The spellbinding art of human anatomy | Vanessa Ruiz

122,060 views ・ 2016-09-19

TED


Videoyu oynatmak için lütfen aşağıdaki İngilizce altyazılara çift tıklayınız.

Çeviri: Sueda Bingol Gözden geçirme: Yunus ASIK
00:13
As a lover of human anatomy,
0
13120
2416
Bir insan anatomisi hayranı olarak,
00:15
I'm so excited that we're finally putting our bodies at the center of focus.
1
15560
4016
vücutlarımızı sonunda dikkat odağı haline getirdiğimiz için çok heyecanlıyım.
00:19
Through practices such as preventive medicine,
2
19600
2576
Koruyucu hekimlik, hasta güçlendirme,
00:22
patient empowerment
3
22200
1456
öz izleme gibi
00:23
and self-monitoring --
4
23680
1576
bazı uygulamalarla beraber
00:25
down to now obsessing over every single step we take in a day.
5
25280
4536
attığımız her adımı dikkate alıyoruz.
00:29
All of this works to promote
6
29840
1616
Bu çalışmaların hepsi biz ve vücudumuz arasında
00:31
a healthy connection between ourselves and our bodies.
7
31480
3760
sağlıklı bir bağ kurabilmek için.
00:37
Despite all this focus on the healthy self,
8
37640
3376
Sağlıklı olmaya bu kadar odaklanmamıza rağmen,
00:41
general public knowledge of the anatomical self is lacking.
9
41040
3840
toplumun anatomik bilgi düzeyi zayıf.
00:45
Many people don't know the location of their vital organs,
10
45800
2715
Birçok insan, hayati organların yerlerini
00:48
or even how they function.
11
48539
1757
hatta nasıl çalıştıklarını bile bilmiyor.
00:50
And that's because human anatomy
12
50320
2456
Bunun nedeni ise, insan anatomisinin zor
00:52
is a difficult and time-intensive subject to learn.
13
52800
3200
ve yoğun zaman gerektiren bir konu olması.
00:56
How many of you here made it through anatomy?
14
56720
2120
Burada kaçınız anatominin üstesinden gelebildi?
00:59
Wow, good --
15
59880
1216
Vay, güzel --
01:01
most of you are in medicine.
16
61120
1360
çoğunuz tıbba ilgili.
01:03
I, like you, spent countless hours memorizing hundreds of structures.
17
63480
4760
Ben de tıpkı sizin gibi, sayısız saatimi yüzlerce yapıyı ezberlemek için harcadım.
01:09
Something no student of anatomy could do without the help of visuals.
18
69000
5440
Anatomi öğrencisi görsellerden yardım almadan bir şey yapamazdı.
01:15
Because at the end of the day,
19
75480
1456
Çünkü günün sonunda,
01:16
whether you remember every little structure or not,
20
76959
2657
Her bir minik yapıyı hatırlasanız da hatırlamasanız da,
01:19
these medical illustrations are what makes studying anatomy so intriguing.
21
79640
4576
anatomi çalışmayı ilgi çekici yapan şey bu tıbbi çizimler.
01:24
In looking at them,
22
84240
1456
Çünkü onlara bakarak
01:25
we're actually viewing a manual of our very selves.
23
85720
3240
aslında kendimizin kılavuzunu incelemiş oluyoruz.
01:30
But what happens when we're done studying?
24
90280
2000
Peki çalışmayı bitirdiğimizde ne oluyor?
01:32
These beautiful illustrations are then shut back
25
92960
3016
O güzel çizimler bir ders kitabının arasında
01:36
into the pages of a medical textbook,
26
96000
1976
ya da bir uygulamada
terk edilip,
01:38
or an app,
27
98000
1216
sadece ihtiyaç olduğunda tekrar bakılıyor.
01:39
referenced only when needed.
28
99240
1360
01:41
And for the public,
29
101320
1336
Tıbbi çizimler,
01:42
medical illustrations may only be encountered passively
30
102680
2856
toplumun karşısına sadece bir muayenehanenin
01:45
on the walls of a doctor's office.
31
105560
1640
duvarında çıkıyor.
01:48
From the beginnings of modern medicine,
32
108280
2136
Modern tıbbın başlangıcından itibaren
01:50
medical illustration,
33
110440
1296
tıbbi çizim
01:51
and therefore anatomy,
34
111760
1576
ve anatomi
01:53
have existed primarily within the realm of medical education.
35
113360
3880
öncelikle tıbbi alanlar içerisinde var olmuştur.
01:58
Yet there's something fascinating happening right now.
36
118400
3096
Ama şimdi müthiş bir şey gerçekleşiyor.
02:01
Artists are breaking anatomy out of the confines of the medical world
37
121520
3496
Sanatçılar anatomiyi tıp dünyasının sınırlarından kurtarıp
02:05
and are thrusting it into the public space.
38
125040
2200
toplum içine itiyor.
02:07
For the past nine years, I have been cataloguing and sharing
39
127920
2856
Son dokuz yıldır bu anatomik sanattaki artışı
02:10
this rise in anatomical art with the public --
40
130800
2496
listeleyip halk ile paylaşıyorum --
02:13
all from my perspective as a medical illustrator.
41
133320
2800
tıbbi bir çizer olarak benim açımdan.
02:17
But before I get into showing you how artists are reclaiming anatomy today,
42
137240
4576
Bugün sanatçıların anatomiyi nasıl geri kazandığına geçmeden önce,
02:21
it's important to understand how art influenced anatomy in the past.
43
141840
4360
geçmişte sanatın anatomiyi nasıl etkilediğini anlamak önemli.
Şu an, anatomi kendi doğası gereğince görsele dayalı bir bilim
02:27
Now, anatomy is by its very nature a visual science,
44
147080
2896
02:30
and the first anatomists to understand this lived during the Renaissance.
45
150000
3680
ve bunu anlayan ilk anatomistler, Rönesans döneminde yaşamış.
02:34
They relied on artists
46
154360
1976
Keşiflerini halka aktarmak için
02:36
to help advertise their discoveries to their peers in the public.
47
156360
3480
sanatçılara başvurmuşlar.
02:40
And this drive to not only teach but also to entertain
48
160680
4520
Bu hem eğitme hem de eğlendirme çabası
02:45
resulted in some of the strangest anatomical illustrations.
49
165960
4520
bazı çok ilginç anatomik çizimlerle sonuçlanmış.
02:51
Anatomy was caught in a struggle between science, art and culture
50
171960
4176
Anatomi, bilim ve sanat arasında
02:56
that lasted for over 500 years.
51
176160
2800
500 yıl boyunca gidip gelmiş.
03:01
Artists rendered dissected cadavers as alive,
52
181200
5656
Sanatçılar, parçalanmış kadavralara
03:06
posed in these humorous anatomical stripteases.
53
186880
2680
böyle komik şekillerde hayat vermişler.
03:10
Imagine seeing that in your textbooks today.
54
190320
2080
Bunları bugün ders kitaplarınızda gördüğünüzü hayal edin.
03:14
They also showed them as very much dead --
55
194080
2640
Büyük oranda ölü, istemsizce derileri soyulmuş
03:17
unwillingly stripped of their skin.
56
197880
1800
halleri de gösterilmiş.
03:21
Disembodied limbs were often posed in literal still lives.
57
201800
4760
Bazen gövdeden ayrılmış uzuvlar canlı gibi yerleştirilmiş.
03:28
And some illustrations even included pop culture references.
58
208520
4136
Bazı çizimler popüler kültüre bile atıfta bulunmuş.
03:32
This is Clara,
59
212680
1296
Bu Clara,
03:34
a famous rhinoceros that was traveling Europe in the mid-1700s,
60
214000
3336
1700'lerin ortasında, türüne rastlamanın oldukça zor olduğu bir zamanda,
03:37
at a time when seeing a rhino was an exciting rarity.
61
217360
3016
Avrupa'da dolaşan ünlü bir gergedan.
03:40
Including her in this illustration was akin to celebrity sponsorship today.
62
220400
4680
Bu çizim de dahil, bugünkü şöhret sponsorluğuna yakındı.
03:46
The introduction of color
63
226720
1440
Renklendirmenin ortaya çıkışı
03:49
then brought a whole new depth and clarity to anatomy
64
229080
3056
anatomiye onu çekici kılan
yepyeni bir derinlik ve duruluk kattı.
03:52
that made it stunning.
65
232160
1360
20. yüzyılın başlarına gelindiğindeyse,
03:56
By the early 20th century,
66
236360
1416
03:57
the perfect balance of science and art had finally been struck
67
237800
3456
tıp çizerlerinin ortaya çıkmasıyla
04:01
with the emergence of medical illustrators.
68
241280
2816
bilim ve sanat arasındaki denge bozuldu.
04:04
They created a universal representation of anatomy --
69
244120
2856
Yeni bir anatomi sunumu yarattılar,
04:07
something that was neither alive nor dead,
70
247000
2856
-ne canlı, ne de ölü-
04:09
that was free from those influences of artistic culture.
71
249880
3360
sanatsal kültürün bütün bu hükümlerinden uzak.
04:14
And this focus on no-frills accuracy
72
254360
2536
Bu şatafatsız kesinliğe odaklanma,
04:16
was precisely for the benefit of medical education.
73
256920
3616
tam da tıp eğitiminin yararınaydı.
04:20
And this is what we get to study from today.
74
260560
3600
Bugün hala öğrenmekte olduğumuz şeyler bunlar.
04:26
But why is it that medical illustration --
75
266440
2456
Peki tıbbi çizimler
04:28
both past and present --
76
268920
1575
-geçmişte ve günümüzde-
04:30
captures our imaginations?
77
270519
1560
neden hayal gücümüzü esir alıyor?
04:33
Now, we are innately tuned into the beauty of the human body.
78
273120
3920
Doğuştan insan vücudundaki güzelliğe duyarlıyız.
04:37
And medical illustration is still art.
79
277800
3160
Tıbbi çizim hâlâ bir sanat.
04:42
Nothing can elicit an emotional response --
80
282240
2616
Hiçbir şey duygusal bir tepkiyi
04:44
from joy to complete disgust --
81
284880
2576
-zevk yahut iğrenti-
insan vücudundan daha güzel ortaya koyamaz.
04:47
more than the human body.
82
287480
1240
04:49
And today,
83
289400
1216
Bugün,
04:50
artists armed with that emotion,
84
290640
2376
bu duyguya sahip sanatçılar,
04:53
are grasping anatomy from the medical world,
85
293040
2696
anatomiyi tıp dünyasından alıp
04:55
and are reinvigorating it through art in the most imaginative ways.
86
295760
5120
en yaratıcı şekillerde ona sanatla hayat veriyor.
05:01
A perfect example of this is Spanish contemporary artist Fernando Vicente.
87
301720
5296
Çağdaş İspanyol sanatçı Fernando Vicente, buna mükemmel bir örnek.
05:07
He takes 19th century anatomical illustrations of the male body
88
307040
5160
19. yüzyılda yapılan erkek vücudu resimlerini
05:13
and envelops them in a female sensuality.
89
313080
3760
kadın zarafetiyle kaplıyor.
05:18
The women in his paintings taunt us to view beyond their surface anatomy,
90
318480
4976
Bu resimlerdeki kadınlar bizlere yüzeysel anatomilerinin ötesini göstermeyi vaadedip
05:23
thereby introducing a strong femininity
91
323480
2936
anatomik sunumda önceleri eksik olan güçlü
05:26
that was previously lacking in the history of anatomical representation.
92
326440
3880
kadınsılığı tanıtıyor.
05:32
Artistry can also be seen in the repair and recovery of the human body.
93
332040
5176
Sanat, insan vücudunun yapımı ve onarımın da görülebilir.
05:37
This is an X-ray of a woman who fractured and dislocated her ankle
94
337240
3136
Bu, patenle kayarken bileği çatlayan ve çıkan bir kadının
05:40
in a roller-skating accident.
95
340400
1400
röntgen filmi.
05:42
As a tribute to her trauma,
96
342480
2216
Travmasının bir anısı olan
05:44
she commissioned Montreal-based architect Federico Carbajal
97
344720
3696
hasarlı alt bacağının maketini Montreal merkezli bir mimar olan
05:48
to construct a wire sculpture of her damaged lower leg.
98
348440
3800
Federico Carbajal'a yaptırmıştır.
05:53
Now, notice those bright red screws magnified in the sculpture.
99
353360
3200
Şimdi, maketteki kırmızı vidaların büyütülmüş hallerine bakın.
05:57
These are the actual surgical screws used in reconstructing her ankle.
100
357680
4240
Bunlar bacağın onarımında kullanılan gerçek çiviler.
06:02
It's medical hardware that's been repurposed as art.
101
362640
3360
Sanatla yeniden değerlendirilen şey, tıbbi bir donanım.
06:08
People often ask me how I choose the art that I showcase online
102
368760
3696
Bazen bana nasıl online olarak sergilediğim ya da galerilerde sunduğum
06:12
or feature in gallery shows.
103
372480
1936
bir sanatı seçtiğim soruluyor.
06:14
And for me it's a balance between the technique
104
374440
2656
Bana göre bu, tekniğin ve anatominin sınırlarını kendisini tanımak için
06:17
and a concept that pushes the boundaries of anatomy as a way to know thyself,
105
377120
4736
zorlayan konseptin dengesi
06:21
which is why the work of Michael Reedy struck me.
106
381880
2320
ve bu da Michael Reedy'nin beni etkilemiş olmasının sebebi.
06:25
His serious figure drawings are often layered in elements of humor.
107
385480
4096
Onun ciddi çizimleri sık sık espri unsurlarıyla buluşmuş.
06:29
For instance, take a look at her face.
108
389600
3080
Mesela, kadının yüzüne bir bakın.
06:33
Notice those red marks.
109
393840
1400
Kırmızı izleri gördünüz mü?
06:36
Michael manifests the consuming insecurity of a skin condition
110
396200
4296
Michael yıkıcı bir cilt hastalığını
06:40
as these maniacal cartoon monsters
111
400520
1976
kontrolden çıkmış rahatsızlık verici
06:42
annoying and out of control in the background.
112
402520
2160
manik canavarlar olarak ortaya koymuş.
06:45
On the mirrored figure,
113
405520
1360
Yansıtılmış figürde ise,
06:47
he renders the full anatomy
114
407640
2136
anatominin tamamını yorumlamış
06:49
and covers it in glitter,
115
409800
2136
ve onu parıltılarla kaplayıp
06:51
making it look like candy.
116
411960
1360
şekerleme gibi göstermiş.
06:54
By doing this,
117
414640
1216
Bunu yaparak,
06:55
Michael downplays the common perception of anatomy
118
415880
2376
Michael, anatominin hastalık
06:58
so closely tied to just disease and death.
119
418280
3480
ve ölümle bağdaştırılmış anatomi düşüncesini eleştirmiş.
07:03
Now, this next concept might not make much sense,
120
423680
2936
Bir sonraki konsept pek bir anlam ifade etmeyebilir
07:06
but human anatomy is no longer limited to humans.
121
426640
2920
ama insan anatomisi artık insanlarla sınırlı değil.
07:10
When you were a child,
122
430400
1256
Çocukken, oyuncaklarınızın
07:11
did you ever wish that your toys could come to life?
123
431680
2456
canlı olmasını ister miydiniz?
07:14
Well, Jason Freeny makes those dreams come true
124
434160
2216
Jason Freeny oyuncak teşrihleriyle
07:16
with his magical toy dissections.
125
436400
1616
bu hayali gerçekleştirmiş.
07:18
(Laughter)
126
438040
1320
(Kahkahalar)
07:20
One might think that this would bring a morbid edge
127
440640
2416
Bunun birilerinin masum çocukluğuna
07:23
to one's innocent childhood characters,
128
443080
2456
dehşet verici bir yaklaşım getirdiği düşünülebilir
07:25
but Jason says of his dissections,
129
445560
2496
ama Jason teşrihleriyle ilgili diyor ki;
07:28
"One thing I've never seen in a child's reaction to my work is fear."
130
448080
4480
"Korku, çocukların benim işime verdiği tepkilerden biri değil."
07:33
It's always wonder,
131
453640
1536
Merak,
07:35
amazement
132
455200
1376
büyülenme
07:36
and wanting to explore.
133
456600
1320
ve keşfetme isteği...
07:38
Fear of anatomy and guts is a learned reaction.
134
458680
3520
Anatomi korkusu öğrenilmiş bir tepkidir.
07:44
This anatomization also extends to politically and socially charged objects.
135
464040
6400
Bu teşrih politik ve sosyal objelere kadar genişlemiş.
07:51
In Noah Scalin's "Anatomy of War,"
136
471360
2096
Noah Scalin'in "Savaş Anatomisi"nde,
07:53
we see a gun dissected to reveal human organs.
137
473480
3560
insan organlarını göstermek için açılmış bir tabanca görüyoruz.
07:57
But if you look closely,
138
477800
2096
Eğer yakından incelerseniz,
07:59
you'll notice that it lacks a brain.
139
479920
1760
beyni olmadığını göreceksiniz.
08:02
And if you keep looking, you might also notice
140
482960
2176
Bakmaya devam ederseniz,
08:05
that Noah has so thoughtfully placed the rectum
141
485160
3096
Noah'ın bağırsağı çok anlamlı olarak
08:08
at the business end of that gun barrel.
142
488280
1880
namlunun ucuna koyduğunu da göreceksiniz.
08:13
Now, this next artist I've been following for many years,
143
493640
3216
Sıradaki sanatçıyı yıllardır takip ediyor,
08:16
watching him excite the public about anatomy.
144
496880
2320
toplumu anatomiye karşı meraklandırmasını izliyorum.
08:21
Danny Quirk is a young artist
145
501080
2136
Danny Quirk, çizimlerinde "Öz teşrih"'i inceleyen
08:23
who paints his subjects in the process of self-dissection.
146
503240
3280
genç bir sanatçı.
08:27
He bends the rules of medical illustration
147
507560
2056
Tıbbi çizimin sınırlarını,
08:29
by inserting a very dramatic light and shadow.
148
509640
2400
çalışmalarına hareketli ışık ve gölgeler ekleyerek aşıyor.
08:32
And this creates a 3-D illusion
149
512800
2376
Bu da insan derisine işlenebilecek,
08:35
that lends itself very well to painting directly on the human skin.
150
515200
5120
3 boyutlu bir illüzyon yaratıyor.
08:41
Danny makes it look as if a person's skin has actually been removed.
151
521520
3840
Danny, insan derisini gerçekten yüzülmüş gibi gösteriyor.
08:46
And this effect --
152
526080
1695
Havalı ve dövmeye benzeyen
08:47
also cool and tattoo-like --
153
527799
2201
bu efekt,
08:50
easily transitions into a medical illustration.
154
530960
2839
tıbbi çizime aktarılabiliyor.
08:55
Now Danny is currently traveling the world,
155
535240
2056
Danny şimdi dünyayı dolaşıyor
08:57
teaching anatomy to the public via his body paintings,
156
537320
3016
ve vücut boyamalarıyla halka anatomiyi tanıtıyor.
09:00
which is why it was so shocking to find out
157
540360
2056
Tıbbi çizim programları tarafından reddedilmesi
09:02
that he was rejected from medical illustration programs.
158
542440
2720
bu yüzden şok edici.
09:05
But he's doing just fine.
159
545880
2040
Ama idare ediyor.
09:10
Then there are artists
160
550200
1536
Bazı sanatçılarsa,
09:11
who are extracting anatomy from both the medical world and the art world
161
551760
3776
anatomiyi hem tıp hem sanat dünyasından ayırıp,
09:15
and are placing it directly on the streets.
162
555560
2080
ona sokaklarda yer veriyorlar.
09:18
London-based SHOK-1 paints giant X-rays of pop culture icons.
163
558400
3920
Londra'dan SHOK-1, popüler kültür ikonlarının dev X-ray'lerini resmediyor.
09:23
His X-rays show how culture can come to have an anatomy of its own,
164
563200
4256
Çalışmaları, kültürün bir anatomiye nasıl sahip olabileceğini
09:27
and conversely how culture can become part of the anatomy of a person.
165
567480
3840
ya da kültürün nasıl insan anatomisinin bir parçası olabileceğini gösteriyor.
09:32
You come to admire his work
166
572000
1336
Çalışmalarına hayranlık duyabilirsiniz
09:33
because reproducing X-rays by hand, let alone with spray paint,
167
573360
3056
çünkü röntgen filmlerini, bırakın sprey boyayla,
09:36
is extremely difficult.
168
576440
2056
elle çizmek bile oldukça zor.
09:38
But then again this is a street artist,
169
578520
1896
Ama tabi o, elinde kimya derecesi olan
09:40
who also happens to hold a degree in applied chemistry.
170
580440
3480
bir sokak sanatçısı.
09:45
Nychos, an Austrian street artist,
171
585120
2496
Nychos, insan ve hayvan vücudu teşrihlerini,
09:47
takes the term "exploded view" to a whole new level,
172
587640
3096
tüm dünyada duvarlara serpiştirerek "parçalanmış görünüş" terimini
09:50
splattering human and animal dissections on walls all over the world.
173
590760
3680
bambaşka boyutlara taşıyan Avustralyalı bir sokak sanatçısı.
09:55
Influenced by comics and heavy metal,
174
595680
2616
Dergi ve ağır metalden etkilenen Nychos,
09:58
Nychos inserts a very youthful and enticing energy into anatomy
175
598320
4816
anatomiye benim de çok sevdiğim
dinç ve çekici bir enerji katıyor.
10:03
that I just love.
176
603160
1240
10:06
Street artists believe that art belongs to the public.
177
606960
3816
Sokak sanatçıları sanatın halka ait olduğuna inanırlar.
10:10
And this street anatomy is so captivating
178
610800
2856
Bu sokak anatomisi çok büyüleyici
10:13
because it is the furthest removed from the medical world.
179
613680
2720
çünkü tıptan çok ayrı bir noktada.
10:16
It forces you to look at it,
180
616920
1616
Sizi ona bakmaya zorluyor
10:18
and confront your own perceptions about anatomy,
181
618560
2240
ve anatomi algınız nasıl olursa olsun,
10:21
whether you find it beautiful,
182
621400
2256
güzel,
10:23
gross,
183
623680
1216
çirkin,
10:24
morbid
184
624920
1216
korkunç
ya da benimki gibi büyüleyici, sizi onunla yüzleştiriyor.
10:26
or awe-inspiring, like I do.
185
626160
2000
10:28
That it elicits these responses at all
186
628920
1936
Bu tepkilerin tümünün meydana çıkması,
10:30
is due to our intimate and often changing relationship with it.
187
630880
3560
anatomiyle bizim aramızdaki yakın ve çokça değişken ilişkiden kaynaklanıyor.
10:36
All of the artists that I showed you here today
188
636120
2216
Bugün burada size gösterdiğim sanatçıların tümü,
10:38
referenced medical illustrations for their art.
189
638360
2656
tıbbi çizim sanatları için başvurmuşlar.
10:41
But for them,
190
641040
1216
Ama onlar için anatomi,
10:42
anatomy isn't just something to memorize,
191
642280
2696
sadece ezberlenmesi gereken bir şey değil,
10:45
but a base from which to understand the human body on a meaningful level;
192
645000
4160
insan vücudunu hatırı sayılır bir düzeyde anlayıp, ilgi duyabileceğimiz,
10:50
to depict it in ways that we can relate,
193
650080
2376
çizgi film,
vücut boyamaları
10:52
whether it be through cartoons,
194
652480
2336
veya sokak sanatı gibi
10:54
body painting
195
654840
1216
kanallarla anlatabilmek için bir temel.
10:56
or street art.
196
656080
1200
10:57
Anatomical art has the power
197
657840
2216
Anatomi sanatının,
11:00
to reach far beyond the pages of a medical textbook,
198
660080
3016
tıp kitaplarının sayfalarından çok daha ileri gidip
11:03
to ignite an excitement in the public,
199
663120
2176
toplumda bir merak uyandırmak
11:05
and reinvigorate an enthusiasm in the medical world,
200
665320
2440
ve tıp dünyasında bir hevesi canlandırmak,
11:08
ultimately connecting our innermost selves with our bodies through art.
201
668760
5920
nihayetinde kendimizi en içten şekilde vücutlarımıza bağlamak gibi bir gücü var.
11:15
Thank you.
202
675880
1216
Teşekkürler.
11:17
(Applause)
203
677120
2080
(Alkışlar)
Bu web sitesi hakkında

Bu site size İngilizce öğrenmek için yararlı olan YouTube videolarını tanıtacaktır. Dünyanın dört bir yanından birinci sınıf öğretmenler tarafından verilen İngilizce derslerini göreceksiniz. Videoyu oradan oynatmak için her video sayfasında görüntülenen İngilizce altyazılara çift tıklayın. Altyazılar video oynatımı ile senkronize olarak kayar. Herhangi bir yorumunuz veya isteğiniz varsa, lütfen bu iletişim formunu kullanarak bizimle iletişime geçin.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7