Gary Greenberg: The beautiful nano details of our world

Gary Greenberg: Dünyamızın zarif nano detayları

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Çeviri: Meric Aydonat Gözden geçirme: ibrahim kuru

So I want to talk a little bit about seeing the world

Dünyayı tamamıyla eşsiz bir bakış açısından

from a totally unique point of view,

görmek hakkında konuşmak istiyorum biraz

and this world I'm going to talk about is the micro world.

ve hakkında konuşacağım bu dünya mikro-dünya

I've found, after doing this for many, many years,

Bunu çok uzun yıllar yaptıktan sonra keşfettim ki,

that there's a magical world behind reality.

gerçeğin arkasında sihirli bir dünya var.

And that can be seen directly through a microscope,

Ve bu dünya bir mikroskoptan direkt olarak görünebilmekte.

and I'm going to show you some of this today.

bugün size bunlardan bazılarını göstereceğim.

So let's start off looking at something rather not-so-small,

Çok da küçük olmayan bir şeye bakarak başlayalım,

something that we can see with our naked eye,

çıplak gözle görebileceğimiz bir şey ile,

and that's a bee. So when you look at this bee,

ve bu bir arı. Bu arıya baktığınız zaman,

it's about this size here, it's about a centimeter.

burada yaklaşık bu boyutta, yaklaşık 1 santim kadar.

But to really see the details of the bee, and really

Fakat arının detaylarını gerçekten görmek için ve gerçekten

appreciate what it is, you have to look a little bit closer.

taktir etmek için biraz daha yakından bakmanız gerekir.

So that's just the eye of the bee with a microscope,

Bu arının gözünün mikroskop ile görünümü

and now all of a sudden you can see that the bee has

ve şimdi bir de baktınız ki arının

thousands of individual eyes called ommatidia,

ommatidya adı verilen kendine özgü binlerce ayrı gözü var.

and they actually have sensory hairs in their eyes

Ve aslında gözlerinin içinde duyusal kıllara sahipler

so they know when they're right up close to something,

böylece bir şeyin hemen yakınında olduklarını biliyorlar.

because they can't see in stereo.

çünkü üç boyutlu göremiyorlar.

As we go smaller, here is a human hair.

Daha küçük resimlere geçersek, işte bir insan kılı.

A human hair is about the smallest thing that the eye can see.

Bir insan kılı gözün görebileceği en küçük şey kadardır.

It's about a tenth of a millimeter.

Bir milimetrenin onda biri kadardır.

And as we go smaller again,

Ve yine daha küçük bir resme bakarsak,

about ten times smaller than that, is a cell.

bundan 10 kat kadar daha küçük bir şeye, bir hücreye.

So you could fit 10 human cells

Yani, bir insan kılının çapına,

across the diameter of a human hair.

10 tane insan hücresi sığdırabilirsiniz.

So when we would look at cells, this is how I really got

Hücrelere baktığımızda, ben aslında biyolojiye ve bilime

involved in biology and science is by looking

bu şekilde bulaştım

at living cells in the microscope.

mikroskoptan canlı hücrelere bakarak.

When I first saw living cells in a microscope, I was

Mikroskopta canlı hücreleri ilk gördüğüm zaman,

absolutely enthralled and amazed at what they looked like.

tam anlamıyla büyülenmiştim ve neye benzediklerini görünce çok şaşırmıştım.

So if you look at the cell like that from the immune system,

Bağışıklık sisteminden bir hücreye böyle bakarsanız,

they're actually moving all over the place.

aslında onlar bir yere hareket ediyorlar.

This cell is looking for foreign objects,

Bu hücre yabancı nesneler arıyor,

bacteria, things that it can find.

bakteri, bulabileceği şeyler.

And it's looking around, and when it finds something,

Etrafına bakınıyor ve birşey bulduğu zaman

and recognizes it being foreign,

ve yabancı olduğunu fark ettiğinde,

it will actually engulf it and eat it.

o şeyi içine çekecek ve yiyecek.

So if you look right there, it finds that little bacterium,

Eğer tam şuraya bakarsanız, küçük bakteriyi buluyor

and it engulfs it and eats it.

ve içine çekip onu yiyor.

If you take some heart cells from an animal,

Eğer bir hayvandan kalp hücreleri alırsanız

and put it in a dish, they'll just sit there and beat.

ve onu bir petri kabına koyarsanız, orada öylece çalışmaya devam ederler.

That's their job. Every cell has a mission in life,

Onların işi bu. Hayatta her hücrenin bir görevi var

and these cells, the mission is

ve bu hücrelerin görevi

to move blood around our body.

vücudumuzda kanı dolaştırmak.

These next cells are nerve cells, and right now,

Sıradaki bu hücreler ise sinir hücreleri ve tam da şu anda,

as we see and understand what we're looking at,

gördüğümüz üzere, neye baktığımızı anlıyoruz,

our brains and our nerve cells are actually doing this

beyinlerimiz ve sinir hücrelerimiz aslında tam da şu anda bunu yapmakta.

right now. They're not just static. They're moving around

Durağan değiller. Etrafta hareket ediyorlar,

making new connections, and that's what happens when we learn.

yeni bağlantılar kuruyorlar ve öğrendiğimiz zaman olan şey de bu.

As you go farther down this scale here,

Bu ölçekten daha da aşağıya inerseniz,

that's a micron, or a micrometer, and we go

bu bir mikron, diğer bir deyişle bir mikrometre ve biz

all the way down to here to a nanometer

ta bir nanometreye ve angstroma kadar indik.

and an angstrom. Now, an angstrom is the size

Bir angstrom bir hidrojen atomunun

of the diameter of a hydrogen atom.

çapına eşittir.

That's how small that is.

O kadar küçüktür.

And microscopes that we have today can actually see

Günümüzde sahip olduğumuz mikroskoplar, aslında

individual atoms. So these are some pictures

tek tek atomları görebilmekte. Bunlar bu tek atomlara ait

of individual atoms. Each bump here is an individual atom.

bir kaç resim. Her çıkıntı tek bir atomu ifade ediyor.

This is a ring of cobalt atoms.

Bu kobalt atomlarının oluşturduğu bir halka.

So this whole world, the nano world, this area in here

Yani bu bütün dünyaya, buradaki bu alana

is called the nano world, and the nano world,

nano-dünya deniliyor ve nano-dünya,

the whole micro world that we see,

gördüğümüz tüm mikro-dünya

there's a nano world that is wrapped up within that, and

içinde sarılmış haldedir ve

the whole -- and that is the world of molecules and atoms.

bunlar molekül ve atomların dünyasıdır.

But I want to talk about this larger world,

Ama ben bu daha büyük dünya hakkında konuşmak istiyorum,

the world of the micro world.

mikro-dünya.

So if you were a little tiny bug living in a flower,

Eğer bir çiçekte yaşayan küçük bir böcek olsaydınız,

what would that flower look like, if the flower was this big?

bu çiçek neye benzerdi? Eğer çiçek bu kadar büyük olsaydı?

It wouldn't look or feel like anything that we see

Çiçeğe baktığımızda, gördüğümüz ya da dokunduğumuz

when we look at a flower. So if you look at this flower here,

hiç bir şeye benzemezdi. Eğer buradaki bu çiçeğe bakarsanız

and you're a little bug, if you're on that surface

ve siz küçük bir böcekseniz, bu çiçeğin şu yüzeyindeyseniz,

of that flower, that's what the terrain would look like.

yüzey bunun gibi görünürdü.

The petal of that flower looks like that, so the ant

Çiçeğin taç yaprakları böyle görünürdü, yani karınca

is kind of crawling over these objects, and if you look

bu nesnelerin üzerinde sürünmekte ve eğer bu bitkinin dişicik başına

a little bit closer at this stigma and the stamen here,

ve erkeklik organına biraz daha yakından bakarsanız,

this is the style of that flower, and you notice

bu çiçeğin tarzı bu ve fark edeceksiniz ki

that it's got these little -- these are like little jelly-like things

bu küçük- bizim mahmuz (çıkıntılar) dediğimiz

that are what are called spurs. These are nectar spurs.

jöle gibi şeylere sahip. Bunlar nektar (bitki özü) mahmuzları.

So this little ant that's crawling here, it's like

Bu küçük karınca burada sürünmekte,

it's in a little Willy Wonka land.

küçük bir Willy Wonka diyarında gibi.

It's like a little Disneyland for them. It's not like what we see.

Onlar için küçük bir Disneyland gibi. Bizim görüğümüz gibi değil.

These are little bits of individual grain of pollen

Bunlar küçük polen tanecikleri

there and there, and here is a --

orada, orada ve burada

what you see as one little yellow dot of pollen,

tek bir sarı polen tanesi olarak gördüğünüz şeye,

when you look in a microscope, it's actually made

mikroskoptan baktığınız zaman,

of thousands of little grains of pollen.

binlerce polen tanesinden yapıldığını anlarsınız.

So this, for example, when you see bees flying around

Örneğin bu, küçük bitkilerin etrafında uçuşan arıları

these little plants, and they're collecting pollen,

gördüğünüz zaman ve onlar polen topluyorlar,

those pollen grains that they're collecting, they pack

topladıkları bu küçük polen tanelerini

into their legs and they take it back to the hive,

bacaklarında biriktiriyorlar ve kovanlarına götürüyorlar.

and that's what makes the beehive,

Arı kovanını arı kovanı yapan şey de budur,

the wax in the beehive. And they're also collecting nectar,

arı kovanındaki balmumudur. Ve onlar aynı zamanda nektar da topluyorlar

and that's what makes the honey that we eat.

ve yediğimiz balı meydana getiren şey budur.

Here's a close-up picture, or this is actually a regular picture

İşte yakından çekilmiş bir fotoğraf ve bu da bir su sümbülünün

of a water hyacinth, and if you had really, really good vision,

sıradan bir resmi. Eğer çıplak göz ile çok ama çok iyi görme yetisine sahip olsaydınız,

with your naked eye, you'd see it about that well.

onu bu kadar iyi görebilirdiniz.

There's the stamen and the pistil. But look what the stamen

Bitkinin erkeklik organı ve dişi organı burada. Ama bakın erkeklik organı ve dişilik organı

and the pistil look like in a microscope. That's the stamen.

mikroskoptan nasıl görünüyorlar. Bu erkeklik organı.

So that's thousands of little grains of pollen there,

Orada binlerce küçük polen tanecikleri var

and there's the pistil there, and these are the little things

ve burada dişilik organı ve bunlar tüy adı verilen

called trichomes. And that's what makes the flower give

küçük şeyler. Ve çiçeğe kokusunu veren de budur

a fragrance, and plants actually communicate

ve bitkiler, kokuları aracılığıyla birbirleriyle

with one another through their fragrances.

iletişim kurarlar aslında.

I want to talk about something really ordinary,

Gerçekten sıradan bir şey ile ilgili konuşmak istiyorum,

just ordinary sand.

sadece sıradan kum.

I became interested in sand about 10 years ago,

Yaklaşık 10 yıl önce Maui'den gelen kumu ilk gördüğümde,

when I first saw sand from Maui,

kuma olan ilgim başladı

and in fact, this is a little bit of sand from Maui.

ve işin aslı, bu Maui'den gelen bir parça kum.

So sand is about a tenth of a millimeter in size.

Yani kum boyut olarak bir milimin onda biri kadardır.

Each sand grain is about a tenth of a millimeter in size.

Her bir kum tanesi, boyut olarak bir milimetrenin onda biri kadardır.

But when you look closer at this, look at what's there.

Ama buna yakından baktığınızda, bakın burada ne var.

It's really quite amazing. You have microshells there.

Gerçekten oldukça harika. Orada mikro kabuklar var.

You have things like coral.

Mercanımsı şeyler var.

You have fragments of other shells. You have olivine.

Diğer kabukların kokusu var. Olivin var.

You have bits of a volcano. There's a little bit

Volkan parçacıklar var. Şurada bir parça volkan var.

of a volcano there. You have tube worms.

Tüpsü solucanları var.

An amazing array of incredible things exist in sand.

Kumda, bir dizi inanılmaz şey bulunmakta.

And the reason that is, is because in a place like this island,

Sebebi de şu; bu ada gibi bir yerde,

a lot of the sand is made of biological material

kumun çoğu, biyolojik maddeden yapılır

because the reefs provide a place where all these

çünkü resifler, tüm bu mikroskobik hayvanların

microscopic animals or macroscopic animals grow,

büyüyebileceği bir ortam sağlıyor

and when they die, their shells and their teeth

ve öldüklerinde, hayvanların kabukları, dişleri

and their bones break up and they make grains of sand,

ve kemikleri parçalanıyor ve kum taneciklerini meydana getiriyor,

things like coral and so forth.

mercan ve benzeri şeyler.

So here's, for example, a picture of sand from Maui.

İşte burada, örneğin, Maui'deki kumun bir resmi.

This is from Lahaina,

Bu Lahaina'dan

and when we're walking along a beach, we're actually

ve sahil boyunca yürürken, biz aslında

walking along millions of years of biological and geological history.

milyonlarca yıllık biyolojik ve jeolojik tarih boyunca yürüyoruz.

We don't realize it, but it's actually a record

Bunun farkına varmıyoruz ama aslında bu tüm

of that entire ecology.

ekolojinin kaydıdır.

So here we see, for example, a sponge spicule,

İşte burada görüyoruz, örneğin, bir sünger spikülü,

two bits of coral here,

2 parça mercan burada,

that's a sea urchin spine. Really some amazing stuff.

bu bir deniz kestanesi dikeni. Gerçekten harika.

So when I first looked at this, I was -- I thought,

Buna ilk baktığımda -- düşündüm ki

gee, this is like a little treasure trove here.

Vay canına, burada küçük bir hazine yatıyor gibi.

I couldn't believe it, and I'd go around dissecting

İnanamadım, ve küçük parçacıkları

the little bits out and making photographs of them.

dikkatlice inceleyip, fotoğraflarını çekmek istedim.

Here's what most of the sand in our world looks like.

Dünyamızdaki kumun çoğunun görünümü böyle.

These are quartz crystals and feldspar,

Bunlar kuvars kristaller ve feldispatlar,

so most sand in the world on the mainland

dünyada anakara üzerindeki kumun çoğu

is made of quartz crystal and feldspar. It's the erosion of granite rock.

kuvars kristali ve feldispatlardan meydana gelmektedir. Bu granit kayalarının erozyonudur.

So mountains are built up, and they erode away by water

Yani, dağlar oluştu ve su, yağmur, buz

and rain and ice and so forth,

ve benzeri ile aşındı

and they become grains of sand.

ve kum tanecikleri haline geldi.

There's some sand that's really much more colorful.

Çok daha renkli bir takım kum var.

These are sand from near the Great Lakes,

Bunlar Büyük Göller yakınından alınan kumlar

and you can see that it's filled with minerals

ve pembe lal taşı ya da yeşil pistasit gibi mineraller

like pink garnet and green epidote, all kinds of amazing stuff,

ve her türlü şaşırtıcı şeylerle dolu olduğunu görebilirsiniz

and if you look at different sands from different places,

ve eğer farklı yerlerden farklı kumlara bakarsanız,

every single beach, every single place you look at sand,

her bir kumsalda, kuma baktığınız her bir yerde,

it's different. Here's from Big Sur, like they're little jewels.

kum farklıdır. İşte bu Big Sur'dan, küçük kıymetli taşlar gibiler.

There are places in Africa where they do the mining

Afrika'da değerli taş madenciliği yapılan yerler var.

of jewels, and you go to the sand where the rivers have

Kumu okyanusa götüren nehirlerin kumlarını görmek

the sand go down to the ocean, and it's like literally looking

kelimenin tam anlamıyla, çok küçük mücehverlere

at tiny jewels through the microscope.

mikroskoptan bakmaya benzer.

So every grain of sand is unique. Every beach is different.

Yani her bir kum tanesi eşsizdir. Her kumsal farklıdır.

Every single grain is different. There are no two grains

Her bir tanecik farklıdır. Dünyada birbirine benzeyen

of sand alike in the world.

iki kum tanesi yoktur.

Every grain of sand is coming somewhere and going somewhere.

Her bir kum tanesi bir yere geliyor ve bir yere gidiyor.

They're like a snapshot in time.

Zaman içindeki şipşak fotoğraflar gibiler.

Now sand is not only on Earth, but sand is

Kum sadece Dünya'da yok, kum tüm evrende

ubiquitous throughout the universe. In fact, outer space

her yerde var. Aslında, uzay boşluğu kum ile dolu

is filled with sand, and that sand comes together

ve bu kum gezegenlerimizi ve ayı oluşturmak için

to make our planets and the Moon.

bir araya gelmekte.

And you can see those in micrometeorites.

Bunları mikro meteroitlerde de görebilirsiniz.

This is some micrometeorites that the Army gave me,

Bu, ordunun bana verdiği bir kaç mikro meteroit.

and they get these out of the drinking wells in the South Pole.

Bunlar Güney Kutbunda içme suyu kuyularından çıkarılıyor.

And they're quite amazing-looking, and these are the

Oldukça muhteşem görünüşlüler ve bunlar da

tiny constituents that make up the world that we live in --

içinde yaşadığımız dünyayı - gezegenleri ve ayı

the planets and the Moon.

oluşturan küçük öğeler.

So NASA wanted me to take some pictures of Moon sand,

Nasa Ay'daki kumun resimlerini çekmemi istedi.

so they sent me sand from all the different landings

Bana, 40 yıl önceki Apollo görevinin farklı inişlerinden

of the Apollo missions that happened 40 years ago.

getirilen kumlar gönderdiler.

And I started taking pictures with my three-dimensional microscopes.

3 boyutlu mikroskoplarımla resimler çekmeye başladım.

This was the first picture I took. It was kind of amazing.

Bu çektiğim ilk resimdi. Bu muhteşemdi.

I thought it looked kind of a little bit like the Moon, which is sort of interesting.

Birazcık da olsa Ay'a benzediğini düşündüm ki bu çok ilginçti.

Now, the way my microscopes work is, normally

Şimdi, mikroskoplarımın çalışma şekli şöyle; normalde

in a microscope you can see very little at one time,

mikroskoptan tek seferde aldığınız görüntü ile çok az görebilirsiniz,

so what you have to do is you have to refocus the microscope,

yapmanız gereken şey, mikroskobu tekrar odaklamaktır,

keep taking pictures, and then I have a computer program

resim çekmeye devam edin ve daha sonra bütün bu resimleri

that puts all those pictures together

birleştirerek tek bir resim haline getiren bir bilgisayar programı var,

into one picture so you can see actually what it looks like,

böylece neye benzediğini görebilirsiniz

and I do that in 3D. So there, you can see,

ve ben bunu 3 boyutlu yapıyorum. İşte orada, görebilirsiniz,

is a left-eye view. There's a right-eye view.

sol göz bakışı. Burada bir sağ göz bakışı var.

So sort of left-eye view, right-eye view.

Bir çeşit sol göz, sağ göz bakışı.

Now something's interesting here. This looks very different

Şimdi burada bir şey ilginç. Bu, Dünya'da gördüğüm

than any sand on Earth that I've ever seen, and I've

her kumdan çok daha farklı görünmekte

seen a lot of sand on Earth, believe me. (Laughter)

ve ben Dünya'da çok kum gördüm. İnanın bana. (Kahkahalar)

Look at this hole in the middle. That hole was caused

Ortadaki bu deliğe bakın. Bu deliğe aya çarpan bir

by a micrometeorite hitting the Moon.

mikro meteorit neden olmuştur.

Now, the Moon has no atmosphere, so micrometeorites

Ay'da hiç atmosfer yok. Yani mikro meteoritler

come in continuously, and the whole surface of the Moon

devamlı olarak gelmekte ve şimdi Ay'ın bütün yüzeyi

is covered with powder now, because for four billion years

toz ile kaplı çünkü 4 milyar yıl boyunca,

it's been bombarded by micrometeorites,

mikro meteoritler tarafından bombardımana uğradı

and when micrometeorites come in at about

ve mikro meteoritler saatte yaklaşık 30 ile 90.000 kilometre ile

20 to 60,000 miles an hour, they vaporize on contact.

gelerek her hangi bir şeye temas ettiklerinde buharlaşırlar.

And you can see here that that is --

Burada görebilirsiniz ki,

that's sort of vaporized, and that material is holding this

bu bir şekilde buharlaşmış, şu madde

little clump of little sand grains together.

bu küçük kum tanecikleri yığınını bir arada tutuyor.

This is a very small grain of sand, this whole thing.

Tüm bu gördüğünüz çok küçük bir kum tanesi.

And that's called a ring agglutinate.

Buna yapışkan çemberi denilmekte.

And many of the grains of sand on the Moon look like that,

Ay'daki kum tanelerinin çoğu bunun gibi görünmekte

and you'd never find that on Earth.

ve bunu Dünya'da asla bulamazsınız.

Most of the sand on the Moon,

Ay'daki kumun çoğu özellikle

especially -- and you know when you look at the Moon,

ve aya baktığınızda bilirsiniz,

there's the dark areas and the light areas. The dark areas

karanlık alanlar ve aydınlık alanlar vardır. Karanlık alanlar,

are lava flows. They're basaltic lava flows,

lav akıntılarıdır. Bazaltik lav akıntılarıdır

and that's what this sand looks like, very similar

ve bu kum ona benziyor, Haleakala'da görebileceğiniz

to the sand that you would see in Haleakala.

kuma çok benzer.

Other sands, when these micrometeorites come in,

Diğer kumlar, bu mikro meteoritler geldiğinde,

they vaporize and they make these fountains,

buharlaşırlar, ve bu fıskiyeleri oluştururlar.

these microscopic fountains that go up into the --

Bu mikroskobik fıskiyeler, yukarıya giden--

I was going to say "up into the air," but there is no air --

"havaya giden" diyecektim, ama hiç hava yok

goes sort of up, and these microscopic glass beads

bir şekilde yukarıya gider ve hemen bu çok küçük

are formed instantly, and they harden, and by the time

cam boncuklar oluşur ve katılaşırlar ve zamanla

they fall down back to the surface of the Moon,

Ay'ın yüzeyine tekrar düşerler

they have these beautiful colored glass spherules.

çok güzel renkli cam küreleri var.

And these are actually microscopic;

Ve bunlar aslında çok küçükler;

you need a microscope to see these.

bunları görmek için bir mikroskoba ihtiyacınız var.

Now here's a grain of sand that is from the Moon,

İşte burada, Ay'dan gelen bir kum tanesi var

and you can see that the entire

ve bütün kristal yapının hala

crystal structure is still there.

orada olduğunu görebilirsiniz.

This grain of sand is probably about

Bu kum tanesi, muhtemelen yaklaşık

three and a half or four billion years old,

3.5 ya da 4 milyar yıllık

and it's never eroded away like the way we have sand

ve Dünyamızdaki kumun su, düşme ya da hava

on Earth erodes away because of water and tumbling,

ve benzeri şeyler yüzünden aşındığı gibi hiç aşınmamış.

air, and so forth. All you can see is a little bit of erosion

Tüm görebildiğiniz, şurada güneş tarafından oluşmuş

down here by the Sun, has these solar storms,

küçük bir erozyon (güneş fırtınaları) ve bu erozyon

and that's erosion by solar radiation.

güneşteki radyasyon yüzünden olmuş.

So what I've been trying to tell you today is

Bugün size anlatmaya çalıştığım şey,

things even as ordinary as a grain of sand

bir kum tanesi kadar sıradan şeyler bile, daha yakından

can be truly extraordinary if you look closely

ve daha farklı ve yeni bir bakış açısından bakarsanız

and if you look from a different and a new point of view.

gerçekten de sıra dışı olabilir.

I think that this was best put by William Blake when he said,

Bence William Blake bunu şu sözleriyle en iyi şekilde dile getirmiştir:

"To see a world in a grain of sand

"Bir kum tanesinde bir dünya,

and a heaven in a wild flower,

ve bir kır çiçeğinde bir cenneti görmek için,

hold infinity in the palm of your hand,

sonsuzluğu avcunuzun içinde

and eternity in an hour."

ve ebediyeti bir saatin içinde tutun."

Thank you. (Applause)

Teşekkürler. (Alkışlar)