My Country Will Be Underwater Soon -- Unless We Work Together | Anote Tong | TED Talks

Çeviri: Ramazan Şen Gözden geçirme: Sancak Gülgen

Chris Anderson: Perhaps we could start by just telling us about your country.

Chris Anderson: Ülkenizle ilgili bir meseleden başlayabilirsiniz.

It's three dots there on the globe. Those dots are pretty huge.

Kürede üç nokta var, oldukça büyükler.

I think each one is about the size of California.

Sanırım her biri yaklaşık Kaliforniya büyüklüğünde.

Tell us about Kiribati.

Bize Kiribati'den bahsedin.

Anote Tong: Well, let me first begin by saying how deeply grateful I am

Anote Tong: Öncelikle, sorunumuzu konuya ilgi gösteren insanlarla

for this opportunity to share my story with people who do care.

paylaşma fırsatı verdiğiniz için minnettarım.

I think I've been sharing my story with a lot of people who don't care too much.

Sanırım, sorunumuzu konuya ilgi göstermeyen birçok insana anlattım.

But Kiribati is comprised of three groups of islands:

Fakat Kiribati üç ada topluluğundan oluşuyor:

the Gilbert Group on the west,

batıdaki Gilbert Grubu,

we have the Phoenix Islands in the middle,

ortadaki Phoenix Adaları

and the Line Islands in the east.

ve doğudaki Line Adaları.

And quite frankly, Kiribati is perhaps the only country

Ve açıkçası, Kiribati dünyanın dört köşesinde

that is actually in the four corners of the world,

bulunan belki de tek ülke.

because we are in the Northern Hemisphere, in the Southern Hemisphere,

Çünkü Kuzey ve Güney Yarıküredeyiz

ve Uluslararası Gün Değiştirme hattının doğusu ve batısındayız.

and also in the east and the west of the International Date Line.

These islands are entirely made up of coral atolls,

Bu adalar tamamen mercan resiflerinden oluşuyor

and on average about two meters above sea level.

ve deniz seviyesinden yaklaşık 2 metre yüksekte.

And so this is what we have.

Yani durum böyle.

Usually not more than two kilometers in width.

Genişliği genelde 2 kilometreyi geçmez.

And so, on many occasions, I've been asked by people,

Dolayısıyla, çoğu kez, insanlar bana

"You know, you're suffering, why don't you move back?"

"Madem sıkıntı çekiyorsunuz,

They don't understand.

neden iç bölgelere

They have no concept of what it is that's involved.

gitmiyorsunuz?" diye soruyorlar. oysa, işin iç yüzünü bilmiyorlar.

With the rising sea, they say, "Well, you can move back."

Yükselen deniz seviyesiyle birlikte, "İç bölgelere çekilebilirsiniz." diyorlar.

And so this is what I tell them.

Ben de onlara şunu söylüyorum:

If we move back, we will fall off on the other side of the ocean. OK?

İç bölgelere çekilirsek, okyanusun diğer tarafına düşeriz, anlıyor musunuz?

But these are the kinds of issues that people don't understand.

Fakat bunlar insanların anlamadığı konular.

CA: Bu kesinlikle konunun bir yönü.

CA: So certainly this is just a picture of fragility there.

When was it that you yourself realized

Ülkeniz için yaklaşan bir tehlike olabileceğini

that there might be impending peril for your country?

ne zaman anladınız?

AT: Well, the story of climate change has been one that has been going on

AT: İklim değişikliği konusu

oldukça uzun zamandır gündemde.

for quite a number of decades.

And when I came into office in 2003,

2003'te göreve geldiğimde,

I began talking about climate change at the United Nations General Assembly,

BM Genel Kurulu'nda iklim değişikliği konusunda

but not with so much passion,

konuşmaya başladım, fakat pek coşkulu değildim,

because then there was still this controversy among the scientists

çünkü o zaman bilim adamları arasında bunun hâlâ

whether it was human-induced, whether it was real or it wasn't.

insan kaynaklı mı olduğu ve gerçek olup olmadığı tartışılıyordu.

But I think that that debate was fairly much concluded in 2007

Fakat tartışma 2007'de IPCC'nin 4. Değerlendirme Raporu ile

with the Fourth Assessment Report of the IPCC,

büyük ölçüde sonuca ulaştı.

which made a categorical statement that it is real, it's human-induced,

Raporda, tehlikenin gerçek ve insan kaynaklı olduğu açıkça belirtiliyordu

and it's predicting some very serious scenarios

ve Kiribati gibi bazı ülkeler için

for countries like mine.

ciddi senaryolar öngörülüyordu.

And so that's when I got very serious.

İşte, o zaman çok ciddileştim.

In the past, I talked about it.

Geçmişte, bu konuda konuşmalar yaptım.

We were worried.

Endişeliydik.

But when the scenarios, the predictions came in 2007,

Fakat 2008'de senaryolar ve öngörüler gündeme geldiğinde,

it became a real issue for us.

bizim için gerçek bir soruna dönüştü.

CA: Now, those predictions are, I think, that by 2100,

CA: Bu öngörüler 2100 yılında deniz seviyelerinin 1 metre

sea levels are forecast to rise perhaps three feet.

kadar yükselebileceğine işaret ediyor.

There's scenarios where it's higher than that, for sure,

Elbette daha fazla yükselebileceğine dair

but what would you say to a skeptic who said,

senaryolar da mevcut, fakat

"What's three feet?

"Siz 2 metre yüksektesiniz

You're on average six feet above sea level.

Sorun ne peki?" diye soranlara

What's the problem?"

ne yanıt verirsiniz?

AT: Well, I think it's got to be understood

AT: Öncelikle şunun anlaşılması lazım,

that a marginal rise in sea level

deniz seviyesinin az yükselmesi bile

would mean a loss of a lot of land,

çok miktarda toprak kaybı demek

because much of the land is low.

çünkü toprağın büyük bölümü alçakta.

And quite apart from that, we are getting the swells at the moment.

Ayrıca, şu anda deniz yükseliyor.

So it's not about getting two feet.

Dolayısıyla mesele yarım metre değil.

I think what many people do not understand

Sanırım birçok insanın anlamadığı şu

is they think climate change is something that is happening in the future.

iklim değişikliğinin gelecekte oluşacağını sanıyorlar.

Well, we're at the very bottom end of the spectrum.

Biz yelpazenin en ucundayız.

It's already with us.

Bunu zaten yaşıyoruz.

We have communities who already have been dislocated.

Halkımızın bir bölümü şimdiden yerlerini terk etti.

They have had to move, and every parliament session,

Buna mecburdular ve her parlamento toplantısında

I'm getting complaints from different communities

çeşitli kesimlerden şikayetler alıyorum,

asking for assistance to build seawalls,

deniz duvarları oluşturmak ve taze su merceği hakkında

to see what we can do about the freshwater lens

neler yapabileceğimizi görmek için yardım istiyorlar

because it's being destroyed,

çünkü zarar görüyor.

and so in my trips to the different islands,

Ve adaları ziyaret ettiğimde,

I'm seeing evidence of communities

gıda ürünlerinin kaybı ile,

which are now having to cope with the loss of food crops,

su lenslerinin kirlenmesi ile

the contamination of the water lenses,

mücadele etmeye çalışanları görüyorum.

and I see these communities perhaps leaving, having to relocate,

Bu toplulukların 5-10 yıl içinde

yerlerini terk etmek zorunda kalabileceklerini görüyorum.

within five to 10 years.

CA: And then, I think the country suffered its first cyclone,

CA: Ve ülke ilk kasırgasını yaşadı ve bu bununla ilişkili, değil mi?

and this is connected, yes? What happened here?

Ne oldu orada?

AT: Well, we're on the equator,

AT: Ekvatordayız ve bir çoğunuz biliyorsunuz ki ekvatorda iseniz

and I'm sure many of you understand that when you're on the equator,

it's supposed to be in the doldrums. We're not supposed to get the cyclones.

doldrum kuşağı rüzgarsızdır, kasırga yaşamamamız gerekir.

Fırtınaları yaratıp kuzeye ve güneye göndeririz.

We create them, and then we send them either north or south.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

But they aren't supposed to come back.

Fakat geri gelmemeleri gerekiyor.

But for the first time, at the beginning of this year,

Fakat ilk kez, bu yılın başlarında,

the Cyclone Pam, which destroyed Vanuatu,

Pam Kasırgası, Vanuatu'yu tahrip etti

and in the process, the very edges of it actually touched

ve güneydeki iki adamızı etkiledi.

our two southernmost islands,

and all of Tuvalu was underwater when Hurricane Pam struck.

Tuvalu'nun tamamı sular altında kaldı.

But for our two southernmost islands,

Fakat güneydeki iki adamızın yarısı dalgalar altında kaldı

we had waves come over half the island,

Böyle birşey daha önce hiç olmamıştı.

and so this has never happened before.

Bu yeni bir durum.

It's a new experience.

And I've just come back from my own constituency,

Seçmenlerimin yanından geliyorum.

On yıllardır orada bulunan

and I've seen these beautiful trees which had been there for decades,

güzel ağaçların

hepsi tamamen yok olmuştu.

they've been totally destroyed.

So this is what's happening,

Durum bu,

but when we talk about the rising sea level,

fakat yükselen deniz seviyeleri

hakkında konuştuğumuzda,

we think it's something that happens gradually.

bunun zaman içinde, yavaş oluştuğunu düşünüyoruz.

It comes with the winds, it comes with the swells,

Rüzgarla ve dalgalarla geliyor,

and so they can be magnified,

dolayısıyla boyutları büyebiliyor

but what we are beginning to witness is the change in the weather pattern,

fakat hava modelinin değiştiğini fark etmeye başlıyoruz

which is perhaps the more urgent challenge

ve bu muhtemelen daha da acil bir konu, muhtemelen

that we will face sooner than perhaps the rising sea level.

deniz seviyesindeki yükselişten

daha erken karşılaşacağız.

CA: So the country is already seeing effects now.

CA: Ülke şimdiden etkilenmeye başladı.

As you look forward,

what are your options as a country, as a nation?

Ülkenizin ve halkınızın geleceğini nasıl görüyorsunuz?

AT: Well, I've been telling this story every year.

AT: Bu hikayeyi her yıl anlatıyorum.

I think I visit a number of --

İnsanların bu konuyu

I've been traveling the world to try and get people to understand.

anlamalarını sağlamak için dünyayı dolaşıyorum.

We have a plan, we think we have a plan.

Bir planımız olduğunu düşünüyorum.

And on one occasion, I think I spoke in Geneva

Bir keresinde, Cenevre'de konuştum

and there was a gentleman who was interviewing me

ve biri benimle mülakat yaptı,

on something like this,

ona şunu söyledim:

and I said, "We are looking at floating islands,"

"Yüzen adalara bakıyoruz."

and he thought it was funny, but somebody said,

Bunun eğlenceli bir fikir olduğunu düşündük,

"No, this is not funny. These people are looking for solutions."

Fakat birileri şöyle söylüyor: "Hayır bu hiç de eğlenceli değil.

And so I have been looking at floating islands.

Bu insanlar bir çözüm arıyor."

The Japanese are interested in building floating islands.

Japonlar yüzen adalar inşa etmeye ilgi gösteriyor.

But, as a country, we have made a commitment

Fakat ülke olarak biz,

that no matter what happens, we will try as much as possible

ne olursa olsun, olabildiğince yerimizde kalmaya

to stay and continue to exist as a nation.

ve bir ulus olarak kalmaya çalışacağız.

What that will take,

Bu neye mal olacaksa,

it's going to be something quite significant,

oldukça önemli bir şey olacak.

very, very substantial.

çok çok önemli bir şey.

Either we live on floating islands,

Deniz seviyesi yükseldikçe,

or we have to build up the islands to continue to stay out of the water

veya fırtınalar şiddetlendikçe,

as the sea level rises and as the storms get more severe.

suyun altında kalmamak için

ya yüzen adalarda yaşayacağız,

But even that, it's going to be very, very difficult

ya da adalar inşa edeceğiz.

to get the kind of resourcing that we would need.

Böyle bile olsa, ihtiyaç duyduğumuz kaynakları

CA: And then the only recourse is some form of forced migration.

temin etmek çok zor olacak.

CA: O zaman tek yol bir tür göç.

AT: Well, we are also looking at that

AT: Bunu bile isteriz, çünkü

because in the event that nothing comes forward

uluslararası toplumdan hiçbir yardım

from the international community,

we are preparing,

gelmemesi ihtimaline göre hazırlanıyoruz.

we don't want to be caught like what's happening in Europe.

OK? We don't want to mass migrate at some point in time.

Bugün Avrupa'daki göç dalgası gibi, hazırlıksız yakalanmak istemiyoruz.

We want to be able to give the people the choice today,

Bir dönemde toplu halde göç etmek istemiyoruz.

those who choose and want to do that, to migrate.

Halkımıza, göç etmek isteyenlere

bugün seçenek sunabilmek istiyoruz.

We don't want something to happen that they are forced to migrate

without having been prepared to do so.

Göçe hazırlıksız yakalanmalarını istemiyoruz.

Of course, our culture is very different, our society is very different,

Elbette kültürümüz çok farklı, toplumumuz çok farklı,

and once we migrate into a different environment,

bir kez farklı bir ortama,

a different culture,

farklı bir kültüre göç ettiğimizde

there's a whole lot of adjustments that are required.

büyük bir adaptasyona ihtiyaç duyacağız.

CA: Well, there's forced migration in your country's past,

CA: Ülkenizde geçmişte de zorunlu göç

and I think just this week,

yaşandı ve bu hafta

just yesterday or the day before yesterday,

dün ya da önceki gün

you visited these people.

bu insanları ziyaret ettiniz.

What happened here? What's the story here?

Orada ne oldu? Hikayesi nedir?

AT: Yes, and I'm sorry, I think somebody was asking

AT: Evet, üzgünüm. Sanırım bazıları

why we were sneaking off to visit that place.

burayı ziyaret etmek için neden kaçtığımızı soruyor.

I had a very good reason, because we have a community of Kiribati people

Çok iyi bir nedenim var, çünkü Solomon Adaları'nın

living in that part of the Solomon Islands,

bir bölümünde yaşayan bir Kiribati halkımız var,

but these were people who were relocated from the Phoenix Islands, in fact,

fakat aslında bu insanlar 1960'larda

in the 1960s.

Phoenix Adaları'ndan gelmişlerdi.

There was serious drought, and the people could not continue to live on the island,

Ciddi kuraklık vardı, adada yaşamını sürdüremedi

and so they were moved to live here in the Solomon Islands.

ve Solomon Adaları'na taşındılar.

And so yesterday it was very interesting to meet with these people.

Ve dün bu insanlarla buluşmak çok ilginç oldu.

They didn't know who I was. They hadn't heard of me.

Kim olduğumu bilmiyorlardı. Adımı duymamışlardı.

Some of them later recognized me,

Bazıları beni sonradan tanıdı,

but I think they were very happy.

fakat sanırım çok mutluydular.

Later they really wanted to have the opportunity to welcome me formally.

Sonra beni resmi olarak karşılamak istediler.

But I think what I saw yesterday was very interesting

Fakat sanırım dün gördüklerim çok ilginçti

because here I see our people.

çünkü burada insanlarımı görüyorum.

I spoke in our language, and of course they spoke back, they replied,

Dilimizi konuştum ve tabii onlarda yanıt verdiler.

but their accent, they are beginning not to be able to speak Kiribati properly.

Fakat şiveleri var, Kiribati dilini artık düzgün konuşamıyorlar.

I saw them, there was this lady with red teeth.

Kırmızı renkli dişleri olan bir bayan vardı,

She was chewing betel nuts,

hurma çiğniyordu,

and it's not something we do in Kiribati.

bu Kiribati'de yaptığımız birşey değil.

We don't chew betel nuts.

Biz hurma yemeyiz.

I met also a family who have married the local people here,

Oradaki yerel halk ile evlenmiş bir aile ile

and so this is what is happening.

karşılaştım, yani böyle şeyler oluyor.

As you go into another community, there are bound to be changes.

Başka bir topluluğa karıştıkça, değişiklikler oluyor, bu kaçınılmaz.

There is bound to be a certain loss of identity,

Belirli bir kimlik kaybı yaşanması kaçınılmaz.

and this is what we will be looking for in the future

Gelecekte de, göç ettikçe,

if and when we do migrate.

bunu göreceğiz.

CA: It must have been just an extraordinarily emotional day

CA: Kimlik hakkındaki bu sorular nedeniyle

because of these questions about identity,

aşırı duygusal bir gün olmalı,

the joy of seeing you and perhaps an emphasized sense of what they had lost.

sizi görmenin heyecanı belki de onlara

And it's very inspiring to hear you say you're going to fight to the end

kaybettikleri şeyleri hissettirdi.

to try to preserve the nation in a location.

Ulusu bir yerde tutmak için sonuna kadar mücadele edeceğinizi

söylemeniz çok heyecan verici.

AT: This is our wish.

Nobody wants ever to leave their home,

AT: Dileğimiz bu yönde.

Hiç kimse evini, vatanını bırakmak istemez.

and so it's been a very difficult decision for me.

As a leader, you don't make plans to leave your island, your home,

Bu benim için çok zor bir karar.

Bir lider, adasını bırakmak için

and so I've been asked on a number of occasions,

plan yapmaz.

"So how do you feel?"

Bana çok sorarlar: "Ne hissediyorsunuz?"

And it doesn't feel good at all.

Hiç iyi bir his değil. Duygusal birşey. Alışmaya çalıştım.

It's an emotional thing, and I've tried to live with it,

and I know that on occasions, I'm accused of not trying to solve the problem

Bazen, sorunu çözmeye çalışmamaya alışıyorum

because I can't solve the problem.

çünkü sorunu çözemem.

It's something that's got to be done collectively.

Bu hep birlikte çözülebilecek birşey.

Climate change is a global phenomenon, and as I've often argued,

İklim değişikliği küresel bir sorun, sıkça söylediğim gibi,

unfortunately, the countries, when we come to the United Nations --

maalesef, Birleşmiş Milletler konusunda

I was in a meeting with the Pacific Island Forum countries

Pasifik Adaları Forumu ülkeleriyle biraraya geliyordum,

where Australia and New Zealand are also members,

Avustralya ve Yeni Zelanda da üyedir.

and we had an argument.

Bir savımız vardı.

There was a bit of a story in the news

Haberlere yansımıştı,

because they were arguing that to cut emissions,

çünkü salınımı azaltmayı tartışıyorlardı.

it would be something that they're unable to do

Bu başaramayacakları birşeydi,

because it would affect the industries.

çünkü sanayiyi etkiliyor.

And so here I was saying,

Orada şunu söyledim:

OK, I hear you,

Tamam, sizi duyuyorum,

I understand what you're saying,

ne söylediğinizi anlıyorum.

but try also to understand what I'm saying

Fakat siz de benim söylediklerimi anlayın.

because if you do not cut your emissions,

Salınımı azaltmaz iseniz, hayatımız tehlike altında.

then our survival is on the line.

Dolayısıyla buna,

And so it's a matter for you to weigh this, these moral issues.

bu ahlaki konulara önem vermelisiniz.

It's about industry as opposed to the survival of a people.

Bir halkın hayatta kalması yerine sanayinin ayakta kalması.

CA: You know, I ask you yesterday what made you angry,

CA: Size dün neye kızdığınızı sordum,

and you said, "I don't get angry." But then you paused.

"Ben kızmam" dediniz, fakat sonra duraksadınız.

I think this made you angry.

Sanırım bu sizi kızdırdı.

AT: I'd refer you to my earlier statement at the United Nations.

AT: BM'de yaptığım konuşmalara bakmanızı öneririm.

I was very angry, very frustrated and then depressed.

Öfkeliydim, çok hayalkırıklığı ve depresyon yaşadım.

There was a sense of futility

Kazanamayacağımız bir mücadeleyi boşuna

that we are fighting a fight that we have no hope of winning.

sürdürdüğümüz gibi bir his vardı.

I had to change my approach.

Yaklaşımımı değiştirmem gerekiyordu.

I had to become more reasonable

Daha rasyonel olmalıydım

because I thought people would listen to somebody who was rational,

çünkü insanlar rasyonel kişileri dinliyor,

but I remain radically rational, whatever that is.

fakat ne olursa olsun çok rasyonel kaldım.

(Laughter)

(Kahkahalar)

CA: Now, a core part of your nation's identity is fishing.

CA: Balıkçılık, ulusal kimliğinizin hayati bir parçası.

I think you said pretty much everyone is involved in fishing in some way.

Sanırım herkesin bir şekilde balıkçılıkla ilişkili olduğunu söylemiştiniz.

AT: Well, we eat fish every day, every day,

AT: Her gün balık yiyoruz,

and I think there is no doubt that our rate of consumption of fish

dünyada en fazla balık tüketen biziz.

is perhaps the highest in the world.

Fazla hayvanımız yok, dolayısıyla

We don't have a lot of livestock,

balık tüketiyoruz.

so it's fish that we depend on.

CA: hem yerel düzeyde, hem de küresel

CA: So you're dependent on fish, both at the local level

ton balığı ticaretinde ülkenin gelirleri

and for the revenues that the country receives

bakımından balığa bağımlısınız. Buna rağmen,

from the global fishing business for tuna,

birkaç yıl önce çok radikal bir karar aldınız.

and yet despite that, a few years ago you took a very radical step.

Biraz anlatır mısınız? Sanırım Phoenix Adaları'nda

Can you tell us about that?

birşey oldu.

I think something happened right here in the Phoenix Islands.

AT: Bizim için hangi balıkların önemli

AT: Let me give some of the background of what fish means for us.

olduğu konusunda müsadenizle biraz bilgi vereyim.

We have one of the largest tuna fisheries remaining in the world.

Dünyadaki ton balığı rezervlerinin en büyüklerinden birine sahibiz.

In the Pacific, I think we own something like 60 percent

Pasifik'te, mevcut ton balığı rezervinin %60'ına

of the remaining tuna fisheries,

sahibiz. Bazı türler için de

and it remains relatively healthy for some species, but not all.

hala nispeten sağlıklı.

And Kiribati is one of the three major resource owners,

Kiribati, en büyük üç ton kaynağından birine sahip.

Şu anda, gelirlerimizin %80-90'ını

tuna resource owners.

And at the moment, we have been getting

erişim ücretlerinden, lisans ücretlerinden

something like 80 to 90 percent of our revenue

elde ediyoruz.

from access fees, license fees.

CA: Of your national revenue.

CA: Ulusal gelirlerinizin.

AT: National revenue,

AT: Evet, ulusal gelirlerimizin,

which drives everything that we do

herşeyimizi, hastaneleri, okulları,

bu gelirlerle yapıyoruz.

in governments, hospitals, schools and what have you.

Fakat bunu kapatmaya karar verdik.

But we decided to close this, and it was a very difficult decision.

Çok zor bir karardı. Siyaseten ve yerel olarak,

I can assure you, politically, locally, it was not easy,

kolay değildi.

Fakat balıkçılığı sürdürülebilir halde tutmak için

but I was convinced that we had to do this

in order to ensure that the fishery remains sustainable.

bunu yapmak zorunda olduğumuzu düşündük.

There had been some indications that some of the species,

Başta irigöz balığı olmak üzere,

in particular the bigeye, was under serious threat.

bazı balık türlerinin ciddi tehdit altında

The yellowfin was also heavily fished.

olduğuna dair göstergeler vardı.

Skipjack remains healthy.

Çizgili ton balığı hala iyi durumda.

And so we had to do something like that, and so that was the reason I did that.

Yani birşeyler yapmamız gerekiyordu, kararımızın nedeni buydu.

Another reason why I did that

Bir başka nedeni ise şuydu,

was because I had been asking the international community

iklim değişikliğiyle mücadele etmek için

that in order to deal with climate change, in order to fight climate change,

fedakarlık yapılması ve kararlı olunması gerektiği

there has got to be sacrifice, there has got to be commitment.

konusunda uluslararası topluma çağrıda bulunuyordum.

So in asking the international community to make a sacrifice,

Onlarda fedakarlık yapmalarını isterken,

I thought we ourselves need to make that sacrifice.

bizim de fedakarlık yapmamız gerektiğini düşündüm.

And so we made the sacrifice.

Dolayısıyla bu kararı aldık.

And forgoing commercial fishing

Phoenix Adaları'ndaki koruma alanlarında ticari balıkçılıktan vazgeçmek

in the Phoenix Islands protected area

bir gelir kaybı demekti.

would mean a loss of revenue.

Hala bu zararın ne ölçüde olacağını

We are still trying to assess what that loss would be

anlamaya çalışıyoruz. Çünkü

because we actually closed it off at the beginning of this year,

aslında bunu yılbaşında yasakladık

and so we will see by the end of this year

ve ne kadar gelir kaybına neden olacağını

what it means in terms of the lost revenue.

bu yılın sonunda göreceğiz.

CA: So there's so many things playing into this.

CA: Yani burada bir çok faktör var.

On the one hand, it may prompt healthier fisheries.

Bir taraftan da, bu durum daha sağlıklı balıkçılığın ortaya çıkmasını sağlayabilir.

I mean, how much are you able to move the price up

Yani, diğer bölgelerde fiyatları

that you charge for the remaining areas?

ne kadar artırabilirsiniz?

AT: The negotiations have been very difficult,

AT: Müzakereler çok zorlu geçti,

but we have managed to raise the cost of a vessel day.

fakat balıkçı gemilerinin günlük fiyatını artırmayı başardık.

For any vessel to come in to fish for a day,

Bir balıkçı gemisinin günlük avlanmaya çıkma maliyeti

we have raised the fee from -- it was $6,000 and $8,000,

6,000$ ila 8,000$ arasındaydı,

now to $10,000, $12,000 per vessel day.

şimdi gemi başına 10,000$ ila 12,000$ e yükselttik.

And so there's been that significant increase.

Önemli bir artış oldu.

But at the same time, what's important to note is,

Fakat aynı zamanda, şunu da belirtmek gerekir ki,

whereas in the past these fishing boats

geçmişte balıkçı tekneleri günde

might be fishing in a day and maybe catch 10 tons,

10 ton balık yakalarken,

now they're catching maybe 100 tons because they've become so efficient.

bugün etkinlikleri arttı ve 100 ton tutar hale geldiler.

Bizim de benzer şekilde tepki vermemiz gerekiyor.

And so we've got to respond likewise.

We've got to be very, very careful because the technology has so improved.

Çok çok dikkatli olmalıyız, çünkü teknoloji çok gelişti.

There was a time when the Brazilian fleet moved from the Atlantic to the Pacific.

Biz zamanlar Brezilya donanması Atlantik'ten Pasifik'e yola çıkmış,

fakat ulaşamamıştı.

They couldn't.

They started experimenting if they could, per se.

Bunu başarıp başaramayacaklarını denemeye başladılar.

But now they've got ways of doing it, and they've become so efficient.

Fakat günümüzde çok etkin hale geldiler

ve bunu başarmanın çeşitli yolları bulundu

CA: Can you give us a sense of what it's like in those negotiations?

CA: Müzakerelerin nasıl geçtiğine

Because you're up against companies

that have hundreds of millions of dollars at stake, essentially.

dair görüşlerinizi alabilir miyiz? Çünkü yüz milyonlarca dolarını riske eden

How do you hold the line?

firmalara karşısınız. Çizginizi nasıl sürdürdünüz?

Is there any advice you can give

Ülkeniz ve balıkçılığınız için

to other leaders who are dealing with the same companies

en fazlasını elde etme konusunda

about how to get the most for your country,

aynı firmalarla müzakere eden diğer liderlere ne önerirsiniz?

get the most for the fish?

Tavsiyeniz ne olur?

What advice would you give?

AT: Well, I think we focus too often on licensing

AT: Sanırım, getiri miktarını

artırmak için, genellikle, lisanslamaya fazla odaklanıyoruz.

Çünkü, lisans ücretlerinden

in order to get the rate of return,

because what we are getting from license fees

yakalanan balıkların limandaki değerinin

is about 10 percent of the landed value of the catch

yaklaşık %10'unu alıyoruz.

on the side of the wharf, not in the retail shops.

satıcı dükkandaki fiyatın değil.

And we only get about 10 percent.

Sadece %10 alıyoruz.

What we have been trying to do over the years

Geçtiğimiz yıllarda yapmaya çalıştığımız şey,

is actually to increase our participation in the industry,

ürün toplama, işleme ve nihai aşamada pazarlama

in the harvesting, in the processing,

konularında sektöre katılımımızı artırmaktı.

and eventually, hopefully, the marketing.

They're not easy to penetrate,

Nüfuz etmek kolay değil,

fakat bu yönde çalışıyoruz.

but we are working towards that,

Evet, yanıtım artırmak.

and yes, the answer would be to enhance.

Getiri oranımızı artırmak için,

In order to increase our rate of return, we have to become more involved.

daha fazla dahil olmak zorundayız.

And so we've started doing that,

Nüfuz etmeye başladık,

and we have to restructure the industry.

sektörü de yeniden yapılandırmak zorundayız.

We've got to tell these people that the world has changed.

Dünyanın değiştiğini bu insanlara anlatmak zorundayız.

Now we want to produce the fish ourselves.

Şimdi balığı kendimiz üretmek istiyoruz.

CA: And meanwhile, for your local fishermen,

CA: Bu arada, yerel balıkçılarınız,

they are still able to fish,

hala balık tutabiliyorlar,

but what is business like for them?

fakat bu iş onlara nasıl görünüyor?

Is it getting harder? Are the waters depleted?

Giderek zorlaşıyor mu? Denizlerde balık tükeniyor mu?

Or is that being run on a sustainable basis?

Yoksa bu iş sürdürülebilir bir şekilde mi yapılıyor?

AT: For the artisanal fishery,

AT: Elle tutulan balıkçılık için,

we do not participate in the commercial fishing activity

iç piyasaya sunma amacı dışında

except only to supply the domestic market.

ticari balıkçılık faaliyetlerine katılmıyoruz.

The tuna fishery is really entirely for the foreign market,

Ton balığı tamamen dış piyasa için,

mostly here in the US, Europe, Japan.

yani ABD, Avrupa ve Japonya için tutuluyor.

So I am a fisherman, very much,

Ben de bir balıkçıyım,

and I used to be able to catch yellowfin.

eskiden sarı kanat tutabiliyordum.

Now it's very, very rare to be able to catch yellowfin

Fakat artık sarı kanat çok nadir çıkıyor.

because they are being lifted out of the water by the hundreds of tons

Çünkü gırgır ağlarıyla, denizden tonlarca

by these purse seiners.

gruplar halinde çıkarılıyorlar.

CA: So here's a couple of beautiful girls from your country.

CA: Burada ülkenizden gelen birkaç güzel bayan var.

I mean, as you think about their future,

Onların geleceğini düşündüğünüzde,

what message would you have for them

onlara ve dünyaya

and what message would you have for the world?

ne mesajlar vermek istersiniz?

AT: Well, I've been telling the world that we really have to do something

AT: Dünyaya şunu söylüyorum: iklimde oluşan değişiklikler

about what is happening to the climate

konusunda bir şeyler yapmalıyız.

because for us, it's about the future of these children.

Çünkü bu çocuklarımızın geleceği demek.

I have 12 grandchildren, at least.

En az 12 torunum var.

I think I have 12, my wife knows.

Sanırım 12 idi, eşim daha iyi bilir.

(Laughter)

(Kahkahalar)

And I think I have eight children.

Ve sanırım sekiz çocuğum var.

It's about their future.

Konu onların geleceğini ilgilendiriyor.

Every day I see my grandchildren, about the same age as these young girls,

Her gün torunlarımı görüyorum, Bu genç kızlarla yaşıtlar,

and I do wonder,

ve merak ediyorum

and I get angry sometimes, yes I do.

ve bazen de kızıyorum, gerçekten.

I wonder what is to become of them.

Onlara ne olacağını merak ediyorum.

And so it's about them

Konu bizim ulusal çıkarlarımızla değil onlarla ilgili,

that we should be telling everybody,

bunu herkese anlatmalıyız.

that it's not about their own national interest,

çünkü maalesef iklim değişikliği

because climate change, regrettably, unfortunately,

birçok ülke tarafından bizim

is viewed by many countries as a national problem. It's not.

ulusal sorunumuz olarak görülüyor. Öyle değil.

And this is the argument we got into recently with our partners,

Son zamanlarda Avustralya ve

the Australians and New Zealanders,

Yeni Zelanda gibi ortaklarımızla

because they said, "We can't cut any more."

bunu tartışmaya başladık. Çünkü, "Daha fazla kesemeyiz" diyorlar.

This is what one of the leaders, the Australian leader, said,

Avustralya lideri böyle söyledi,

that we've done our part, we are cutting back.

salınımı kestiklerini ve üzerlerine düşeni yaptıklarını söyledi.

I said, What about the rest? Why don't you keep it?

Kendisine "Ya geri kalanı? Bunu neden sürdürmüyorsunuz?" dedim.

If you could keep the rest of your emissions

Sınırlarınızdaki diğer emisyonları azaltmaya devam ederseniz,

within your boundaries, within your borders,

hiçbir sorumuz kalmaz, dedim.

we'd have no question.

You can go ahead as much as you like.

Dilediğiniz kadar devam edebilirsiniz.

Fakat maalesef,

But unfortunately, you're sending it our way,

üzerimize salıyorsunuz ve bu

and it's affecting the future of our children.

çocuklarımızın geleceğini etkiliyor"

And so surely I think that is the heart of the problem of climate change today.

dedim. Günümüzdeki iklim değişikliği sorununun özü bu.

We will be meeting in Paris at the end of this year,

Bu yılın sonunda Paris'te toplanacağız.

but until we can think of this as a global phenomenon,

Bunun küresel bir sorun olduğunu düşünene kadar

because we create it, individually, as nations,

çünkü bunu bireyler ve uluslar olarak

but it affects everybody else,

biz yarattık fakat herkesi etkiliyor,

and yet, we refuse to do anything about it,

buna rağmen bu konuda bir şeyler yapmayı reddediyoruz.

and we deal with it as a national problem,

Bu yüzden bununla ulusal bir sorun olarak biz

which it is not -- it is a global issue,

mücadele etmek zorunda kalıyoruz. Oysa bu küresel bir sorun

and it's got to be dealt with collectively.

ve birlikte mücadele etmemiz gerekiyor.

CA: People are incredibly bad at responding to graphs and numbers,

CA: İnsanlar grafiklere ve rakamlara pek iyi yanıt veremiyorlar

and we shut our minds to it.

ve zihinlerini buna kapatıyorlar.

Somehow, to people, we're slightly better at responding to that sometimes.

Bazen insanlara daha iyi tepki veriyoruz.

And it seems like it's very possible that your nation,

Öyle görünüyor ki, ulus olarak

despite, actually because of the intense problems you face,

karşılaştığınız yoğun sorunlar nedeniyle

you may yet be the warning light to the world that shines most visibly,

dünya için en görünür, en güçlü uyarı ışığı olabilir.

most powerfully.

Olağanüstü liderliğiniz

I just want to thank you, I'm sure, on behalf of all of us,

ve buraya geldiğiniz için teşekkür etmek istiyorum.

for your extraordinary leadership and for being here.

Sn. Başkan çok teşekkürler.

Mr. President, thank you so much.

AT: Teşekkür ederim.

AT: Thank you.

(Applause)

(Alkışlar)