George Dyson: The birth of the computer

George Dyson, bilgisayarın doğuşu üzerine

Çeviri: Meric Aydonat Gözden geçirme: Ahmet Yükseltürk

Last year, I told you the story, in seven minutes, of Project Orion,

Geçen yıl size 7 dakikada Orion Projesi'nden bahsetmiştim.

which was this very implausible technology

İnanması güç bir teknolojiydi.

that technically could have worked,

Teknik olarak çalışabilirdi,

but it had this one-year political window where it could have happened.

ama gerçekleşebileceği bir yıllık bürokratik bir süre vardı,

So it didn't happen. It was a dream that did not happen.

fakat hayata geçirilemedi. Gerçekleşemeyen bir hayal olarak kaldı.

This year I'm going to tell you the story of the birth of digital computing.

Bu yıl size dijital hesaplamanın doğuşundan bahsedeceğim.

This was a perfect introduction.

Harika bir buluştu.

And it's a story that did work. It did happen,

Ve gerçekleşen bir hikaye,

and the machines are all around us.

dört bir yanımız makinalarla çevrili.

And it was a technology that was inevitable.

Kaçınılmaz bir teknolojiydi.

If the people I'm going to tell you the story about,

Şimdi size hikayesini anlatacağım insanlar yapmasaydı,

if they hadn't done it, somebody else would have.

başka birileri mutlaka yapacaktı.

So, it was sort of the right idea at the right time.

Bir bakıma, doğru zamanda doğru fikirdi.

This is Barricelli's universe. This is the universe we live in now.

Bu Barricelli'nin evreni. Yaşadığımız evren, bu evren.

It's the universe in which these machines

Bu evrende bu makinalar bir sürü şey yapıyorlar,

are now doing all these things, including changing biology.

biyolojiyi değiştirmek dahil.

I'm starting the story with the first atomic bomb at Trinity,

Hikayeme Trinity'deki atom bombasıyla başlıyorum,

which was the Manhattan Project. It was a little bit like TED:

yani Manhattan Projesi'yle. Aslında bu biraz TED'e benziyordu,

it brought a whole lot of very smart people together.

birçok akıllı insanı bir araya getirmişti.

And three of the smartest people were

En akıllılarından üçü:

Stan Ulam, Richard Feynman and John von Neumann.

Stan Ulam, Richard Feynman ve John von Neumann'dı.

And it was Von Neumann who said, after the bomb,

von Neumann bombadan sonra,

he was working on something much more important than bombs:

bombadan çok daha önemli şeyleri üzerine çalışıyordu:

he's thinking about computers.

bilgisayarları düşünüyordu.

So, he wasn't only thinking about them; he built one. This is the machine he built.

Sadece düşünmüyordu, bir tane de yaptı. Yaptığı bilgisayar buydu.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

He built this machine,

Bu makinayı yaptı

and we had a beautiful demonstration of how this thing really works,

ve nasıl çalıştığı hakkında bir bilgimiz olmuş oldu:

with these little bits. And it's an idea that goes way back.

bu küçük bitlerle (ikilik sayma sistemindeki sayılar). Bu aslında bir hayli eskiye dayanan bir fikir.

The first person to really explain that

Bunu ilk açıklayan insan 1651'de Thomas Hobbes'tı.

was Thomas Hobbes, who, in 1651,

Aritmetik ve mantığın aslında aynı şey olduğunu

explained how arithmetic and logic are the same thing,

ve eğer sanal düşünme ve sanal mantığı yaratmak istiyorsak,

and if you want to do artificial thinking and artificial logic,

bunu yapmak için sadece

you can do it all with arithmetic.

aritmetiğin yeterli olduğunu açıkladı.

He said you needed addition and subtraction.

Toplama ve çıkarmaya ihtiyacınız vardı.

Leibniz, who came a little bit later -- this is 1679 --

Biraz daha sonra yaşayan Leibniz 1679'da,

showed that you didn't even need subtraction.

aslında çıkarmaya bile ihtiyacınız olmadığını gösterdi.

You could do the whole thing with addition.

Tamamını toplamayla yapabilirdiniz.

Here, we have all the binary arithmetic and logic

Bilgisayar devrimi için gerekli olan

that drove the computer revolution.

ikili sistem aritmetiğine ve mantığına sahiptik

And Leibniz was the first person to really talk about building such a machine.

ve böyle bir makinayı yapmaktan ilk bahseden Leibniz oldu.

He talked about doing it with marbles,

Bunu bilyelerle, geçitlerle ve şimdi kaydırma kaydı dediğimiz,

having gates and what we now call shift registers,

geçitleri ve bilyeleri yollardan aşağıya kaydırmaya

where you shift the gates, drop the marbles down the tracks.

yarayan elemanlarla yapmayı önerdi.

And that's what all these machines are doing,

Bütün bu makinalar temelde böyle çalışıyor,

except, instead of doing it with marbles,

sadece bilyeler yerine bu işi

they're doing it with electrons.

elektronlar yapıyor.

And then we jump to Von Neumann, 1945,

Bundan sonra von Neumann'a geçiyoruz,

when he sort of reinvents the whole same thing.

1945'te bir bakıma aynı şeyi yeniden keşfediyor.

And 1945, after the war, the electronics existed

1945'te, savaştan sonra, elektronik bilimi

to actually try and build such a machine.

böyle bir makinayı gerçekten deneyip, yapacak kadar ilerlemişti.

So June 1945 -- actually, the bomb hasn't even been dropped yet --

Haziran 1945. Daha bomba fırlatılmamıştı

and Von Neumann is putting together all the theory to actually build this thing,

ve von Neumann teoriyi bir araya getirip bu makinayı yapıyordu.

which also goes back to Turing,

Teori Turing'e kadar gidiyor.

who, before that, gave the idea that you could do all this

Turing bu işleri bir şeridi okuyup, şeride yazabilen

with a very brainless, little, finite state machine,

beyinsiz, küçük bir sonlu durum makinası ile

just reading a tape in and reading a tape out.

yapma fikrini öne sürmüştü.

The other sort of genesis of what Von Neumann did

von Neumann'ın yarattığı başka bir şeyse,

was the difficulty of how you would predict the weather.

hava tahmininin ne kadar zor olacağıydı.

Lewis Richardson saw how you could do this with a cellular array of people,

Lewis Richardson, hücresel bir insan ağına problemin küçük bir parçasını

giving them each a little chunk, and putting it together.

verip, sonra birleştirerek çözülebileceğini öngördü.

Here, we have an electrical model illustrating a mind having a will,

Burada bir karar verme mekanizmasının elektriksel modelini görüyoruz.

but capable of only two ideas.

Tek sorunu var: sadece iki fikri olabiliyor.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And that's really the simplest computer.

Bu gerçekten görebileceğiniz en basit bilgisayar.

It's basically why you need the qubit,

Bu temelde qubit'e neden ihtiyaç duyduğumuzu gösteriyor,

because it only has two ideas.

çünkü sadece iki fikri olabiliyor.

And you put lots of those together,

Bunlardan birçoğunu bir araya getirdiğinizde,

you get the essentials of the modern computer:

modern bilgisayarın ana parçasını elde ediyorsunuz.

the arithmetic unit, the central control, the memory,

Aritmetik ünitesi, işlemci, hafıza,

the recording medium, the input and the output.

kayıt ortamı, girdiler ve çıktılar.

But, there's one catch. This is the fatal -- you know,

Ama, kritik bir hata var.

we saw it in starting these programs up.

Bunu programı başlatırken gördük.

The instructions which govern this operation

Bu operasyonu kontrol eden talimatlar

must be given in absolutely exhaustive detail.

çok ayrıntılı bir şekilde verilmeli.

So, the programming has to be perfect, or it won't work.

Yani mükemmel programlanmış olmalı, yoksa çalışmaz.

If you look at the origins of this,

Bunun özüne baktığınızda,

the classic history sort of takes it all back to the ENIAC here.

klasik tarih sizi burada gördüğünüz ENIAC'a götürecek.

But actually, the machine I'm going to tell you about,

Ama aslında şimdi size anlatacağım

the Institute for Advanced Study machine, which is way up there,

Üstün Çalışma Makinası Enstitüsü, taa yukarıdaki,

really should be down there. So, I'm trying to revise history,

aslında şurada aşağıda olmalıydı. Şimdi tarihi canlandırıp,

and give some of these guys more credit than they've had.

bu insanlara haklarını teslim etmek istiyorum.

Such a computer would open up universes,

Böyle bir makina bize yeni evrenler keşfetme imkanı verecekti,

which are, at the present, outside the range of any instruments.

bütün cihazların kapasitelerinin ötesinde olan evrenler.

So it opens up a whole new world, and these people saw it.

Yepyeni bir dünyanın kapılarını açacaktı ve bu insanlar bunu gördüler.

The guy who was supposed to build this machine

Bu makinayı yapacak olan kişi, ortada gördüğünüz,

was the guy in the middle, Vladimir Zworykin, from RCA.

RCA'dan Vladimir Zworykin idi.

RCA, in probably one of the lousiest business decisions

RCA herhalde şimdiye kadar verilmiş en aptalca kararlardan olan,

of all time, decided not to go into computers.

bilgisayar işine girmeme kararı verdi.

But the first meetings, November 1945, were at RCA's offices.

Ama ilk toplantılar Kasım 1945'te RCA'da yapıldı.

RCA started this whole thing off, and said, you know,

Bütün bunları RCA başlattı ve sonra geleceğin bilgisayarda değil,

televisions are the future, not computers.

televizyonda olduğuna karar verdi.

The essentials were all there --

Makinanın çalışmasını sağlayacak

all the things that make these machines run.

parçalar ortadaydı.

Von Neumann, and a logician, and a mathematician from the army

von Neumann, bir mantıkbilimcisi ve ordudan bir matematikçi,

put this together. Then, they needed a place to build it.

bu parçaları bir araya getirdi. Sadece makinayı yapacak bir yere ihtiyaçları vardı.

When RCA said no, that's when they decided to build it in Princeton,

RCA hayır deyince, Freeman'ın çalıştığı

where Freeman works at the Institute.

Princeton'da yapmaya karar verdiler,

That's where I grew up as a kid.

benim çocukluğumun geçtiği yerde.

That's me, that's my sister Esther, who's talked to you before,

Bu ben ve sizinle daha önce konuşan kardeşim Esther.

so we both go back to the birth of this thing.

Gördüğünüz gibi ilk bilgisayarın doğuşunda oradaydık.

That's Freeman, a long time ago,

Bu da uzun zaman önce Freeman,

and that was me.

ve ben.

And this is Von Neumann and Morgenstern,

Bunlar von Neumann ve Morgenstern

who wrote the "Theory of Games."

Oyunların Kuramı'nın yazarı.

All these forces came together there, in Princeton.

Bütün bu güçler Princeton'da bir araya geldi.

Oppenheimer, who had built the bomb.

Bombayı yapan Oppenheimer'ı görüyorsunuz.

The machine was actually used mainly for doing bomb calculations.

Bu makina bomba hesaplamalarını sıralamada kullanıldı.

And Julian Bigelow, who took

Ve Julian Bigelow

Zworkykin's place as the engineer, to actually figure out, using electronics,

elektronik bilimini kullanarak bu aletin nasıl yapılacağını

how you would build this thing. The whole gang of people who came to work on this,

öneren mühendis. Bütün bu insanlar ve kodların

and women in front, who actually did most of the coding, were the first programmers.

çoğunu yazan öndeki kadınlar, ilk programcılardı.

These were the prototype geeks, the nerds.

Bunlar geeklerin ve ineklerin prototipleri idi.

They didn't fit in at the Institute.

Enstitü'ye sığmadılar.

This is a letter from the director, concerned about --

Bu oranın müdüründen bir mektup --

"especially unfair on the matter of sugar."

"şeker miktarının yetersiz olduğundan" şikayetçi.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

You can read the text.

Yazıları okuyabilirsiniz.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

This is hackers getting in trouble for the first time.

Bu ise hackerların ilk defa başlarını belaya sokmaları oldu.

(Laughter).

(Gülüşmeler)

These were not theoretical physicists.

Bunlar teorik fizikçiler değildi,

They were real soldering-gun type guys, and they actually built this thing.

ellerine lehim aletini alıp bu şeyi birleştirdiler.

And we take it for granted now, that each of these machines

Bu insanlar sayesinde simdi içinde milyarlarca transistör olan,

has billions of transistors, doing billions of cycles per second without failing.

saniyede milyarlarca işlem yapan bilgisayarlar hiç şaşırmadan çalışıyorlar.

They were using vacuum tubes, very narrow, sloppy techniques

İkili sonuçlar almak için,

to get actually binary behavior out of these radio vacuum tubes.

çok ilkel vakum tüplerini kullanıyorlardı.

They actually used 6J6, the common radio tube,

Pahalı olanlardan daha güvenilir olduğu için,

because they found they were more reliable than the more expensive tubes.

sık kullanılan bir radyo tüpü olan 6J6'yı kullandılar.

And what they did at the Institute was publish every step of the way.

Enstitü'de attıkları her adımı yayınladılar.

Reports were issued, so that this machine was cloned

Böylece bu makinadan dünyanın başka yerlerinde

at 15 other places around the world.

15 tane daha yapıldı.

And it really was. It was the original microprocessor.

Böylece ilk mikroişlemci yapıldı.

All the computers now are copies of that machine.

Şimdi kullandığımız bütün bilgisayarlar bunun bir kopyası.

The memory was in cathode ray tubes --

Bellek katot ışınlı tüpteydi (CRT) --

a whole bunch of spots on the face of the tube --

elektromanyetik tepkilere bir hayli duyarlı

very, very sensitive to electromagnetic disturbances.

birçok nokta olarak.

So, there's 40 of these tubes,

Bu tüplerin 40 tanesi

like a V-40 engine running the memory.

V-40 motoru gibi çalışıyordu.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

The input and the output was by teletype tape at first.

Başlangıçta girdi ve çıktı teletype aracılığıyla idi.

This is a wire drive, using bicycle wheels.

Bu bisiklet tekerleklerini kullananan bir kablo sürücüsüydü.

This is the archetype of the hard disk that's in your machine now.

Bu şimdiki bilgisayarlarınızdaki sabit diskin atası.

Then they switched to a magnetic drum.

Daha sonra manyetik zara geçtiler.

This is modifying IBM equipment,

Bu IBM'in değiştirdiği ekipman,

which is the origins of the whole data-processing industry, later at IBM.

ileride IBM'de bilgi-işleme endüstrisinin temeli.

And this is the beginning of computer graphics.

Bu bilgisayar grafiklerinin başlangıcı oldu.

The "Graph'g-Beam Turn On." This next slide,

Bu slayt "G-ışını grafiği başlangıcı",

that's the -- as far as I know -- the first digital bitmap display, 1954.

1954'te -- bildiğim kadarıyla -- ilk dijital bmp dosyası.

So, Von Neumann was already off in a theoretical cloud,

Evet, von Neumann güvenilmez parçalardan nasıl güvenilir

doing abstract sorts of studies of how you could build

bir makina yapılabileceği konusunda

reliable machines out of unreliable components.

teorik araştırma yapıyordu.

Those guys drinking all the tea with sugar in it

Bu bilim insanları, bol şekerli çaylarını içip,

were writing in their logbooks, trying to get this thing to work, with all

sürekli arıza çıkaran 2600 vakum tüpüyle bu şeyi

these 2,600 vacuum tubes that failed half the time.

çalıştırmaya çalışıp, çabalarını kayıt ediyorlardı.

And that's what I've been doing, this last six months, is going through the logs.

Ben de son altı aydır onların kayıtlarını inceliyorum.

"Running time: two minutes. Input, output: 90 minutes."

"Çalışma zamanı: iki dakika. Girdi, çıktı: 90 dakika."

This includes a large amount of human error.

Büyük miktarda insan hatası içeriyor.

So they are always trying to figure out, what's machine error? What's human error?

Makina hatası nedir? İnsan hatası nedir? Bu sorulara cevap vermeye çalışıyorlardı.

What's code, what's hardware?

Program nedir? Donanım nedir?

That's an engineer gazing at tube number 36,

Bu 36 numaralı tübe bakıp,

trying to figure out why the memory's not in focus.

belleğin neden odaklanmadığını anlamaya çalışan bir mühendis.

He had to focus the memory -- seems OK.

Belleği odaklamaya çalışıyordu -- düzgün gözüküyor.

So, he had to focus each tube just to get the memory up and running,

Belleğin çalışması için her bir tüpü odaklaması gerekiyordu.

let alone having, you know, software problems.

Tabii bir de programlama hataları vardı.

"No use, went home." (Laughter)

"Çalışmadı, eve gittim." (Gülüşmeler)

"Impossible to follow the damn thing, where's a directory?"

"Kahrolası şeyi çalıştırmak imkansız, dizin nerede?"

So, already, they're complaining about the manuals:

Yani daha o zamandan şikayet etmeye başlamışlardı.

"before closing down in disgust ... "

"tiksinerek kapatmadan önce."

"The General Arithmetic: Operating Logs."

Genel aritmetik -- çalışma kayıtları,

Burning lots of midnight oil.

sabahlara kadar çalışıyorlardı.

"MANIAC," which became the acronym for the machine,

Matematik Ve Sayısal Birleştirici Ve Hesaplayıcı,

Mathematical and Numerical Integrator and Calculator, "lost its memory."

kısaca MANIAC (İngilizce'de manyak), "belleğini kaybetti."

"MANIAC regained its memory, when the power went off." "Machine or human?"

"MANIAC güç gidince belleğini geri kazandı", "makina mı insan mı?"

"Aha!" So, they figured out it's a code problem.

"Aha!" Sonunda buldular: kodlama hatası.

"Found trouble in code, I hope."

"Sorunu kodda bulduk, umarım."

"Code error, machine not guilty."

"Kod hatası, alet suçlu değil."

"Damn it, I can be just as stubborn as this thing."

"Kahretsin, bu makina kadar inatçı olabilirim."

(Laughter)

(Gülüşmeler)

"And the dawn came." So they ran all night.

"Ve gün ağardı." Bütün gece çalıştılar.

Twenty-four hours a day, this thing was running, mainly running bomb calculations.

Alet günde 24 saat çalışıyordu, büyük ölçüde bomba hesaplamaları yaparak.

"Everything up to this point is wasted time." "What's the use? Good night."

"Şimdiye kadar yapılan her şey zaman kaybı." "Ne işe yarayacak sanki? İyi geceler."

"Master control off. The hell with it. Way off." (Laughter)

"Ana kontrol kapalı. Cehenneme kadar yolu var." (Gülüşmeler)

"Something's wrong with the air conditioner --

"Havalandırmada bir sorun var --

smell of burning V-belts in the air."

havada yanan v-kemerinin kokusu var."

"A short -- do not turn the machine on."

"Kısa devre -- makinayı açmayın."

"IBM machine putting a tar-like substance on the cards. The tar is from the roof."

"IBM makinası kartların üstüne zift gibi bir şey döküyor. Zift tavandan geliyor."

So they really were working under tough conditions.

Gerçekten zor şartlar altında çalışıyorlardı.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Here, "A mouse has climbed into the blower

"Soğutucunun içine fare girdi,

behind the regulator rack, set blower to vibrating. Result: no more mouse."

soğutucuyu çalıştırdı. Sonuç: artık fare yok."

(Laughter)

(Gülüşmeler)

"Here lies mouse. Born: ?. Died: 4:50 a.m., May 1953."

"Fare burada yatıyor. Doğum? Ölüm 4:50, Mayıs 1953."

(Laughter)

(Gülüşmeler)

There's an inside joke someone has penciled in:

Birisinin kaleme aldığı bir şaka:

"Here lies Marston Mouse."

"Fare Marston burada yatıyor."

If you're a mathematician, you get that,

Matematikçiyseniz bunu anlarsınız.

because Marston was a mathematician who

Çünkü Marston orada duran bilgisayara

objected to the computer being there.

karşı çıkan bir matematikçi idi.

"Picked a lightning bug off the drum." "Running at two kilocycles."

"Zardan bir ampul alındı, iki kilodevirde çalışıyor."

That's two thousand cycles per second --

Saniyede 2000 devire denk geliyor.

"yes, I'm chicken" -- so two kilocycles was slow speed.

"evet, korkağım" -- yani iki kilodevir düşük hızdı.

The high speed was 16 kilocycles.

Yüksek hız 16 kilodevirdi.

I don't know if you remember a Mac that was 16 Megahertz,

Bilmiyorum 16 megahertzde çalışan bir Mac hatırlar mısınız.

that's slow speed.

O düşük bir hız.

"I have now duplicated both results.

"İki sonucu da tekrarladım.

How will I know which is right, assuming one result is correct?

Hangisinin doğru olduğunu nereden bilebilirim, tabii birisinin doğru olduğunu varsayarsak?

This now is the third different output.

Bu da üçüncü sonuç.

I know when I'm licked."

Ne zaman başımın belada olduğunu bilirim."

(Laughter)

(Gülüşmeler)

"We've duplicated errors before."

"Daha önce hatalı sonuçları tekrarlamıştık."

"Machine run, fine. Code isn't."

"Makina çalışıyor, güzel. Kod değil."

"Only happens when the machine is running."

"Yalnız makina çalışırken olur."

And sometimes things are okay.

Bazen işlerin iyi gittiği de oluyordu.

"Machine a thing of beauty, and a joy forever." "Perfect running."

"Makine muazzam bir şey." "Mükemmel çalışıyor."

"Parting thought: when there's bigger and better errors, we'll have them."

"Ayrılırken not: Daha büyük ve güzel hatalarımız da olacak."

So, nobody was supposed to know they were actually designing bombs.

Aslında bombaları tasarladıklarını kimsenin bilmemesi gerekiyordu.

They're designing hydrogen bombs. But someone in the logbook,

Hidrojen bombası tasarlıyorlardı. Ama bir gece, geç saatte

late one night, finally drew a bomb.

birisi sonunda bir bomba çizdi.

So, that was the result. It was Mike,

Sonuç buydu. Mike,

the first thermonuclear bomb, in 1952.

ilk termonükleer bomba.

That was designed on that machine,

1952'de enstitünün arkasındaki korulukta

in the woods behind the Institute.

tasarlandı.

So Von Neumann invited a whole gang of weirdos

von Neumann çeşitli işlerde çalışmak üzere,

from all over the world to work on all these problems.

dünyanın dört bir yanından insanlar davet etti.

Barricelli, he came to do what we now call, really, artificial life,

Barricelli şimdi sanal yaşam dediğimiz

trying to see if, in this artificial universe --

şey üzerinde çalışmak için geldi.

he was a viral-geneticist, way, way, way ahead of his time.

Zamanının çok çok ötesinde bir virüs genetikçisiydi.

He's still ahead of some of the stuff that's being done now.

3 Mart 1953'te başladı.

Trying to start an artificial genetic system running in the computer.

Bilgisayarda çalışan sanal genetik sistem yaratmaya çalıştı.

Began -- his universe started March 3, '53.

3 Mart 1953'te başladı.

So it's almost exactly -- it's 50 years ago next Tuesday, I guess.

Önümüzdeki Salı 50 yıl oluyor.

And he saw everything in terms of --

Bilgisayardan bitleri

he could read the binary code straight off the machine.

direk olarak okuyabiliyordu.

He had a wonderful rapport.

Harika bir ilişkisi vardı onlarla.

Other people couldn't get the machine running. It always worked for him.

Diğerleri beceremezken o, makinayı her zaman çalıştırabiliyordu.

Even errors were duplicated.

Hataları bile tekrar ediyordu.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

"Dr. Barricelli claims machine is wrong, code is right."

"Dr. Barricelli kodunun dogru, makinanın yanlış olduğunu iddia ediyor."

So he designed this universe, and ran it.

Bu evreni tasarladı ve çalıştırdı.

When the bomb people went home, he was allowed in there.

Bombacılar eve gittiğinde içeriye girmesine izin verildi.

He would run that thing all night long, running these things,

Bütün gece bunları çalıştırıyordu.

if anybody remembers Stephen Wolfram,

Stephen Wolfram'ı hatırlıyorsanız,

who reinvented this stuff.

bunları baştan keşfetti.

And he published it. It wasn't locked up and disappeared.

Ve yayınladı. Tozlu raflara kaldırılmadı.

It was published in the literature.

Literatürde yayınlandı.

"If it's that easy to create living organisms, why not create a few yourself?"

"Yaşayan canlılar yaratmak bu kadar kolaysa, neden kendimizden birkaç tane yaratmayalım?"

So, he decided to give it a try,

Sanal biyolojiyi makinada çalıştırmayı

to start this artificial biology going in the machines.

denemeye karar verdi.

And he found all these, sort of --

Bütün bunları buldu bir bakıma.

it was like a naturalist coming in

Biyolojide bir doğabilimcinin gelip,

and looking at this tiny, 5,000-byte universe,

bu 5000 baytlık küçük evrene bakıp,

and seeing all these things happening

dış dünyada gördüğümüz her şeyi

that we see in the outside world, in biology.

görmesi gibiydi.

This is some of the generations of his universe.

Bu onun evreninin yarattıklarının bir kısmı.

But they're just going to stay numbers;

Fakat sayı olarak kalacaklar,

they're not going to become organisms.

organizmaya dönüşemeyecekler.

They have to have something.

Bir şeye sahip olmalılar.

You have a genotype and you have to have a phenotype.

Bir genetik haritanız, bir de dış görüntünüz var.

They have to go out and do something. And he started doing that,

Dışarı çıkıp bir şey yapmalılar. Bunu yapmaya başladı.

started giving these little numerical organisms things they could play with --

Bu küçük sayısal organizmalara, oynayacakları bir şeyler vermeye başladı,

playing chess with other machines and so on.

diğer makinalarla oynayabilecekleri satranç vb.

And they did start to evolve.

Ve gelişmeye başladılar.

And he went around the country after that.

Bundan sonra ülkeyi dolaştı.

Every time there was a new, fast machine, he started using it,

Yeni, hızlı makina bulduğunda onu kullanmaya başladı

and saw exactly what's happening now.

ve tam olarak şunu gördü:

That the programs, instead of being turned off -- when you quit the program,

programları kapatmaktansa -- programdan çıktığınızda,

you'd keep running

çalıştırmaya devam edersiniz

and, basically, all the sorts of things like Windows is doing,

ve Windows gibi programların yaptıkları --

running as a multi-cellular organism on many machines,

birçok makinada çalışan çok hücreli organizmalar gibi --

he envisioned all that happening.

bunların olacağını gördü.

And he saw that evolution itself was an intelligent process.

Evrimin kendisinin akıllı bir şey olduğunu gördü.

It wasn't any sort of creator intelligence,

Yaratıcı bir zeka değildi,

but the thing itself was a giant parallel computation

bu şey zekası olan

that would have some intelligence.

dev bir paralel programdı.

And he went out of his way to say

Bunun yaşam benzeri,

that he was not saying this was lifelike,

ya da yeni bir yaşam formu değil de

or a new kind of life.

aynı şeyin tekrarlandığı başka bir versiyon

It just was another version of the same thing happening.

olduğunu söyledi.

And there's really no difference between what he was doing in the computer

Gerçekten bilgisayarda yaptığının,

and what nature did billions of years ago.

doğanın milyarlarca yıl önce yaptığından bir farkı yoktu.

And could you do it again now?

Yeniden yapabilir misiniz?

So, when I went into these archives looking at this stuff, lo and behold,

Bunlara bakmak için arşivleri kurcaladığımda,

the archivist came up one day, saying,

arşiv sorumlusu bir gün bana

"I think we found another box that had been thrown out."

"Sanırım atılan başka bir kutu bulduk." dedi.

And it was his universe on punch cards.

Bu da onun delikli kartlardaki evreni idi.

So there it is, 50 years later, sitting there -- sort of suspended animation.

50 yıl sonra orada duruyor. Durdurulmuş animasyon gibi.

That's the instructions for running --

Bu çalıştırma talimatları --

this is actually the source code

bu evrenlerden birisinin

for one of those universes,

kaynak kodu,

with a note from the engineers

mühendislerden bir notla birlikte,

saying they're having some problems.

bazı sorunlar yaşadıklarını söylüyor.

"There must be something about this code that you haven't explained yet."

"Bu kodun daha açıklamadığınız bir yönü olmalı."

And I think that's really the truth. We still don't understand

Bence bu gerçek. Şimdi bile bu basit komutların,

how these very simple instructions can lead to increasing complexity.

nasıl da karmaşıklaştığını anlamıyoruz.

What's the dividing line between

Yaşam benzeri ve yaşayanı ayırt eden

when that is lifelike and when it really is alive?

çizgi nedir?

These cards, now, thanks to me showing up, are being saved.

Bu kartlar benim sayemde kurtuldu.

And the question is, should we run them or not?

Şimdi asıl soru onları çalıştırmalı mıyız?

You know, could we get them running?

Çalıştırabilir miyiz?

Do you want to let it loose on the Internet?

İnternete salmak iyi bir fikir mi?

These machines would think they --

Bu makinalar şunu düşünecekler mi acaba --

these organisms, if they came back to life now --

bu organizmalar tekrar yaşamaya başlarlarsa,

whether they've died and gone to heaven, there's a universe.

ölüp cennete gitmişler gibi mi düşünecekler, bir evren var --

My laptop is 10 thousand million times

benim dizüstü bilgisayarım Barricelli'nin onları yarattıklarında

the size of the universe that they lived in when Barricelli quit the project.

yaşadıkları evrenden 10 milyon kat büyük.

He was thinking far ahead, to

İleriyi düşünüyordu, bunların gerçekte

how this would really grow into a new kind of life.

nasıl yeni bir yaşam şekli oluşturacaklarını.

And that's what's happening!

Şimdi bu oluyor!

When Juan Enriquez told us about

Juan Enriquez bize proteomik laboratuvarına gönderilen

these 12 trillion bits being transferred back and forth,

12 milyon trilyon biti

of all this genomics data going to the proteomics lab,

anlattı,

that's what Barricelli imagined:

bu işte Barricelli'nin hayal ettiği şeydi:

that this digital code in these machines

makinalardaki bu dijital komutlar

is actually starting to code --

gerçekten kodlamaya başlıyorlar --

it already is coding from nucleic acids.

gerçekten nükleik asitlerden kodluyorlar.

We've been doing that since, you know, since we started PCR

PCR'ye ve küçük DNA parçacıklarını

and synthesizing small strings of DNA.

birleştirmeye başladığımızdan beri aslında bunu yapıyoruz.

And real soon, we're actually going to be synthesizing the proteins,

Çok yakında protein sentezlemeye başlayacağız.

and, like Steve showed us, that just opens an entirely new world.

Steve'in bize gösterdiği gibi, bu yeni bir dünyanın kapılarını açacak.

It's a world that Von Neumann himself envisioned.

von Neumann'ın kendisinin hayal ettiği dünyanın.

This was published after he died: his sort of unfinished notes

Kendi kendini çoğaltan makinalar üzerine tamamlanmamış notları

on self-reproducing machines,

o öldükten sonra yayınlandı.

what it takes to get the machines sort of jump-started

Bu makinaların üremeye başlayacakları yere

to where they begin to reproduce.

hızla ilerlemeleri için gerekli olanlar.

It took really three people:

Burada üç isim rol oynadı:

Barricelli had the concept of the code as a living thing;

kodları yaşayan şeylere Barricelli benzetti.

Von Neumann saw how you could build the machines --

Makinaların nasıl yapılacağını von Neumann gördü.

that now, last count, four million

Son sayıma göre her 24 saatte

of these Von Neumann machines is built every 24 hours;

4 milyon von Neumann makinası yapılıyor.

and Julian Bigelow, who died 10 days ago --

Ve 10 gün önce ölen Julian Bigelow --

this is John Markoff's obituary for him --

bu John Markaoff"un anma yazısından --

he was the important missing link,

o kayıp halka idi,

the engineer who came in

gelip bu vakum tüplerini nasıl birleştirip,

and knew how to put those vacuum tubes together and make it work.

çalıştıracağımızı bilen mühendisti.

And all our computers have, inside them,

Şimdi kullandığımız bütün bilgisayarların

the copies of the architecture that he had to just design

içindeki mimariyi günün birinde

one day, sort of on pencil and paper.

kağıt kalemle tasarlayandı.

And we owe a tremendous credit to that.

Ona çok şey borçluyuz.

And he explained, in a very generous way,

O 40'larda bu değişik insanları

the spirit that brought all these different people to

Gelişmiş Araştırma Enstitüsü'ne

the Institute for Advanced Study in the '40s to do this project,

getiren ruhu cömertçe açıkladı

and make it freely available with no patents, no restrictions,

ve patentsiz, kısıtlamasız,

no intellectual property disputes to the rest of the world.

herkesle bedelsiz paylaştı.

That's the last entry in the logbook

Bu kayıt defterindeki son not,

when the machine was shut down, July 1958.

makina Haziran 1958'de kapandığında yazılmış.

And it's Julian Bigelow who was running it until midnight

Makina kapatıldığında onu geceyarısına kadar

when the machine was officially turned off.

çalıştıran Julian Bigelow'du.

And that's the end.

Anlatacaklarım bu kadar.

Thank you very much.

Çok teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)