Edith Widder: Glowing life in an underwater world

Edith Widder: Sualtındaki ışıltılı yaşam

Çeviri: Isil Arican Gözden geçirme: osman oguz ahsen

In the spirit of Jacques Cousteau, who said,

"İnsanlar, sevdikleri şeyleri korurlar."

"People protect what they love,"

diyen Jaques Cousteau'nun anısına

I want to share with you today what I love most in the ocean,

bugün sizle okyanusta en sevdiğim şeyi paylaşmak istiyorum,

and that's the incredible number and variety

inanılmaz sayı ve çeşitliliğe sahip

of animals in it that make light.

ışık saçan canlılar.

My addiction began with this strange looking diving suit called Wasp;

Bu konuya olan tutkum, Wasp (eşekarısı) denen acaip görünüşlü bu dalış elbisesi ile başladı.

that's not an acronym -- just somebody thought it looked like the insect.

Wasp bir kısaltma değil -- biri elbisenin arıya benzediğini düşünmüş olmalı.

It was actually developed for use by the offshore oil industry

Aslında, derin deniz petrol arama endüstrisi tarafından

for diving on oil rigs down to a depth of 2,000 feet.

600 metreye kadar olan dalışlarda kullanılmak üzere tasarlanmış.

Right after I completed my Ph.D.,

Doktoramı tamamladıktan hemen sonra

I was lucky enough to be included with a group of scientists

bu cihazı okyanus araştırması için ilk defa kullanacak olan

that was using it for the first time

bir grup bilimadamından biri olma ayrıcalığına

as a tool for ocean exploration.

sahip oldum.

We trained in a tank in Port Hueneme,

Hueneme Limanı'ndaki bir su tankının içinde eğitildik.

and then my first open ocean dive

İlk açık okyanus dalışımı

was in Santa Barbara Channel.

Santa Barbara Kanalı'nda yaptım.

It was an evening dive.

Gece dalışıydı.

I went down to a depth of 880 feet

Yaklaşık 260 metreye indim

and turned out the lights.

ve ışıkları kapattım.

And the reason I turned out the lights is because I knew I would see

Işıkları kapattım, çünkü bunu yaparsam biyolümünesans denen

this phenomenon of animals making light

fenomeni, hayvanların ışık üretmesini

called bioluminescence.

gözleyebileceğimi biliyordum.

But I was totally unprepared

Ama gördüğüm şeyin ne kadar çok olduğu ve

for how much there was

ne kadar müthüş olduğu konusunda

and how spectacular it was.

tamamen hazırlıksızdım.

I saw chains of jellyfish called siphonophores

Bu odadan daha uzun ve zincirler halinde dolanan

that were longer than this room,

sifonofor denen dev denizanaları gördüm.

pumping out so much light

O kadar çok ışık saçıyorlardı ki

that I could read the dials and gauges

dalış elbisesinin içindeyken ilave ışık olmadan

inside the suit without a flashlight;

düğmeleri ve göstergeleri okuyabiliyordum.

and puffs and billows

Işıldatan mavi duman kitlelerine benzeyen

of what looked like luminous blue smoke;

baloncuklar ve dumanlar gördüm,

and explosions of sparks

itici motorların etrafında kıvrılan

that would swirl up out of the thrusters --

kıvılcım patlamaları gördüm,

just like when you throw a log on a campfire and the embers swirl up off the campfire,

hani kamp ateşine yeni bir odun atınca ateşteki közlerden kıvılcım çıkar ya, onun gibi.

but these were icy, blue embers.

Ama bunlar soğuk, mavi kıvılcımlardı.

It was breathtaking.

Nefes kesiciydiler.

Now, usually if people are familiar with bioluminescence at all,

Genelde insanlar eğer biyolüminesans kavramını duydularsa

it's these guys; it's fireflies.

bunu ateşböcekleri nedeniyle duymuşlardır.

And there are a few other land-dwellers that can make light --

Karada yaşayan ve ışık çıkaran birkaç canlı daha var,

some insects, earthworms, fungi --

bazı böcekler, solucanlar, mantarlar.

but in general, on land, it's really rare.

Ama genelde bu durum, karada oldukça nadir.

In the ocean, it's the rule

Oysa okyanusta,nadir bir olay değil,

rather than the exception.

adeta genel kural.

If I go out in the open ocean environment,

Eğer denize açılır ve açık bir okyanusa giderseniz

virtually anywhere in the world,

dünyanın neresi olursanız olun,

and I drag a net from 3,000 feet to the surface,

ve 900 metreden yüzeye bir ağ çekecek olsanız

most of the animals --

ağa takılan hayvanların

in fact, in many places, 80 to 90 percent

çoğu yerde yüzde 80'i, hatta %90'ı

of the animals that I bring up in that net --

ışık yapan hayvanlar

make light.

olacaktır.

This makes for some pretty spectacular light shows.

Bu durum, epey etkileyici ışık gösterileri oluşmasına neden olur.

Now I want to share with you a little video

Şimdi size denizaltındayken çektiğim

that I shot from a submersible.

kısa bir film göstermek istiyorum.

I first developed this technique working from a little

Bu tekniği ilk defa tek kişilik bir denizaltı olan

single-person submersible called Deep Rover

Deep Rover'da çalışırken geliştirdim

and then adapted it for use on the Johnson Sea-Link,

daha sonra burada gördüğünüz Johnson Sea-Link denizaltısında

which you see here.

kullanmak için uyarladım.

So, mounted in front of the observation sphere,

Gözlem küresinin ön tarafına

there's a a three-foot diameter hoop

yaklaşık bir metre çapında bir halka monte ettim

with a screen stretched across it.

önüne de bir ekran gerdim.

And inside the sphere with me is an intensified camera

Gözlem küresinin içine girerken yanıma karanlığa

that's about as sensitive as a fully dark-adapted human eye,

tamamen adapte olmuş insan gözü kadar hassas bir kamera da aldım.

albeit a little fuzzy.

Biraz bulanık ama olsun.

So you turn on the camera, turn out the lights.

Sonra kamerayı çalıştırıp ışıkları kapatıyorsunuz.

That sparkle you're seeing is not luminescence,

Bu gördüğünüz kıvılcım biyolüminesans değil,

that's just electronic noise

sadece bu tip yoğun

on these super intensified cameras.

kameralarda görülen bir parazit.

You don't see luminescence until the submersible

Büyolüminesans'ı denizlatı suyun içinde

begins to move forward through the water,

hareket etmeye başlamadan göremiyorsunuz,

but as it does, animals bumping into the screen

Hareket etmeye başlayınca ise öndeki ekrana çarpan

are stimulated to bioluminesce.

canlılar uyarılarak biyolümünesans gösteriyorlar.

Now, when I was first doing this,

Bunu ilk yaptığımda

all I was trying to do was count the numbers of sources.

etraftaki ışık kaynaklarını saymaya çalışıyordum.

I knew my forward speed, I knew the area,

Hareket hızımı biliyorsum, içinde bulunduğum suyu da tanıyordum

and so I could figure out how many hundreds of sources

Bu nedenle her bir metreküpte yaklaşık kaç tane

there were per cubic meter.

ışık yayan canlı olduğunu hesaplayabilirdim.

But I started to realize that I could actually identify animals

Ancak bir süre sonra aslında ışık saçan hayvanları saçtıkları

by the type of flashes they produced.

ışığın şeklinden tanıyabildiğimi fark ettim.

And so, here, in the Gulf of Maine

İşte burada, Maine körfezinde

at 740 feet,

225 metre derinlikte

I can name pretty much everything you're seeing there to the species level.

gördüğünüz hemen hemen tümışıltıların hangi canlıdan geldiğini sayabilirim,

Like those big explosions, sparks,

örneğin bu dev kıvılcımlar, patlamalar

are from a little comb jelly,

bir tür taraklı denizanasından geliyor.

and there's krill and other kinds of crustaceans,

Burada kriller, diğer kabuklular ve

and jellyfish.

denizanaları var.

There was another one of those comb jellies.

Bu da o taraklı denizanalarından biri.

And so I've worked with computer image analysis engineers

Bilgisayar görüntüleme analiz mühendisleri ile birlikte çalışarak

to develop automatic recognition systems

bu canlıları tanımlayarak, onlarla çarpışma noktasının

that can identify these animals

X,Y,Z koordinatlarını hesaplayabilmek için

and then extract the XYZ coordinate of the initial impact point.

otomatik tanıma sistemleri geliştirmeye çalıştık.

And we can then do the kinds of things that ecologists do on land,

Böylece ekolojistlerin karada yaptığı bazı şeyleri

and do nearest neighbor distances.

en azından yakın mesafeden yapabileceğiz.

But you don't always have to go down to the depths of the ocean

Ama böyle bir gösteriye şahit olmak için her zaman okyanusun

to see a light show like this.

derinliklerine inmeniz gerekmez.

You can actually see it in surface waters.

Aslında yüzeyde de bunlardan görebilirsiniz.

This is some shot, by Dr. Mike Latz at Scripps Institution,

Bu video, biyolüminesans bir plankton sürüsünün içinde yüzen

of a dolphin swimming through bioluminescent plankton.

bir yunusa ait, Scripps Enstitüsünden Dr. Mike Latz kaydetmiş.

And this isn't someplace exotic

Çekildiği yer de öyle sıradışı bir yer değil,

like one of the bioluminescent bays in Puerto Rico,

şu Porto Rico'daki meşhur biyolüminesans körfezlerden biri değil burası.

this was actually shot in San Diego Harbor.

Aslında San Diego limanında çekilmiş.

And sometimes you can see it even closer than that,

Bazen bu parıltıyı çok daha yakından görebilirsiniz.

because the heads on ships --

Çünkü gemilerdeki başaltı-

that's toilets, for any land lovers that are listening --

karadan adımını denize atmayanlar varsa bu tuvaletlerin bulunduğu yer-

are flushed with unfiltered seawater

sifon suyu olarak filtre edilmemiş deniz suyu kullanır,

that often has bioluminescent plankton in it.

genelde bu suyun içinde biyolüminesans planktonlar vardır.

So, if you stagger into the head late at night

Yani gecenin bir vakti başaltına gider,

and you're so toilet-hugging sick

ve bu sırada ışığı yakamayacak kadar da

that you forget to turn on the light,

sıkışmış durumda olursanız,

you may think that you're having a religious experience. (Laughter)

bir an dini bir deneyim yaşamakta olduğunuzu zanabilirsiniz.

So, how does a living creature make light?

Peki, yaşayan bir canlı nasıl ışık üretir?

Well, that was the question that 19th century

Bu soruyu ilk defa 19 yüzyılda,

French physiologist Raphael Dubois,

Fransız bir biyolog olan Raphael Dubois

asked about this bioluminescent clam.

bu biyolüminesans midye için sormuştu.

He ground it up and he managed to get out a couple of chemicals;

Midyeyi öğüttü ve ondan bazı kimyasal maddeler elde etmeyi başardı,

one, the enzyme, he called luciferase;

bulduğu maddelerden biri enzim idi, ona Lüsiferaz dedi,

the substrate, he called luciferin

diğer maddeye de Lüsüferin adını verdi.

after Lucifer the Lightbearer.

İsimleri Lusifer'den geliyor, yani ışık taşıyan demek.

That terminology has stuck, but it doesn't actually refer to specific chemicals

Bu terminoloji öylece kaldı, ama aslında lzel kimyasallara işaret etmiyor bu isimler,

because these chemicals come in a lot of different shapes and forms.

çünkü bu kimyasallar çok farklı biçim ve yapıda olabilirler.

In fact, most of the people

Aslında, günümüzde biyolümünesansla

studying bioluminescence today

ilgilenen insanların pekçoğu

are focused on the chemistry, because these chemicals

bu maddelerin kimyasal yapısına eğilmiş durumda,

have proved so incredibly valuable

çünkü bu maddeler antibakteriyel madde geliştirmeden

for developing antibacterial agents,

tutun da kanser ilaçları geliştirmeye,

cancer fighting drugs,

hatta Mars'ta yaşam olup olmadığını

testing for the presence of life on Mars,

test etmeye, bizim ORCA'da kullandığımız

detecting pollutants in our waters --

gibi sularımızdaki kirli maddelerin tesbitine

which is how we use it at ORCA.

kadar pekçok yerde kullanılıyor.

In 2008,

2008 yılında

the Nobel Prize in Chemistry

Nobel Kimya ödülü

was awarded for work done

bir tür denizanasının

on a molecule called green fluorescent protein

biyolüminesans kimyasal tepkimelerinden

that was isolated from the bioluminescent chemistry

izole edilmiş yeşil florasan bir molekülün

of a jellyfish,

icadına verildi.

and it's been equated to the invention of the microscope,

Bu buluş mikroskobun icadı kadar önemli sayılıyor,

in terms of the impact that it has had

hücre biyolojisi ve genetik mühendisliğe etkisi

on cell biology and genetic engineering.

onun kadar önemli olacak.

Another thing all these molecules are telling us

Bu moleküllerin bize söylediği bir başka şey daha var,

that, apparently, bioluminescence has evolved

görünen o ki, biyolüminesans evrim süreci

at least 40 times, maybe as many as 50 separate times

boyunca en az 40 defa, hatta belki de 50 defa ayr ayrı

in evolutionary history,

evrimleşmiş bir özellik.

which is a clear indication

Bu da hayatta kalmak için ne kadar önemli

of how spectacularly important

bir özellik olduğunu çok net olarak

this trait is for survival.

gösteriyor.

So, what is it about bioluminescence

Peki, pekçok hayvan için biyolümünesans

that's so important to so many animals?

neden bu kadar önemli?

Well, for animals that are trying to avoid predators

Kendilerini avlamaya gelen canlılardan saklanmak için

by staying in the darkness,

karanlıklara gizlenen hayvanlar için

light can still be very useful

ışık en temel üç faaliyeti sürdürme

for the three basic things that animals have to do to survive:

konusunda çok faydalı olabilir.

and that's find food,

Bunlar, besin bulmak,

attract a mate and avoid being eaten.

çiftleşek bir eşi cezbetmek ve yem olmaktan kurtulmak.

So, for example, this fish

Bakın, örneğin bu balığın

has a built-in headlight behind its eye

gözünün arkasında bir nevi far var,

that it can use for finding food

yemek bulmaya da yarar,

or attracting a mate.

karşı cinsi cezbetmeye de.

And then when it's not using it, it actually can roll it down into its head

Bu farı kullanmadığı zaman, aynı Lamborgini arabanızın farları gibi

just like the headlights on your Lamborghini.

bu ışıklı organları rula yapıp ortadan kaldırabilir.

This fish actually has high beams.

Bu balığın aslında uzun farları var.

And this fish, which is one of my favorites,

Bu balık ise, ki benim favorilerimden biri,

has three headlights on each side of its head.

kafasının iki yanında üçer tane farı var.

Now, this one is blue,

Bundaki ışıklar mavi.

and that's the color of most bioluminescence in the ocean

genelde okyanustaki biyolüminesans bu renktir,

because evolution has selected

çünkü evrim, iletişimi en etkin hale getirmek için

for the color that travels farthest through seawater

deniz suyunda en uzağa yayılabilen

in order to optimize communication.

rengi seçmiş.

So, most animals make blue light,

Bu nedenle çoğu canlı mavi ışık saçar,

and most animals can only see blue light,

ve şoğu canlı da sadece mavi ışığı görebilir.

but this fish is a really fascinating exception

Ama bu balık gerçekten de hayret verici bir istisna

because it has two red light organs.

çünkü bakın iki tane kırmızı ışık organı var.

And I have no idea why there's two,

Neden iki tane olduğu hakkında hiç bir fikrim yok,

and that's something I want to solve some day --

günün birinde cevabını bulmak istediğim bir soru bu.

but not only can it see blue light,

Böylece sadece mavi ışığı değil,

but it can see red light.

kırmızı ışığı da görebiliyor.

So it uses its red bioluminescence like a sniper's scope

Kırmızı ışık saçan organını gece görüş dürbünü kullanan

to be able to sneak up on animals

bir nişancı gibi kırmızı ışığa kör olan

that are blind to red light

canlılara gizlice yanaşmak için kullanıyor,

and be able to see them without being seen.

görülmeden onları görebiliyor.

It's also got a little chin barbel here

Çenesinin şurasında ufak bir sakalı var,

with a blue luminescent lure on it

ucunda mavi renkli ışıklı bir yem var

that it can use to attract prey from a long way off.

uzak mesafelerden bile avlarının ilgisini çekebiliyor.

And a lot of animals will use their bioluminescence as a lure.

Çoğu canlı biyolüm,nesans özelliğini yem olarak kullanır.

This is another one of my favorite fish.

Bu favori balıklarımdan bir başkası.

This is a viperfish, and it's got a lure

Bu bir viperfish (engerek balığı), bol dişli

on the end of a long fishing rod

çenesinin üzerinde, uzun bir oltanın ucunda bir yem var

that it arches in front of the toothy jaw

kocaman dişlerle dolu çenenin hemen önünde sallanıyor,

that gives the viperfish its name.

Balığa ismini veren bu dişler,

The teeth on this fish are so long

o kadar uzunlar ki

that if they closed inside the mouth of the fish,

eğer normal şekilde ağzının içine kapansalardı

it would actually impale its own brain.

kendi beynini delerdi.

So instead, it slides in grooves

Bu nedenle ağzın dışındaki oluklarda kayarak

on the outside of the head.

kafanın dışında kapanıyor.

This is a Christmas tree of a fish;

Bu gördüğünüz yılbaşı ağacının balık versiyonu.

everything on this fish lights up,

üzerindeki herşey ışıldıyor.

it's not just that lure.

Sadece yemi değil,

It's got a built-in flashlight.

farları var,

It's got these jewel-like light organs on its belly

göbeğinde mücevher gibi duran iki ışık organı daha var

that it uses for a type of camouflage

ve bunu kendi gögesini aydınlatarak

that obliterates its shadow,

kamuflaj amaçlı kullanıyor.

so when it's swimming around and there's a predator looking up from below,

yani ortalıkta yüzerken aşağıdan bir avcı yukarı bakarsa

it makes itself disappear.

kendisini görünmez hale getirebiliyor.

It's got light organs in the mouth,

Ağzında ışık organları var,

it's got light organs in every single scale, in the fins,

her bir pulunda, yüzgeçlerinde, sırtındaki

in a mucus layer on the back and the belly,

sümüksü tabakada ve göbeğinde ışık organları var,

all used for different things --

her birini farklı şekilde kullanıyor.

some of which we know about, some of which we don't.

bazılarının ne işe yaradığını biliyoruz, bazılarının bilmiyoruz.

And we know a little bit more about bioluminescence thanks to Pixar,

Pixar sayesinde artık biyolümünesans hakkında biraz daha bilgi sahibiyiz,

and I'm very grateful to Pixar for sharing

en sevdiğim konuyu daha fazla insanla

my favorite topic with so many people.

paylaştığı için Pixar'a minnetarım.

I do wish, with their budget,

Ama gene de, bütçelerinden

that they might have spent just a tiny bit more money

biraz daha fazla para ayırıp, parasız ve aç bir doktora

to pay a consulting fee to some poor, starving graduate student,

öğrencisine danışmanlık ücreti verselerdi, o öğrenci onlara

who could have told them that those are the eyes

bu gözlerin aslında formalin içinde saklanan

of a fish that's been preserved in formalin.

ölü bir balığın gözleri olduğunu söyleyebilirdi.

These are the eyes of a living anglerfish.

Bu gördükleriniz canlı bir fener balığının gözleri.

So, she's got a lure that she sticks out

Bakın, adeta bir kapan gibi olan

in front of this living mousetrap

sipsivri dişlerin önünde sallanan

of needle-sharp teeth

yalancı bir yeme sahip,

in order to attract in some unsuspecting prey.

bununla hiç bir şeyden habersiz balıkları yakalıyor.

And this one has a lure

Bu gördüğünüzün yeminde

with all kinds of little interesting threads coming off it.

acaip bir sürü iplikçikler var.

Now we used to think that the different shape of the lure

En başta yemin şeklinin farklı olmasının

was to attract different types of prey,

farklı balıkları avlamaya yaradığını sanıyorduk,

but then stomach content analyses on these fish

ama sonra bilim adamlar, ya da daha doğrusu onların

done by scientists, or more likely their graduate students,

doktora öğrencileri bu balıkların mide içeriklerini incelediler,

have revealed that

ve gördüler ki

they all eat pretty much the same thing.

hemen hemen aynı şeyleri yiyorlar.

So, now we believe that the different shape of the lure

Bu nedenle fener balıkları dünyasında, farklı yem şekillerinin

is how the male recognizes the female

aslında erkeklerin dişileri tanımasına yaradığına

in the anglerfish world,

inanıyoruz artık.

because many of these males

Bu erkeklerin çoğunluğu

are what are known as dwarf males.

cüce erkekler diye bilinirler.

This little guy

Bu ufaklık

has no visible means of self-support.

kendi başının çaresine bakacak özelliklere sahip değil.

He has no lure for attracting food

Yemek yakalamak için yemi yok,

and no teeth for eating it when it gets there.

yakalasa bile yiyecek dişleri yok.

His only hope for existence on this planet

Bu dünyada var olabilmesinin tek yolu

is as a gigolo. (Laughter)

jıgolo olmak.

He's got to find himself a babe

Kendine bir fıstık bulması

and then he's got to latch on for life.

ve ona ömür boyu yapışması lazım.

So this little guy

Bu nedenle bu ufalık,

has found himself this babe,

kendine bir fıstık bulmuş,

and you will note that he's had the good sense

ama fark ettiğiniz gibi, yeterince sağduyu sahibi ki,

to attach himself in a way that he doesn't actually have to look at her.

dişisinin suratını göremeyeceğ bir yere tuturmayı da akıl etmiş.

(Laughter)

(Kahkahalar)

But he still knows a good thing when he sees it,

Ama iyi bir kısmet bulunca kaçırmamayı da biliyor ki,

and so he seals the relationship with an eternal kiss.

bu beraberliği sonsuz bir öpücükle damgalamış

His flesh fuses with her flesh,

Eti, dişisinin eti ile kaynaşıyor,

her bloodstream grows into his body,

dişinin kan dolaşımı erkeğin vücuduna geçiyor,

and he becomes nothing more than a little sperm sac.

zamanla, bir sperm kesesinden farksız hale geliyor.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Well, this is a deep-sea version of Women's Lib.

Bu, kadınlar özgürlük hareketinin derin deniz versiyonu.

She always knows where he is,

Dişi, erkeğinin nerede olduğunu her zaman biliyor,

and she doesn't have to be monogamous,

tek eşli olmak zorunda da değil,

because some of these females

çünkü bu dişilerin bazıları

come up with multiple males attached.

bedenlerine asılmış birden fazla erkekle de dolanırlar.

So they can use it for finding food, for attracting mates.

Demek ki, bunları yemek bulmak, erkekleri cezbetmek

They use it a lot for defense, many different ways.

kendini savunmak ve farklı başka şekiller için kullanabiliyorlar.

A lot of them can release their luciferin or luferase in the water

Çoğu lüsiferin ve lüsiferazlarını suya bırakır,

just the way a squid or an octopus will release an ink cloud.

aynı bir mürekkep balığı ya da ahtapotun mürekkep fışkırtması gibi.

This shrimp is actually

Bu karides aslında

spewing light out of its mouth

ağzından ışık saçıyor

like a fire breathing dragon

alev püsküren bir ejderha gibi aynı.

in order to blind or distract this viperfish

Bunu, fenerbalığını kör etmek ya da dikkatini dağıtmak

so that the shrimp can swim away into the darkness.

için kullanıyor, böylece karanlıklara kaçıp saklanabiliyor.

And there are a lot of different animals that can do this:

Bunu yapabilen çok farklı canlılar mevcut.

There's jellyfish, there's squid,

Denizanası, mürekkep balığı

there's a whole lot of different crustaceans,

ve farklı kabukluklar.

there's even fish that can do this.

Bazı balıklar bile yapabiliyor bunu.

This fish is called the shining tubeshoulder

Bu balığın adı "ışıklı omuz"

because it actually has a tube on its shoulder

çünkü gerçekten de sırtında ışık püskürtebilen

that can squirt out light.

bir tüp var.

And I was luck enough to capture one of these

Bunlar bir tanesini yakalama şansım oldu,

when we were on a trawling expedition

"Mavi Gezegen" serisi, bu serinin derin deniz ile

off the northwest coast of Africa for "Blue Planet,"

ilgili kısımları için Afrika'nın kuzeybatı sahiline

for the deep portion of "Blue Planet."

gitmiştik. Özel bir keşif gezisindeydik.

And we were using a special trawling net

Bu hayvanları su yüzeyine canlı olarak

that we were able to bring these animals up alive.

çıkarabilmek için özel bir trol ağı kullanıyorduk.

So we captured one of these, and I brought it into the lab.

Böylece bu balıklardan birini yakaldık ve laboratuvara getirdik.

So I'm holding it,

Burada balığı tutuyorum,

and I'm about to touch that tube on its shoulder,

şimdi de sırtındaki tüpe dokunuyorum,

and when I do, you'll see bioluminescence coming out.

dokunur dokunmaz biyolüminesans maddenin fışkırdığını göreceksiniz.

But to me, what's shocking

Ama benim için esas şaşırtıcı olan

is not just the amount of light,

çıkan ışığın miktarı değil,

but the fact that it's not just luciferin and luciferase.

ışığın sadece lüsiferin ve lüsiferaz karışımından ibaret olmaması.

For this fish, it's actually whole cells

Bu balık için, bu ışık aslında bütün haldeki

with nuclei and membranes.

hücrelerden oluşuyor, çekirdekleri ve zarları da dahil.

It's energetically very costly for this fish to do this,

Enerji açısından, bunu iretmek balık için çok maliyetli.

and we have no idea why it does it --

neden yaptığı konusunda ise hiç bir fikrimiz yok.

another one of these great mysteries that needs to be solved.

Bu, çözülmesi gereken büyük gizemlerden biri.

Now, another form of defense

Şimdi bir başka savunma şekline bakalım

is something called a burglar alarm --

buna hırsız alarmı diyoruz.

same reason you have a burglar alarm on your car;

Arabanıza alarm taktırmanızla aynı şey.

the honking horn and flashing lights

Çalan korna ve yanıp sönen ışıklar

are meant to attract the attention of, hopefully,

aslında polisin dikkatini çekmek ve şanslıysanız

the police that will come and take the burglar away --

hırsızı kaçırmak için.

when an animal's caught in the clutches of a predator,

Bir avcının pençesine düşen bir hayvan için ise

its only hope for escape may be

bazen tek kaçış yolu

to attract the attention of something bigger and nastier

daha büyük ve korkunç bir canlının dikkatini çekmek,

that will attack their attacker,

böylece gelen yeni canlı onlara saldırana

thereby affording them a chance for escape.

musallat olacağından kaçma fırsatı bulabiliyorlar.

This jellyfish, for example, has

Örneğin bu denizanası,

a spectacular bioluminescent display.

müthiş bir biyolümüninesans gösteri sergiliyor.

This is us chasing it in the submersible.

Biz de onu denizaltıyla takip ediyoruz.

That's not luminescence, that's reflected light from the gonads.

Bu biyolümünesans değil, salgı bezlerinden yansıyan ışık sadece

We capture it in a very special device on the front of the submersible

Onu denizaltının ön kısmındaki özel bir aletle yakaladık,

that allows us to bring it up in really pristine condition,

ki bu cihaz hiç zarar vermeden denizanasını gemideki

bring it into the lab on the ship.

laboratuvara getirmemizi sağlıyor.

And then to generate the display you're about to see,

Birazdan izleyeceğiniz gösteriyi ortaya çıkarmak için

all I did was touch it once per second

onun sinir halkasına bir balığın

on its nerve ring with a sharp pick

keskin dişlerini andıran sivri bir cisimle

that's sort of like the sharp tooth of a fish.

bir defalığına dokunmam yetti.

And once this display gets going, I'm not touching it anymore.

Gösteri bir defa başladıktan sonra ona bir daha dokunmadım.

This is an unbelievable light show.

Bu inanılmaz bir ışık gösterisi.

It's this pinwheel of light,

Işıktan oluşmuş bir fırıldak gibi.

and I've done calculations that show that this could be seen

Hesaplamalarımıza göre, bu ışık gösterisi

from as much as 300 feet away by a predator.

avcı türeler tarafından 90 metre uzaktan bile seçilebiliyor.

And I thought, "You know,

Ve şunu düşündüm,

that might actually make a pretty good lure."

bu ışık epey iyi bir tuzak olabilir.

Because one of the things that's frustrated me

Çünkü beni, bir derin deniz araştırmacısı olarak

as a deep-sea explorer

Çünkü

is how many animals there probably are in the ocean that we know nothing about

okyanusu araştırma şeklimiz nedeniyle hala okyanusta hakkında hiçbir şey

because of the way we explore the ocean.

bilmediğimiz pek çok canlı olması.

The primary way that we know about what lives in the ocean

Okyanuslar hakkında bilgi edinme yöntemlerimizin başında

is we go out and drag nets behind ships.

gemilerle denize açılıp ağ atmak geliyor.

And I defy you to name any other branch of science

Lütfen bana söyleyin, başka hangi bilim dalı

that still depends on hundreds of year-old technology.

hala yüzlerce yıllık bir teknolojiye bel bağlamış durumda?

The other primary way is we go down

Başvurduğumuz bir diğer yöntem ise

with submersibles and remote-operated vehicles.

denizaltı veya uzaktan kumandalı cihazlarla su altına inmek.

I've made hundreds of dives in submersibles.

Denizaltıların içince yüzlerce dalış yaptım

When I'm sitting in a submersible though,

Ama denizaltının içinde otururken şunu biliyorum ki

I know that I'm not unobtrusive at all --

çevreye epey sıkıntı veriyorum.

I've got bright lights and noisy thrusters --

Parlak ışıkların ve gürültülü motorlarım var,

any animal with any sense is going to be long gone.

birazcık aklı olan her canlı çoktan kaçmış olur.

So, I've wanted for a long time

Bu nedenle epey bir zamandır

to figure out a different way to explore.

farklı bir araştırma yolu bulmaya çalışıyordum.

And so, sometime ago, I got this idea for a camera system.

Böylece bir süre önce, bir kamera sistemi ile ilgili bir fikir belirdi aklımda.

It's not exactly rocket science. We call this thing Eye-in-the-Sea.

O kadar zor ve anlaşılmaz bir şey değil. Biz buna Denizdeki-Göz adını verdik.

And scientists have done this on land for years;

Aslında bilimadamları bunu yıllardır karada yapıyorlar,

we just use a color that the animals can't see

Hayvanların göremediği bir ışık kullanıyor ve

and then a camera that can see that color.

o ışığa duyarlı bir kamera ile de görüntüleri kaydediyoruz.

You can't use infrared in the sea.

Denizde kızılötesi kullanamazsınız.

We use far-red light, but even that's a problem

Bazen uzak-kızıl kullanıyoruz, ama o bile sorun oluyor

because it gets absorbed so quickly.

çünkü çok hızlı soğruluyor.

Made an intensified camera,

Biz de gelişmiş bir kamera yaptık,

wanted to make this electronic jellyfish.

bir nevi elektronik denizanası yapmak istedik.

Thing is, in science,

Sorun şu ki, bilim için

you basically have to tell the funding agencies what you're going to discover

ödenek bulabilmek için, size para verecek mercilere ne keşfedeceğinizi

before they'll give you the money.

önceden söylemeniz lazım.

And I didn't know what I was going to discover,

Ben ne keşfedeceğimi bilmiyordum ki,

so I couldn't get the funding for this.

bu nedenle bu proje için ödenek bulamadım.

So I kluged this together, I got the Harvey Mudd Engineering Clinic

Ben de bir sürü yerden ufak katıkıları birleştirdim, başlangıçta lisan öğrencileri

to actually do it as an undergraduate student project initially,

için proje olmak üzere Harvey Mudd Mühendislik Kliniğiinde destek aldım

and then I kluged funding from a whole bunch of different sources.

daha sonra bir sürü başka kaynaktan topladığım paraları birleştirdim.

Monterey Bay Aquarium Research Institute

Monterey Körfezi Akvaryumu ve Araştırma Enstitüsü

gave me time with their ROV

bana istediğim zamanı ve uzaktan kumandalı aracı sağladı.

so that I could test it and we could figure out,

Böylece elektronik denizlatımızı çalıştırırken

you know, for example, which colors of red light we had to use

hangi kırmızı ışık tonlarını kullanarak denizaltı canlıları bizi görmeden,

so that we could see the animals, but they couldn't see us --

bizim onları görebileceğimizi deneyerek

get the electronic jellyfish working.

bulmaya çalıştık.

And you can see just what a shoestring operation this really was,

Bunun ne kadar düşük bitçeli bir proje olduğunu şuradan anlayabilirsiniz

because we cast these 16 blue LEDs in epoxy

16 adet LED lambasını bu epoksi kalıbın içine gömdüm-

and you can see in the epoxy mold that we used,

kullandığımız epoksi kalıba bakarsanız tabanında

the word Ziploc is still visible.

hala Ziploc yazısının olduğunu göreceksiniz.

Needless to say, when it's kluged together like this,

Söylememe gerek bile yok, biliyorsunuz ki

there were a lot of trials and tribulations getting this working.

böyle parça parça bir araya gelen bir çalışmada epey uğraşmamız gerekti.

But there came a moment when it all came together,

Ama bir an geldi ki, bir araya koyduğumuz herşey

and everything worked.

düzgün bir şekilde çalışmaya başladı,

And, remarkably, that moment got caught on film

ve fotoğrafçı Mark Richards bu eşsiz anı

by photographer Mark Richards,

görüntülemeyi başardı,

who happened to be there at the precise moment

çünkü her parçanın bir araya gelip

that we discovered that it all came together.

düzgün çalıştığı o anda yanımızdaydı.

That's me on the left,

Soldaki benim,

my graduate student at the time, Erika Raymond,

sağdaki doktora öğrencim Erica Raymond,

and Lee Fry, who was the engineer on the project.

ortadaki de proje mühendisi Lee Fry.

And we have this photograph posted in our lab in a place of honor

Bu fotoğrafı laboratuvardaki şeref köşesine astık

with the caption: "Engineer satisfying two women at once." (Laughter)

altına da "Mühendis, iki kadını aynı anda mutlu ediyor." yazdık.

And we were very, very happy.

Gerçekten de çok ama çok mutluyduk.

So now we had a system

Şimdi elimizde,

that we could actually take to some place

devasa yaratıkların cirit attığı yerlere,

that was kind of like an oasis on the bottom of the ocean

okyanus dibine gerçekten de indirebileceğimiz

that might be patrolled by large predators.

bir sistem vardı artık.

And so, the place that we took it to

Biz de cihazımızı Meksika Körfezinin

was this place called a Brine Pool,

kuzay kısmında bulunan -Tuzlu Su Gölü-

which is in the northern part of the Gulf of Mexico.

adı verilen yere götürdük.

It's a magical place.

Gerçekten de büyülü bir yer.

And I know this footage isn't going to look like anything to you --

Bu çekimin size çok birşey ifade etmeyeceğini biliyorum --

we had a crummy camera at the time --

çünkü o sırada elimizdeki kamera çok iyi değildi

but I was ecstatic.

ama ben mest olmuştum.

We're at the edge of the Brine Pool,

Burada tuzlu su gölünün hemen dibindeyiz

there's a fish that's swimming towards the camera.

kameraya doğru yüzen bir balık görüyorsunuz.

It's clearly undisturbed by us.

Bizim varlığımızın onu rahatsız etmediği ortada.

And I had my window into the deep sea.

İlk defa derin denize açılan bir pencereden

I, for the first time, could see what animals were doing down there

oradaki yaratıkların neler yaptığını, onları bir şekilde

when we weren't down there disturbing them in some way.

rahatsız etmeden izleme şansına sahip oluyordum.

Four hours into the deployment,

Elektronik denizanasını, sistemi kurduktan

we had programmed the electronic jellyfish

dört saat sonra devreye girecek şekilde

to come on for the first time.

programladık.

Eighty-six seconds after

Fırıldak görüntüsü

it went into its pinwheel display,

devreye girdikten 86 saniye sonra

we recorded this:

bunu kaydettik.

This is a squid, over six feet long,

Bu 2 metreye yakın bşir mürekkep balığı,

that is so new to science,

o kadar yeni bir tür ki

it cannot be placed in any known scientific family.

bilimsel olarak soyağacında bir yere yerleştirilemedi.

I could not have asked for a better proof of concept.

Daha iyi bir ispat yöntemi isteyemezdim.

And based on this, I went back to the National Science Foundation

Bunun üzerine Ulusal Bilim Vakfına tekrar gittim ve

and said, "This is what we will discover."

dedim ki "Keşfedeceğimiz şey bu işte."

And they gave me enough money to do it right,

onlar da bana bunu düzgün yapmam için yeterli parayı verdiler,

which has involved developing the world's first deep-sea webcam --

bununla dünyanın ilk derin deniz web-kamerasını geliştirdik

which has been installed in

ve geçen yıl Monterey Kanyonuna

the Monterey Canyon for the past year --

yerleştirdik, bir yıldır orada.

and now, more recently,

Şimdi, daha yakın zamanda ise

a modular form of this system,

bu sistemin modüler ve

a much more mobile form

çok daha hareketli bir versiyonunu geliştirdik,

that's a lot easier to launch and recover,

yerleştirmesi ve toplaması çok daha kolay,

that I hope can be used on Sylvia's "hope spots"

Umarım bu cihazı Sylvia'nın umut noktalarında,

to help explore

bu bölgeleri korumak ve

and protect these areas,

onlar hakkında daha çok şey

and, for me, learn more about

öğrenebilmek için, bu sıcak bögelerdeki

the bioluminescence in these "hope spots."

biyolüminesans aktiviteyi izlemek için kullanabileceğiz.

So one of these take-home messages here

Bu konuşmadan çıkaracağınız ama mesaj şu olmalı,

is, there is still a lot to explore in the oceans.

okyanuslarda hala keşfedilecek çok çey var,

And Sylvia has said

ve Sylvia'nın dediği gibi

that we are destroying the oceans before we even know what's in them,

daha okyanusların içindekileri öğrenmeden onları yok ediyoruz,

and she's right.

bu konuda çok haklı.

So if you ever, ever get an opportunity

Bu nedenle, olur da da eğer

to take a dive in a submersible,

bir denizlatı ile damla şansını yakalarsanız

say yes -- a thousand times, yes --

kesinlikle kabul edin,

and please turn out the lights.

ve ışıkları kapamayı unutmayın.

I promise, you'll love it.

Size söz veriyorum, buna bayılacaksınız.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)