Allan Jones: A map of the brain

Translator: Diamant Hasani Reviewer: Spartak Ferrollari

Humans have long held a fascination

Njerëzit prej kohësh kanë qenë të magjepsur

for the human brain.

rreth trurit të njeriut.

We chart it, we've described it,

Ne e kemi grafikuar, e kemi spjeguar atë.

we've drawn it,

ne e kemi vizatuar atë,

we've mapped it.

ne kemi bërë harta të tij.

Now just like the physical maps of our world

Ashtu si hartat fizike të botës

that have been highly influenced by technology --

të cilat kanë qenë shumë të ndikuara nga teknologjia -

think Google Maps,

mendo hartat e Google Maps,

think GPS --

mendo GPS-në (Sistemi Global i Pozicionimit) -

the same thing is happening for brain mapping

e njëjta gjë po ndodh me hartimin e trurit

through transformation.

gjatë transformimit.

So let's take a look at the brain.

Pra le t'ia hedhim një sy trurit.

Most people, when they first look at a fresh human brain,

Shumica e njerzëve, kur shikojnë për herë të parë një tru njeriu të gjallë,

they say, "It doesn't look what you're typically looking at

thonë, "Nuk duket saktesisht çka ju jeni duke parë

when someone shows you a brain."

kur dikush ju shfaq një tru."

Typically, what you're looking at is a fixed brain. It's gray.

Zakonisht, ky çka ju po shihni është një tru i fiksuar. Është ngjyrë gri.

And this outer layer, this is the vasculature,

Dhe kjo shtresa e jashtme, është sistemi i enëve të gjakut,

which is incredible, around a human brain.

i cili është i jashtëzakonshëm, rreth trurit të njeriut.

This is the blood vessels.

Këto janë enët e gjakut.

20 percent of the oxygen

20 përqind e oksigjenit

coming from your lungs,

që vjen nga mushkëritë tuaja,

20 percent of the blood pumped from your heart,

20 përqind e gjakut që pompohet nga zemra juaj,

is servicing this one organ.

i shërben këtij organi.

That's basically, if you hold two fists together,

Kjo është në parim, nëse ju mbani dy grushtat bashkë

it's just slightly larger than the two fists.

është vetëm pak më e madhe se sa dy grushta.

Scientists, sort of at the end of the 20th century,

Shkencëtarët, afër fundit të shekullit të 20-të,

learned that they could track blood flow

mësuan se ata mund të ndjekin rrjedhjen e gjakut

to map non-invasively

për te hartuar pa nderhyrje

where activity was going on in the human brain.

se ku ndodh aktiviteti në trurin e njeriut.

So for example, they can see in the back part of the brain,

Kështu për shembull, ata mund të shohin në pjesën e pasme të trurit,

which is just turning around there.

e cila është duke u kthyer tani.

There's the cerebellum; that's keeping you upright right now.

Aty është truri i vogël i cili po ju mban drejt ju tani.

It's keeping me standing. It's involved in coordinated movement.

Është duke më mbajtur mua në këmbë. Është i përfshirë në koordinimin e lëvizjeve.

On the side here, this is temporal cortex.

Në anë këtu, është korteksi temporal.

This is the area where primary auditory processing --

Kjo është pjesa ku bëhet përpunimit primar i dëgjimit

so you're hearing my words,

pra ju jeni duke dëgjuar fjalët e mia,

you're sending it up into higher language processing centers.

ju jeni duke dërguar atë në qendra më të larta të përpunimit të gjuhës.

Towards the front of the brain

Drejt pjesës se përparme të trurit

is the place in which all of the more complex thought, decision making --

është vendi ku mendimet më të ndërlikuara, si vendimarrja -

it's the last to mature in late adulthood.

është e fundit qe piqet në moshën madhore.

This is where all your decision-making processes are going on.

Kjo është ajo ku ndodhin proceset e vendim-marrjes suaj.

It's the place where you're deciding right now

Është vendi ku ju jeni duke vendosur tani

you probably aren't going to order the steak for dinner.

të porosisni apo jo biftek per darke.

So if you take a deeper look at the brain,

Pra, nëse bëni një vështrim më të thellë në tru,

one of the things, if you look at it in cross-section,

një nga gjërat, nëse ju shikoni aty ku nderpriten,

what you can see

çka ju mund të shihni

is that you can't really see a whole lot of structure there.

është se në të vërtetë s'mund të shihni të gjithë strukturen.

But there's actually a lot of structure there.

Por në fakt aty ka mjaft strukturë.

It's cells and it's wires all wired together.

Qelizat dhe telat e saj janë të lidhur së bashku.

So about a hundred years ago,

Para njëqind vjetësh

some scientists invented a stain that would stain cells.

disa shkencëtarë kanë shpikur një ngjyrosës që do të njollosë qelizat.

And that's shown here in the the very light blue.

Dhe ajo është e treguar ketu me ngjyrë të kaltër të hapur

You can see areas

ju mund ti shihni zonat

where neuronal cell bodies are being stained.

ku qelizat neuronale të trupit janë duke u ngjyrosur

And what you can see is it's very non-uniform. You see a lot more structure there.

Dhe ajo që shihni është se është shumë jo-uniforme. Ju shikoni shumë më tepër strukturë atje.

So the outer part of that brain

Kështu pjesa e jashtme e atij truri

is the neocortex.

është neokorteksi.

It's one continuous processing unit, if you will.

Kjo është një njësi e përpunimit të vazhdueshëm,

But you can also see things underneath there as well.

Por ju gjithashtu mund të shihni gjërat edhe nën të.

And all of these blank areas

Dhe gjithë kto zona të zbrazëta

are the areas in which the wires are running through.

janë zonat ku kalojnë lidhjet mespërmes.

They're probably less cell dense.

Ata janë ndoshta më pak qeliza të dendura.

So there's about 86 billion neurons in our brain.

Pra, ka rreth 86 miliard neurone në trurin tonë.

And as you can see, they're very non-uniformly distributed.

Dhe si mund të shihni, ato janë shumë të shpërndarë në mënyrë jo uniforme.

And how they're distributed really contributes

Dhe mënyra e shpërndarjes së tyre kontribon vërtetë

to their underlying function.

në funksionet e tyre themelore.

And of course, as I mentioned before,

Dhe sigurisht, siç e përmenda më parë,

since we can now start to map brain function,

pasi ne tani mund të fillojmë të ndajmë funksionin e trurit,

we can start to tie these into the individual cells.

ne mund të fillojnë të lidhim këto me qelizat individuale.

So let's take a deeper look.

Pra, le të hedhim një vështrim më të thellë.

Let's look at neurons.

Le të shikojmë tek neuronet.

So as I mentioned, there are 86 billion neurons.

Pra siç e përmenda, aty janë 86 miliard neurone.

There are also these smaller cells as you'll see.

Aty janë gjithashtu qeliza më të vogla siç mund ta shihni.

These are support cells -- astrocytes glia.

Këto janë qeliza mbështetëse - astrocytes glia.

And the nerves themselves

Dhe nervat vetë

are the ones who are receiving input.

janë ata që po marrin të dhëna.

They're storing it, they're processing it.

Ata janë duke e ruajtur atë, ata janë duke e përpunuar atë.

Each neuron is connected via synapses

Çdo neuron është e lidhur nëpërmjet sinapseve

to up to 10,000 other neurons in your brain.

deri në 10.000 neuroneve të tjera në trurin tuaj.

And each neuron itself

Dhe çdo neuron i vetëm

is largely unique.

është shumë unik.

The unique character of both individual neurons

Karakteri unik i dy neuroneve individuale

and neurons within a collection of the brain

dhe neuronet brenda një koleksioni të trurit

are driven by fundamental properties

janë të shtyrë nga vetitë themelore

of their underlying biochemistry.

të biokimisë së tyre.

These are proteins.

Këto janë proteina.

They're proteins that are controlling things like ion channel movement.

Ato janë proteina të cilat kontrollojnë gjërat si lëvizjet e kanaleve të joneve.

They're controlling who nervous system cells partner up with.

Ato kontrollojnë me cilat lidhen qelizat e sistemit nervor .

And they're controlling

Dhe ata janë duke e kontrolluar

basically everything that the nervous system has to do.

saktesisht gjithçka që sistemi nervor ka të bëjë.

So if we zoom in to an even deeper level,

Pra nëse e afrojmë në një nivel më të thellë,

all of those proteins

të gjitha këto veti

are encoded by our genomes.

janë të koduar nga gjenomet tona.

We each have 23 pairs of chromosomes.

Ne secili kemi 23 cifte kromozomesh.

We get one from mom, one from dad.

Ne i marrim një nga nëna, një nga babai.

And on these chromosomes

Dhe në këto kromozome

are roughly 25,000 genes.

janë perafërsisht 25,000 gjene.

They're encoded in the DNA.

Ato janë të koduara në ADN.

And the nature of a given cell

Natyra e qelizave të dhëna

driving its underlying biochemistry

qe vjen me biokiminë e vet

is dictated by which of these 25,000 genes

diktohet nga se cili prej këtyre 25.000 gjeneve

are turned on

është i pranishëm

and at what level they're turned on.

dhe se në çfarë niveli eshtë i pranishëm.

And so our project

Dhe kështu projekti jonë

is seeking to look at this readout,

kërkon per të parë te ky lexim,

understanding which of these 25,000 genes is turned on.

e kuptuar se cili nga 25,000 gjene është i ndezur.

So in order to undertake such a project,

Pra, në mënyrë që të ndërmarrë një projekt të tillë,

we obviously need brains.

ne padyshim na duhen tru të tjerë.

So we sent our lab technician out.

Pra, ne dërguam laborantin tonë jashtë.

We were seeking normal human brains.

Ne kërkuam tru normal të njeriut.

What we actually start with

Ne filluam me

is a medical examiner's office.

zyren e egzaminuesit mjekësor.

This a place where the dead are brought in.

Një vend ku janë sjellë të vdekurit.

We are seeking normal human brains.

Ne kerkojme tru normal të njeriut.

There's a lot of criteria by which we're selecting these brains.

Ka shumë kritere nga të cilat i selektojnë këta tru.

We want to make sure

Ne dëshirojme të jemi të sigurtë

that we have normal humans between the ages of 20 to 60,

qe ne kemi njerëz normal ndermjet moshës 20 deri 60 vjeç,

they died a somewhat natural death

ata vdiqën nga një vdekje natyrore

with no injury to the brain,

me asnjë lëndim të trurit,

no history of psychiatric disease,

pa historik të ndonjë sëmundjeje psikiatrike,

no drugs on board --

nuk kanë përdorur drogë -

we do a toxicology workup.

ne bëjmë vlerësim toksikologjik.

And we're very careful

Dhe jemi shumë të kujdesshëm

about the brains that we do take.

në lidhje me trurin që marrin.

We're also selecting for brains

Ne gjithashtu zgjedhim trurin

in which we can get the tissue,

në të cilin ne mund të marrim inde,

we can get consent to take the tissue

ne mund të marrim miratimin për të marrë inde

within 24 hours of time of death.

brenda 24 orëve nga koha e vdekjes.

Because what we're trying to measure, the RNA --

Sepse ajo që jemi duke u përpjekur të masim, ARN -

which is the readout from our genes --

e cila është leximi nga gjenet tona -

is very labile,

është shumë i paqëndrueshëm,

and so we have to move very quickly.

dhe kështu që ne duhet të lëvizim shumë shpejt.

One side note on the collection of brains:

Një shënim anësor në mbledhjen e trurit:

because of the way that we collect,

për shkak të mënyrës që ne mbledhim,

and because we require consent,

dhe sepse ne kërkojmë miratimin,

we actually have a lot more male brains than female brains.

ne kemi më shumë tru meshkujsh se femrash.

Males are much more likely to die an accidental death in the prime of their life.

Meshkujt kanë shumë më tepër ngjasa për të vdekur në një vdekje aksidentale në lule të jetës së tyre.

And men are much more likely

Dhe burrat kanë shumë më tepër gjasa

to have their significant other, spouse, give consent

të kenë një partner, një bashkëshorte, që jep pëlqimin

than the other way around.

se sa anasjelltas.

(Laughter)

(Të qeshura)

So the first thing that we do at the site of collection

Pra, gjëja e parë që ne bëjmë në vendin e grumbullimit

is we collect what's called an MR.

ne mbledhim atë që quhet një MR.

This is magnetic resonance imaging -- MRI.

Kjo është rezonancë magnetike - MRI.

It's a standard template by which we're going to hang the rest of this data.

Ky është një model standard i cili do të lidhë pjesën tjetër të të dhënave.

So we collect this MR.

Pra, ne mbledhim këtë MR.

And you can think of this as our satellite view for our map.

Ju mund ta konsideroni si pamje satelitore e hartave tona.

The next thing we do

Gjë tjetër që ne bëjmë

is we collect what's called a diffusion tensor imaging.

po mbledhim atë që quhet një Imazh tensor i difuzionit.

This maps the large cabling in the brain.

Kjo dokumenton lidhjet e mëdha në tru.

And again, you can think of this

Dhe përsëri, ju mund të mendoni për këtë

as almost mapping our interstate highways, if you will.

pothuajse si hartim i rrugëve tona ndërshtetërore.

The brain is removed from the skull,

Truri është hequr nga kafka,

and then it's sliced into one-centimeter slices.

dhe pastaj është prerë me feta prej një cm.

And those are frozen solid,

Ato janë të ngrirë të ngurta,

and they're shipped to Seattle.

dhe janë dërguar në Seattle.

And in Seattle, we take these --

Dhe në Seattle, i marrim këto -

this is a whole human hemisphere --

kjo është një e tërë hemisfera e njeriut -

and we put them into what's basically a glorified meat slicer.

dhe i kemi vënë ato në atë që është në thelb një preres mishi.

There's a blade here that's going to cut across

Kjo është thika këtu që po shkon tej përtej

a section of the tissue

në një seksion të indeve

and transfer it to a microscope slide.

dhe transferuar atë në një xham mikroskopi.

We're going to then apply one of those stains to it,

Atëherë do të hedhim një nga ato njgjyra në të

and we scan it.

dhe e skanojmë atë.

And then what we get is our first mapping.

Dhe ajo që kemi marrë është harta jonë e parë.

So this is where experts come in

Pra, kjo është ajo ku hyjnë ekspertët

and they make basic anatomic assignments.

dhe bëjnë teste anatomike bazike.

You could consider this state boundaries, if you will,

Ju mund ti konsideroni këta kufij shtetërore, në se doni,

those pretty broad outlines.

këta kufij të gjerë.

From this, we're able to then fragment that brain into further pieces,

Nga kjo, ne jemi në gjendje të fragmentojme trurin në copa të mëtejshme,

which then we can put on a smaller cryostat.

që mund të vihen në një cryostat të vogël.

And this is just showing this here --

Dhe kjo është duke u treguar këtu tani-

this frozen tissue, and it's being cut.

keto inde të ngrira, dhe është duke u shkurtuar.

This is 20 microns thin, so this is about a baby hair's width.

Kjo është 20 mikronë i hollë, është gati sa gjerësia e një fije floku bebe.

And remember, it's frozen.

Dhe mbani mend, është i ngrirë.

And so you can see here,

Ju mund të shihni këtu,

old-fashioned technology of the paintbrush being applied.

teknologjine e vjetër te zbatuar me penel.

We take a microscope slide.

Marrim një xham mikroskopi.

Then we very carefully melt onto the slide.

Pastaj me shumë kujdes e shkrijmë mbi xham.

This will then go onto a robot

Kjo pastaj do të kalojë në një robot

that's going to apply one of those stains to it.

që do të aplikojë një nga ngjyrat në të.

And our anatomists are going to go in and take a deeper look at this.

Dhe anatomistët do të studiojnë më thellë në të.

So again this is what they can see under the microscope.

Pra, përsëri kjo është ajo që ata mund ta shohin nën mikroskop.

You can see collections and configurations

Ju mund të shihni koleksionet dhe konfigurimin

of large and small cells

e qelizave të mëdha dhe të vogla

in clusters and various places.

në grupe dhe vende të ndryshme.

And from there it's routine. They understand where to make these assignments.

Dhe prej andej është rutinë. Ata kuptojnë se ku mund të punohet.

And they can make basically what's a reference atlas.

Dhe bëjnë një atlas referencë.

This is a more detailed map.

Kjo është një hartë më e detajuar.

Our scientists then use this

Shkencëtarët tanë e përdorin atë

to go back to another piece of that tissue

që të kthehen prapv në një pjesë tjetër të këtij indi

and do what's called laser scanning microdissection.

dhe të bëjnë atë që quhet skanim lazer microdissection.

So the technician takes the instructions.

Pra, tekniku merr udhëzimet

They scribe along a place there.

Ata bëjn shënimet atje.

And then the laser actually cuts.

Dhe pastaj bëhet prerja me lazer.

You can see that blue dot there cutting. And that tissue falls off.

Ju mund të shihni pikën blu atje duke prerë. Dhe indet bien.

You can see on the microscope slide here,

Ju mund të shihni në xhamin e mikroskopit këtu,

that's what's happening in real time.

kjo është ajo që po ndodh në kohë reale.

There's a container underneath that's collecting that tissue.

Ka një enë nën atë që është duke mbledhur indet.

We take that tissue,

Ne kemi marrë indet,

we purify the RNA out of it

ne pastrojmë ARN nga ajo

using some basic technology,

duke përdorur një teknologji bazike,

and then we put a florescent tag on it.

dhe pastaj ne kemi vënë një etiketë fluoreshente mbi të.

We take that tagged material

Ne kemi marrë këtë material të etiketuar

and we put it on to something called a microarray.

dhe e kemi vënë atë në diçka të quajtur microarray.

Now this may look like a bunch of dots to you,

Kjo mund të duket si një tufë me pika për ju,

but each one of these individual dots

por secili nga këto pika të veçanta

is actually a unique piece of the human genome

është në fakt një pjesë unike e gjenomit njerëzor

that we spotted down on glass.

që ne i ngjyrosëm në xham.

This has roughly 60,000 elements on it,

Kjo ka afërsisht 60,000 elemente mbi të,

so we repeatedly measure various genes

kështu që ne në mënyrë të përsëritur matim gjene të ndryshme

of the 25,000 genes in the genome.

prej 25.000 gjeneve në gjenomit.

And when we take a sample and we hybridize it to it,

Dhe kur marrim një mostër dhe ne kryqëzojmë atë me të,

we get a unique fingerprint, if you will,

kemi marrë shenjat e gishtërinjve të veçantë, nëse doni,

quantitatively of what genes are turned on in that sample.

sasiore për atë që gjenet janë kthyer më në atë mostër.

Now we do this over and over again,

Tani ta bëjmë këtë pa pushim,

this process for any given brain.

ky proces për çdo tru të dhënë.

We're taking over a thousand samples for each brain.

Ne jemi duke marrë përsipër një mijë mostrave për çdo tru.

This area shown here is an area called the hippocampus.

Kjo zonë e treguar këtu është një zonë e quajtur hipokampus.

It's involved in learning and memory.

Është përfshirë në të mësuarit dhe kujtesës.

And it contributes to about 70 samples

Dhe kontribon per rreth 70 mostra

of those thousand samples.

nga ato mijë mostra.

So each sample gets us about 50,000 data points

Pra, çdo mostër na jep rreth 50.000 të dhëna pikash

with repeat measurements, a thousand samples.

me matjet e përsëritura, një mijë mostra.

So roughly, we have 50 million data points

Pra, afërsisht, ne kemi 50 milion të dhëna pikash

for a given human brain.

për cdo tru njerëzor.

We've done right now

Ne kemi të dhëna tani

two human brains-worth of data.

baraz ne dy tru njerëzor.

We've put all of that together

Ne i kemi vënë të gjitha së bashku

into one thing,

në një sintezë,

and I'll show you what that synthesis looks like.

dhe unë do t'ju tregoj aspekte të kësaj sinteze.

It's basically a large data set of information

Kjo është në thelb një pjesë të madhe të dhënave set informacionit

that's all freely available to any scientist around the world.

kjo është e gjitha lirisht në dispozicion të çdo shkencëtar në mbarë botën.

They don't even have to log in to come use this tool,

Ata as nuk duhet të hyni brënda për të ardhur të përdorur këtë mjet,

mine this data, find interesting things out with this.

minave këtë të dhëna, të gjeni gjëra interesante me këtë.

So here's the modalities that we put together.

Kështu që këtu është modalitetet që ne kemi vënë së bashku.

You'll start to recognize these things from what we've collected before.

Ju do të fillojnë të njohin këto gjëra nga ajo që ne kemi mbledhur para.

Here's the MR. It provides the framework.

Ja MR. Ai siguron kornizën

There's an operator side on the right that allows you to turn,

Në të djathtë ka një operator që ju lejon të ktheheni,

it allows you to zoom in,

ju lejon të zmadhoni.

it allows you to highlight individual structures.

të theksohen strukturat individuale.

But most importantly,

Por me e rëndësishmja,

we're now mapping into this anatomic framework,

është që tani bëjmë hartën e kësaj strukture anatomike,

which is a common framework for people to understand where genes are turned on.

e cila është një kornizë e përbashkët që njerëzit të kuptojnë se ku aktivizohen gjenet

So the red levels

Pra nivelet e kuqe

are where a gene is turned on to a great degree.

aktivizojnë nje gjen ne nivelet më të larta.

Green is the sort of cool areas where it's not turned on.

Në të gjelbërt janë zonat e ftohta, ku nuk aktivizohet.

And each gene gives us a fingerprint.

Dhe secili gjen krijon nje gjurme digjitale..

And remember that we've assayed all the 25,000 genes in the genome

Mos harroni se kemi testuar të gjitha 25.000 gjenet e gjenomit

and have all of that data available.

dhe kemi të gjitha të dhënat në dispozicion.

So what can scientists learn about this data?

Pra, çfarë mësojnë shkencëtarët rreth këtyre të dhënave?

We're just starting to look at this data ourselves.

Ne vetë sapo kemi filluar t'i studiojmë këto të dhëna.

There's some basic things that you would want to understand.

Ka disa aspekte bazike që duam te kuptojmë.

Two great examples are drugs,

Dy shembuj të mirë janë ilacet,

Prozac and Wellbutrin.

Prozac and Wellbutrin.

These are commonly prescribed antidepressants.

Këto janë ilace zakonisht kundër depresionit

Now remember, we're assaying genes.

Tani mos harroni, ne jemi duke shqyrtuar gjenet.

Genes send the instructions to make proteins.

Gjenet dërgojnë udhëzimet për të bërë proteina.

Proteins are targets for drugs.

Proteinat janë objektiva për drogë.

So drugs bind to proteins

Pra, drogat lidhen tek proteinat

and either turn them off, etc.

dhe i dizaktivojnë, etj

So if you want to understand the action of drugs,

Pra, nëse ju dëshironi të kuptoni veprimin e drogave,

you want to understand how they're acting in the ways you want them to,

ju doni të kuptoni se si veprojne në mënyrat që ju do te donit,

and also in the ways you don't want them to.

dhe gjithashtu në mënyrat që ju nuk donit.

In the side effect profile, etc.,

Në rastin e efekteve anësore, etj,

you want to see where those genes are turned on.

ju doni të shihni se ku ato gjene janë aktive.

And for the first time, we can actually do that.

Dhe për herë të parë, ne fakt mund ta bëjmë këtë.

We can do that in multiple individuals that we've assayed too.

Ne mund të bëjmë në individë të shumte që kemi shqyruar.

So now we can look throughout the brain.

Deri tani ne mund të shohim në të gjithë trurin.

We can see this unique fingerprint.

Ne mund të shohim këtë gjurme unike gishti.

And we get confirmation.

Dhe tte marrim konfirmimin.

We get confirmation that, indeed, the gene is turned on --

Ne kemi marrë konfirmimin se, vërtet, gjeni është aktiv -

for something like Prozac,

për diçka si Prozac,

in serotonergic structures, things that are already known be affected --

në strukturat serotonergike, gjërat që dihen tashmë të ndikuara -

but we also get to see the whole thing.

por gjithashtu mund te shohim ne tëresi.

We also get to see areas that no one has ever looked at before,

Ne gjithashtu mund të shohim zonat që askush nuk ka shikuar ndonjëherë në pare

and we see these genes turned on there.

dhe shohim keto gjene aktive aty.

It's as interesting a side effect as it could be.

Është interesante si efekt anësor .

One other thing you can do with such a thing

Një gjë tjetër që ju mund të bëni me një gjë të tillë

is you can, because it's a pattern matching exercise,

është që ju mund, sepse ky është një ushtrim ku lidh format e ngjashme

because there's unique fingerprint,

sepse eshte gjurmë gishti unik,

we can actually scan through the entire genome

ne fakt mund të skanoni gjatë gjithë gjenomit

and find other proteins

dhe te gjeni proteina të tjera

that show a similar fingerprint.

që tregojnë shenje gishti të ngjashme.

So if you're in drug discovery, for example,

Pra, nëse ju jeni në zbulimin e drogës, për shembull,

you can go through

ju mund te shkoni gjate

an entire listing of what the genome has on offer

një liste te tërë se çfarë të ofron gjenomi

to find perhaps better drug targets and optimize.

për të gjetur dhe zgjedhur objektiva ndoshta më të mira droge.

Most of you are probably familiar

Shumica prej jush ndoshta janë njohur

with genome-wide association studies

me studimet e shoqeruara me gjenomet

in the form of people covering in the news

nga gazetaret e lajmeve

saying, "Scientists have recently discovered the gene or genes

duke thënë: "Shkencëtarët kanë zbuluar kohët e fundit gjen apo gjene

which affect X."

të cilat ndikojnë X. "

And so these kinds of studies

Dhe kështu këto lloje të studimeve

are routinely published by scientists

janë publikuar në mënyrë rutine nga shkencëtarët

and they're great. They analyze large populations.

dhe ato janë të mëdha. Ata analizojnë popullsi të mëdha.

They look at their entire genomes,

Ato studiojne në genome të tëra,

and they try to find hot spots of activity

dhe përpiqen të gjejne pikat e nxehta të aktivitetit

that are linked causally to genes.

që lidhen rastesisht me gjenet.

But what you get out of such an exercise

Por ajo që nxjerr nga një ushtrim të tillë

is simply a list of genes.

është thjesht një listë e gjeneve.

It tells you the what, but it doesn't tell you the where.

Ajo ju tregon se çfarë, por nuk ju thote se ku.

And so it's very important for those researchers

Dhe kështu që është shumë e rëndësishme për ata studiues

that we've created this resource.

qe ne kemi krijuar këtë informacion.

Now they can come in

Tani ata mund të vijnë

and they can start to get clues about activity.

dhe te fillojne te mendojne rreth aktivitetit.

They can start to look at common pathways --

Ata mund te shohin ne rruge te thjeshte --

other things that they simply haven't been able to do before.

gjëra të tjera që ata thjesht nuk ishin në gjendje t'i bënin perpara.

So I think this audience in particular

Kështu që unë mendoj se kjo audiencë në veçanti

can understand the importance of individuality.

mund ta kuptojnë rëndësinë e individualitetit.

And I think every human,

Dhe unë mendoj se çdo njeri,

we all have different genetic backgrounds,

ne të gjithë kemi prejardhje të ndryshme gjenetike,

we all have lived separate lives.

ne të gjithë kemi jetuar jetë te vecante.

But the fact is

Por fakti është

our genomes are greater than 99 percent similar.

gjenomet tona janë më shume se 99 për qind të ngjashme.

We're similar at the genetic level.

Ne jemi të ngjashëm në nivelin gjenetik.

And what we're finding

Dhe ajo që ne po kuptojmë

is actually, even at the brain biochemical level,

është në të vërtetë, se dhe në nivelin biokimik te trurit,

we are quite similar.

ne jemi mjaft të ngjashëm.

And so this shows it's not 99 percent,

Dhe kështu kjo tregon se nuk është 99 përqind,

but it's roughly 90 percent correspondence

por është afërsisht 90 për qind korrespondencë

at a reasonable cutoff,

në një ndërprerje të arsyeshme,

so everything in the cloud is roughly correlated.

kështu që gjithshka lidhet afërsisht.

And then we find some outliers,

Dhe atëherë ne gjejmë disa outliers,

some things that lie beyond the cloud.

disa gjëra që shtrihen përtej reve.

And those genes are interesting,

Dhe këto gjene janë interesante,

but they're very subtle.

por ata janë shumë të vogla.

So I think it's an important message

Kështu që unë mendoj se është një mesazh i rëndësishëm

to take home today

për të marrë me vete sot

that even though we celebrate all of our differences,

se edhe pse ne festojmë të gjitha dallimet tona,

we are quite similar

ne jemi mjaft të ngjashm

even at the brain level.

edhe ne nivelin e trurit.

Now what do those differences look like?

Si duken këto dallime?

This is an example of a study that we did

Ky është një shembull i një studimi që kemi bërë

to follow up and see what exactly those differences were --

për të ndjekur dhe parë se çfarë ishin pikërisht këto dallime-

and they're quite subtle.

dhe ato janë mjaft vogla.

These are things where genes are turned on in an individual cell type.

Këto janë gjëra ku gjenet janë aktive në një lloj qelize individuale.

These are two genes that we found as good examples.

Këto janë dy gjene që kemi gjetur si shembuj të mirë.

One is called RELN -- it's involved in early developmental cues.

Njëri është quajtur RELN - është përfshirë në idete e hershme të zhvillimit.

DISC1 is a gene

DISC1 është një gjen

that's deleted in schizophrenia.

qe fshihet në skizofreni.

These aren't schizophrenic individuals,

Këto nuk janë individë skizofrenike,

but they do show some population variation.

por ata tregojnë një variacion të popullsisë.

And so what you're looking at here

Dhe kështu që ajo që shohim këtu

in donor one and donor four,

në donator një dhe donator katër,

which are the exceptions to the other two,

se cilat janë përjashtime të dy të tjerave,

that genes are being turned on

ku gjenet janë aktive

in a very specific subset of cells.

në nje nenndarje shumë të veçantë të qelizave.

It's this dark purple precipitate within the cell

Është kjo njolle e errët e purpurt në qelizë

that's telling us a gene is turned on there.

qe na tregon që një gjen është aktiv aty.

Whether or not that's due

Nëse janë apo jo kjo është për shkak

to an individual's genetic background or their experiences,

të sfondit gjenetik të një individi apo përvojat e tyre,

we don't know.

ne nuk e dimë.

Those kinds of studies require much larger populations.

Këto lloj studimesh kërkojnë popullesi shumë më të mëdha.

So I'm going to leave you with a final note

Para se të largohem ja një shënim i fundit

about the complexity of the brain

në lidhje me kompleksitetin e trurit

and how much more we have to go.

dhe sa larg ne duhet të shkojmë.

I think these resources are incredibly valuable.

Unë mendoj se këto burime janë tepër të vlefshme.

They give researchers a handle

Ata i japin studiuesve mbeshtetje

on where to go.

se ku të drejtohen.

But we only looked at a handful of individuals at this point.

Por ne vetëm pame në një pjesë të vogël individësh deri tani.

We're certainly going to be looking at more.

Ne me siguri do të zbulojmë më shumë.

I'll just close by saying

Unë vetëm do ta mbyll duke thënë:

that the tools are there,

se mjetet janë atje,

and this is truly an unexplored, undiscovered continent.

dhe ky është me të vërtetë një kontinent i pashkelur, i pazbuluar.

This is the new frontier, if you will.

Ky është kufiri i ri, nëse doni.

And so for those who are undaunted,

Dhe kështu ata që janë të patrembur,

but humbled by the complexity of the brain,

por te përulur nga kompleksiteti i trurit,

the future awaits.

e ardhmja i pret.

Thanks.

Faleminderit.

(Applause)

(Duartrokitje)