Jose Miguel Sokoloff: How we used Christmas lights to fight a war | TED

Jose Miguel Sokoloff: Noel ışıkları gerillaların silah bırakmasına nasıl katkıda bulundu?

Çeviri: nagehan akbulut Gözden geçirme: Ramazan Şen

So, I thought a lot about the first word I'd say today,

Bugün söyleyeceğim ilk kelimeyi çok düşündüm.

and I decided to say "Colombia."

Ve "Kolombiya" demeye karar verdim.

And the reason, I don't know how many of you have visited Colombia,

Bilmiyorum kaçınız Kolombiya'yı ziyaret ettiniz

but Colombia is just north of the border with Brazil.

fakat Kolombiya, Brezilya'nın hemen kuzey sınırında.

It's a beautiful country

Ben ve diğerleri gibi

with extraordinary people, like me and others -- (Laughter) --

harika insanlara sahip çok güzel bir ülke. -- (Gülüşmeler) --

and it's populated with incredible fauna, flora.

Harika bir bitki örtüsü ve faunası var.

It's got water; it's got everything to be the perfect place.

Suyu var. Mükemmel olmak için her şeyi var.

But we have a few problems.

Ama birkaç problemimiz var.

You may have heard of some of them.

Bazılarını duymuşsunuzdur.

We have the oldest standing guerrilla in the world.

Dünyadaki en eski gerillaya sahibiz.

It's been around for over 50 years,

50 yılı aşkın süredir faaliyetteler.

which means that in my lifetime,

Bu demek oluyor ki, hayatım boyunca

I have never lived one day of peace in my country.

ülkemde barışla yaşadığım bir gün olmadı.

This guerrilla -- and the main group is the FARC guerrillas,

Ana grubu FARC gerillaları oluşturuyor.

Revolutionary Armed Forces of Colombia --

Kolombiya Devrimci Silahlı Güçleri

they have financed their war by kidnapping, by extortion,

Savaşlarını adam kaçırma, haraç, uyuşturucu ticareti

by getting into the drug trade, by illegal mining.

ve yasadışı madencilikle finanse ettiler.

There has been terrorism. There have been random bombs.

Terörizm yaşandı, bombalar atıldı.

So it's not good. It's not really good.

Yani güzel değil. Hem de hiç güzel değil.

And if you look at the human cost of this war over 50 years,

50 yılı aşan bu savaşın insani maliyetine bakarsanız

we have had more than 5.7 million displaced population.

5.7 milyondan fazla insan yerinden edildi.

It's one of the biggest displaced populations in the world,

Dünyadaki en yüksek sayılardan biri.

and this conflict has cost over 220,000 lives.

Bu çatışma 220.000'den fazla kişinin hayatına mal oldu.

So it's a little bit like the Bolívar wars again.

Yani Bolivar savaşlarını yeniden yaşamak gibi biraz.

It's a lot of people who have died unnecessarily.

Gereksizce ölen bir sürü insan.

We are now in the middle of peace talks,

Şimdi barış görüşmelerinin ortasındayız

and we've been trying to help resolve this problem peacefully,

ve bu sorunu barışçıl yollarla çözmeye çalışıyoruz.

and as part of that,

Ve bunun bir parçası olarak

we decided to try something completely lateral and different:

tamamen farklı ve yeni bir şey denemeye karar verdik.

Christmas lights.

Noel ışıkları.

So Christmas lights, and you're saying,

Noel ışıkları mı?

what the hell is this guy going to talk about?

"Bu adam neden bahsediyor?" diyorsunuz.

I am going to talk about gigantic trees

Ormandaki dokuz stratejik patikaya yerleştirdiğimiz

that we put in nine strategic pathways in the jungle

Noel ışıklarıyla kaplanmış

covered with Christmas lights.

dev ağaçlardan bahsedeceğim.

These trees helped us demobilize 331 guerrillas,

Bu ağaçlar 331 gerillanın, o zamanki toplam gerillanın

roughly five percent of the guerrilla force at the time.

neredeyse %5'inin silah bırakmasına yardımcı oldu.

These trees were lit up at night,

Ağaçların ışıkları geceleri yakıldı,

and they had a sign beside them

ve yanlarına şöyle yazılar koyduk:

that said, "If Christmas can come to the jungle, you can come home.

"Noel ormana gelebiliyorsa sen de eve gelebilirsin.

Demobilize.

Silahını bırak. Noel'de her şey mümkün."

At Christmas, everything is possible."

So how do we know these trees worked?

Ağaçların işe yaradığını nereden mi biliyoruz?

Well, we got 331, which is okay,

331 kişi fena değil,

but we also know that not a lot of guerrillas saw them,

pek çok gerillanın ağaçları görmediğini,

but we know that a lot of guerrillas heard about them,

ama pek çoğunun onları duyduğunu biliyoruz,

and we know this

çünkü silah bırakan gerillalarla

because we are constantly talking to demobilized guerrillas.

sürekli iletişim halindeyiz.

So let me take you back four years before the trees.

Sizi ağaçlardan 4 yıl öncesine götüreyim.

Four years before the trees, we were approached by the government

Ağaçlardan 4 yıl önce, hükümet bizden

to help them come up with a communications strategy

mümkün olduğunca çok gerillaya ulaşmak için

to get as many guerrillas as we could out of the jungle.

bir iletişim stratejisi geliştirmemizi istedi.

The government had a military strategy,

Hükümetin bir askeri stratejisi,

it had a legal strategy,

yasal stratejisi,

it had a political strategy, but it said,

politik stratejisi vardı

"We don't really have a communications strategy,

ama "Bir iletişim stratejimiz yok,

and it probably would be a good thing to have,"

olursa iyi olacağını düşünüyoruz." dediler.

so we decided to immediately jump into this,

Böylece bu işi hemen kabul ettik,

because it is an opportunity to affect the outcome of the conflict

çünkü bize çatışmanın sonuçlarını yaptığımız işle

with the things that we do, with the tools that we have.

ve elimizdeki araçlarla etkileme imkanı sunuyordu.

But we didn't know very much about it.

Ama bu konuda pek bir şey bilmiyorduk.

We didn't understand in Colombia, if you live in the cities,

Kolombiya'da şehirde yaşıyorsanız,

you're very far away from where the war is actually happening,

savaşın gerçekleştiği yerden çok uzaktasınızdır

so you don't really understand it,

ve olayı tam olarak kavrayamazsınız.

and we asked the government to give us access

Bu yüzden hükümetten bizi mümkün olduğunca çok

to as many demobilized guerrillas as possible.

silah bırakmış gerillaya ulaştırmasını istedik.

And we talked to about 60 of them

Problemi tam olarak kavramadan önce,

before we felt we fully understood the problem.

yaklaşık 60 tanesiyle konuştuk.

Bize gerillaya neden katıldıklarını,

We talked about -- they told us why they had joined the guerrillas,

why the left the guerrillas, what their dreams were,

neden ayrıldıklarını, hayallerini,

what their frustrations were,

hayal kırıklıklarını anlattılar.

and from those conversations came the underlying insight

Bu görüşmelerin sonucunda, bütün bu kampanyaya

that has guided this whole campaign,

yol gösteren şu kavrayışa vardık;

which is that guerrillas are as much prisoners of their organizations

Gerillalar rehin aldıkları insanlar gibi organizasyonlarına tutsaklar.

as the people they hold hostage.

And at the beginning, we were so touched by these stories,

Başlangıçta bu hikayelerden o kadar duygulanıyor,

we were so amazed by these stories,

o kadar etkileniyorduk ki,

that we thought that maybe the best way to talk to the guerrillas

gerillalarla konuşmanın en iyi yolunun

was to have them talk to themselves,

onların kendileriyle konuşmaları olacağını düşündük.

so we recorded about a hundred different stories during the first year,

Böylece ilk yılımızda yüzlerce farklı hikaye kaydettik

and we put them on the radio and television

ormandaki gerillalar bu hikayeleri,

so that the guerrillas in the jungle could hear stories, their stories,

kendi hikayelerini, kendilerininkine benzer hikayeleri duysunlar

or stories similar to theirs,

ve duyduklarında silah bırakmaya karar versinler diye,

and when they heard them, they decided to go out.

bunları radyo ve televizyonda yayınlattık.

I want to tell you one of these stories.

Bu hikayelerden birini anlatacağım.

This person you see here is Giovanni Andres.

Bu gördüğünüz Giovanni Andres.

Giovanni Andres is 25 when we took that picture.

Bu fotoğrafı çektiğimizde 25 yaşındaydı.

He had been seven years in the guerrilla, and he had demobilized very recently.

Gerillada 7 yıl geçirmiş ve kısa süre önce silah bırakmıştı.

His story is the following:

Hikayesi şöyle:

He was recruited when he was 17,

17 yaşındayken gerillaya katılmış,

and sometime later, in his squadron, if you will,

kısa süre sonra

deyim yerindeyse birliğine

this beautiful girl was recruited, and they fell in love.

çok güzel bir kız katılmış ve aşık olmuşlar.

Their conversations were about what their family was going to be like,

Kuracakları ailenin, çocuklarının neye benzeyeceğinin,

what their kids' names would be,

adlarının ne olacağının,

how their life would be when they left the guerrilla.

gerillayı bırakınca nasıl bir hayatları olacağının hayalini kurmuşlar.

But it turns out

Ancak öğrenmişler ki,

that love is very strictly forbidden in the lower ranks of the guerrilla,

gerillanın alt seviyelerinde aşk yasak.

so their romance was discovered and they were separated.

İlişkileri ortaya çıkmış ve onları ayırmışlar.

He was sent very far away, and she was left behind.

Giovanni'yi çok uzağa göndermişler, kız geride kalmış.

She was very familiar with the territory,

Kız bölgeyi çok iyi biliyormuş

so one night, when she was on guard,

ve bir gece nöbetteyken

she just left,

orayı terketmiş

and she went to the army, she demobilized,

ve orduya gidip silah bırakmış.

and she was one of the persons that we had the fortune to talk to,

Konuşma şansını yakaladıklarımızdan biri de bu kızdı.

and we were really touched by this story,

Hikayesinden çok etkilendik

so we made a radio spot,

ve bir radyo spotu hazırladık

and it turns out, by chance,

ve şans eseri

that far away, many, many kilometers north,

çok uzakta, kilometrelerce kuzeyde

he heard her on the radio,

Giovanni onu duydu

and when he heard her on the radio, he said, "What am I doing here?

ve onu radyoda duyunca benim burada ne işim var diye düşündü.

She had the balls to get out. I need to do the same thing."

Onun bırakmaya cesareti vardı. Ben de aynı şeyi yapmalıyım.

And he did.

Ve yaptı.

He walked for two days and two nights,

İki gün ve gece boyunca yürüdü,

and he risked his life and he got out,

hayatını riske attı ve ayrıldı.

and the only thing he wanted was to see her.

Tek isteği onu görmekti.

The only thing that was in his mind was to see her.

Aklındaki tek şey onu görmekti.

The story was, they did meet.

Sonuçta buluştular.

I know you're wondering if they did meet.

Buluşup buluşmadıklarını merak ettiğinizi biliyorum.

They did meet.

Buluştular.

She had been recruited when she was 15, and she left when she was 17,

Kız gerillaya 15 yaşında katılmıştı. Bıraktığında 17 yaşındaydı.

so there were a lot of other complications,

Yani pek çok başka engel de vardı.

but they did eventually meet.

Ama sonuçta buluştular.

I don't know if they're together now, but I can find out. (Laughter)

Hâlâ birlikteler mi bilmiyorum ama öğrenebilirim. (Gülüşmeler)

But what I can tell you is that our radio strategy was working.

Fakat radyo stratejimizin işe yaradığını söyleyebilirim.

The problem is that it was working in the lower ranks of the guerrilla.

Ama sadece alt seviyelerde işe yarıyordu,

It was not working with the commanders,

komutanlarda, yerini doldurmanın

the people that are more difficult to replace,

zor olduğu kişilerde işe yaramıyordu.

because you can easily recruit but you can't get the older commanders.

Acemileri her zaman toplayabilirsiniz ama tecrübeli komutan bulmak zordur.

So we thought, well, we'll use the same strategy.

Aynı stratejiyi kullanmaya karar verdik.

We'll have commanders talking to commanders.

Komutanları komutanlarla konuşturacaktık.

And we even went as far as asking ex-commanders of the guerrilla

Eski komutanlardan, hoparlörlü helikopterlerle uçarak,

to fly on helicopters with microphones

telling the people that used to fight with them,

"Dışarıda hayat daha güzel"

"There is a better life out there,"

"Çok iyiyim." "Buna değmez."

"I'm doing good," "This is not worth it," etc.

gibi şeyler söylemelerini isteyecek kadar ileri gittik.

But, as you can all imagine, it was very easy to counteract,

Ama tahmin edeceğiniz gibi, etkisi çok çabuk azalabilirdi,

because what was the guerrilla going to say?

çünkü gerilla ne düşünebilirdi ki?

"Yeah, right, if he doesn't do that, he's going to get killed."

"Eh, böyle söylemezse onu öldürecekler."

So it was easy, so we were suddenly left with nothing,

Bu yüzden ellerimiz bomboş kalakalmıştık.

because the guerrilla were spreading the word

Gerilla yapılanların tehdit altında yapıldığı,

that all of those things are done

söylenilenler yapılmazsa,

because if they don't do it, they're in danger.

sonuçların tehlikeli olacağı söylentisini yayıyordu.

And somebody, some brilliant person in our team,

Ama birisi, takımımızdaki çok zeki birisi,

came back and said, "You know what I noticed?

şöyle bir fikirle geldi;

"Biliyor musunuz, savaşın başından beri,

I noticed that around Christmastime,

there have been peaks of demobilization

Noel döneminde silah bırakma oranında

since this war has started."

artış olduğunu fark ettim."

And that was incredible,

İnanılmazdı,

because that led us to think that we needed to talk to the human being

çünkü bize askere değil, insana hitap etmemiz

and not to the soldier.

gerektiğini düşündürdü.

We needed to step away from talking

Hükümetten orduya, ordudan orduya

from government to army, from army to army,

seslenmeyi bırakıp,

and we needed to talk about the universal values,

evrensel değerlerden ve insanlıktan

and we needed to talk about humanity.

bahsetmeye başlamamız gerekiyordu.

And that was when the Christmas tree happened.

İşte böylece Noel ağaçları gerçekleşti.

This picture that I have here,

Bu fotoğraf

you see this is the planning of the Christmas trees,

Noel ağaçlarının planlama aşaması.

and that man you see there with the three stars,

gördüğünüz üç apoletli adam ise

he's Captain Juan Manuel Valdez.

Komutan Juan Manuel Valdez.

Captain Valdez was the first high-ranking official

Komutan Valdez bize destek olan ilk yüksek rütbeli yetkiliydi.

to give us the helicopters and the support we needed

Helikopter temin etti, ağaçları kurmak için

to put these Christmas trees up,

gerekli desteği sağladı.

and he said in that meeting something that I will never forget.

Bir toplantıda asla unutamayacağım bir şey söyledi:

He said, "I want to do this because being generous makes me stronger,

"Bunu yapmak istiyorum, çünkü cömert olmak beni güçlü hissettiriyor,

makes my men feel stronger."

adamlarımı güçlü hissettiriyor."

And I get very emotional when I remember him

Onu her düşündüğümde duygulanırım,

because he was killed later in combat and we really miss him,

çünkü çatışmada öldü ve onu çok özlüyoruz,

but I wanted you all to see him, because he was really, really important.

ama onu görmenizi istedim, çünkü çok ama çok önemliydi.

He gave us all the support to put up the first Christmas trees.

Noel ağaçlarını kurmak için gereken bütün desteği verdi.

What happened later is that the guerrillas who came out

Noel ağaçları operasyonu sırasında

during the Christmas tree operation and all of that

bize ulaşan gerillalar şöyle söyledi:

said, "That's really good, Christmas trees are really cool,

"Bu çok iyi, ağaçlar harika,

but you know what? We really don't walk anymore.

ama biliyor musunuz? Biz artık pek yürümüyoruz.

We use rivers."

Nehirleri kullanıyoruz."

So rivers are the highways of the jungle,

Nehirler ormanın otoyoludur,

and this is something we learned,

bunu öğrenmiş olduk,

and most of the recruiting was being done in and around the river villages.

ayrıca en fazla asker alımı nehir civarı köylerden oluyordu.

So we went to these river villages,

Nehir köylerine gittik

and we asked the people,

ve insanlardan,

and probably some of them were direct acquaintances of the guerrillas.

ki muhtemelen çoğu gerillaların yakın akrabalarıydı,

We asked them, "Can you send guerrillas a message?"

onlara dedik ki, "Gerillalara bir mesaj göndermek ister misiniz?"

We collected over 6,000 messages.

6000'in üzerinde mesaj topladık.

Some of them were notes saying, get out.

Bazıları bırak diyen notlardı,

Some of them were toys. Some of them were candy.

bazıları oyuncak, bazıları şeker.

Even people took off their jewelry, their little crosses and religious things,

Bazıları mücevherlerini haçlarını, dini sembollerini çıkardı

and put them in these floating balls that we sent down the rivers

ve nehirden aşağı gönd.erdiğimiz yüzen botlara koydular

so that they could be picked up at night.

Böylece gece yerlerine ulaşacaklardı.

And we sent thousands of these down the rivers,

Nehirden binlerce bot gönderdik

and then picked them up later if they weren't.

ve amaçlarına ulaşmayanları gidip topladık.

But lots of them were picked up.

Ama pek çoğu ulaştı.

This generated, on average, a demobilization every six hours,

Ortalama 6 saatte bir bir silah bırakmaya sebep oldu,

so this was incredible and it was about: Come home at Christmas.

bu inanılmazdı, "Noel'de eve gel." diyorduk.

Then came the peace process,

Böylece barış süreci başladı

and when the peace process started,

ve bu süreçle birlikte,

the whole mindset of the guerrilla changed.

gerillanın bütün düşünüş şekli değişti.

And it changed because

Değişti çünkü şöyle düşünmenize yol açıyordu:

it makes you think, "Well, if there's a peace process,

"Eğer bir süreç varsa

this is probably going to be over.

muhtemelen sonuçlanacak.

At some point I'm going to get out."

Bir noktada geri döneceğim."

And their fears completely changed,

Korkuları değişti,

and their fears were not about, "Am I going to get killed?"

artık "Acaba ölecek miyim?" diye değil,

Their fears were, "Am I going to be rejected?

"Acaba beni geri kabul edecekler mi?" diye korkuyorlardı.

When I get out of this, am I going to be rejected?"

"Buradan kurtulunca kabul edilecek miyim?"

So the past Christmas, what we did was we asked --

Böylece geçen Noel'de

we found 27 mothers of guerrillas,

27 gerillanın annesini bulduk,

and we asked them to give us pictures of their children,

onlardan çocuklarıyla olan, hayatlarını tehlikeye atmamak için

when they only could recognize themselves, so as not to put their lives in danger,

kendilerini sadece kendilerinin tanıyabileceği fotoğraflar istedik.

and we asked them to give the most motherly message you can get,

Ayrıca duyup duyabileceğiniz en sıcak mesajı vermelerini istedik.

which is, "Before you were a guerrilla, you were my child,

"Gerilla olmadan önce, benim çocuğumdun,

so come home, I'm waiting for you."

eve dön, seni bekliyorum."

You can see the pictures here. I'll show you a couple.

Fotoğrafları görebilirsiniz. Birkaç tane göstereceğim.

(Applause)

(Alkışlar)

Thank you.

Teşekkürler.

(Alkışlar)

And these pictures were placed in many different places,

Bu fotoğraflar farklı yerlere yerleştirildi

and a lot of them came back,

ve pek çoğu işe yaradı.

and it was really, really beautiful.

Çok ama çok güzeldi.

And then we decided to work with society.

Daha sonra toplumla çalışmaya karar verdik.

So we did mothers around Christmastime.

Noel civarı annelerle çalışmıştık.

Now let's talk about the rest of the people.

Şimdi toplumun geri kalanından bahsedelim.

And you may be aware of this or not, but there was a World Cup this year,

Haberiniz var mı bilmiyorum, Bu yıl Dünya Kupası vardı

and Colombia played really well, and it was a unifying moment for Colombia.

ve Kolombiya çok iyi oynadı, bizim için çok birleştiriciydi.

And what we did was tell the guerrillas,

Gerillalara şu mesajı verdik:

"Come, get out of the jungle. We're saving a place for you."

"Gel, ormanı bırak. Sana da yer ayırdık."

So this was television, this was all different types of media saying,

Bunu televizyonda, her türlü medyada kullandık.

"We are saving a place for you."

"Sana da yer ayırdık."

The soldier here in the commercial says,

Reklamdaki asker,

"I'm saving a place for you right here in this helicopter

"Sana da bu helikopterde yer ayırdım,

so that you can get out of this jungle and go enjoy the World Cup."

ormanı bırakıp, Dünya Kupasının tadını çıkarasın diye." diyor.

Ex-football players, radio announcers,

Eski futbolcular, radyo spikerleri,

everybody was saving a place for the guerrilla.

herkes gerilla için yer ayırıyordu.

So since we started this work a little over eight years ago,

Bu işe başladığımız 8 sene öncesinden beri,

17,000 guerrillas have demobilized.

17.000 gerilla silah bıraktı.

I do not -- (Applause)

Ben-- (Alkışlar)

Thank you.

Teşekkürler.

I don't want to say in any way that it only has to do with what we do,

Bunun sadece yaptığımız iş sayesinde olduğunu söylemiyorum,

but what I do know is that our work and the work that we do

ama biliyorum ki, işimiz ve yaptığımız çalışmalar

may have helped a lot of them start thinking about demobilization,

pek çoğunun silah bırakmayı düşünmesine,

and it may have helped a lot of them take the final decision.

son kararı vermesine yardımcı oldu.

If that is true, advertising is still one of the most powerful tools of change

Bu doğruysa, reklamcılık hâlâ elimizdeki en güçlü değişim araçlarından

that we have available.

biri demektir.

And I speak not only my behalf,

Sadece kendi adıma değil,

but on behalf of all the colleagues I see here

reklamcılık alanında çalışan, şu an burada olan

who work in advertising,

tüm meslektaşlarım

and of all the team that has worked with me to do this,

ve bu işte benimle olan tüm takım arkadaşlarım adına konuşuyorum;

that if you want to change the world,

eğer dünyayı değiştirmek

or if you want to achieve peace, please call us.

ya da barış sağlamak istiyorsanız, lütfen bizi arayın.

We'd love to help.

Yardım etmekten memnun oluruz.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)