My Country Will Be Underwater Soon -- Unless We Work Together | Anote Tong | TED Talks

Translator: Linndy V Reviewer: Minh Phương Nguyễn

Chris Anderson: Perhaps we could start by just telling us about your country.

Chris Anderson: Có lẽ ta nên bắt đầu với việc kể chúng tôi nghe về đất nước ông.

It's three dots there on the globe. Those dots are pretty huge.

Nó là ba chấm ở kia trên địa cầu. Ba chấm đó khá lớn.

I think each one is about the size of California.

Tôi nghĩ mỗi chấm tương đương với diện tích California.

Tell us about Kiribati.

Hãy kể chúng tôi nghe về Kiribati.

Anote Tong: Well, let me first begin by saying how deeply grateful I am

Anote Tong: Ừm, hãy để tôi bắt đầu bằng nói rằng tôi biết ơn sâu sắc thế nào

for this opportunity to share my story with people who do care.

vì cơ hội được chia sẻ câu chuyện của tôi với những người thực sự quan tâm.

I think I've been sharing my story with a lot of people who don't care too much.

Tôi nghĩ tôi đã chia sẻ câu chuyện của tôi với rất nhiều người không quá quan tâm.

But Kiribati is comprised of three groups of islands:

Nhưng Kiribati bao gồm ba nhóm đảo:

the Gilbert Group on the west,

Quần đảo Gilbert ở phía Tây,

we have the Phoenix Islands in the middle,

chúng tôi có Quần đảo Phoenix ở giữa,

and the Line Islands in the east.

và Quần đảo Line ở phía Đông.

And quite frankly, Kiribati is perhaps the only country

Và thẳng thắn mà nói, Kiribati có lẽ là quốc gia duy nhất

that is actually in the four corners of the world,

mà thực sự ở bốn góc của thế giới,

because we are in the Northern Hemisphere, in the Southern Hemisphere,

bới vì chúng tôi ở Bắc Bán Cầu, ở Nam Bán Cầu,

and also in the east and the west of the International Date Line.

và cũng ở phía đông và phía tây của Đường Đổi Ngày Quốc Tế.

These islands are entirely made up of coral atolls,

Những đảo này được tạo nên toàn bộ bởi những rạn san hô vòng,

and on average about two meters above sea level.

và trung bình thì ở trên khoảng hai mét so với mực nước biển.

And so this is what we have.

Và đây là cái chúng tôi có.

Usually not more than two kilometers in width.

Thường thì không rộng quá hai ki-lô-mét.

And so, on many occasions, I've been asked by people,

Và vì thế, trong rất nhiều trường hợp, tôi được mọi người hỏi,

"You know, you're suffering, why don't you move back?"

"Ông biết đấy, các ông đang phải chịu đựng, tại sao không lùi vào trong?"

They don't understand.

Họ không hiểu.

They have no concept of what it is that's involved.

Họ không có bất cứ khái niệm nào về cái gì bao hàm trong đó.

With the rising sea, they say, "Well, you can move back."

Với nước biển dâng, họ nói rằng, "Ừm, các ông có thể lùi sâu vào đất liền."

And so this is what I tell them.

Và đây là điều tôi nói với họ.

If we move back, we will fall off on the other side of the ocean. OK?

Nếu chúng tôi lùi lại, chúng tôi sẽ ngã ở phía bên kia đại dương. Được chưa?

But these are the kinds of issues that people don't understand.

Nhưng đây là những kiểu vấn đề mà mọi người không hiểu.

CA: So certainly this is just a picture of fragility there.

CA: Vậy chắc hẳn đây chỉ là một hình ảnh của sự mong manh ở đó.

When was it that you yourself realized

Lúc nào tự bản thân ông đã nhận ra

that there might be impending peril for your country?

rằng sẽ có thể có mối nguy sắp xảy đến với đất nước ông?

AT: Well, the story of climate change has been one that has been going on

AT: Ừm, câu chuyện của biến đổi khí hậu là một vấn đề đã diễn ra

for quite a number of decades.

qua khá nhiều thập kỉ.

And when I came into office in 2003,

Và khi tôi bắt đầu làm việc tại văn phòng hồi năm 2003,

I began talking about climate change at the United Nations General Assembly,

tôi bắt đầu nói về biến đổi khí hậu ở Hội Nghị Thượng Đỉnh Liên Hợp Quốc,

but not with so much passion,

nhưng không với quá nhiều nhiệt huyết,

because then there was still this controversy among the scientists

bởi vì khi đó vẫn có sự bất đồng này giữa những nhà khoa học

whether it was human-induced, whether it was real or it wasn't.

rằng nó do con người gây ra, hay nó có thật hay không.

But I think that that debate was fairly much concluded in 2007

Nhưng tôi nghĩ rằng cuộc tranh luận đó đã tương đối kết thúc hồi năm 2007

with the Fourth Assessment Report of the IPCC,

với Bản Báo Cáo Đánh Giá Lần Thứ Tư của IPCC,

which made a categorical statement that it is real, it's human-induced,

đưa ra lời tuyên bố vô điều kiện rằng nó có thực, nó do con người gây ra.

and it's predicting some very serious scenarios

và nó dự đoán một số kịch bản vô cùng nghiêm trọng

for countries like mine.

cho các quốc gia như của tôi.

And so that's when I got very serious.

Và đó là khi tôi trở nên nghiêm túc hơn rất nhiều.

In the past, I talked about it.

Trong quá khứ, tôi nói về nó.

We were worried.

Chúng tôi lo lắng.

But when the scenarios, the predictions came in 2007,

Nhưng khi kịch bản, những dự đoán được đưa ra vào năm 2007,

it became a real issue for us.

nó trở thành một vấn đề thực sự với chúng tôi.

CA: Now, those predictions are, I think, that by 2100,

CA: Giờ thì, những dự đoán, theo tôi nghĩ, rằng đến năm 2100,

sea levels are forecast to rise perhaps three feet.

mực nước biển được dự đoán sẽ dâng có lẽ ba feet.

There's scenarios where it's higher than that, for sure,

Có những kịch bản mà ở đó nó cao hơn mức đó, chắc chắn,

but what would you say to a skeptic who said,

nhưng ông sẽ nói gì với người hoài nghi nói,

"What's three feet?

"Ba feet là thế nào?

You're on average six feet above sea level.

Chúng ta ở trung bình sáu feet trên mực nước biển.

What's the problem?"

Vấn đề là gì?"

AT: Well, I think it's got to be understood

AT: Ừm, tôi nghĩ nó phải được hiểu

that a marginal rise in sea level

rằng một sự tăng mực nước biển gần rìa

would mean a loss of a lot of land,

sẽ có nghĩa là mất rất nhiều đất liền,

because much of the land is low.

bởi vì rất nhiều phần đất liền là thấp.

And quite apart from that, we are getting the swells at the moment.

Và ngoài điều đó ra, hiện nay chúng tôi đang gặp những cơn sóng cồn.

So it's not about getting two feet.

Nên nó không phải là về dâng lên hai feet.

I think what many people do not understand

Tôi nghĩ điều rất nhiều người không hiểu

is they think climate change is something that is happening in the future.

là họ nghĩ biến đổi khí hậu là thứ gì đó sẽ xảy ra trong tương lai.

Well, we're at the very bottom end of the spectrum.

Ừm, chúng tôi đang ở điểm tận cùng của quang phổ.

It's already with us.

Nó đã xảy đến với chúng tôi rồi.

We have communities who already have been dislocated.

Chúng tôi có những cộng đồng những người đã bị sơ tán.

They have had to move, and every parliament session,

Họ phải chuyển đi, và trong mỗi phiên họp quốc hội,

I'm getting complaints from different communities

tôi nhận những lời phàn nàn từ nhiều cộng đồng khác nhau

asking for assistance to build seawalls,

yêu cầu về sự hỗ trợ để xây dựng đê biển,

to see what we can do about the freshwater lens

để xem chúng tôi có thể làm gì cho các vùng nước ngọt nổi

because it's being destroyed,

vì nó đang bị hủy hoại,

and so in my trips to the different islands,

và vì thế trong những chuyến đi của tôi tới những đảo khác nhau,

I'm seeing evidence of communities

tôi thấy chứng cứ của những cộng đồng

which are now having to cope with the loss of food crops,

mà giờ đang phải đối phó với sự mất mát của vụ thu hoạch,

the contamination of the water lenses,

sự ô nhiễm vùng nổi nước sạch,

and I see these communities perhaps leaving, having to relocate,

và tôi thấy những cộng đồng đó, có lẽ rời đi, phải sơ tán,

within five to 10 years.

trong vòng năm đến mười năm.

CA: And then, I think the country suffered its first cyclone,

CA: Và sau đó, tôi nghĩ đất nước ông đã phải trải qua gió xoáy tụ đầu tiên của nó,

and this is connected, yes? What happened here?

điều này liên quan tới nhau, phải không? Điều gì đã xảy ra ở đây?

AT: Well, we're on the equator,

AT: Ừm, chúng tôi nằm trên xích đạo,

and I'm sure many of you understand that when you're on the equator,

và tôi chắc chắn rất nhiều bạn hiểu rằng khi bạn nằm trên đường xích đạo,

it's supposed to be in the doldrums. We're not supposed to get the cyclones.

nó đáng lẽ ở vùng lặng gió. Chúng tôi đáng lẽ không trải qua bão xoáy tụ.

We create them, and then we send them either north or south.

Chúng ta tạo ra chúng, và rồi ta gửi chúng đi theo hướng hoặc bắc hoặc nam.

(Laughter)

(Tiếng cười)

But they aren't supposed to come back.

Nhưng chúng đáng lẽ không quay lại.

But for the first time, at the beginning of this year,

Nhưng lần đầu tiên, vào đầu năm nay,

the Cyclone Pam, which destroyed Vanuatu,

cơn Bão xoáy tụ Pam, phá hủy Vanuatu,

and in the process, the very edges of it actually touched

và trong quá trình, những rìa của nó thực sự đã chạm vào

our two southernmost islands,

những hòn đảo xa nhất về phía nam của chúng tôi,

and all of Tuvalu was underwater when Hurricane Pam struck.

và toàn bộ Tuvalu chìm dưới nước khi Bão Pam đổ bộ.

But for our two southernmost islands,

Nhưng đối với hai đảo xa nhất về phía Nam của chúng tôi,

we had waves come over half the island,

sóng đã đánh đến nửa hòn đảo,

and so this has never happened before.

và vậy điều này chưa từng xảy ra trước đây.

It's a new experience.

Đây là một trải nghiệm mới.

And I've just come back from my own constituency,

Và tôi vừa mới trở về từ khu vực bầu cử của riêng tôi,

and I've seen these beautiful trees which had been there for decades,

và tôi đã trông thấy những cái cây tuyệt đẹp này mà đã ở đó hàng thập kỉ,

they've been totally destroyed.

chúng đã bị hủy hoại hoàn toàn.

So this is what's happening,

Vậy đây là điều đã xảy ra,

but when we talk about the rising sea level,

nhưng khi ta nói về mực nước biển dâng,

we think it's something that happens gradually.

ta nghĩ nó là thứ gì đó xảy ra từ từ,

It comes with the winds, it comes with the swells,

nó đến cùng những cơn gió, nó đến cùng những cơn sóng cồn,

and so they can be magnified,

và vì vậy chúng có thể bị phóng đại,

but what we are beginning to witness is the change in the weather pattern,

nhưng điều chúng tôi đang bắt đầu chứng kiến là sự thay đổi trong mô hình thời tiết

which is perhaps the more urgent challenge

thứ mà có lẽ là thử thách cấp thiết hơn

that we will face sooner than perhaps the rising sea level.

mà có lẽ chúng tôi sẽ phải đối mặt sớm hơn mức nước biển dâng.

CA: So the country is already seeing effects now.

CA: Vậy đất nước hiện giờ đã đang chứng kiến những tác động.

As you look forward,

Khi ông nhìn về phía trước,

what are your options as a country, as a nation?

ý kiến của ông là gì với tư cách là một quốc gia, một dân tộc?

AT: Well, I've been telling this story every year.

AT: Ừm, tôi đã kể câu chuyện này mọi năm.

I think I visit a number of --

Tôi nghĩ tôi ghé thăm một số của --

I've been traveling the world to try and get people to understand.

tôi đã đến nhiều nơi trên thế giới để cố gắng và khiến mọi người hiểu

We have a plan, we think we have a plan.

Chúng tôi có một kế hoạch, chúng tôi nghĩ chúng tôi có một kế hoạch.

And on one occasion, I think I spoke in Geneva

Và trong một dịp, tôi nghĩ tôi đã trò chuyện ở Geneva

and there was a gentleman who was interviewing me

và có một quý ông, người đã phỏng vấn tôi

on something like this,

về một vấn đề như thế này,

and I said, "We are looking at floating islands,"

và tôi nói, "Chúng ta đang nhìn thấy những hòn đảo nổi,"

and he thought it was funny, but somebody said,

và anh ta nghĩ nó thật buồn cười nhưng ai đó nói,

"No, this is not funny. These people are looking for solutions."

"Không, điều này không buồn cười. Những con người này đang tìm kiếm những giải pháp"

And so I have been looking at floating islands.

Và rồi tôi đã nhìn vào những hòn đào nổi.

The Japanese are interested in building floating islands.

Người Nhật có hứng thú xây dựng những hòn đảo nổi.

But, as a country, we have made a commitment

Nhưng, là một đất nưóc, chúng tôi đã có một lời cam kết

that no matter what happens, we will try as much as possible

rằng dù có bất cứ chuyện gì xảy ra, chúng tôi sẽ cố gắng hết sức có thể

to stay and continue to exist as a nation.

để ở lại và tiếp tục tồn tại với tư cách là một dân tộc.

What that will take,

Thứ mà điều đó đòi hỏi,

it's going to be something quite significant,

nó sẽ là một điều gì đó khá đáng chú ý,

very, very substantial.

rất, rất đáng kể.

Either we live on floating islands,

Hoặc chúng tôi sống trên những đảo nổi,

or we have to build up the islands to continue to stay out of the water

hay chúng tôi phải xây dựng các đảo để tiếp tục sống xa khỏi nước

as the sea level rises and as the storms get more severe.

khi mực nước biển dâng lên và khi những cơn bão trở nên khắc nghiệt hơn.

But even that, it's going to be very, very difficult

Nhưng thậm chí khi đó, nó vẫn sẽ rất, rất khó

to get the kind of resourcing that we would need.

để có được loại tài nguyên mà chúng tôi sẽ cần.

CA: And then the only recourse is some form of forced migration.

CA: Và rồi sự cầu cứu duy nhất là hình thức nào đó của sự di trú ép buộc.

AT: Well, we are also looking at that

AT: Ừm, chúng tôi cũng đang xem xét đến điều đó

because in the event that nothing comes forward

bởi vì trong trường hợp không gì được tiến hành tự giác

from the international community,

từ cộng đồng toàn cầu,

we are preparing,

chúng tôi đang chuẩn bị,

we don't want to be caught like what's happening in Europe.

chúng tôi không muốn mắc kẹt như điều đang xảy ra ở châu Âu.

OK? We don't want to mass migrate at some point in time.

OK? Chúng tôi không muốn di cư ồ ạt vào một thời khắc nào đó.

We want to be able to give the people the choice today,

Chúng tôi muốn có thể đưa đến cho người dân sự lựa chọn hôm nay,

those who choose and want to do that, to migrate.

những người lựa chọn và muốn làm điều đó, muốn di cư.

We don't want something to happen that they are forced to migrate

Chúng tôi không muốn thứ gì đó xảy ra khi họ bị bắt ép phải di cư

without having been prepared to do so.

mà chưa hề chuẩn bị làm điều đó.

Of course, our culture is very different, our society is very different,

Đương nhiên, văn hóa của chúng tôi rất khác, xã hội của chúng tôi rất khác,

and once we migrate into a different environment,

và một khi chúng tôi di cư tới một môi trường khác,

a different culture,

một nền văn hóa khác,

there's a whole lot of adjustments that are required.

sẽ có yêu cầu vô cùng nhiều những sự điều chỉnh.

CA: Well, there's forced migration in your country's past,

CA: Ừm, đã từng có sự di cư ép buộc trong quá khứ của đất nước ông,

and I think just this week,

và tôi nghĩ chỉ tuần này thôi,

just yesterday or the day before yesterday,

chỉ hôm qua, hay hôm kia,

you visited these people.

ông thăm những con người này.

What happened here? What's the story here?

Điều gì đã xảy ra ở đây? Câu chuyện ở đây là gì?

AT: Yes, and I'm sorry, I think somebody was asking

AT: Vâng, và tôi xin thứ lỗi, tôi nghĩ một ai đó đã hỏi

why we were sneaking off to visit that place.

tại sao chúng tôi lại lẻn đi để đến thăm nơi đó.

I had a very good reason, because we have a community of Kiribati people

Tôi có lý do rất hợp lý, bởi chúng tôi có một cộng đồng người Kiribati

living in that part of the Solomon Islands,

sống tại phần đó của Quần đảo Solomon,

but these were people who were relocated from the Phoenix Islands, in fact,

nhưng đây là những người được di chuyển từ Quần Đảo Phoenix, thực ra,

in the 1960s.

trong những năm 1960.

There was serious drought, and the people could not continue to live on the island,

Đã có hạn hán trầm trọng, và người dân không thể tiếp tục sống trên hòn đáo,

and so they were moved to live here in the Solomon Islands.

và rồi họ được di chuyển tới sống ở đây, trên Quần Đảo Solomon.

And so yesterday it was very interesting to meet with these people.

Và rồi ngày hôm qua đã rất thú vị khi gặp gỡ những người này.

They didn't know who I was. They hadn't heard of me.

Họ không biết tôi là ai. Họ chưa từng nghe nói về tôi.

Some of them later recognized me,

Một số sau đó nhận ra tôi,

but I think they were very happy.

nhưng tôi nghĩ họ đang rất hạnh phúc.

Later they really wanted to have the opportunity to welcome me formally.

Sau đó họ rất muốn có cơ hội chào đón tôi theo nghi thức.

But I think what I saw yesterday was very interesting

Nhưng tôi nghĩ điều tôi đã thấy hôm qua rất thú vị

because here I see our people.

bởi vì ở đây tôi nhìn thấy người dân của chúng tôi.

I spoke in our language, and of course they spoke back, they replied,

Tôi nói bằng ngôn ngữ của chúng tôi, và tất nhiên, họ đáp lại, họ trả lời,

but their accent, they are beginning not to be able to speak Kiribati properly.

nhưng giọng họ, họ bắt đầu không thể nói tiếng Kiribati chuẩn xác.

I saw them, there was this lady with red teeth.

Tôi trông thấy họ, có một người phụ nữ với răng đỏ.

She was chewing betel nuts,

Cô ấy đang nhai trầu,

and it's not something we do in Kiribati.

và đó không phải điều chúng tôi làm ở Kiribati.

We don't chew betel nuts.

Chúng tôi không nhai trầu.

I met also a family who have married the local people here,

Tôi cũng gặp một gia đình mà đã kết hôn với dân địa phương ở đây,

and so this is what is happening.

và vậy đây là điều đang diễn ra.

As you go into another community, there are bound to be changes.

Khi bạn hòa nhập vào một cộng đồng khác, chắc chắn có những thay đổi

There is bound to be a certain loss of identity,

Chắc chắn xuất hiện sự mất bản sắc nhất định,

and this is what we will be looking for in the future

và đây là điều mà chúng tôi sẽ chờ đợi trong tương lai

if and when we do migrate.

nếu và khi chúng tôi có di cư.

CA: It must have been just an extraordinarily emotional day

CA: Nó chắc hẳn là một ngày đầy cảm xúc lạ thường

because of these questions about identity,

bởi vì những câu hỏi về bản sắc này

the joy of seeing you and perhaps an emphasized sense of what they had lost.

niềm vui được nhìn thấy ông và có lẽ một ý nghĩa được nhấn mạnh về điều họ đã mất.

And it's very inspiring to hear you say you're going to fight to the end

và rất truyền cảm hứng khi nghe ông nói ông sẽ đấu tranh đến cùng

to try to preserve the nation in a location.

để cố gắng duy trì quốc gia ở một vị trí.

AT: This is our wish.

AT: Đây là mong ước của chúng tôi.

Nobody wants ever to leave their home,

Không ai bao giờ muốn rời khỏi nhà mình,

and so it's been a very difficult decision for me.

và vậy nó đang là một quyết định rất khó khăn với tôi.

As a leader, you don't make plans to leave your island, your home,

Là một lãnh đạo, bạn không lập những kế hoạch để rời hòn đảo của bạn, quê hương bạn,

and so I've been asked on a number of occasions,

và vậy tôi đã được hỏi trong một số dịp,

"So how do you feel?"

"Vậy ông cảm thấy thế nào?"

And it doesn't feel good at all.

Và tôi không cảm thấy tốt chút nào.

It's an emotional thing, and I've tried to live with it,

Đó là một điều cảm xúc, và tôi đang cố gắng để sống với nó,

and I know that on occasions, I'm accused of not trying to solve the problem

và anh biết trong một số trường hợp, tôi bị buộc tội không cố gắng giải quyết vấn đề

because I can't solve the problem.

bởi tôi không thể giải quyết được vấn đề.

It's something that's got to be done collectively.

Nó là điều gì đó phải được thực hiện tập thể.

Climate change is a global phenomenon, and as I've often argued,

Biến đổi khí hậu là một hiện tượng toàn cầu, và như tôi vẫn thường tranh luận,

unfortunately, the countries, when we come to the United Nations --

không may, các quốc gia, khi chúng tôi tới Liên Hợp Quốc --

I was in a meeting with the Pacific Island Forum countries

tôi đang trong một cuộc họp với các nước thuộc Diễn đàn Đảo Thái Bình Dương

where Australia and New Zealand are also members,

mà Úc và Niu Di-lân cũng là thành viên,

and we had an argument.

và chúng tôi đã có một cuộc tranh luận

There was a bit of a story in the news

Đã có một phần câu chuyện trên tin tức

because they were arguing that to cut emissions,

bởi họ tranh luận rằng để giảm thiểu khí thải,

it would be something that they're unable to do

nó sẽ là điều họ không thể làm

because it would affect the industries.

bởi nó sẽ ảnh hưởng tới các ngành công nghiệp.

And so here I was saying,

Và vậy ở đây tôi nói,

OK, I hear you,

OK, tôi nghe thấy các anh,

I understand what you're saying,

tôi hiểu điều anh đang nói

but try also to understand what I'm saying

nhưng cũng hãy cố gắng để hiểu điều tôi đang nói

because if you do not cut your emissions,

bởi nếu anh không giảm thiểu lượng khí thải của anh,

then our survival is on the line.

thì sự tồn tại của chúng tôi vô cùng bấp bênh.

And so it's a matter for you to weigh this, these moral issues.

Và vậy nó là một vấn đề để bạn cân nhắc, những vấn đề đạo đức này.

It's about industry as opposed to the survival of a people.

Nó là về công nghiệp đối chọi với sự tồn tại của một dân tộc

CA: You know, I ask you yesterday what made you angry,

CA: Ông biết đấy, tôi hỏi ông hôm qua điều gì làm ông tức giận,

and you said, "I don't get angry." But then you paused.

và ông nói, "Tôi không tức giận." Nhưng rồi ông ngừng lại.

I think this made you angry.

Tôi nghĩ điều này làm ông giận dữ.

AT: I'd refer you to my earlier statement at the United Nations.

AT: Tôi sẽ nói anh nghe tuyên bố trước đó của tôi ở Liên Hợp Quốc.

I was very angry, very frustrated and then depressed.

Tôi đã rất giận dữ, rất nản và rồi thất vọng.

There was a sense of futility

Có một cảm giác của sự vô ích

that we are fighting a fight that we have no hope of winning.

rằng chúng tôi đang đấu một trận chiến mà không có chút hy vọng giành chiến thắng.

I had to change my approach.

Tôi phải thay đổi cách tiếp cận của mình.

I had to become more reasonable

Tôi phải trở nên có lý hơn

because I thought people would listen to somebody who was rational,

vì tôi nghĩ mọi người sẽ lắng nghe một ai đó có lý,

but I remain radically rational, whatever that is.

nhưng tôi giữ lý trí một cách căn bản, cho dù nó là gì đi nữa.

(Laughter)

(Tiếng cười)

CA: Now, a core part of your nation's identity is fishing.

CA: Giờ thì, phần cốt lõi của bản sắc quốc gia ông là nghề đánh cá.

I think you said pretty much everyone is involved in fishing in some way.

Tôi nghĩ ông nói gần như tất cả mọi người đều liên quan đến nghề cá theo phương diện nào đó.

AT: Well, we eat fish every day, every day,

AT: Ừm, chúng tôi ăn cá mỗi ngày, mỗi ngày,

and I think there is no doubt that our rate of consumption of fish

và tôi nghĩ không nghi ngờ gì rằng tỉ lệ tiêu thụ cá của chúng tôi

is perhaps the highest in the world.

có lẽ là cao nhất trên thế giới.

We don't have a lot of livestock,

Chúng tôi không có nhiều động vật nuôi trang trại,

so it's fish that we depend on.

vậy nên chính cá là thứ chúng tôi dựa vào.

CA: So you're dependent on fish, both at the local level

CA: Vậy các ông phụ thuộc vào cá, cả về mức độ địa phương

and for the revenues that the country receives

và đối với những thu nhập mà đất nước thu được

from the global fishing business for tuna,

từ ngành thương mại đánh cá ngừ toàn cầu,

and yet despite that, a few years ago you took a very radical step.

mặc dù vậy, một vài năm trước các ông đã có một bước tiến rất căn bản

Can you tell us about that?

Ông có thể nói với chúng tôi về điều đó?

I think something happened right here in the Phoenix Islands.

Tôi nghĩ điều gì đó đã xảy ra ngay tại đây trong Quần Đảo Phoenix.

AT: Let me give some of the background of what fish means for us.

AT: Để tôi cho anh biết một số kiến thức nền tảng về ý nghĩa của cá với chúng tôi.

We have one of the largest tuna fisheries remaining in the world.

Chúng tôi có một trong những khu đánh cá ngừ lớn nhất còn lại trên thế giới.

In the Pacific, I think we own something like 60 percent

Ở Thái Bình Dương, tôi nghĩ chúng tôi sở hữu khoảng 60%

of the remaining tuna fisheries,

của những khu đánh bắt cá ngừ còn tồn tại,

and it remains relatively healthy for some species, but not all.

và nó vẫn tương đối khỏe mạnh cho một số loài, nhưng không phải tất cả.

And Kiribati is one of the three major resource owners,

Và Kiribati là một trong ba chủ sở hữu tài nguyên chính,

tuna resource owners.

những chủ sở hữu tài nguyên cá ngừ.

And at the moment, we have been getting

Và hiện tại, chúng tôi đang có được

something like 80 to 90 percent of our revenue

tầm khoảng 80 đến 90% thu nhập của mình

from access fees, license fees.

từ các phí truy cập, phí giấy phép.

CA: Of your national revenue.

CA: Của doanh thu quốc gia ông.

AT: National revenue,

AT: Doanh thu quốc gia,

which drives everything that we do

thứ mà định hướng mọi việc ta làm

in governments, hospitals, schools and what have you.

trong các chính phủ, các bệnh viện, trường học và những thứ có bạn.

But we decided to close this, and it was a very difficult decision.

Nhưng chúng tôi đã quyết định chấm dứt điều này, và nó là một quyết định vô vùng khó khăn.

I can assure you, politically, locally, it was not easy,

Tôi có thể đảm bảo với anh, về mặt chính trị, với tính chất cục bộ, điều đó không dễ dàng,

but I was convinced that we had to do this

nhưng tôi đã bị thuyết phục rằng chúng tôi phải làm điều này

in order to ensure that the fishery remains sustainable.

để đảm bảo nghề cá tiếp tục bền vững.

There had been some indications that some of the species,

Đã có một số dấu hiệu rằng một số loài,

in particular the bigeye, was under serious threat.

đặc biệt là cá ngừ mắt-to, gặp mối nguy nghiêm trọng.

The yellowfin was also heavily fished.

Loài cá ngừ vây-vàng cũng đã bị đánh bắt nặng nề.

Skipjack remains healthy.

Cá ngừ vằn vẫn khỏe mạnh.

And so we had to do something like that, and so that was the reason I did that.

Và vậy chúng tôi phải làm điều gì đó như vậy, và đó là lý do vì sao tôi làm vậy.

Another reason why I did that

Một lý do khác vì sao tôi làm vậy

was because I had been asking the international community

là bởi tôi đã không ngừng hỏi cộng đồng toàn cầu

that in order to deal with climate change, in order to fight climate change,

rằng để ứng phó với biến đổi khí hậu, để đấu tranh với biến đổi khí hậu,

there has got to be sacrifice, there has got to be commitment.

sẽ phải có hy sinh, sẽ phải có sự cam kết.

So in asking the international community to make a sacrifice,

Vậy trong việc yêu cầu cộng đồng toàn cầu phải hy sinh,

I thought we ourselves need to make that sacrifice.

tôi nghĩ bản thân chúng tôi cần thực hiện sự hy sinh đó.

And so we made the sacrifice.

và vậy chúng tôi đã hy sinh.

And forgoing commercial fishing

Và việc ngừng đánh bắt cá phục vụ thương mại

in the Phoenix Islands protected area

trong khu vực được bảo vệ thuộc quần đảo Phoenix

would mean a loss of revenue.

sẽ đồng nghĩa với sự mất đi doanh thu.

We are still trying to assess what that loss would be

Chúng tôi vẫn đang cố gắng định giá sự mất mát đó sẽ là bao nhiêu

because we actually closed it off at the beginning of this year,

vì chúng tôi thực sự đã đóng cửa nó vào đầu năm nay,

and so we will see by the end of this year

và vậy chúng tôi sẽ theo dõi đến cuối năm nay

what it means in terms of the lost revenue.

có nghĩa là thế nào xét về mặt doanh thu mất đi.

CA: So there's so many things playing into this.

CA: Vậy có rất nhiều thứ tương trợ vào việc này.

On the one hand, it may prompt healthier fisheries.

Mặt khác, nó có thể sẽ đem lại những vùng đánh bắt cá khỏe mạnh hơn.

I mean, how much are you able to move the price up

Ý tôi là, ông có khả năng nâng giá lên đến mức bao nhiêu

that you charge for the remaining areas?

mức chi phí mà ông đặt ra cho những khu vực còn lại?

AT: The negotiations have been very difficult,

AT: Những cuộc đàm phán đã rất khó khăn

but we have managed to raise the cost of a vessel day.

nhưng chúng tôi đã xoay sở để nâng giá một ngày đánh bắt cá của tàu.

For any vessel to come in to fish for a day,

Với mỗi một tàu cá đến đánh bắt cá trong một ngày.

we have raised the fee from -- it was $6,000 and $8,000,

chúng tôi đã nâng phí từ -- trước đây là 6000 và 8000 đô-la,

now to $10,000, $12,000 per vessel day.

hiện nay là đến 10,000, 12,000 đô-la một ngày tàu cá.

And so there's been that significant increase.

Và vậy đã có mức tăng đáng kể đó.

But at the same time, what's important to note is,

Nhưng cùng lúc đó, điều quan trọng cần chú ý là,

whereas in the past these fishing boats

trong khi trong quá khứ những thuyền đánh cá này

might be fishing in a day and maybe catch 10 tons,

có thể đánh bắt cá trong một ngày và có lẽ bắt được 10 tấn,

now they're catching maybe 100 tons because they've become so efficient.

giờ đánh bắt được có lẽ 100 tấn, vì họ đã trở nên thật năng suất.

And so we've got to respond likewise.

Và vậy chúng tôi phải phản hồi tương tự.

We've got to be very, very careful because the technology has so improved.

Chúng tôi phải rất, rất cẩn thận vì công nghệ đã rất phát triển.

There was a time when the Brazilian fleet moved from the Atlantic to the Pacific.

Đã từng có thời điểm khi hạm đội Brazil chuyển từ Đại Tây Dương tới Thái Bình Dương.

They couldn't.

Họ đã không thể.

They started experimenting if they could, per se.

Họ đã bắt đầu thử nghiệm nếu họ có thể, chính họ.

But now they've got ways of doing it, and they've become so efficient.

Nhưng giờ họ có nhiều cách làm việc đó, và họ đã trở nên rất năng suất.

CA: Can you give us a sense of what it's like in those negotiations?

CA: Ông có thể cho chúng tôi biết một chút những cuộc đàm phán này như thế nào không?

Because you're up against companies

Vì ông đang gặp khó khăn với những công ty

that have hundreds of millions of dollars at stake, essentially.

mà có hàng trăm của hàng triệu đô-la đang bị đe dọa, về bản chất.

How do you hold the line?

Ông duy trì tình trạng như thế nào?

Is there any advice you can give

Có lời khuyên nào ông có thể đem đến

to other leaders who are dealing with the same companies

cho những nhà lãnh đạo khác đang đối phó với cùng những công ty như vậy

about how to get the most for your country,

về làm thế nào để giành được quyền lợi nhiều nhất cho đất nước ông,

get the most for the fish?

giành được nhiều nhất cho bầy cá?

What advice would you give?

Lời khuyên nào ông sẽ đưa ra?

AT: Well, I think we focus too often on licensing

AT: Ừm, tôi nghĩ chúng ta tập trung quá thường xuyên vào việc cấp giấy phép

in order to get the rate of return,

để có được tỉ suất sinh lợi,

because what we are getting from license fees

vì thứ chúng tôi có được từ phí cấp giấy phép

is about 10 percent of the landed value of the catch

là khoảng 10% giá trị phí xếp-dỡ hàng hóa của cuộc đánh bắt

on the side of the wharf, not in the retail shops.

phía bên cạnh cầu tàu, chứ không trong các cửa hàng bán lẻ.

And we only get about 10 percent.

Và chúng tôi chỉ có được khoảng 10%.

What we have been trying to do over the years

Điều chúng tôi đang cố gắng thực hiện qua nhiều năm

is actually to increase our participation in the industry,

thực chất là tăng sự tham gia của chúng tôi trong công nghiệp,

in the harvesting, in the processing,

trong vụ thu hoạch, trong quá trình xử lý,

and eventually, hopefully, the marketing.

và cuối cùng, hy vọng rằng, tiếp thị.

They're not easy to penetrate,

Chúng không dễ dàng thâm nhập được.

but we are working towards that,

nhưng chúng tôi đang hoạt động để dần đạt được mục tiêu đó,

and yes, the answer would be to enhance.

và vâng, câu trả lời sẽ là làm nâng cao.

In order to increase our rate of return, we have to become more involved.

Để tăng tỉ suất sinh lợi của chúng tôi, chúng tôi phải tham gia nhiều hơn.

And so we've started doing that,

Và vậy chúng tôi đã bắt đầu làm điều đó,

and we have to restructure the industry.

và chúng tôi phải tái cấu trúc ngành công nghiệp.

We've got to tell these people that the world has changed.

Chúng tôi phải nói với những người này rằng thế giới đã thay đổi.

Now we want to produce the fish ourselves.

Giờ chúng tôi muốn tự mình sản xuất cá.

CA: And meanwhile, for your local fishermen,

CA: Và trong lúc đó, đối với ngư dân địa phương ở đất nước ông

they are still able to fish,

họ vẫn có thể đánh bắt cá,

but what is business like for them?

nhưng sự kinh doanh là thế nào với họ?

Is it getting harder? Are the waters depleted?

Nó sẽ trở nên khó hơn? Vùng hải phận bị khai thác cạn kiệt?

Or is that being run on a sustainable basis?

Hay nó đang được vận hành trên một nền tảng bền bỉ?

AT: For the artisanal fishery,

AT: Đối với nghề cá thủ công,

we do not participate in the commercial fishing activity

chúng tôi không tham gia vào hoạt động đánh bắt cá phục vụ thương mại

except only to supply the domestic market.

ngoại trừ việc duy nhất là cung cấp thị trường nội địa.

The tuna fishery is really entirely for the foreign market,

Nghề cá hồi thực sự là phục vụ toàn bộ cho thị trường ngoại địa,

mostly here in the US, Europe, Japan.

chủ yếu tại đây ở Hoa Kỳ, châu Âu, Nhật Bản.

So I am a fisherman, very much,

Vậy tôi là một ngư dân, rất đúng nghĩa,

and I used to be able to catch yellowfin.

và tôi từng có khả năng bắt cá ngừ vây-vàng

Now it's very, very rare to be able to catch yellowfin

Giờ thì rất, rất hiếm khi có thể bắt được cá vây-vàng

because they are being lifted out of the water by the hundreds of tons

vì chúng đang bị thu hoạch với con số hàng trăm tấn

by these purse seiners.

bởi dân chài dùng lưới kéo.

CA: So here's a couple of beautiful girls from your country.

CA: Vậy đây là hai cô bé rất xinh đẹp từ đất nước ông.

I mean, as you think about their future,

Ý tôi là, khi ông nghĩ tới tương lai của chúng,

what message would you have for them

thông điệp nào ông sẽ gửi tới chúng

and what message would you have for the world?

và thông điệp nào ông sẽ gửi tới thế giới?

AT: Well, I've been telling the world that we really have to do something

AT: Ừm, tôi đã không ngừng nới với cả thế giới rằng chúng ta thực sự phải làm điều gì đó

about what is happening to the climate

về điều đang xáy ra với khí hậu

because for us, it's about the future of these children.

vì với chúng tôi, tất cả là vì tương lai của những đứa trẻ này.

I have 12 grandchildren, at least.

Tôi có 12 đứa cháu, ít nhất.

I think I have 12, my wife knows.

Tôi nghĩ tôi có 12, vợ tôi biết.

(Laughter)

(Tiếng cười)

And I think I have eight children.

Và tôi nghĩ tôi có tám đứa con.

It's about their future.

Đó là vì tương lai của chúng.

Every day I see my grandchildren, about the same age as these young girls,

Mỗi ngày tôi nhìn những đứa cháu của tôi, chúng khoảng bằng tuổi với những cô bé này,

and I do wonder,

và tôi có tự hỏi,

and I get angry sometimes, yes I do.

và tôi đôi khi giận dữ, vâng, tôi có giận dữ.

I wonder what is to become of them.

tôi tự hỏi là điều gì sẽ xảy đến với chúng.

And so it's about them

Và vậy nó là về chúng

that we should be telling everybody,

rằng chúng tôi nên nói với tất cả mọi người,

that it's not about their own national interest,

rằng nó không phải là về mục tiêu quốc gia của riêng họ,

because climate change, regrettably, unfortunately,

bởi vì biến đổi khí hậụ, thật đáng tiếc, thật không may,

is viewed by many countries as a national problem. It's not.

được nhiều nước coi như một vấn đề quốc gia. Nó không như vậy.

And this is the argument we got into recently with our partners,

Và đây là lời tranh luận tôi thường có gần đây với các đối tác của mình,

the Australians and New Zealanders,

những người Úc và Niu Di-lân,

because they said, "We can't cut any more."

bởi họ nói, "Chúng tôi không thể cắt giảm thêm được nữa."

This is what one of the leaders, the Australian leader, said,

Đây là điều một trong những nhà lãnh đạo, nhà lãnh đạo Úc, đã nói,

that we've done our part, we are cutting back.

chúng tôi đã làm xong phần phận sự của mình, chúng tôi sẽ giảm đi.

I said, What about the rest? Why don't you keep it?

Tôi nói, Vậy còn những phần còn lại? Vì sao các anh lại không giữ nó?

If you could keep the rest of your emissions

Nếu các anh có thể giữ phần khí thải còn lại

within your boundaries, within your borders,

trong ranh giới của mình, trong biên giới của mình,

we'd have no question.

chúng tôi sẽ không có câu hỏi nào.

You can go ahead as much as you like.

Các anh có thể tiếp tục bao nhiêu các anh muốn

But unfortunately, you're sending it our way,

Nhưng đáng tiếc, các anh đang gửi chúng qua chúng tôi,

and it's affecting the future of our children.

và nó đang ảnh hưởng đến tương lai những đứa trẻ ở đất nước tôi.

And so surely I think that is the heart of the problem of climate change today.

Và vậy chắc chắn tôi nghĩ nó là cốt lõi vấn đề của biến đổi khí hậu ngày nay.

We will be meeting in Paris at the end of this year,

Chúng tôi sẽ họp mặt ở Paris cuối năm nay,

but until we can think of this as a global phenomenon,

nhưng cho tới khi chúng ta có thể nghĩ đến nó như là một hiện tượng toàn cầu,

because we create it, individually, as nations,

bởi chúng ta đã tạo ra nó, bởi cá nhân, hay với tư cách quốc gia,

but it affects everybody else,

nhưng nó ảnh hưởng tất cả những người khác,

and yet, we refuse to do anything about it,

và ấy vậy mà, chúng ta từ chối làm điều gì đó về vấn đề này,

and we deal with it as a national problem,

và chúng ta ứng phó với nó như là một vấn đề quốc gia.

which it is not -- it is a global issue,

mà không phải như vậy -- nó là một vấn đề toàn cầu,

and it's got to be dealt with collectively.

và nó phải được ứng phó một cách tập thể.

CA: People are incredibly bad at responding to graphs and numbers,

CA: Mọi người rất tệ trong việc phản hồi với đồ thị và những con số,

and we shut our minds to it.

và chúng ta không muốn suy nghĩ về nó.

Somehow, to people, we're slightly better at responding to that sometimes.

Bằng cách nào đó, với con người, ta đôi khi tốt hơn chút ít trong việc phản hồi với điều đó.

And it seems like it's very possible that your nation,

Và có vẻ như rất khả thi rằng quốc gia của ông,

despite, actually because of the intense problems you face,

mặc dù vậy, thực sự vì các vấn đề căng thẳng các ông đối mặt.

you may yet be the warning light to the world that shines most visibly,

các ông có thể chưa là đèn báo động với thế giới mà chiếu sáng rõ ràng nhất,

most powerfully.

mạnh mẽ nhất.

I just want to thank you, I'm sure, on behalf of all of us,

Tôi chỉ muốn nói cảm ơn ông, tôi chắc chắn rằng, thay mặt cho tất cả chúng tôi,

for your extraordinary leadership and for being here.

vì sự lãnh đạo phi thường của ông và vì đã xuất hiện tại đây

Mr. President, thank you so much.

Ngài Chủ Tịch nước, cảm ơn ngài rất nhiều.

AT: Thank you.

AT: Cảm ơn anh.

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)