Charity Tillemann-Dick: After a lung transplant, an aria

Tłumaczenie: Marcin Potoczek Korekta: Marek Kasiak

You may not know this,

Możecie tego nie wiedzieć,

but you are celebrating an anniversary with me.

ale świętujecie dziś ze mną rocznice.

I'm not married,

Nie chodzi o rocznice ślubu.

but one year ago today,

Dokładnie rok temu,

I woke up

obudziłam się

from a month-long coma,

z trwającej miesiąć śpiączki,

following a double lung transplant.

będącej następstwem przeszczepu obu płuc.

Crazy, I know. Insane.

Wiem, brzmi szalenie!

Thank you.

Dziękuje.

Six years before that,

6 lat przed operacją,

I was starting my career

zaczynałam karierę

as an opera singer in Europe,

jako śpiewaczka operowa w Europie,

when I was diagnosed with

kiedy zdiagnozowano u mnie

idiopathic pulmonary hypertension --

Idiopatyczne nadciśnienie płucne --

also known as PH.

znane także jako PH.

It happens when there's a thickening

Dochodzi do tego,

in the pulmonary veins,

kiedy przestrzeń w żyłach płucnych gęstnieje,

making the right side of the heart

zmuszając prawą część serca

work overtime,

do nadwyrężonej pracy.

and causing what I call

Powoduje to - jak ja to nazywam -

the reverse-Grinch effect.

efekt reverse-Grinch.

My heart was three-and-a-half sizes

Moje serce powiększyło się trzy i półkrotnie

too big.

ponad normę.

Physical activity becomes very difficult

Czynności fizyczne stają się bardzo trudne

for people with this condition,

dla osób w tym stanie.

and usually after two to five years,

Zazwyczaj po dwóch, pięciu latach

you die.

umierasz.

I went to see this specialist,

Umówiłam się ze specjalistką,

and she was top-of-the-field

która była najlepsza w swojej dziedzinie.

and told me I had to stop singing.

Powiedziała mi, że muszę przestać śpiewać.

She said, "Those high notes are going to kill you."

'Te wysokie nuty cię wykończą' powiedziała.

While she didn't have any medical evidence

Mimo tego, że nie posiadała żadnych medycznych dowodów

to back up her claim

popierających jej twierdzenie,

that there was a relationship

że istnieje związek

between operatic arias

między moim śpiewaniem

and pulmonary hypertension,

a nadciśnieniem płucnym,

she was absolutely emphatic

bardzo przejęła się moim przypadkiem.

I was singing my own obituary.

Wyśpiewywałam sobie nekrolog.

I was very limited by my condition, physically.

Byłam bardzo ograniczona fizycznie przez mój stan.

But I was not limited when I sang,

Zmieniało się to jednak kiedy śpiewałam.

and as air came up from my lungs,

Kiedy powietrze wydostawało się z moich płuc

through my vocal cords

przez struny głosowe

and passed my lips as sound,

i przechodziło mi przez usta w postaci dzwięku,

it was the closest thing I had ever come

byłam najbliżej jak tylko mozna

to transcendence.

uczucia poza-światowości.

And just because of someone's hunch,

Jedynie czyjeś przeczucie wystarczyło mi,

I wasn't going to give it up.

żeby się nie poddawać.

Thankfully, I met Reda Girgis,

Na szczęście poznałam Reda Girgis'a,

who is dry as toast,

który jest tak lakoniczny, jak tylko się da,

but he and his team at Johns Hopkins

jednak on i jego ekipa z Uniwersytetu Johna Hopkinsa

didn't just want me to survive,

nie chcieli żebym jedynie przetrwała.

they wanted me

Chcieli abym żyła

to live a meaningful life.

pełnią życia.

This meant making trade-offs.

Jednak coś za coś.

I come from Colorado.

Pochodzę z Colorado.

It's a mile high,

Dokładniej z Denver [przyp. "Miasto na Wysokości Mili"]

and I grew up there with my 10 brothers and sisters

gdzie byłam wychowywana wraz z 10 rodzeństwa

and two adoring parents.

przez dwójką wspaniałych rodziców.

Well, the altitude exacerbated my symptoms.

Wysokość na jakiej położone jest miasto [przyp. 1609 m.] pogarszała moje objawy.

So I moved to Baltimore to be near my doctors

Przeprowadziłam się więc do Baltimore, by być bliżej moich lekarzy

and enrolled in a conservatory nearby.

i zapisałam się do pobliskiej szkoły muzycznej.

I couldn't walk as much as I used to,

Nie byłam w stanie chodzić tyle ile kiedyś

so I opted for five-inch heels.

przerzuciłam się więc na wysokie obcasy.

And I gave up salt,

Zrezygnowałam z soli,

I went vegan,

przeszłam na wegetarianizm

and I started taking huge doses of

i zaczęłam brać olbrzymie ilości

sildenafil,

sindenafilu --

also known as Viagra.

znanego bliżej jako Viagra.

(Laughter)

(Śmiech)

My father and my grandfather were always looking for the newest thing

Mój Ojciec i Dziadek zawsze szukali najnowszych rozwiązań

in alternative or traditional therapies

w alternatywnych lub tradycyjnych terapiach

for PH,

przeciw nadciśnieniu płucnemu,

but after six months,

jednak po 6 miesiącach

I couldn't walk up a small hill. I couldn't climb a flight of stairs.

nie mogłam nosić normalnego obuwia, nie mogłam chodzić po schodach,

I could barely stand up

ledwo co stałam.

without feeling like I was going to faint.

Wszystkiemu temu towarzyszyło uczucie omdlenia.

I had a heart catheterization,

Zrobiono mi cewnikowanie serca

where they measure this internal arterial pulmonary pressure,

które polega na mierzeniu ciśnienia w arteriach płucnych,

which is supposed to be between 15 and 20.

granice normy tego badania wahają się między 15 a 20.

Mine was 146.

W moim przypadku wynik wynosił 146.

I like to do things big,

Jak szaleć to szaleć.

and it meant one thing:

Oznaczało to jedną rzecz:

there is a big gun treatment

Istnieje terapia dużego kalibru

for pulmonary hypertension called Flolan,

na nadciśnienie płucne pod nazwą Flolan.

and it's not just a drug;

Nie jest to tylko lek,

it's a way of life.

to także zmiana sposobu życia.

Doctors insert a catheter into your chest,

Lekarze wszczepiają cewnik w twoją klatkę piersiową

which is attached to a pump

który jest podłączony do pompki

that weighs about four-and-a-half pounds.

ważącej nieco ponad 2kg.

Every day, 24 hours, that pump is at your side,

Każdego dnia, 24 godziny na dobę

administering medicine

pompka kontroluje lek

directly to your heart,

dostarczany bezpośrednio do serca.

and it's not

Do tego nie jest to

a particularly preferable

szczegolnie polecany

medicine in many senses.

środek, pod wieloma względami.

This is a list of the side effects:

Oto lista efektów ubocznych:

if you eat too much salt,

Jeśli jesz zbyt dużo soli,

like a peanut butter and jelly sandwich,

lubisz małso orzechowe i galaterke,

you'll probably end up in the ICU.

prawdopodobnie skończysz na oddziale intensywnej terapii.

If you go through a metal detector,

Jeżeli przejdziesz przez wykrywacz metali,

you'll probably die.

prawdopodobnie zginiesz.

If you get a bubble in your medicine --

Jeżeli do twojego lekarstwa dostanie się pęcherzyk powietrza

because you have to mix it every morning --

podczas porannego mieszania specyfiku

and it stays in there,

i zostanie w nim,

you probably die.

prawdopodobnie umrzesz.

If you run out of medicine, you definitely die.

Jeżeli lek się skończy, zdecydowanie umrzesz.

No one wants to go on Flolan.

Nikt nie chce używać terapii Florian.

But when I needed it,

Jednak kiedy jej potrzebowałam,

it was a godsend.

była istnym darem niebios.

Within a few days, I could walk again.

Po kilku dniach mogłam znowu chodzić.

Within a few weeks, I was performing,

Po kilku tygodniach występować.

and in a few months,

Po kilku miesiącach,

I debuted at the Kennedy Center.

zadebiutowałam w Kennedy Center.

The pump was a little bit problematic when performing,

Pompka sprawiała nieco problemów podczas występów,

so I'd attach it to my inner thigh

więc przy pomocy gorsetu i bandażu

with the help of the girdle and an ACE bandage.

przymocowałam ją po wewnętrznej stronie uda.

Literally hundreds of elevator rides

Spędziłam dosłownie setki kursów windą

were spent with me alone

sam na sam z pompką,

stuffing the pump into my Spanx,

próbując wepchnąć ja w rajtki,

hoping the doors wouldn't open unexpectedly.

z nadzieją że drzwi windy nie otworzą się przedwcześnie.

And the tubing coming out of my chest

Rurka wystająca z mojej klatki piersiowej

was a nightmare for costume designers.

była koszmarem projektantów mody.

I graduated from graduate school in 2006,

Ukończyłam szkołę w 2006 r.

and I got a fellowship to go back to Europe.

i skompletowałam zespół by wrócić do Europy.

A few days after arriving,

Kilka dni po przyjeździe,

I met this wonderful, old conductor

spotkałam niesamowitego starszego dyrygenta,

who started casting me in all of these roles.

który zaczął obsadzać mnie we wszystkich swoich rolach.

And before long, I was commuting

Wkrótce jeździłam

between Budapest, Milan

między Budapesztem, Milanem

and Florence.

a Florencją.

Though I was attached

Myśląc o tym, że jestem połączona

to this ugly, unwanted,

z tym brzydkim, niechcianym,

high-maintenance, mechanical pet,

apodyktycznym, mechanicznym zwierzątkiem,

my life was kind of like the happy part in an opera --

moje życie wyglądało jak wesoła część opery --

very complicated,

bardzo skomplikowanie,

but in a good way.

ale w dobrym sensie.

Then in February

Następnie w lutym

of 2008,

2008 r.

my grandfather passed away.

zmarł mój dziadek.

He was a big figure in all of our lives,

Znaczył dla nas bardzo wiele

and we loved him very much.

i bardzo go kochaliśmy.

It certainly didn't prepare me

Z pewnością nie przygotowało mnie to

for what came next.

na przyszłe wydarzenia.

Seven weeks later,

7 tygodni później,

I got a call from my family.

dostałam telefon od rodziny.

My father had been in a catastrophic car accident,

Mój Ojciec brał udział w wypadku samochodowym

and he died.

i umarł.

At 24, my death would have been

W wieku 24 lat moja śmierć byłaby

entirely expected.

całkowicie przewidywalna.

But his --

Ale jego -

well, the only way I can articulate how it felt

cóż jedynym sposobem ujęcie w słowa tego co czułam

was that it precipitated

było to, że przyspieszylam

my medical decline.

proces pogarszania się mojego zdrowia.

Against my doctors' and family's wishes,

Sprzeciwiając się lekarzom i rodzinie

I needed to go back for the funeral.

pojechałam na pogrzeb.

I had to say goodbye

W jakiś sposób

in some way, shape or form.

musiałam się pożegnać.

But soon I was showing signs of right-heart failure,

Jednak szybko zaczęłam okazywać oznaki niewydolności prawej części serca -

and I had to return to sea level,

musiałam wrócić na poziom morza.

doing so knowing

Robiąc to wiedziałam,

that I probably would never see my home again.

że prawdopodobnie nigdy już nie zobaczę mojego domu.

I canceled most of my engagements that summer,

Odwołałam większość moich letnich zobowiązań,

but I had one left in Tel Aviv, so I went.

poza tym w Tel Avivie.

After one performance,

Po jednym przedstawieniu,

I could barely drag myself

ledwo doszłam

from the stage to the taxicab.

ze sceny do taksówki.

I sat down and felt the blood

Usiadłam i poczułam jak krew

rush down from my face,

odpływa mi z twarzy.

and in the heat of the desert,

Mimo wysokiej temperatury otoczenia

I was freezing cold.

było mi lodowato.

My fingers started turning blue,

Moje palce przybrały siny kolor,

and I was like, "What is going on here?"

nie widziałam co się dzieje.

I heard my heart's valves

Słyszałam otwieranie i zamykanie się

snapping open and closed.

zastawek w moim sercu.

The cab stopped,

Taksówka zatrzymała się -

and I pulled my body from it

wysiadłam.

feeling each ounce of weight

Wchodząc do windy

as I walked to the elevator.

czułam każdy gram swojego ciała.

I fell through my apartment door

Upadłam przez próg mieszkania,

and crawled to the bathroom

zaczęłam czołgać się do łazienki,

where I found my problem:

gdzie znalazłam znaczący problem:

I had forgotten to mix in

Zapomniałam wmieszać do lekarstwa

the most important part of my medicine.

najważniejszego składnika.

I was dying,

Umierałam.

and if I didn't mix that stuff up fast,

Wiedziałam, że jeśli szybko nie przygotuje dawki,

I would never leave that apartment alive.

to nie opuszczę swojego mieszkania żywa.

I started mixing,

Zaczęłam mieszać

and I felt like everything was going to fall out through one hole or another,

z wrażeniem, że za chwile wszystko wyleci mi którymś otworem,

but I just kept on going.

jednak nie przestawałam.

Finally, with the last bottle in and the last bubble out,

Wreszcie z ostatnim składnikiem w środku a pęcherzykiem na zewnątrz,

I attached the pump to the tubing

podłączyłam pompkę do rurki,

and lay there hoping it would kick in

leżąc z oczekiwaniem

soon enough.

na szybki efekt.

If it didn't, I'd probably see my father

Bez niego, prawdopodobnie zobaczyłabym swojego Ojca

sooner than I anticipated.

szybciej niż oczekiwałam.

Thankfully, in a few minutes,

Na szczęście po kilku minutach,

I saw the signature hive-like rash

zobaczyłam na swoich nogach

appear on my legs,

wysypkę podobną do oparzenia pokrzywą,

which is a side effect of the medication,

która jest efektem ubocznym działania leku.

and I knew I'd be okay.

Wiedziałam ze będzie dobrze.

We're not big on fear in my family,

W rodzinie staramy się nie być strachliwi,

but I was scared.

ale wtedy byłam przerażona.

I went back to the States,

Pojechałam z powrotem do USA

anticipating I'd return to Europe,

z nadzieją, że wrócę do Europy,

but the heart catheterization

jednak cewnikowanie serca

showed that I wasn't going anywhere

pokazało, że nie wybieram się nigdzie

further that a flight-for-life from Johns Hopkins Hospital.

dalej niż Szpital Josha Hopkinsa.

I performed here and there,

Występowałam tu i tam,

but as my condition deteriorated,

jednak zarówno moja kondycja,

so did my voice.

jak i głos pogarszały się.

My doctor wanted me to get on the list for a lung transplant.

Mój lekarz chciał żebym wpisała się na listę

I didn't.

oczekujących na przeszczep płuc - nie zrobiłam tego.

I had two friends who had recently died

Miałam dwoje przyjaciół, którzy niedawno zmarli,

months after having very challenging surgeries.

kilka miesięcy po skomplikowanych operacjach.

I knew another young man, though, who had PH

Znałam innego młodego mężczyznę z nadciśnieniem płucnym,

who died while waiting for one.

który zmarł czekając na przeszczep.

I wanted to live.

Chciałam żyć.

I thought stem cells were a good option,

Myślałam, że komórki pierwotne będą dobrym rozwiązaniem,

but they hadn't developed to a point

jednak nie rozwinęły się na tyle,

where I could take advantage of them yet.

abym mogła z nich skorzystać.

I officially took a break from singing,

Zdecydowałam się na przerwę w śpiewaniu

and I went to the Cleveland Clinic

i pojechałam do kliniki w Cleveland,

to be reevaluated

na, trzecie w przeciągu pięciu lat,

for the third time in five years, for transplant.

opiniowanie w sprawie przeszczepu.

I was sitting there kind of unenthusiastically talking

Siedziałam tam rozmawiając bez entuzjazmu

with the head transplant surgeon,

z szefem transplantologii.

and I asked him if I needed a transplant,

Zapytałam go, co muszę zrobić,

what I could do to prepare.

aby przygotować się do przeszczepu.

He said, "Be happy.

Odpowiedział: "Być szczęśliwą.

A happy patient

Szczęśliwy pacjent

is a healthy patient."

to zdrowy pacjent."

It was like in one verbal swoop

Odniosłam wrażenie jak gdyby jego porada

he had channeled my thoughts

powiązała moje myślenie

on life and medicine

na temat życia, medycyny

and Confucius.

i Konfucjusza.

I still didn't want a transplant,

Nadal jednak nie chciałam przeszczepu,

but in a month,

jednak po miesiącu,

I was back in the hospital

wróciłam do szpitala

with some severely edemic kankles --

z poważnie spuchniętymi stopami

very attractive.

bardzo pociągające.

And it was right-heart failure.

Było to następstwem niewydolności prawej części serca.

I finally decided

W końcu zdecydowałam,

it was time to take my doctor's advice.

że najwyższa pora skorzystać z rady lekarza.

It was time for me to go to Cleveland

Dla mnie był to czas powrotu do Cleveland

and to start the agonizing wait

i wycieńczającego czekania

for a match.

na zgodność.

But the next morning,

Jednak następnego ranka,

while I was still in the hospital,

podczas ciągłego pobytu w szpitalu,

I got a telephone call.

odebrałam telefon.

It was my doctor in Cleveland,

Dzwonił mój lekarz z Cleveland -

Marie Budev.

Marie Budev.

And they had lungs.

Mają płuca.

It was a match.

Zgodne.

They were from Texas.

Pochodziły z Teksasu.

And everybody was really happy for me,

Wszyscy bardzo się cieszyli,

but me.

poza mną.

Because, despite their problems,

Jednak pomimo problemów,

I had spent my whole life training my lungs,

spędziłam całe życie ćwicząc moje płuca

and I was not particularly enthusiastic

i nie miałam zbytnio ochoty

about giving them up.

ich oddawać.

I flew to Cleveland,

Poleciałam do Cleveland.

and my family rushed there

Moja rodzina również;

in hopes that they would meet me

z nadzieją, że mnie spotkają

and say what we knew

i będą w stanie powiedzieć coś, co może okazać się

might be our final goodbye.

naszym ostatnim pożegnaniem.

But organs don't wait,

Jednak organy nie mogą czekać.

and I went into surgery

Poddałam się więc operacji,

before I could say goodbye.

przed możliwością pożegnania.

The last thing I remember

Ostatnie co pamiętam to

was lying on a white blanket,

siebie leżącą na białym prześcieradle,

telling my surgeon that I needed to see my mother again,

mówiącą chirurgowi, że muszę zobaczyć znowu moją mamę,

and to please try and save my voice.

proszącą go o uratowanie mojego głosu.

I fell into this apocalyptic dream world.

Zapadłam w apokaliptyczny sen.

During the thirteen-and-a-half-hour surgery,

Podczas trzynasto i półgodzinnej operacji,

I flatlined twice,

moje serce stanęło 2 razy,

40 quarts of blood

Przetoczono 40 kwart krwi

were infused into my body.

przez moje ciało.

And in my surgeon's 20-year career,

"Podczas mojej 20letniej kariery lekarskiej,

he said it was among the most difficult transplants

był to jeden z najtrudniejszych przeszczepów,

that he's ever performed.

jakich kiedykolwiek dokonałem" - powiedział lekarz.

They left my chest open for two weeks.

Lekarze zostawili mnie otwartą przez 2 tygodnie.

You could see my over-sized heart

Można było zobaczyć

beating inside of it.

moje bijące, przerośnięte serce.

I was on a dozen machines

Tuzin maszyn

that were keeping me alive.

utrzymywał mnie przy życiu.

An infection ravaged my skin.

Zakażenie zniszczyło mi skórę.

I had hoped my voice would be saved,

Miałam nadzieje, że uratują mój głos,

but my doctors knew

jednak lekarze wiedzieli,

that the breathing tubes going down my throat

że rurki intubacyjne w moim gardle

might have already destroyed it.

mogły uprzednio go zniszczyć.

If they stayed in, there was no way I would ever sing again.

Jeżeli zostałyby na miejscu, nie byłoby szans abym jeszcze kiedykolwiek zaśpiewała.

So my doctor got the ENT,

Więc mój lekarz sprowadził laryngologa -

the top guy at the clinic, to come down

najlepszego w klinice, aby ten

and give me surgery

przeprowadził na mnie operacje

to move the tubes around my voice box.

przemieszczenia rurek z dala od strun głosowych.

He said it would kill me.

Laryngolog powiedział, że to mnie zabije - odmówił.

So my own surgeon performed the procedure

Więc mój własny chirurg przeprowadził zabieg,

in a last-ditch attempt to save my voice.

jako ostatnią deskę ratunku.

Though my mom couldn't say goodbye to me

Mimo że moja mama nie mogła się ze mną pożegnać

before the surgery,

przed operacją,

she didn't leave my side

nie opuściła mnie

in the months of recovery that followed.

przez długie miesiące rekonwalescencji.

And if you want an example

Jeżeli potrzeba wam przykładu

of perseverance,

wytrwałości,

grit and strength

odwagi i siły

in a beautiful, little package,

w pięknej małej paczuszce,

it is her.

to ona nim jest.

One year ago

Dokładnie rok temu,

to this very day,

co do dnia,

I woke up.

Obudziłam się.

I was 95 lbs.

Ważąc 43 kg.

There were a dozen tubes

Tuzin rurek

coming in and out of my body.

wystawał z mojego organizmu.

I couldn't walk, I couldn't talk,

Nie mogłam chodzić ani mówić,

I couldn't eat, I couldn't move,

jeść ani się ruszać,

I certainly couldn't sing,

oczywiście nie mogłam śpiewać,

I couldn't even breathe,

nie mogłam nawet oddychać,

but when I looked up

ale kiedy spojrzałam do góry

and I saw my mother,

i zobaczyłam moją mamę

I couldn't help but smile.

nie mogłam powstrzymać uśmiechu.

Whether by a Mack truck

Czy to przez ciężarówkę,

or by heart failure

niewydolność serca,

or faulty lungs,

czy wadliwe płuca,

death happens.

śmierć następuje.

But life isn't really just about avoiding death, is it?

W życiu jednak nie chodzi tylko o unikanie śmierci prawda?

It's about living.

Chodzi o życie.

Medical conditions don't negate the human condition.

Schorzenia nie negują człowieczeństwa.

And when people are allowed

Jeżeli ludzie będą

to pursue their passions,

podążać za swoimi pasjami,

doctors will find they have better,

lekarze zauważą ze mają lepszych,

happier and healthier patients.

weselszych i zdrowszych pacjentów.

My parents were totally stressed out

Moi rodzice bardzo przejęli się mną

about me going and auditioning

jeżdżącą na przesłuchania,

and traveling and performing all over the place,

podróżującą i występującą gdzie tylko się da,

but they knew that it was much better for me to do that

jednak wiedzieli, że jest to dla mnie dużo lepsze

than be preoccupied with my own mortality all of the time.

niż przejmowanie się własną śmiertelnością.

And I'm so grateful they did.

Jestem im za to wdzięczna.

This past summer, when I was running and singing

Ostatniego lata, kiedy biegałam, śpiewałam,

and dancing and playing with my nieces and my nephews

tańczyłam i bawiłam się z moimi siostrzeńcami i bratankami,

and my brothers and my sisters and my mother and my grandmother

braćmi i siostrami, z mamą i babcią

in the Colorado Rockies,

w Colorado Rockies,

I couldn't help but think of that doctor

Nie mogłam przestać myśleć o lekarce,

who told me that I couldn't sing.

która zabroniła mi śpiewać.

And I wanted to tell her,

Chciałabym jej powiedzieć,

and I want to tell you,

i wam wszystkim:

we need to stop letting disease

Musimy powstrzymać choroby

divorce us from our dreams.

od izolowania nas od marzeń.

When we do,

Jeśli nam się to uda,

we will find that patients

zauważymy, że pacjenci

don't just survive;

nie tylko przetrwają,

we thrive.

ale również rozkwitną.

And some of us

Może niektórzy z nas

might even sing.

zaczną nawet śpiewać.

(Applause)

(Brawa)

[Singing: French]

[Śpiew po Francusku]

Thank you.

Dziękuje.

(Applause)

(Brawa)

Thank you.

Dziękuje.

And I'd like to thank my pianist, Monica Lee.

Chciałabym podziękować mojej pianistce Monice Lee.

(Applause)

(Brawa)

Thank you so much.

Dziękuje bardzo.

Thank you.

Dziękuje.