Is your country at risk of becoming a dictatorship? Here's how to know | Farida Nabourema

Çeviri: Burcu İpek Ertosun Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

A few weeks ago,

Birkaç hafta önce,

somebody tweeted during the midterm elections in the United States

ABD ara seçimleri sırasında atılmış bir tweet gördüm.

that Election Day should be made a holiday.

Seçim gününün tatil olması gerektiği yazıyordu.

And I retweeted, saying,

Tweet'i alıntılayarak,

"Well, you're welcome to come to my country and vote.

"İstiyorsan benim ülkeme gelip oy verebilirsin.

You'll get the whole week off to allow the military to count it."

Ordunun oyları sayması için bir hafta tatilimiz var" dedim.

I come from Togo, by the way.

Togoluyum bu arada.

It is a beautiful country located in West Africa.

Batı Afrika'da, güzel bir ülke.

There are some cool, interesting facts about my country.

Yalnız ülkemle ilgili farklı olan bazı şeyler var.

Togo has been ruled by the same family for 51 years,

Togo son 51 yıldır, aynı ailenin üyeleri tarafından yönetiliyor,

making us the oldest autocracy in Africa.

bu da bizi Afrika'da otokrasi ile yönetilen en eski ülke yaptı.

That's a record.

Bu bir rekor.

We have a second-coolest record:

Farklı olan bir başka şey de

we have been ranked three times as the unhappiest country on earth.

üç kez dünya üzerindeki en mutsuz ülke olarak seçilmemiz.

You are all invited.

Ülkemize hepiniz davetlisiniz.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

So just to let you know,

Yani bilin diye söylüyorum,

it's not very cool to live under an autocracy.

otokrasi ile yönetilmek pek de iyi sayılmaz.

But the interesting thing is that I have met, throughout the course of my activism,

Şaşırtıcı ama aktivist yaşamım boyunca karşılaştığım,

so many people from different countries,

farklı ülkelerden birçok insan,

and when I tell them about Togo, their reaction is always,

Togo'yu anlattığımda bana ne diyorlar biliyor musunuz?

"How can you guys allow the same people to terrorize you for 51 years?

"Nasıl 51 yıl boyunca aynı insanların sizi sindirmesine izin verebilirsiniz?

You know, like, you Togolese, you must be very patient."

Siz Togo halkı çok sabırlı insanlar olmalısınız."

That's their diplomatic way of saying "stupid."

Bu birisine "aptal" demenin daha kibar hâli sadece.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And when you live in a free country,

Özgür bir ülkede yaşayanların,

there's this tendency of assuming that those who are oppressed

demokrasinin ilerici bir yönetim şekli olarak ortaya çıktığını,

tolerate their oppression or are comfortable with it,

onunla yönetilmeyen, yani baskıcı rejimle yönetilen

and democracy is projected as a progressive form of governance

ve buna karşı çıkmayan ya da bununla mutlu olan insanların

in such a way that those people who don't live under democratic countries

eğitimsel ve ahlaki olarak

are seen as people who are not intellectually or maybe morally

diğerleri kadar iyi olamayacağına

as advanced as others.

inanma eğilimi var.

But it's not the case.

Ancak böyle bir durum yok.

The reason why people have that perception

İnsanlarda bu eğilimin olması

has to do with the way stories are covered about dictatorships.

diktatörlükle ilgili olayların anlatılma şekliyle alakalı.

In the course of my activism,

Aktivist yaşamım boyunca,

I have had to interview with so many news outlets out there,

birçok basın mensubuyla röportaj yaptım

and usually it would always start with, "What got you started?

ve genelde röportajlar şöyle başlıyor, "Nasıl başladın?

What inspired you?"

Nereden ilham aldın?"

And I reply, "I wasn't inspired. I was triggered."

Bense şöyle cevaplıyorum, "İlham almadım, tetiklendim."

And it goes on. "Well, what triggered you?"

Sonra şöyle devam ediyoruz, "Madem öyle, seni ne tetikledi?"

And I go on about how my father was arrested when I was 13, and tortured,

Ben de babamın ben 13 yaşındayken tutuklandığını, işkence gördüğünü

all the history ... I don't want to get into details now,

ve geri kalan her şeyi anlatıyorum-- detaya girmek istemem,

because you'll start sleeping.

eminim bu uykunuzu getirecektir.

But the thing is, at the end of the day, what interests them the most is:

Sorun şu ki, konuşmanın sonunda en çok merak ettikleri şey

ona nasıl işkence ettikleriydi.

How was he tortured?

For how many days? How many people died?

Kaç gün sürdüğü, toplamda kaç kişinin öldüğü.

They are interested in the abuse, in the killing,

İlgilerini çeken şey acı ve ölüm

because they believe that will gain attention and sympathy.

çünkü bunun ilgi ve empati getireceğini düşünüyorlar.

But in reality, it serves the purpose of the dictator.

Fakat gerçekte, bu zaten diktatörlerin istedikleri şey.

It helps them advertise their cruelty.

Çünkü bu, onlara zalimliklerinin reklamını yapma fırsatı tanıyor.

In 2011, I cofounded a movement I call "Faure Must Go,"

2011'de "Faure Gitsin!" diye adlandırdığım bir hareketin kurucu ortağı oldum.

because Faure is the first name of our president.

Faure başkanımızın asıl adı.

Togo is a French-speaking country, by the way,

Togo'da Fransızca konuşuluyor bu arada

but I chose English because I had my issues with France as well.

ama ben ismi İngilizce düşündüm çünkü Fransayla da sorunlarım var.

But then --

Daha sonra--

(Laughter)

(Gülüşmeler)

But then, when I started Faure Must Go,

Daha sonra, kampanyayı başlattığımda

I made a video, and I came on camera,

kameranın önüne geçip bir video çektim.

and I said, "Well, Faure Gnassingbé, I give you 60 days to resign as president,

Dedim ki: "Hey, Faure Gnassingbé, görevden istifa etmek için 60 günün var.

because if you don't,

Eğer istifa etmezsen

we the youth in Togo will organize and we will bring you down,

biz Togo gençleri birleşip seni indireceğiz.

because you have killed over 500 of our countrymen

Çünkü baban öldüğünde iktidarı ele geçirebilmek için

to seize power when your father died.

500'den fazla vatandaşını öldürdün.

We have not chosen you.

Seni biz seçmedik.

You are an imposter, and we will remove you."

Sen bir sahtekârsın ve seni indireceğiz."

But I was the only known face of the movement.

Hareketin bilinen tek yüzüydüm.

Why? Because I was the only stupid one.

Neden mi? Ben aptal olandım da ondan.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And the backlashes followed.

Sonuç olarak oklar bana çevrildi.

My family started receiving threats.

Ailem tehditler almaya başladı.

My siblings called me one morning.

Kardeşlerim bir gün aradılar ve dediler ki:

They said, "You know what?

"Mesele ne, biliyor musun?

When they come here to kill you, we don't want to die with you,

Seni öldürmeye geldiklerinde seninle birlikte ölmek istemiyoruz

so move out."

bu yüzden taşınsan iyi olur."

So yes, I moved out.

Ben de taşındım.

And I'm so angry at them, so I haven't talked to them in five years.

Onlara o kadar kızdım ki, beş senedir onlarla konuşmuyorum.

Anyway, moving forward ...

Neyse, devam edecek olursak

For the past nine years, I have been working with countries

geçtiğimiz dokuz sene boyunca Togo konusunda farkındalığı arttırmak için

to raise awareness of Togo,

Togo'daki insanların korkularını yenmeleri

to help the people of Togo overcome their fear

ve bir gün onların da öne çıkıp

so they, too, can come and say they want change.

istediklerini söyleyebilmeleri için bir sürü ülkeyle çalıştım.

I have received a lot of persecution

Ortaya dökemeyeceğim kadar fazla

that I cannot disclose,

zulüm gördüm,

a lot of threats, a lot of abuse,

bir sürü tehdit,

psychologically.

psikolojik taciz.

But I don't like talking about them,

Bunun hakkında konuşmayı sevmiyorum

because I know that my job as an activist is to mobilize,

çünkü biliyorum ki bir aktivist olarak benim işim harekete geçmek,

is to organize,

birleşmek,

is to help every single Togolese citizen understand that, as citizens,

her bir Togo vatandaşının şunu anlamasına yardımcı olmak; vatandaşlar olarak

we hold the power,

gücü elinde tutan biziz,

we are the boss and we decide.

patron biziz ve kararı biz veririz.

And the punishment that the dictators are using to intimidate them

Diktatörlerin bizi korkutmak için kullandığı o cezalar

must not prevent us from getting what we want.

istediğimizi almak konusunda bize engel olmamalı.

That is why I said it is very important to cover the stories of activists

İşte bu yüzden aktivistlerin hikâyelerinin insanları harekete geçirmek üzere

in the way that it helps mobilize people,

dikkatle işlenmesi taraftarıyım.

not in the way that it helps deter their action

İnsanları hareketlerinden vazgeçirecek şekilde değil,

and force even more their subjugation to the oppressive system.

baskıcı sisteme karşı mücadele güçlerini destekleyecek şekilde.

During these years that I've been an activist,

Aktivist olduğum bu yıllar boyunca,

there are days that I felt like quitting because I couldn't take it.

daha fazla katlanamadığım için bırakmak istediğim günler oldu.

Well then, what kept me going?

Madem öyle, ne için devam ettim?

The one thing that kept me going:

Ne için biliyor musunuz?

I remember the story of my grandfather,

Dedemin,

and how he used to walk 465 miles from his village to the city,

bağımsızlık gösterisi için nasıl kasabadan şehre kadar 748 kilometre yürüyüşünün

just to protest for independence.

hikâyesini hatırladım.

Then I remember the sacrifice of my father,

Sonra da babamın fedakârlığını,

who was tortured so many times

yönetim şekline karşı çıkmaya

for daring to protest against the regime.

cesaret ettiği için birçok kez işkence gördüğünü.

Back in the '70s, they would write pamphlets

1970'lerde, diktatörlük konusundaki

to raise awareness on the dictatorship,

farkındalığı arttırmak için broşür yazarlarmış.

and because they couldn't afford to make copies,

Kopyasını çıkaracak paraları olmadığı için

they would reproduce the same pamphlet 500 times each

her şeyi 500 kere yeniden yazıp

and distribute them.

onları dağıtırlarmış.

It got to a point where the military knew their handwriting,

İş öyle bir noktaya gelmiş ki ordu, el yazısından tanıdıkları

so as soon as they stumbled upon one, they'd go and get them.

bir broşür görürlerse gelir ve yazanları götürürlermiş.

But I look at that and I'm like, you know, today you have a blog.

Şimdi bakıyorum da benim bir blogum var.

I don't have to copy the same thing 500 times.

Bir şeyi 500 kere yeniden yazmam gerekmiyor.

I blog and thousands of people read it.

Bir kere yazıyorum ve binlerce insan bunu okuyabiliyor.

By the way, in Togo, they like calling me the WhatsApp girl,

Bu arada Togo'da bana "WhatsApp kızı" diyorlar

because I am always on WhatsApp attacking the government.

çünkü sürekli WhatsApp'tan hükûmete giydiriyorum.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

So it's much easier.

Yani işim daha kolay.

When I'm angry at the government, I just make an angry note,

Yönetime kızgınsam kızgın bir şeyler karalayıp

and I send it out and thousands of people share it.

bloguma gönderiyorum ve binlerce kişi paylaşıyor.

I'm rarely this composed. I'm always angry, by the way.

Nadiren böyle sakinimdir yoksa hep öfkeliyim yani.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

(Applause)

(Alkışlar)

So I was talking about the necessity to showcase our stories,

Hikâyemizi vitrine çıkarmanın gerekliliğinden bahsediyordum

because when I think about the sacrifices that were made for us,

çünkü bizim için yapılan fedakârlıkları düşünmek

it helped me keep going.

devam etmeme yardımcı oldu.

One of the very first actions of our Faure Must Go movement

Kampanyamızın ilk hareketlerinden bir tanesi de

was to come up with a petition, asking citizens to sign

vatandaşların imzalaması için bir dilekçe yazmak oldu.

so that we can demand new elections, as the constitution allows.

Böylece anayasa çerçevesinde yeni bir seçim talep edebilecektik.

People were scared to put their names

İnsanlar isimlerini yazmak istemediler

because, they said, they don't want to get in trouble.

çünkü başlarının belaya girmesini istemediler.

Even in the diaspora, people were scared.

Diaspora içinde bile insanlar korkuyordu.

They were like, "We have family at home."

"Evde bir ailemiz var" diyorlardı.

But there was this woman who was in her 60s.

Bir tek 60'lı yaşlarda bir kadın vardı.

When she heard about it, she took the petition,

Olayı duyduğunda, dilekçeyi aldı,

and she went home,

evden eve gezerek

and by herself she collected over 1,000 [signatures].

kendi başına binden fazla imza toplayıp getirdi.

That inspired me so much, and I was like,

Bu bana çok ilham verdi, düşündüm ki;

if a 60-year-old that has nothing more to gain in this regime

eğer bu yönetimden daha alacak bir şeyi kalmamış 60 yaşındaki birisi bile

can do this for us, the young ones,

bizim için, gençler için

then why should I quit?

bunu yapıyorsa ben niye vazgeçeyim ki?

It is the stories of resistance, the stories of defiance,

Bu karşı çıkmaların hikâyeleri, savunmaların hikâyeleri,

the stories of resilience,

dirençlerin hikâyeleri,

that inspire people to get involved,

insanlara konuşmaları için ilham olanlar.

not the stories of abuse and killings and hurt,

Tacizlerin, ölümlerin ve yaraların hikâyeleri değil.

because as humans, it's only natural for us to be scared.

Çünkü insanlar olarak doğamız gereği korkuyoruz.

I would like to share with you a few characteristics of dictatorships

Ülkenizi değerlendirip bizim gibi olma riskiniz var mı diye

so that you can assess your own country

kontrol edebilmeniz için,

and see if you are also at risk of joining us.

sizinle diktatörlüklerin birkaç özelliğini paylaşmak istiyorum.

(Laughter and cheers)

(Gülüşmeler ve tezahürat)

(Applause)

(Alkışlar)

Number one thing to look at: concentration of power.

Bakılacak ilk şey, gücün nerede yoğunlaştığı.

Is the power in your country concentrated in the hands of a few, an elite?

Ülkenizde güç belirli bir azınlığın, ayrıcalıklı bir grubun elinde mi?

It can be a political elite, ideological elite.

Siyasi ya da ideolojik bir grup olabilir.

And you have a strongman,

Ek olarak güçlü bir adam vardır

because we always have one guy who is presented as the messiah

çünkü bizi tüm dünyadan kurtaracak olan bir kurtarıcı olarak

who will save us from the world.

ortaya çıkan birisi olmalı.

The second point is propaganda.

Bakılacak ikinci şey, propaganda.

Dictators feed on propaganda.

Diktatörler propaganda ile beslenir.

They like giving the impression that they are the saviors,

Kahraman olduklarını söyler ve onlar olmadan

and without them, the country will fall apart.

ülkenin dağılacağı imajını vermeyi severler.

And they are always fighting some foreign forces, you know?

Sürekli de dış güçlerle savaşırlar.

The Christians, the Jewish, the Muslims,

Hristiyanlar, Yahudiler, Müslümanlar

the voodoo priests are coming for you.

ya da voodoo büyücüleri sizin için geliyordur.

The Communists, when they get here, we'll all be broke.

Komünistler gelince hepiniz aç kalacaksınızdır.

These kinds of things.

Bu gibi şeyler.

And our president, in particular, he fights pirates.

Bizim başkanımıza gelince o da korsanlarla savaşırdı.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

I am very serious.

Çok ciddiyim.

Last year, he bought a boat that's 13 million dollars to fight pirates,

Geçen sene 13 milyon dolara korsanlarla savaşmak için bir bot aldı

and 60 percent of our people are starving.

ve o sırada insanlarımızın %60'ı açlıktan ölüyordu.

So they are always protecting us from some foreign forces.

Yani onlar hep bizi dışarıya karşı koruyor gibiler.

And this leads to point three: militarization.

Buradan da üçüncü noktamıza geliyoruz, askerileşme.

Dictators survive by instigating fear,

Diktatörler korkuyu tetikleyerek koltuklarını korurlar.

and they use the military to suppress dissident voices,

Ordunun ulusu korumak için var olduğu izlenimini vermeye çalışsalar bile

even though they try to give the impression

onlara karşı gelenleri susturmak için orduyu kullanırlar.

that the military is to protect the nation.

And they suppress institutions and destroy them

Kimse onları bir şeylerden sorumlu tutamasın diye

so that they don't have to be held accountable.

kurumları baskılar veya yok ederler.

So do you have a heavily militarized country?

Ağır askeri gücü olan bir ülke misiniz buna bakın.

And this leads to point four, what I call human cruelty.

Bu da bizi, benim insana zulüm dediğim dördüncü noktaya getiriyor.

You know when we talk about animals,

Hayvanlar hakkında konuşuyorken

we say animal cruelty when animals are abused,

hayvanlar suistimal ediliyorsa buna hayvan zulmü deriz

because there's no charter acknowledged by the UN

çünkü Birleşmiş Milletler'in kabul ettiği bir sözleşme yok,

saying animal rights charter.

hayvan hakları sözleşmesi diyelim, olur mu?

Point one: all animals are created equal. So you don't have that.

İlk madde, bütün hayvanlar eşittir. Böyle bir şey yok.

So whenever animals are abused, we say animal cruelty.

Kısaca bir hayvan suistimal edilince buna hayvan zulmü diyoruz.

But when it comes to humans, we say human rights abuses,

Eğer insanlardan bahsediyorsak insan hakları suistimal edildi diyoruz

because we assume that all humans have rights.

çünkü tüm insanların hakları olduğunu varsayıyoruz.

But some of us are actually still fighting for our right to have rights.

Şu var ki bazılarımız hâlâ haklarının olması için mücadele veriyor.

So in that condition, I don't talk about human rights abuse or violation.

Bu mücadelede ben insan haklarının ihlali ya da suistimalinden bahsedemezdim.

When you live in a country and you have an issue with the president

Eğer yaşadığınız ülkede başkanla bir sorununuz olduğunda

and the worst thing that can happen is he bans you from the presidency,

yaşayacağınız en kötü şey başkan olamamanızsa

şanslısınız.

you are lucky.

When you come to my country and have an issue with the president,

Benim ülkeme geldiğinizde başkanla aranızda bir sorun olduğunda

you just run, disappear; you vanish from the universe,

sadece kaçın, yok olun; yeryüzünden silinin

because they can still find you in Turkey.

çünkü sizi Türkiye'de bile bulabilirler.

So people like myself, we don't get to live in Togo anymore.

Benim gibi insanlar, artık Togo'da yaşamak istemiyor.

And people like myself,

Benim gibiler

we don't get to live in the same place for more than a month,

aynı yerde bir aydan fazla yaşayamıyorlar

because we don't want to be traced.

çünkü izimizin sürülmesini istemiyoruz.

The way they abuse people,

İnsanları taciz etme biçimleri,

the type of cruelty that happens in all impunity under dictatorships

diktatörlük altında yaptıkları cezasız kalan zalimlikleri

are beyond human imagination.

tahmin edebileceğinizin de ötesinde.

The stories of some of the activists that were killed,

Öldürülen bazı aktivistlerin hikâyeleri,

their bodies dumped in the sea,

bedenleri denize atılmış,

that were tortured

işkence görmüşler,

to the point where they lost their hearing or their sight --

konuşma ve düşünme özgürlükleri ellerinden alınmış--

those stories still haunt me.

bu hikâyeler aklımdan çıkmıyor.

And sometimes, as an activist,

Aktivist olarak bazen ölmekten ziyade

I am less concerned about dying than how it will happen.

nasıl öleceğimden endişe ediyorum.

Sometimes I just sit down and I imagine all scenarios.

Bazen sadece oturuyorum ve olası bütün senaryoları düşünüyorum.

What are they going to do? Are they going to cut my ears first?

Ne yapacaklar? Önce kulağımı mı kesecekler?

Or are they going to cut my tongue because I'm always insulting them?

Ya da onları her zaman suçladığım için dilimi mi kesecekler?

It sounds cruel, but it is the reality.

Kulağa zalimce geliyor ancak bunlar gerçekler.

We live in a very cruel world.

Zalim bir dünyada yaşıyoruz.

Dictators are cruel monsters,

Diktatörler zalim canavarlardır,

and I am not saying it to be nice.

bunu iyi biri olmak için söylemiyorum.

So yes, that is the final characteristic.

Yani evet, bu son özellik.

The list goes on,

Liste devam ediyor

but that's the final thing that I want to share about autocracies,

ancak bu benim otokrasi hakkında söyleyeceğim son şey,

böylece kendi ülkenize bakıp risk var mı anlayabilirsiniz.

so that you look at your country and see if there are risks there.

Bu gün sahip olduğunuz özgürlüğün farkındasınız

It is important that you acknowledge the gains of freedom that you have today,

çünkü siz buna sahip olun diye bazı insanlar hayatlarını verdiler.

because some people had to give their lives for you to have it.

Yani bunu sorgusuz sualsiz kabul etmeyin.

So don't take this for granted.

But then at the same time, you also need to know

Aynı zamanda bilmelisiniz ki

that no country is actually destined to be oppressed,

hiçbir ülkenin kaderinde ezilmek yoktur,

while at the same time,

diğer yandan da

no country or no people are immune to oppression and dictatorship.

hiçbir ülke ya da insan baskı ya da diktatörlük karşısında güvende değildir.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)