Lemn Sissay: A child of the state

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Tłumaczenie: Piotr Szczepankiewicz Korekta: Rysia Wand

Having spent 18 years as a child of the state

Spędziłem 18 lat wychowywany przez państwo

in children's homes and foster care,

w domach dziecka i rodzinach zastępczych

you could say that I'm an expert on the subject,

więc można uznać mnie za eksperta w tej dziedzinie.

and in being an expert, I want to let you know that

Jako ekspert chciałbym powiedzieć,

being an expert does in no way make you right

że bycie ekspertem nie oznacza,

in light of the truth.

że ma się rację w świetle prawdy.

If you're in care, legally the government is your

W domu dziecka, z prawnego punktu widzenia,

parent, loco parentis.

rząd jest twoim rodzicem, loco parentis.

Margaret Thatcher was my mother. (Laughter)

Margaret Thatcher była moją matką. (Śmiech)

Let's not talk about breastfeeding. (Laughter)

Nie mówmy lepiej o karmieniu piersią. (Śmiech)

Harry Potter was a foster child.

Harry Potter miał rodzinę zastępczą.

Pip from "Great Expectations" was adopted;

Pip z "Wielkich Nadziei" był adoptowany.

Superman was a foster child;

Superman miał rodzinę zastępczą.

Cinderella was a foster child;

Kopciuszek miała przybraną rodzinę.

Lisbeth Salander, the girl with the dragon tattoo,

Lisbeth Salander, dziewczyna z tatuażem,

was fostered and institutionalized;

była umieszczona w rodzinie zastępczej.

Batman was orphaned;

Batman został osierocony.

Lyra Belacqua from Philip Pullman's "Northern Lights"

Lyra Belacqua z "Zorzy Północnej" Philipa Pullmana

was fostered;

była w rodzinie zastępczej.

Jane Eyre, adopted;

Jane Eyre - adoptowana.

Roald Dahl's James from "James and the Giant Peach;"

Jakubek z "Jakubka i Brzoskwini-Olbrzymki" Roalda Dahla,

Matilda; Moses -- Moses! (Laughter)

Matylda, nawet Mojżesz! (Śmiech)

Moses! (Laughter) --

Mojżesz! (Śmiech)

the boys in Michael Morpurgo's "Friend or Foe;"

Chłopcy w "Friend or Foe" Michaela Morpurgo,

Alem in Benjamin Zephaniah's "Refugee Boy;"

Alem w "Refugee Boy" Benjamina Zephaniaha,

Luke Skywalker --

Luke Skywalker,

Luke Skywalker! (Laughter) --

Luke Skywalker! (Śmiech)

Oliver Twist;

Oliver Twist.

Cassia in "The Concubine of Shanghai" by Hong Ying;

Cassia w "The Concubine of Shanghai" Honga Yinga,

Celie in Alice Walker's "The Color Purple."

Celie w "Kolorze Purpury" Alice Walker.

All of these great fictional characters, all of them

Te wszystkie wspaniałe, fikcyjne postacie

who were hurt by their condition,

cierpiały z powodu swojej sytuacji,

all of them who spawned thousands of other books

wszystkie zainspirowały tysiące książek i filmów,

and other films, all of them

wszystkich wychowywał kto inny, niż rodzice

were fostered, adopted or orphaned.

byli adoptowani lub osieroceni.

It seems that writers know that the child

Autorzy wiedzą chyba, że osierocone dziecko

outside of family reflects on what family truly is

rozmyśla raczej nad istotą rodziny,

more than what it promotes itself to be.

niż nad jej pozorami.

That is, they also use extraordinary skills

Dzieci na co dzień używają niezwykłych zdolności,

to deal with extraordinary situations on a daily basis.

by radzić sobie z niezwykłymi zdarzeniami.

How have we not made the connection?

Jak mogliśmy tego nie skojarzyć?

And why have we not made the connection, between

Jak mogliśmy tego nie skojarzyć?

— How has that happened? —

Jak to się stało, że nie skojarzyliśmy

between these incredible characters of popular culture

niesamowitych postaci popkultury i religii

and religions, and the fostered, adopted or orphaned child

z osieroconymi, adoptowanymi dziećmi z rodzin zastępczych?

in our midst? It's not our pity that they need.

Nie potrzebują naszego współczucia,

It's our respect.

tylko szacunku.

I know famous musicians,

Znam sławnych muzyków,

I know actors and film stars and millionaires and novelists

aktorów i gwiazdy filmowe, milionerów, pisarzy,

and top lawyers and television executives

prawników wyższego szczebla, prezesów telewizji,

and magazine editors and national journalists

redaktorów, dziennikarzy ogólnokrajowych,

and dustbinmen and hairdressers, all who were

śmieciarzy i fryzjerów, którzy jako dzieci

looked after children, fostered, adopted or orphaned,

byli w rodzinach zastępczych, adoptowani, osieroceni,

and many of them grow into their adult lives

którzy potem dorośli

in fear of speaking of their background, as if it may

bojąc się mówić o swoim pochodzeniu,

somehow weaken their standing in the foreground,

jak gdyby osłabiało ich pozycję na pierwszym planie,

as if it were somehow Kryptonite, as if it were a time bomb

jakby to był kryptonit, wewnętrzna bomba zegarowa.

strapped on the inside. Children in care,

Dzieci, które żyły pod opieką państwa,

who've had a life in care, deserve the right

zasługują na to,

to own and live the memory of their own childhood.

by móc przyznać się do wspomnień z dzieciństwa.

It is that simple.

To wszystko.

My own mother — and I should say this here —

Muszę wspomnieć, że moja własna mama

she same to this country in the late '60s,

przybyła do tego kraju w latach 60.

and she was, you know, she found herself pregnant,

i odkryła, że jest w ciąży

as women did in the late '60s. You know what I mean?

jak to kobiety w latach 60. miały w zwyczaju.

They found themselves pregnant.

Nagle odkrywały, że są w ciąży.

And she sort of, she had no idea of the context

Nie zdawała sobie sprawy z sytuacji,

in which she'd landed.

w jakiej się znalazła.

In the 1960s -- I should give you some context -- in the 1960s,

To dlatego, że w latach 60.

if you were pregnant and you were single,

kiedy niezamężna kobieta była w ciąży,

you were seen as a threat to the community.

stawała się zagrożeniem dla społeczności.

You were separated from your family by the state.

Państwo separowało ją od rodziny

You were separated from your family and placed into

Państwo separowało ją od rodziny

mother and baby homes.

i wysyłało do domów matki i dziecka,

You were appointed a social worker.

gdzie przydzielano jej pracownika socjalnego.

The adoptive parents were lined up.

Pary chętne do adopcji ustawiały się w kolejce.

It was the primary purpose of the social worker, the aim,

Głównym celem pracownika socjalnego

to get the woman at her most vulnerable time

było złamanie kobiety w chwili największej słabości,

in her entire life, to sign the adoption papers.

żeby skłonić ją do podpisania papierów adopcyjnych.

So the adoption papers were signed.

Papiery adopcyjne były podpisywane.

The mother and baby's homes were often run by nuns.

Takie domy często prowadziły siostry zakonne.

The adoption papers were signed,

Papiery adopcyjne były podpisywane,

the child was given to the adoptive parents, and the mother

dziecko oddawano oczekującej parze,

shipped back to her community

a matkę odsyłano do domu z historyjką,

to say that she'd been on a little break.

że była na małych wakacjach.

A little break.

Małych wakacjach.

A little break.

Małych wakacjach.

The first secret of shame for a woman

Największy, ukryty wstyd kobiety

for being a woman, "a little break."

z powodu bycia kobietą to "małe wakacje".

The adoption process took, like, a matter of months,

Proces adopcyjny zajmował kilka miesięcy

so it was a closed shop, you know, sealed deal,

i był tylko formalnością, przypieczętowaną umową,

an industrious, utilitarian solution:

praktycznym, funkcjonalnym rozwiązaniem:

the government, the farmer,

Państwo było rolnikiem,

the adopting parents, the consumer,

adoptujący byli konsumentem,

the mother, the earth, and the child, the crop.

matka ziemią, a dziecko plonem.

It's kind of easy to patronize the past,

Łatwo jest traktować minione życie z góry,

to forego our responsibilities in the present.

zapominając o obowiązkach dnia dzisiejszego.

What happened then is a direct reflection

Tamte wypadki były odzwierciedleniem tego,

of what is happening now. Everybody believed themselves

co się dzieje teraz. Wszyscy wierzyli,

to be doing the right thing by God and by the state

że robią coś dobrego w imię Boga i ojczyzny,

for the big society, fast-tracking adoption.

dla społeczeństwa; adopcje w trybie przyspieszonym.

So anyway, she comes here, 1967, she's pregnant,

Przyjeżdża tutaj w 1967, jest w ciąży.

and she comes from Ethiopia that was celebrating

Pochodzi z Etiopii, która w tamtym czasie

its own jubilee at the time

obchodziła swój jubileusz

under the Emperor Haile Selassie,

pod rządami cesarza Haile Selassie.

and she lands months before the Enoch Powell speech,

Przybyła na długo przed mową Enocha Powella,

the "Rivers of Blood" speech.

przed mową o "rzekach krwi".

She lands months before the Beatles release "The White Album,"

Przed wydaniem "The White Album" Beatlesów,

months before Martin Luther King was killed.

przed zamordowaniem Martina Luthera Kinga.

It was a summer of love if you were white.

Dla białych było to lato pełne miłości.

If you were black, it was a summer of hate.

Dla czarnych lato pełne nienawiści.

So she goes from Oxford, she's sent to the north of England

Z Oksfordu wysłano ją do domu matki i dziecka

to a mother and baby home, and appointed a social worker.

i wyznaczono pracownika socjalnego.

It's her plan. You know, I have to say this in the Houses --

Miała plan.

It's her plan to have me fostered for a short period of time

Planowała oddać mnie na krótko pod opiekę,

while she studies. But the social worker,

na czas studiów. Ale pracownik socjalny

he had a different agenda.

miał swoje własne cele.

He found the foster parents, and he said to them,

Znalazł rodzinę zastępczą i powiedział im:

"Treat this as an adoption. He's yours forever.

"Traktujcie to jak adopcję. Jest wasz na zawsze".

His name is Norman." (Laughter)

"Ma na imię Norman". (Śmiech)

Norman! (Laughter)

Norman! (Śmiech)

Norman!

Norman!

So they took me. I was a message, they said.

Wzięli mnie. Mówili, że zostałem zesłany.

I was a sign from God, they said.

Mówili, że jestem znakiem od Boga.

I was Norman Mark Greenwood.

Nazywałem się Norman Mark Greenwood.

Now, for the next 11 years, all I know is that this woman,

Przez 11 lat słyszałem, że kobiecie,

this birth woman, should have her eyes scratched out

która mnie urodziła, powinno się wydrapać oczy

for not signing the adoption papers. She was an evil woman

za to, że nie podpisała papierów adopcyjnych.

too selfish to sign, so I spent those 11 years

Była zła, samolubna, więc spędziłem te 11 lat

kneeling and praying.

klęcząc i modląc się.

I tried praying. I swear I tried praying.

Próbowałem się modlić, przysięgam!

"God, can I have a bike for Christmas?"

"Boże, czy mogę dostać rower na Gwiazdkę?"

But I would always answer myself, "Yes, of course you can."

Zawsze sam sobie odpowiadałem, że tak.

(Laughter)

(Śmiech)

And then I was supposed to determine whether that

A wtedy kazano mi dociec,

was the voice of God or it was the voice of the Devil.

czy był to głos Boga, czy diabła.

And it turns out I've got the Devil inside of me.

Okazało się, że to diabeł we mnie siedział.

Who knew? (Laughter)

Kto by się spodziewał? (Śmiech)

So anyway, two years sort of passed,

Dwa lata minęły

and they had a child of their own,

i urodziło im się dziecko.

and then another two years passed, and they had another child of their own,

Po kolejnych dwóch latach - następne.

and then another time passed

Po jakimś czasie jeszcze jedno,

and they had another child that they called an accident,

które nazwali "wpadką",

which I thought was an unusual name. (Laughter)

co uważałem za dziwaczne imię. (Śmiech)

And I was on the cusp of, sort of, adolescence,

Byłem wtedy na skraju dojrzewania,

so I was starting to take biscuits from the tin without asking.

więc zacząłem podbierać ciastka ze słoika,

I was starting to stay out a little bit late, etc., etc.

późno wracałem do domu i tak dalej.

Now, in their religiosity, in their naivete,

W swojej naiwności i religijności mama i tata,

my mom and dad, which I believed them to be forever,

a wierzyłem, że zawsze będą moimi rodzicami,

as they said they were, my mom and dad

bo tak mi mówili,

conceived that I had the Devil inside of me.

stwierdzili, że opętał mnie diabeł.

And what -- I should say this here, because this is how

To sobie wymyślili,

they engineered my leaving.

żeby się mnie pozbyć.

They sat me at a table, my foster mom, and she said to me,

Moja przybrana mama zapytała:

"You don't love us, do you?" At 11 years old.

"Nie kochasz nas, prawda?". Miałem 11 lat.

They've had three other children. I'm the fourth. The third was an accident.

Mieli trójkę dzieci, ja byłem czwartym.

And I said, "Yeah, of course I do." Because you do.

Odparłem, zgodnie z prawdą, że ich kocham.

My foster mother asked me to go away to think about love

Mama poprosiła, żebym wyszedł i pomyślał,

and what it is and to read the Scriptures and to come back tomorrow

co to jest miłość, żebym poczytał Biblię,

and give my most honest and truthful answer.

i żebym jutro wrócił i dał szczerą odpowiedź.

So this was an opportunity. If they were asking me

To była okazja. Skoro mnie pytali

whether I loved them or not, then I mustn't love them,

czy ich kocham czy nie, to nie mogłem ich kochać.

which led me to the miracle of thought that I thought they wanted me to get to.

Byłem święcie przekonany że takiej chcą odpowiedzi.

"I will ask God for forgiveness and His light will shine

"Poproszę Boga o przebaczanie, a Jego światło

through me to them. How fantastic." This was an opportunity.

zaświeci poprzez mnie. Super!" To była okazja.

The theology was perfect, the timing unquestionable,

Teologia była znakomita, a moment jeszcze lepszy,

and the answer as honest as a sinner could get.

a odpowiedź najszersza, jaką grzesznik może dać.

"I mustn't love you," I said to them. "But I will ask God for forgiveness."

"Nie mogę was kochać, ale poproszę Boga o przebaczenie".

"Because you don't love us, Norman,

"Skoro nas nie kochasz, Norman,

clearly you've chosen your path."

to wybrałeś swoją ścieżkę".

Twenty-four hours later, my social worker,

24 godziny później mój pracownik socjalny,

this strange man who used to visit me every couple of months,

który mnie odwiedzał co kilka miesięcy,

he's waiting for me in the car as I say goodbye to my parents.

czekał w samochodzie aż się z nimi pożegnam.

I didn't say goodbye to anybody, not my mother, my father,

Nikogo nie pożegnałem - ani mamy, ani taty,

my sisters, my brothers, my aunts, my uncles,

ani sióstr, braci, cioć, wujów,

my cousins, my grandparents, nobody.

kuzynów, dziadków - nikogo.

On the way to the children's home, I started to ask myself,

W drodze do domu dziecka pomyślałem:

"What's happened to me?"

"Co się ze mną stało?"

It's not that I'd had the rug pulled from beneath me

Nie tyle ugięły się pode mną nogi,

as much as the entire floor had been taken away.

ile zniknął pod nimi cały grunt.

When I got to the —

Kiedy dotarłem do...

For the next four, five years,

Przez następne 5 lat

I was held in four different children's homes.

byłem w czterech różnych domach dziecka.

On the third children's home, at 15,

W trzecim, mając 15 lat,

I started to rebel, and what I did was,

zacząłem się buntować.

I got three tins of paint, Airfix paint that you use for models,

Raz wziąłem trzy puszki farb do modeli

and I was -- it was a big children's home, big Victorian children's home --

i w tym wielkim wiktoriańskim domu dziecka

and I was in a little turret at the top of it,

wszedłem na małą wieżyczkę na szczycie,

and I poured them, red, yellow and green,

i wylałem farby: czerwoną, żółtą i zieloną,

the colors of Africa, down the tiles.

kolory Afryki na dachówki.

You couldn't see it from the street, because the home

Nie dało się tego zobaczyć z ulicy,

was surrounded by beech trees.

bo dom otaczały buki.

For doing this, I was incarcerated for a year

Zostałem za to uwięziony na rok

in an assessment center which was actually

w centrum przejściowym,

a remand center. It was a virtual prison

które w zasadzie było więzieniem dla nieletnich.

for young people.

które w zasadzie było więzieniem dla nieletnich.

By the way, years later, my social worker said

Wiele lat później pracownik socjalny stwierdził,

that I should never have been put in there.

że nie powinni byli mnie tam wysyłać.

I wasn't charged for anything. I hadn't done anything wrong.

Nie oskarżyli mnie o nic, nie zrobiłem nic złego.

But because I had no family to inquire about me,

Ale ponieważ nikt się mną nie interesował,

they could do anything to me.

mogli zrobić ze mną, co im się podobało.

I'm 17 years old, and

Miałem 17 lat,

they had a padded cell.

a oni mieli wyściełaną poduszkami celę.

They would march me down corridors in last-size order.

Prowadzili nas korytarzami, według wzrostu,

They -- I was put in a dormitory

kazali mi dzielić salę sypialną

with a confirmed Nazi sympathizer.

z zatwardziałym neonazistą.

All of the staff were ex-police -- interesting --

Pracowali tam byli policjanci, interesujące,

and ex-probation officers.

albo kuratorzy sądowi.

The man who ran it was an ex-army officer.

Kierownikiem zakładu był były żołnierz.

Every time I had a visit by a person who I did not know

Co trzy miesiące odwiedzał mnie jakiś nieznajomy,

who would feed me grapes, once every three months,

i częstował mnie winogronami.

I was strip-searched.

Co trzy miesiące miałem rewizje osobistą.

That home was full of young boys who were on remand

Ten zakład był pełen chłopaków,

for things like murder.

którzy czekali na rozprawy o morderstwo.

And this was the preparation that I was being given

Tak mnie przygotowywano do życia

after 17 years as a child of the state.

przez 17 lat pod opieką państwa.

I have to tell this story.

Muszę wam to powiedzieć.

I have to tell it, because there was no one

Muszę, bo nikt inny

to put two and two together.

nie skojarzył tych faktów.

I slowly became aware that I knew nobody

Zdawałem sobie sprawę, że nie mam nikogo,

that knew me for longer than a year.

kto by mnie znał dłużej niż rok.

See, that's what family does.

Bo od tego jest rodzina.

It gives you reference points.

Daje ci punkt odniesienia.

I'm not defining a good family from a bad family.

Nie mówię o dobrej czy złej rodzinie.

I'm just saying that you know when your birthday is

Mówię o tym, że wiesz, kiedy masz urodziny,

by virtue of the fact that somebody tells you when your birthday is,

bo ktoś ci o tym mówi.

a mother, a father, a sister, a brother, an aunt, an uncle,

Mama, tata, siostra, brat, ciocia, wujek

a cousin, a grandparent. It matters to someone,

kuzyn, dziadek - dla kogoś jest to istotne,

and therefore it matters to you. Understand,

więc jest istotne i dla ciebie.

I was 14 years old, tucked away in myself, into myself,

Miałem 14 lat i chowałem się w sobie,

and I wasn't touched either, physically touched.

nikt mnie nie dotykał.

I'm reporting back. I'm reporting back simply to say that

Teraz zdaję raport. Chcę powiedzieć,

when I left the children's home I had two things

że kiedy opuszczałem dom dziecka,

that I wanted to do. One was to find my family,

chciałem odnaleźć swoją rodzinę

and the other was to write poetry.

i pisać poezję.

In creativity I saw light.

Twórczość była światłem w tunelu.

In the imagination I saw the endless possibility of life,

Wyobraźnia dawała nieskończone możliwości,

the endless truth, the permanent creation of reality,

niekończoną prawdę i rzeczywistość,

the place where anger was an expression

w której gniew był sposobem na szukanie miłości,

in the search for love, a place where dysfunction

dawała miejsce, w którym patologia

is a true reaction to untruth.

było bezpośrednią reakcją na fałsz.

I've just got to say it to you all: I found all of my family

Koniec końców, odnalazłem całą moją rodzinę,

in my adult life. I spent all of my adult life finding them,

choć poświęciłem na to całe dorosłe życie.

and I've now got a fully dysfunctional family just like everybody else.

Mam więc już dysfunkcyjną rodzinę, tak jak każdy.

But I'm reporting back to you to say quite simply

A teraz zdaję raport, żeby powiedzieć,

that you can define how strong a democracy is

że można zmierzyć siłę demokracji po tym,

by how its government treats its child.

jak rząd traktuje dzieci.

I don't mean children. I mean the child of the state.

Nie wszystkie dzieci. Dzieci pod opieką państwa.

Thanks very much. It's been an honor. (Applause)

Dziękuję bardzo. To był zaszczyt. (Brawa)

(Applause)

(Brawa)