Edith Widder: Glowing life in an underwater world

Tłumaczenie: Paweł Jaworski Korekta: Marcin Kasiak

In the spirit of Jacques Cousteau, who said,

Hołdując przekonaniom Jacquesa Cousteau, który zwykł mawiać,

"People protect what they love,"

"Ludzie ochraniają to, co kochają",

I want to share with you today what I love most in the ocean,

chciałabym pokazać Wam dziś to, co kocham najbardziej w oceanie

and that's the incredible number and variety

czyli niewiarygodną mnogość i różnorodność

of animals in it that make light.

żyjących w nim stworzeń, które wytwarzają światło.

My addiction began with this strange looking diving suit called Wasp;

Moja fascynacja rozpoczęła się od dziwnie wygladajacego kombinezonu do nurkowania nazywanego Osa (Wasp).

that's not an acronym -- just somebody thought it looked like the insect.

To nie jest zaden skrót - ktoś po prostu doszedł do wniosku, że wygląda jak owad.

It was actually developed for use by the offshore oil industry

Pierwotnie został zaprojektowany dla przybrzeżnego przemysłu naftowego

for diving on oil rigs down to a depth of 2,000 feet.

z przeznaczeniem do użytku na platformach wiertniczych na głębokościach do ok. 600 metrów.

Right after I completed my Ph.D.,

Zaraz po uzyskaniu tytułu doktora

I was lucky enough to be included with a group of scientists

mialam szczęście zostać dołączoną do ekipy naukowców

that was using it for the first time

którzy używali go po raz pierwszy

as a tool for ocean exploration.

jako narzędzia do podwodnych eksploracji.

We trained in a tank in Port Hueneme,

Ćwiczyliśmy w porcie w Port Hueneme.

and then my first open ocean dive

Natomiast moje pierwsze zejście pod wodę na otwartym oceanie

was in Santa Barbara Channel.

miało miejsce w Kanale Santa Barbara.

It was an evening dive.

To było wieczorne nurkowanie.

I went down to a depth of 880 feet

Zeszłam na głebokość 268 metrów

and turned out the lights.

i wyłączyłam światła.

And the reason I turned out the lights is because I knew I would see

Postąpiłam tak wiedząc, że zobaczę

this phenomenon of animals making light

fenomen stworzeń wytwarzających światło,

called bioluminescence.

zwany bioluminescencją.

But I was totally unprepared

Byłam jednak zupełnie nieprzygotowana

for how much there was

na jego bogactwo

and how spectacular it was.

oraz widowiskowość.

I saw chains of jellyfish called siphonophores

Ujrzałam szeregi meduz zwanych rurkopławami

that were longer than this room,

które były dłuższe, niż ten pokój,

pumping out so much light

wytwarzajacych taką ilość światła,

that I could read the dials and gauges

że mogłam odczytać wskazania zegarów

inside the suit without a flashlight;

w kombinezonie bez użycia latarki,

and puffs and billows

a także kłębiące się obłoki

of what looked like luminous blue smoke;

czegoś, co wygladało jak fosforyzujący błękitny dym

and explosions of sparks

oraz eksplozje iskier

that would swirl up out of the thrusters --

przypominające ognistą pracę dopalaczy

just like when you throw a log on a campfire and the embers swirl up off the campfire,

lub moment, gdy wrzucisz polano do ogniska, z którego wystrzeliwuje żar,

but these were icy, blue embers.

te iskry były jednak błękitne i zimne.

It was breathtaking.

To zapierało dech w piersiach.

Now, usually if people are familiar with bioluminescence at all,

Zazwyczaj, jeśli już ludzie mają jakąkolwiek wiedzę o bioluminescencji,

it's these guys; it's fireflies.

związana jest właśnie z tymi stworzeniami badź świetlikami.

And there are a few other land-dwellers that can make light --

Tymczasem jest jeszcze kilku innych mieszkanców Ziemi, którzy posiedli zdolność wytwarzania światła,

some insects, earthworms, fungi --

np. niektóre owady,dżdżownice oraz grzyby.

but in general, on land, it's really rare.

Jednak genaralnie, umiejętność ta na lądzie jest rzadka.

In the ocean, it's the rule

W oceanie jest to standard,

rather than the exception.

nie wyjątek.

If I go out in the open ocean environment,

Jeśli udam się na otwarte wody oceanu

virtually anywhere in the world,

praktycznie gdziekolwiek na świecie

and I drag a net from 3,000 feet to the surface,

i pociągnę za sobą sieć od głebokosci ok 900 metrów do powierzchni,

most of the animals --

wiekszość,

in fact, in many places, 80 to 90 percent

w rzeczywistości, w wielu miejscach 80 do 90 procent

of the animals that I bring up in that net --

wyłowionych zwierząt

make light.

będzie wytwarzać swiatło.

This makes for some pretty spectacular light shows.

To tworzy naprawdę wyjątkowe świetlne widowiska.

Now I want to share with you a little video

Teraz, chcę Wam pokazać film,

that I shot from a submersible.

który nakręciłam z mini łodzi podwodnej.

I first developed this technique working from a little

Pierwszy raz zastosowałam tą technikę używając małej

single-person submersible called Deep Rover

jednoosobowej łodzi nazwanej Głębinowy Łazik (Deep Rover)

and then adapted it for use on the Johnson Sea-Link,

a następnie zaadaptowałam ją do użytku na łodzi Johnson Sea-Link,

which you see here.

którą zobaczyć możecie tutaj.

So, mounted in front of the observation sphere,

Tak więc, na dziobie, przed kopułą obserwacyjną

there's a a three-foot diameter hoop

znajduje się obręcz o średnicy ok 90 centymetrów

with a screen stretched across it.

z rozpostartym na niej ekranem.

And inside the sphere with me is an intensified camera

Natomiast w środku kopuły jestem ja z kamerą czułą

that's about as sensitive as a fully dark-adapted human eye,

zupełnie tak, jak przyzwyczajone do ciemności ludzkie oko,

albeit a little fuzzy.

choć z troszkę zamazanym obrazem.

So you turn on the camera, turn out the lights.

Tak więc włączacie kamerę, wyłączacie światła.

That sparkle you're seeing is not luminescence,

Te rozbłyski, które widzicie, to nie luminescencja,

that's just electronic noise

lecz po prostu elektroniczne zakłócenia

on these super intensified cameras.

na tych czułych kamerach.

You don't see luminescence until the submersible

Nie widzicie zjawiska luminescencji, zanim łódź

begins to move forward through the water,

nie zacznie płynąć naprzód,

but as it does, animals bumping into the screen

kiedy jednak już popłynie, stworzenia wpadają na ekran

are stimulated to bioluminesce.

co pobudza je do świecenia.

Now, when I was first doing this,

Kiedy robiłam to po raz pierwszy,

all I was trying to do was count the numbers of sources.

jedyne co starałam się zrobić, to policzyć ilość obiektów.

I knew my forward speed, I knew the area,

Znałam swoją prędkość oraz okolicę.

and so I could figure out how many hundreds of sources

Mogłam oszacować, jak wiele setek żródeł światła

there were per cubic meter.

znajdowało się w metrze sześciennym.

But I started to realize that I could actually identify animals

Jednak zaczęłam sobie uzmysławiać, że właściwie mogłam zidentyfikować stworzenia

by the type of flashes they produced.

dzięki typom rozbłysków, jakie wytwarzały.

And so, here, in the Gulf of Maine

Tak więc, tutaj, w Zatoce Maine

at 740 feet,

na głębokości ok 225 metrów

I can name pretty much everything you're seeing there to the species level.

mogę nazwać praktycznie wszystko co widzicie tutaj, do poziomu gatunkowego,

Like those big explosions, sparks,

jak te duże eksplozje, błyski,

are from a little comb jelly,

pochodzące od małych żebropławów.

and there's krill and other kinds of crustaceans,

Tam zaś widzimy kryl oraz inne rodzaje skorupiaków

and jellyfish.

i meduzę.

There was another one of those comb jellies.

Był tam jeden z żebropławów.

And so I've worked with computer image analysis engineers

Tak więc współpracowałam z inżynierami od komputerowej analizy obrazów,

to develop automatic recognition systems

aby stworzyć automatyczne systemy rozpoznawcze,

that can identify these animals

które mogłyby identyfikować te stworzenia

and then extract the XYZ coordinate of the initial impact point.

a następnie podawać koordynaty potencjalnego punktu spotkania.

And we can then do the kinds of things that ecologists do on land,

Moglibyśmy wtedy robić rzeczy, jakie ekolodzy robią na lądzie

and do nearest neighbor distances.

i zbadać najbliższą okolicę.

But you don't always have to go down to the depths of the ocean

Jednak nie zawsze trzeba schodzić w głębiny oceanu,

to see a light show like this.

by zobaczyć podobne świetlne przedstawienie.

You can actually see it in surface waters.

Można je także zaobserwować na powierzchni.

This is some shot, by Dr. Mike Latz at Scripps Institution,

Oto film nakręcony przez doktora Mike'a Latza z Instytutu Oceanografii imienia Scrippsa

of a dolphin swimming through bioluminescent plankton.

pokazujący delfina pływającego pośród świecącego planktonu.

And this isn't someplace exotic

Film ten nie powstał w jakimś egzotycznym miejscu,

like one of the bioluminescent bays in Puerto Rico,

jak jedne z bioluminescencyjnych zatok w Puerto Rico,

this was actually shot in San Diego Harbor.

lecz został nakręcony w porcie w San Diego.

And sometimes you can see it even closer than that,

Czasem możecie przyjrzeć się zjawisku zdecydowanie dokładniej,

because the heads on ships --

ponieważ dzioby statków -

that's toilets, for any land lovers that are listening --

to jest toalety, wyjaśniam dla szczurów lądowych które teraz mnie słuchają -

are flushed with unfiltered seawater

są spłukiwane niefiltrowaną wodą morską,

that often has bioluminescent plankton in it.

w której często znajduje się świecący plankton,

So, if you stagger into the head late at night

więc jeśli zatoczycie się na dziób późną nocą,

and you're so toilet-hugging sick

mając tak silne objawy morskiej choroby,

that you forget to turn on the light,

że zapomnicie zapalić światło,

you may think that you're having a religious experience. (Laughter)

możecie uznać, że macie jakieś religijne objawienie.

So, how does a living creature make light?

Jak więc żywe stworzenie może wytworzyć światło?

Well, that was the question that 19th century

Cóż, to było pytanie, które XIX wieczny

French physiologist Raphael Dubois,

francuski fizjolog Raphael Dubois

asked about this bioluminescent clam.

postawił, pytając o tego świetlnego mięczaka.

He ground it up and he managed to get out a couple of chemicals;

Przebadał go, po czym udało mu się wyodrębnić kilka zwiazków chemicznych,

one, the enzyme, he called luciferase;

pierwszy, enzym, który nazwał lucyferazą,

the substrate, he called luciferin

oraz substrat, ktory nazwał lucyferyną

after Lucifer the Lightbearer.

na cześć Lucyfera Dostarczyciela Światła.

That terminology has stuck, but it doesn't actually refer to specific chemicals

Ta terminologia przyjęła się, jednak obecnie nie odnosi się do konkretnych zwiazków,

because these chemicals come in a lot of different shapes and forms.

gdyż mają one przeróżne kształty i formy.

In fact, most of the people

W rzeczywistości, większość ludzi

studying bioluminescence today

zajmujących się obecnie bioluminescencją

are focused on the chemistry, because these chemicals

skupia się na jej chemicznej części, ponieważ te związki

have proved so incredibly valuable

dowiodły swojej niewiarygodnej wartości

for developing antibacterial agents,

przy opracowywaniu antybakteryjnych środków,

cancer fighting drugs,

leków zwalczających raka,

testing for the presence of life on Mars,

poszukiwań obecnosci śladów życia na Marsie,

detecting pollutants in our waters --

wykrywaniu zanieczyszczeń w naszych wodach,

which is how we use it at ORCA.

czyli ich zastosowania w organizacji ORCA.

In 2008,

W 2008

the Nobel Prize in Chemistry

Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii

was awarded for work done

przyznano za pracę

on a molecule called green fluorescent protein

nad molekułą nazwaną zielonym białkiem fluoryzującym (GFP),

that was isolated from the bioluminescent chemistry

które zostało wyizolowane z bioluminescencyjnych zwiazków chemicznych

of a jellyfish,

meduzy,

and it's been equated to the invention of the microscope,

a zostało to przyrównane do wynalezienia mikroskopu,

in terms of the impact that it has had

ze względu na wpływ, jaki miało

on cell biology and genetic engineering.

na całą biologię komórki oraz inżynierię genetyczną.

Another thing all these molecules are telling us

Inną informacją, jakiej te molekuły nam udzielają

that, apparently, bioluminescence has evolved

jest, że najwyraźniej bioluminescencja ewoluowała

at least 40 times, maybe as many as 50 separate times

przynajmniej 40, a być może nawet 50 razy

in evolutionary history,

podczas całej historii ewolucji,

which is a clear indication

co jest jasną wskazówką

of how spectacularly important

jak niesłychanie ważna dla przetrwania

this trait is for survival.

jest to cecha.

So, what is it about bioluminescence

Więc, co jest takiego w bioluminescencji,

that's so important to so many animals?

że jest ona tak ważna dla tak wielu zwierząt?

Well, for animals that are trying to avoid predators

Cóż, dla zwierząt, które staraja się unikać drapieżców

by staying in the darkness,

poprzez pozostawanie w mroku,

light can still be very useful

światło wciąż może być niezwykle użyteczne

for the three basic things that animals have to do to survive:

w trzech podstawowych czynnościach, jakie zwierzęta muszą wykonać, aby przeżyć

and that's find food,

to jest znaleźć pożywienie,

attract a mate and avoid being eaten.

zwabić partnera oraz uniknąć zostania pożartym.

So, for example, this fish

Na przykład, ta ryba

has a built-in headlight behind its eye

ma "wbudowane" światełko za okiem

that it can use for finding food

którego może używać do polowania

or attracting a mate.

lub zwabienia partnera.

And then when it's not using it, it actually can roll it down into its head

A kiedy światełko nie jest używane, może zostać schowane na głowie

just like the headlights on your Lamborghini.

zupełnie jak przednie swiatła w Waszym Lamborghini.

This fish actually has high beams.

Ta ryba ma właściwie potężne "reflektory".

And this fish, which is one of my favorites,

A ta ryba, która jest jedną z moich ulubionych,

has three headlights on each side of its head.

ma trzy "światła" umieszczone po bokach głowy.

Now, this one is blue,

Teraz, to jest błękitne,

and that's the color of most bioluminescence in the ocean

i to jest przeważnie barwa oceanicznej bioluminescencji

because evolution has selected

ponieważ ewolucja dokonała wyboru

for the color that travels farthest through seawater

takiego koloru, który jest najlepiej widziany w morskiej wodzie,

in order to optimize communication.

aby zoptymalizować sposób kumunikacji.

So, most animals make blue light,

Tak więc, większość stworzeń wytwarza błękitne światło,

and most animals can only see blue light,

a także większość widzi wyłącznie ten rodzaj światła,

but this fish is a really fascinating exception

jednak ta ryba jest naprawde niezwykłym wyjątkiem

because it has two red light organs.

ponieważ posiada dwa czerwone organy.

And I have no idea why there's two,

Nie mam pojęcia, dlaczego są dwa,

and that's something I want to solve some day --

ale jest to coś, czego zamierzam się pewnego dnia dowiedzieć.

but not only can it see blue light,

Więc, widzi ona nie tyllko światło błękitne,

but it can see red light.

ale także czerwone.

So it uses its red bioluminescence like a sniper's scope

Używa swojej czerwonej bioluminescencji jak snajperskiego celownika,

to be able to sneak up on animals

aby podkraść się do innych zwierząt,

that are blind to red light

które nie rozpoznają czerwonego światła.

and be able to see them without being seen.

Widzi je, sama nie będąc widzianą.

It's also got a little chin barbel here

Ma również mały wabik na podbródku

with a blue luminescent lure on it

z błękitną, świecącą przynętą na końcu,

that it can use to attract prey from a long way off.

której może użyć, aby zwabić z daleka potencjalną ofiarę.

And a lot of animals will use their bioluminescence as a lure.

Wiele stworzeń będzie używać swojej bioluminescencji jako przynęty.

This is another one of my favorite fish.

To jest kolejna z moich ulubionych ryb.

This is a viperfish, and it's got a lure

Oto żmijowiec, która ma przynętę

on the end of a long fishing rod

na końcu długiej "wędki"

that it arches in front of the toothy jaw

umiejscowionej łukowato z przodu uzbrojonej w wielkie zęby paszczy

that gives the viperfish its name.

dzięki której ryba zyskała swą sławę.

The teeth on this fish are so long

Zęby tej ryby są tak długie,

that if they closed inside the mouth of the fish,

że gdyby calkowicie zamknęła paszczę,

it would actually impale its own brain.

mogła by przebić nimi swój własny mózg.

So instead, it slides in grooves

Więc zamiast tego, ześlizgują się bruzdami

on the outside of the head.

umiejscowionymi na zewnątrz głowy.

This is a Christmas tree of a fish;

To ryba niczym świąteczne drzewko:

everything on this fish lights up,

wszystko na niej się świeci.

it's not just that lure.

To nie jest tylko przynęta;

It's got a built-in flashlight.

ta ryba dosłownie została zbudowana ze światła.

It's got these jewel-like light organs on its belly

Posiada te przypominajace kamienie szlachetne świetlne organy na brzuchu,

that it uses for a type of camouflage

których używa, jako rodzaju kamuflażu,

that obliterates its shadow,

który likwiduje jej cień,

so when it's swimming around and there's a predator looking up from below,

więc kiedy pływa sobie swobodnie i nagle jakiś drapieżnik zaczyna zerkać na nią z dołu,

it makes itself disappear.

po prostu znika.

It's got light organs in the mouth,

Ma świetlne organy w pysku.

it's got light organs in every single scale, in the fins,

Znajdują się na każdej łusce, na płetwach,

in a mucus layer on the back and the belly,

pod warstwą śluzu na grzbiecie i na brzuchu,

all used for different things --

wszystie używane do najprzeróżniejszych celów,

some of which we know about, some of which we don't.

z których część juz znamy, a o części jeszcze nic nie wiemy.

And we know a little bit more about bioluminescence thanks to Pixar,

Wiemy troszkę na temat bioluminescencji dzieki studio Pixar,

and I'm very grateful to Pixar for sharing

jestem im niezwykle wdzięczna za podzielenie się

my favorite topic with so many people.

moim ulubionym tematem z rzeszą ludzi.

I do wish, with their budget,

Marzę o tym, aby ich budżet

that they might have spent just a tiny bit more money

był wydawany troszkę hojnieszą ręką

to pay a consulting fee to some poor, starving graduate student,

aby zapłacić jakiemuś biednemu, głodujacemu absolwentowi uniwersytetu,

who could have told them that those are the eyes

który wyjaśniłby im, że to są oczy

of a fish that's been preserved in formalin.

ryby, która została zabalsamowana w formalinie.

These are the eyes of a living anglerfish.

Oto są oczy żyjącej ryby-wędkarza.

So, she's got a lure that she sticks out

Tak więc, dysponuje ona przynętą, którą wystawia

in front of this living mousetrap

z przodu tej żywej pułapki

of needle-sharp teeth

pełnej ostrych jak igły zębów,

in order to attract in some unsuspecting prey.

aby zwabić niczego nie podejrzewajacą ofiarę.

And this one has a lure

Ta zaś posiada wabik

with all kinds of little interesting threads coming off it.

wyposażony w różne, interesujace wyrostki.

Now we used to think that the different shape of the lure

Zwykło sie uważać, że różne kształty wabików

was to attract different types of prey,

miały przyciągać różne typy ofiar,

but then stomach content analyses on these fish

jednak badanie zawartości żołądka tych ryb

done by scientists, or more likely their graduate students,

przeprowadzone przez naukowców, a dokładnie przez ich studentów podyplomowych

have revealed that

dowiodło,

they all eat pretty much the same thing.

że większość z nich jada dokładnie to samo.

So, now we believe that the different shape of the lure

Tak więc, teraz wierzymy, że różne kształty wabików

is how the male recognizes the female

pomagają samcom rozpoznawać samice

in the anglerfish world,

w świecie ryb-wędkarzy,

because many of these males

ponieważ wiele z tych samców

are what are known as dwarf males.

jest po prostu karłami.

This little guy

Ten maluch

has no visible means of self-support.

nie wykazuje żadnych, widocznych oznak samodzielności.

He has no lure for attracting food

Nie ma przynęty do wabienia ofiary,

and no teeth for eating it when it gets there.

ani zębów do zjedzenia jej, kied w końcu jakaś się trafi.

His only hope for existence on this planet

Jego jedyną szansą na przetrwanie na tej planecie

is as a gigolo. (Laughter)

jest wcielenie się w rolę utrzymanka.

He's got to find himself a babe

Musi znaleźć sobie panienkę,

and then he's got to latch on for life.

a następnie trzymać się jej do końca życia.

So this little guy

Tak więc ten maluch

has found himself this babe,

znalazł swoją panią

and you will note that he's had the good sense

i z pewnością zauważycie, że znalazł doskonały sposób

to attach himself in a way that he doesn't actually have to look at her.

by trzymać się jej w sposób, dzięki któremu nie musi na nią patrzeć.

(Laughter)

(śmiech)

But he still knows a good thing when he sees it,

Jednak potrafi poznać dobrą okazję, kiedy ją ujrzy,

and so he seals the relationship with an eternal kiss.

więc pieczętuje związek wiecznym pocałunkiem.

His flesh fuses with her flesh,

Jego ciało łączy się z jej ciałem,

her bloodstream grows into his body,

jej układ krwionośny wrasta w jego ciało,

and he becomes nothing more than a little sperm sac.

a on staje się niczym więcej, niż małym woreczkiem z nasieniem.

(Laughter)

(śmiech)

Well, this is a deep-sea version of Women's Lib.

Cóż, to jest głebinowa wersja Ruchu Wyzwolenia Kobiet.

She always knows where he is,

Ona zawsze wie, gdzie on się znajduje,

and she doesn't have to be monogamous,

a sama nie musi być wcale monogamiczna,

because some of these females

ponieważ część z tych samic

come up with multiple males attached.

żyje z wieloma podczepionymi samcami.

So they can use it for finding food, for attracting mates.

Tak więc, zwierzęta potrafią używać bioluminescencji do poszukiwania pokarmu, zwabiania partnera.

They use it a lot for defense, many different ways.

Używają jej często do obrony, na wiele róznych sposobów.

A lot of them can release their luciferin or luferase in the water

Wiele z nich potrafi wypuścić swoją lucyferynę oraz lucyferazę do wody

just the way a squid or an octopus will release an ink cloud.

zupełnie jak kałamarnica lub ośmiornica wypuszczająca chmurę atramentu.

This shrimp is actually

Ta krewetka właśnie

spewing light out of its mouth

wyrzuca ze swojego otworu gębowego strumień światła

like a fire breathing dragon

zupełnie, jak ziejący ogniem smok,

in order to blind or distract this viperfish

aby oślepić lub rozproszyć uwagę żmijowca

so that the shrimp can swim away into the darkness.

a w tym czasie sama zyska czas niezbędny do ukrycia się w ciemnościach.

And there are a lot of different animals that can do this:

Także wiele innych zwierząt posiadło tę umiejętność.

There's jellyfish, there's squid,

Mamy meduzy, kałamarnice,

there's a whole lot of different crustaceans,

niezliczoną ilość przeróżnych skorupiaków.

there's even fish that can do this.

Istnieje nawet ryba potrafiąca to robić.

This fish is called the shining tubeshoulder

Ta ryba zwana jest strzelcem srebrzystym,

because it actually has a tube on its shoulder

ponieważ faktycznie ma "wyrzutnię" na boku

that can squirt out light.

która potrafi wytrysnąć światłem.

And I was luck enough to capture one of these

Ja natomiast miałam szczęście złapać jedną z nich,

when we were on a trawling expedition

kiedy prowadziliśmy połów

off the northwest coast of Africa for "Blue Planet,"

na północno-zachodnim wybrzeżu Afryki dla Oceanarium "Blue Planet",

for the deep portion of "Blue Planet."

poważnej ilości zasobów błękitnej planety.

And we were using a special trawling net

Używaliśmy specjalnej sieci

that we were able to bring these animals up alive.

dzięki której mogliśmy wyłowić te zwierzęte żywe.

So we captured one of these, and I brought it into the lab.

Tak więc złapaliśmy jedną z tych ryb a ja przeniosłam ją do labolatorium.

So I'm holding it,

Więc trzymam ją

and I'm about to touch that tube on its shoulder,

i zamierzam dotknąć jej "wyrzutni" na grzbiecie,

and when I do, you'll see bioluminescence coming out.

a kiedy to zrobię, ujrzycie wydobywającą się świecącą substancję.

But to me, what's shocking

Co jednak było dla mnie szokujące,

is not just the amount of light,

to nie sama ilość wytworzonego światła,

but the fact that it's not just luciferin and luciferase.

lecz fakt, że nie były to tylko lucyferyna i lucyferaza.

For this fish, it's actually whole cells

Ryba ta pozbyła się także całych komórek

with nuclei and membranes.

wraz z jądrami komórkowymi oraz błonami.

It's energetically very costly for this fish to do this,

Zachowanie takie, to dla tej ryby ogromny wydatek energetyczny

and we have no idea why it does it --

a my nie mamy pojęcia, dlaczego tak postępuje.

another one of these great mysteries that needs to be solved.

To kolejna z wielkich tajemnic, które muszą zostać rozwiązane.

Now, another form of defense

A teraz inna forma obrony,

is something called a burglar alarm --

nazywana czasem alarmem przeciwwłamaniowym.

same reason you have a burglar alarm on your car;

W tym samym celu macie alarm w Waszym samochodzie.

the honking horn and flashing lights

Głośny dźwięk i błyskające światła

are meant to attract the attention of, hopefully,

mają za zadanie przyciągnąć uwagę

the police that will come and take the burglar away --

policji, która przyjedzie i aresztuje złodzieja.

when an animal's caught in the clutches of a predator,

Kiedy jakieś zwierzę wpadnie w szpony drapieżcy,

its only hope for escape may be

jego jedyną nadzieją na ucieczkę może być

to attract the attention of something bigger and nastier

przyciągnięcie uwagi czegoś większego i groźniejszego,

that will attack their attacker,

co zaatakuje napastnika,

thereby affording them a chance for escape.

tym samym stwarzając wcześniejszej ofierze szansę na ucieczkę.

This jellyfish, for example, has

Ta oto meduza posiada na przykład

a spectacular bioluminescent display.

imponujący zestaw bioluminescencji.

This is us chasing it in the submersible.

Oto my, ścigający ją w mini-łodzi.

That's not luminescence, that's reflected light from the gonads.

To nie luminescencja, lecz światło odbite od jej gonad.

We capture it in a very special device on the front of the submersible

Pochwyciliśmy ją w specjalne umieszczone na przodzie łodzi urządzenie

that allows us to bring it up in really pristine condition,

które pozwoliło nam na przeniesienie jej bez uszczerbku na zdrowiu

bring it into the lab on the ship.

do labolatorium na statku.

And then to generate the display you're about to see,

A następnie sprowokować pokaz, który zaraz zobaczycie.

all I did was touch it once per second

Wszystko co robiłam, to dotykanie jej raz na sekundę

on its nerve ring with a sharp pick

w okolicach nerwu pierścieniowego ostrym narzędziem

that's sort of like the sharp tooth of a fish.

podobnym do ostrego rybiego zęba.

And once this display gets going, I'm not touching it anymore.

A kiedy proces raz się rozpocznie, nie dotykam jej więcej.

This is an unbelievable light show.

To wprost niewiarygodne świetlne przedstawienie.

It's this pinwheel of light,

To ten wir światła.

and I've done calculations that show that this could be seen

Dokonałam obliczeń, że pokaz taki jak ten

from as much as 300 feet away by a predator.

może być widoczny dla drapieżnika z odległości nawet 90 metrów.

And I thought, "You know,

Wiecie, pomyślałam sobie,

that might actually make a pretty good lure."

że w sumie mogło by to stanowić całkiem niezłą przynętę.

Because one of the things that's frustrated me

Jedną z rzeczy, jaka mnie irytuje

as a deep-sea explorer

jako badacza głębin

is how many animals there probably are in the ocean that we know nothing about

jest fakt, jak wiele dotąd nie poznanych zwierząt kryje się w oceanach

because of the way we explore the ocean.

tylko dzięki naszym sposobom badania głębin.

The primary way that we know about what lives in the ocean

Podstawowym sposobem zdobywania wiedzy o mieszkańcach oceanów

is we go out and drag nets behind ships.

jest wypłynięcie w morze i ich połów.

And I defy you to name any other branch of science

Wskażcie mi więc proszę jakąkolwiek inną gałąź nauki,

that still depends on hundreds of year-old technology.

która wciąż opiera się na stuletniej technologii.

The other primary way is we go down

Kolejnym sposobem jest zejście pod wodę

with submersibles and remote-operated vehicles.

w mini-łodziach lub wysłanie tam zdalnie sterowanych pojazdów.

I've made hundreds of dives in submersibles.

Wykonałam setki zejść pod wodę w mini-łodziach.

When I'm sitting in a submersible though,

Kiedy siedzę w łodzi, niestety

I know that I'm not unobtrusive at all --

wiem, że bardzo rzucam się w oczy.

I've got bright lights and noisy thrusters --

Łódź jest wyposażona w jaskrawe światła i hałaśliwe silniki.

any animal with any sense is going to be long gone.

Jakiekolwiek zwierze z minimalnym wyczuciem natychmiast się ode mnie oddali.

So, I've wanted for a long time

Tak więc, od dłuższego już czasu chciałam

to figure out a different way to explore.

odkryć inny sposób na eksplorację głębin.

And so, sometime ago, I got this idea for a camera system.

W końcu, jakiś czas temu wpadłam na pomysł systemu kamer.

It's not exactly rocket science. We call this thing Eye-in-the-Sea.

Nie jest to milowe odkrycie. Mozemy nazwać go "Morskie Oko".

And scientists have done this on land for years;

Naukowcy na lądzie używają tej techniki od lat,

we just use a color that the animals can't see

my tylko użyliśmy koloru, którego zwierzęta nie widzą,

and then a camera that can see that color.

a następnie kamery, która go dostrzeże.

You can't use infrared in the sea.

Nie można dostrzec podczerwieni w morzu.

We use far-red light, but even that's a problem

Użyliśmy dalekiej podczerwieni, jednak nawet to stanowiło problem,

because it gets absorbed so quickly.

gdyż jest ona bardzo szybko absorbowana przez otoczenie.

Made an intensified camera,

Stworzyłam wyczuloną kamerę,

wanted to make this electronic jellyfish.

chciałam stworzyć tę elektroniczną meduzę.

Thing is, in science,

Zasadą w nauce jest to,

you basically have to tell the funding agencies what you're going to discover

że musisz powiedzieć agencjom przyznającym fundusze, co zamierzasz wynaleźć,

before they'll give you the money.

zanim dostaniesz od nich pieniądze.

And I didn't know what I was going to discover,

A ja tego nie wiedziałam,

so I couldn't get the funding for this.

więc nie mogłam otrzymać funduszy.

So I kluged this together, I got the Harvey Mudd Engineering Clinic

Zebrałam więc to wszystko razem, namówiłam Klinikę Inżynierii im. Harveya Mudda

to actually do it as an undergraduate student project initially,

aby zrealizowała to wstępnie, jako projekt studenckiej pracy dyplomowej,

and then I kluged funding from a whole bunch of different sources.

a następnie zebrałam fundusze dostępne ze wszelkich możliwych źródeł.

Monterey Bay Aquarium Research Institute

Akwarium w Monterey oraz Instytut Badawczy

gave me time with their ROV

udostępniły mi swojego podwodnego robota,

so that I could test it and we could figure out,

abym mogła przeprowadzić testy oraz w końcu dowiedzieć się

you know, for example, which colors of red light we had to use

np. jakiego typu czerwieni powinniśmy użyć,

so that we could see the animals, but they couldn't see us --

aby widzieć zwierzęta nie będąc samemu widzianym,

get the electronic jellyfish working.

sprawdzić działającą elektryczną meduzę.

And you can see just what a shoestring operation this really was,

Możecie zobaczyć, jak niskobudżetowa była to operacja,

because we cast these 16 blue LEDs in epoxy

kiedy umieściłam te 16 diód w tworzywie sztucznym,

and you can see in the epoxy mold that we used,

na filmie możecie obejrzeć formę, której użyliśmy,

the word Ziploc is still visible.

słowo "Ziploc" wciąż jest widoczne.

Needless to say, when it's kluged together like this,

Nie muszę chyba mówić, że wszysto zebrane w ten sposób

there were a lot of trials and tribulations getting this working.

wymagało mnóstwa prób i trosk, aby zaczęło funkcjonować.

But there came a moment when it all came together,

Nadeszła jednak w końcu chwila, kiedy to się udało

and everything worked.

i wszystko zadziałało,

And, remarkably, that moment got caught on film

a najważniejsze, że ten moment został uchwycony na filmie

by photographer Mark Richards,

przez fotografa Marka Richardsa,

who happened to be there at the precise moment

który szczęśliwie znalazł się w odpowiednim momencie

that we discovered that it all came together.

kiedy odkryliśmy, że wszystko zadziałało.

That's me on the left,

To ja, po lewej,

my graduate student at the time, Erika Raymond,

moi ówcześni doktoranci, Erica Raymond

and Lee Fry, who was the engineer on the project.

oraz Lee Fry, który był iżynierem projektu.

And we have this photograph posted in our lab in a place of honor

Umieściliśmy tę fotografię na honorowym miejscu w naszym labolatorium

with the caption: "Engineer satisfying two women at once." (Laughter)

z podpisem: "Inżynier zadowala dwie kobiety na raz".

And we were very, very happy.

Byliśmy bardzo, bardzo szczęśliwi.

So now we had a system

Teraz mamy więc system,

that we could actually take to some place

który można by przenieść w dowolne miejsce

that was kind of like an oasis on the bottom of the ocean

będące niczym oaza na dnie oceanu,

that might be patrolled by large predators.

która może być patrolowana przez duże drapieżniki.

And so, the place that we took it to

Tak więc, zabraliśmy go w miejsce

was this place called a Brine Pool,

zwane basenem solankowym

which is in the northern part of the Gulf of Mexico.

które znajduje się w północnej części Zatoki Meksykańskiej.

It's a magical place.

To jest magiczne miejsce.

And I know this footage isn't going to look like anything to you --

Wiem, że ten filmik nie odda Wam wiele -

we had a crummy camera at the time --

mieliśmy wtedy kiepską kamerę -

but I was ecstatic.

jednak ja byłam oczarowana.

We're at the edge of the Brine Pool,

Jesteśmy na krawędzi basenu,

there's a fish that's swimming towards the camera.

jest tam ryba płynąca wprost na kamerę.

It's clearly undisturbed by us.

Jest przez nas całkowicie nie niepokojona.

And I had my window into the deep sea.

A ja mam swoje okno na morskie głębiny.

I, for the first time, could see what animals were doing down there

Ja po raz pierwszy mogłam ujrzeć, co robią tam na dole zwierzęta,

when we weren't down there disturbing them in some way.

kiedy nie są przez nas niepokojone.

Four hours into the deployment,

Cztery godziny przed "odpaleniem"

we had programmed the electronic jellyfish

zaprogramowaliśmy elektryczną meduzę,

to come on for the first time.

aby wypłynęła po raz pierwszy.

Eighty-six seconds after

86 sekund po tym,

it went into its pinwheel display,

rozpoczęła swój pokaz,

we recorded this:

który nagraliśmy.

This is a squid, over six feet long,

Oto kałamarnica, mająca prawie 2 metry długości

that is so new to science,

i będąca dla nauki taką nowością,

it cannot be placed in any known scientific family.

że nie może być sklasyfikowana w żadnej znanej rodzinie.

I could not have asked for a better proof of concept.

Nie mogłam marzyć o lepszym dowodzie na działanie mojego pomysłu.

And based on this, I went back to the National Science Foundation

Bazując na tym, udałam się do Narodowej Fundacji Naukowej (NSF)

and said, "This is what we will discover."

i stwierdziłam: "Oto, co zamierzamy wynaleźć".

And they gave me enough money to do it right,

Dostałam wystarczająco duże fundusze, aby zrobić to tak, jak należało,

which has involved developing the world's first deep-sea webcam --

co pociągnęło za sobą wynalezienie pierwszej na świecie kamery głębinowej,

which has been installed in

która była zainstalowana

the Monterey Canyon for the past year --

w Kanionie Monterey przez ostatni rok.

and now, more recently,

A teraz, zupełnie niedawno

a modular form of this system,

modułowa wersja tego systemu,

a much more mobile form

znacznie bardziej mobilna,

that's a lot easier to launch and recover,

będąca łatwiejsza w wystartowaniu i obsłudze

that I hope can be used on Sylvia's "hope spots"

może zostać użyta (mam nadzieję) w "punktach nadziei" Sylwii,

to help explore

aby pomóc je zbadać

and protect these areas,

oraz chronić,

and, for me, learn more about

a dla mnie osobiście. aby dowiedzieć się więcej

the bioluminescence in these "hope spots."

o bioluminescencji w tychże punktach.

So one of these take-home messages here

Tak więc jedną z wiadomości, jakie chciałam Wam przekazać

is, there is still a lot to explore in the oceans.

jest fakt, że wciąż jest jeszcze mnóstwo do zbadania w oceanach,

And Sylvia has said

a Sylwia twierdzi,

that we are destroying the oceans before we even know what's in them,

że zniszczymy oceany, zanim dowiemy się, co w nich jest

and she's right.

i niestety ma rację.

So if you ever, ever get an opportunity

Więc jeśli kiedykolwiek nadarzy Wam się okazja

to take a dive in a submersible,

zejścia pod wodę w mini-łodzi,

say yes -- a thousand times, yes --

powiedzcie "tak", po tysiąckroć "tak"

and please turn out the lights.

i proszę Was, zgaście światła.

I promise, you'll love it.

Obiecuję Wam, pokochacie to.

Thank you.

Dziękuję

(Applause)

(brawa)