bir seçenek bırakılmamıştı.

They were forced to do so.

Bunu yapmaya mecbur bırakılmışlardı.

That is something that the Medicines Patent Pool cannot do.

Bu, İlaç Patent Havuzu'nun yapamayacağı bir şey.

It relies on the willingness of pharmaceutical companies

İlaç şirketlerinin gönüllülüğüne dayanarak

to license their patents and make them available

patentlere yetki veriyor ve bunları diğerlerinin

for others to use.

kullanımına açık hale getiriyor.

Today, Nelson Otwoma is healthy.

Bugün, Nelson Otwoma sağlıklı biri.

He has access to antiretroviral drugs.

Antiretrovial ilaçlara erişimi var.

His son will soon be 14 years old.

Oğlu yakında 14 yaşında olacak.

Nelson is a member of the expert advisory group

Nelson, İlaç Patent Havuzu'ndaki

of the Medicines Patent Pool,

uzman danışma grubunun bir üyesi,

and he told me not so long ago,

ve çok da uzak olmayan bir tarihte şöyle demişti;

"Ellen, we rely in Kenya and in many other countries

"Ellen, bizler Kenya'da ve diğer birçok ülkede

on the Medicines Patent Pool to make sure

İlaç Patent Havuzu'na, yeni başka ilaçların

that new medicines also become available to us,

bizim için ulaşılabilir olması ve yeni ilaçların

that new medicines, without delay, become available to us."

gecikme olmadan bizim için ulaşılabilir olması konusunda güveniyoruz."

And this is no longer fantasy.

Ve bu artık bir hayal değil.

Already, I'll give you an example.

Hatta size bir örnek vereceğim.

In August of this year, the United States drug agency

Bu yılın Ağustos ayında, Birleşik Devletler ilaç birimi

approved a new four-in-one AIDS medication.

yeni bir dördü bir arada AIDS ilacına onay verdi.

The company, Gilead, that holds the patents,

Patent sahibi şirket Gilead,

has licensed the intellectual property to the Medicines Patent Pool.

fikri mülkiyeti için İlaç Patent Havuzu'nu yetkilendirdi.

The pool is already working today, two months later,

Havuz bugün şimdiden çalışıyor, iki ay sonrasında

with generic manufacturers to make sure that this product

jenerik üreticiler bu ürünün

can go to market at low cost

ihtiyacın olduğu her yerde ve her zaman için

where and when it is needed. This is unprecedented.

satışa çıkabilmesini sağlıyorlar. Bu emsali olmayan bir olay.

This has never been done before.

Daha önce hiç yapılmamıştı.

The rule is about a 10-year delay for a new product

Kural, bir ürünün ortalama 10 yıllık gecikme sonrası gelişmekte olan

to go to market in developing countries, if at all.

ülkelerde satışa çıkması şeklindedir, ki o da satışa çıkarsa.

This has never been seen before.

Bu daha önce hiç görülmemişti.

Nelson's expectations are very high,

Nelson'ın beklentileri çok yüksek,

and quite rightly so. He and his son will need access

ve böyle olmakta haklı da. O ve oğlu,

to the next generation of antiretrovirals

antiretrovirallerin bir sonraki üretimine,

and the next, throughout their lifetime,

ve bir sonrakine ihtiyaç duyacaklar, ömürleri boyunca,

so that he and many others in Kenya and other countries

ki böylelikle o ve Kenya'daki, diğer ülkelerdeki başkaları da

can continue to live healthy, active lives.

sağlıklı, aktif hayatlarına devam edebilsinler.

Now we count on the willingness of drug companies

Şimdi bunun gerçekleşmesi için ilaç şirketlerinin

to make that happen. We count on those companies

istekliliğine güveniyoruz. Bu şirketlerin şunu

that understand that it is in the interest, not only in the interest

anlamalarını istiyoruz ki, bu olay sadece

of the global good, but also in their own interest,

evrensel yarar için değil, aynı zamanda kendi yararlarına,

to move from conflict to collaboration,

anlaşmazlıktan işbirliğine varabilmeleri için,

and through the Medicines Patent Pool they can make that happen.

ve İlaç Patent Havuzu sayesinde bunu gerçekleştirebilirler.

They can also choose not to do that,

İsterlerse böyle yapmamayı da tercih edebilirler,

but those that go down that road may end up

ama bu yoldan gidenler Wright kardeşlerin

in a similar situation the Wright brothers ended up with

geçen yüzyılda karşılaştıkları sorunla karşılabilirler

early last century, facing forcible measures

ve hükümet tarafından yapılan zorunlu tedbirlerle

by government. So they'd better jump now.

yüz yüze kalabilirler. Yani şimdiden atlasalar iyi olur.

Thank you. (Applause)

Teşekkür ederim. (Alkışlar)