Charles Anderson discovers dragonflies that cross oceans

Tłumaczenie: Ewa Bielczyk Korekta: Krystian Aparta

Actually, I come from Britain,

Pochodzę z Wielkiej Brytanii,

but I've been living in Maldives for 26 years now.

ale już od 26 lat mieszkam na Malediwach.

So, that's home really.

To naprawdę mój dom.

The Maldives, as I'm sure you're aware, are a chain of islands

Malediwy to łańcuch wysp

off the southwest coast of India here.

na południowy zachód od Indii.

Capital, Malé, where I live.

Stolica, Malé, gdzie mieszkam.

Actually, sitting here today in Mysore,

Właściwie, siedząc tu dziś w Mysore

we're closer to Malé than we are to Delhi, for example.

jesteśmy bliżej Malé niż na przykład Dehli.

If you're in IT, India, obviously, is the place to be at the moment.

Indie to idealne miejsce dla komputerowców,

But if you're a marine biologist, Maldives is not such a bad place to be.

ale Malediwy są dobre dla biologów morskich.

And it has been my home these years.

Są moim domem od lat.

For those of you who've been there, fantastic coral reefs,

Wspaniałe rafy koralowe,

fantastic diving, fantastic snorkeling.

świetne nurkowanie.

I spend as much of my time as possible

Zajmuję się badaniem życia w morzu.

investigating the marine life.

Zajmuję się badaniem życia w morzu.

I study fish,

Badam ryby,

also the bigger things, whales and dolphins.

a także większe stworzenia, wieloryby i delfiny.

This is a blue whale. We have blue whales

Takie płetwale błękitne

in the waters around here, off Maldives,

znajdziemy w wodach otaczających Malediwy,

around the waters of India. You can see them off Kerala.

można je zobaczyć w Kerali.

And, in fact, we're very lucky in this region.

Mamy szczęście.

One of the best places in the world to see blue whales

To jedno z najlepszych miejsc

is here in this region.

do badania płetwali.

In Sri Lanka, if you go down to the south coast of Sri Lanka,

Przy południowym wybrzeżu Sri Lanki

during the northeast monsoon season,

podczas zimowego monsunu

you can see blue whales very, very easily.

łatwo zobaczymy płetwale.

It's probably the best place in the world to see them.

Nie ma lepszego miejsca.

Now, when I talk about the northeast monsoon season,

Powiedziałem "zimowy monsun".

I'm sure many of you here know exactly what I mean,

Może nie wszyscy rozumieją, co to znaczy.

but perhaps some of you are not quite so sure.

Może nie wszyscy rozumieją, co to znaczy.

I need to explain a little bit about monsoons.

Wyjaśnię kwestię monsunów.

Now, monsoon, the root of the word "monsoon"

To określenie pochodzi

comes from the word "season."

od słowa znaczącego "pora roku".

So, it's just a season. And there are two seasons in most of South Asia.

W większości obszarów Azji Południowej są dwie pory roku.

And in the summer India heats up, gets very hot.

W lecie Indie się nagrzewają,

Hot air rises, and air is drawn in off the sea to replace it.

gorące powietrze się unosi, przypływa powietrze znad oceanu,

And the way it works is, it comes from the southwest.

z południowego zachodu.

It comes off the ocean here and is drawn up towards India.

Napływa ku Indiom stąd, z południowego zachodu.

So it comes from the southwest. It's a southwest monsoon.

To monsun letni.

Picks up moisture as it crosses the ocean.

Po drodze nabiera wilgoci,

That's what brings the monsoon rain.

stąd deszcze monsunowe.

And then in the winter things cool down.

W zimie spada temperatura,

High pressure builds over India.

nad Indiami rośnie ciśnienie.

And the whole system goes into reverse.

Cały system ulega odwróceniu.

So, the wind is now coming from the northeast

Wiatr wieje z północnego wschodu,

out of India, across the Indian Ocean,

znad Indii, przez Ocean Indyjski,

this way towards Africa.

w kierunku Afryki.

Keep that in mind.

Zapamiętajcie to.

Now, I'm a marine biologist, but I'm actually

Jestem biologiem morskim

a bit of an old fashioned naturalist, I suppose.

i staromodnym przyrodnikiem.

I'm interested in all sorts of things, almost everything that moves,

Interesuje mnie wszystko, także ważki.

including dragonflies. And I'm actually

Interesuje mnie wszystko, także ważki.

going to talk, this afternoon, about dragonflies.

I o nich dziś opowiem.

This is a very beautiful species, it's called the Oriental Scarlet.

Ten piękny gatunek to "szkarłat Orientu".

And one thing you need to know about dragonflies,

Co ważne,

one important thing,

ważki składają jaja w słodkiej wodzie.

is that they lay their eggs in fresh water.

ważki składają jaja w słodkiej wodzie.

They need fresh water to breed.

Potrzebują jej do rozmnażania.

They lay the eggs into fresh water.

Składają jaja w wodzie słodkiej.

Little larvae hatch out in fresh water.

Larwy się w niej wykluwają.

They feed on other little things. They feed on mosquito larvae.

Żywią się w niej na przykład larwami komarów,

So, they're very important.

więc są bardzo ważne.

They control mosquito larvae, among other things.

Ograniczają rozwój komarów.

And they grow and grow by stages. And they climb out

Ważki rosną stadiami, a z wody wychodzą

of the water, burst out, as the adult which we see.

jako formy dorosłe.

And typically, there is a lot of variation,

To zależy od gatunku,

but if you have a dragonfly with, say, a one year life cycle,

ale jeśli ważka ma roczny cykl życiowy,

which is quite typical, the larva, living in the fresh water,

co jest najbardziej powszechne,

lives for 10 or 11 months.

larwa żyje w wodzie 10-11 miesięcy.

And then the adult, which comes after, lives for one or two months.

Forma dorosła żyje miesiąc, dwa.

So it's essentially a freshwater animal.

To zwierzę słodkowodne,

It really does need fresh water.

naprawdę potrzebuje wody słodkiej.

Now, the particular species of dragonfly

Będę mówił o tym gatunku ważki,

I want to talk about is this one,

Będę mówił o tym gatunku ważki,

because most dragonflies, like the one we've just seen,

bo w innych gatunkach forma dorosła,

when the adult is there for its brief one or two months of life,

żyjąca 1-2 miesiące,

it doesn't go very far. It can't travel very far.

nie przemieszcza się daleko.

A few kilometers, maybe, is quite typical.

Zwykle do kilku kilometrów.

They are very good fliers, but they don't go too far.

Bardzo dobrze latają, ale nie podróżują daleko.

But this guy is an exception.

Ale ten gatunek jest wyjątkiem.

And this is called the Globe Skimmer,

To Pantala flavescens,

or Wandering Glider.

zwana "obieżyświatem".

And, as the name might suggest, it is found pretty much around the world.

Jak sugeruje nazwa, występuje w wielu zakątkach,

It lives throughout the tropics, the Americas,

w tropikach, obu Amerykach,

Africa, Asia, Australia, into the Pacific.

w Afryce, Azji, Australii, na Pacyfiku.

And it wanders far and wide. We know that much about it.

Wiemy na pewno, że wędruje wszędzie,

But it really hasn't been studied very much.

ale ten gatunek rzadko się bada.

It's a rather mediocre looking dragonfly.

Ważka wygląda raczej przeciętnie.

If you're going to study dragonflies, you want to study those really bright beautiful ones,

Bada się zwykle ważki jaskrawe i piękne,

like that red one. Or the really rare ones, the endemic endangered ones.

takie jak ta czerwona, albo gatunki zagrożone.

This is, it seems a bit dull you know.

Ten gatunek wydaje się nudny.

It's sort of dull-colored. And it's fairly common.

Jest nieciekawie ubarwiony i dość częsty,

And it occurs everywhere -- you know, why bother?

więc po co sobie zawracać głowę?

But if you take that attitude, you're actually missing something rather special.

Dlatego, że omija nas coś szczególnego.

Because this dragonfly has a rather amazing story to tell.

Ta ważka jest naprawdę niesamowita

And I feel very privileged to have stumbled across it

i cieszę się, że się na nią natknąłem,

living in the Maldives.

mieszkając na Malediwach.

When I first went to the Maldives,

Przybywszy na Malediwy,

dead keen on diving, spent as much of my time

chciałem tylko nurkować

as I could in and under the water.

i ciągle siedziałem pod wodą.

Didn't notice any dragonflies; maybe they were there, maybe they weren't.

Nie zwracałem uwagi na jakieś ważki.

Didn't notice them.

Nie zwracałem uwagi na jakieś ważki.

But after some time, after some months, one day

Ale kilka miesięcy później

as I was going out and about,

kiedy sobie szedłem,

suddenly I noticed hundreds of dragonflies, hundreds of dragonflies.

nagle zauważyłem setki ważek.

Something like this, these are all this species Globe Skimmer.

Taki rój Pantala flavescens.

I didn't know at the time, but I know now,

Wtedy tego nie wiedziałem,

they're Globe Skimmers, hundreds of them.

ale to były Pantala flavescens.

And they were there for some time. And then they were gone.

Potem zniknęły i nie myślałem o nich,

And I didn't think anything more of it until

Potem zniknęły i nie myślałem o nich,

the following year, when it happened again,

póki nie wróciły za rok

and then the year after that, and then the year after that.

i rok później, i tak co roku.

And I was a bit slow, I didn't really take too much notice.

Dopiero po jakimś czasie zacząłem pytać

But I asked some Maldivian friends and colleagues, and yes they come every year.

i okazało się, że wracają co roku,

And I asked people about them and yes,

ludzie o tym wiedzieli,

they knew, but they didn't know anything,

ale nie wiedzieli, skąd wracają, ani nic takiego.

where they came from, or anything.

ale nie wiedzieli, skąd wracają, ani nic takiego.

And again I didn't think too much of it.

Znowu o tym zapomniałem,

But slowly it began to dawn on me that something

ale w końcu doszło do mnie,

rather special was happening.

że to niezwykłe zjawisko,

Because dragonflies need fresh water to breed.

bo ważki potrzebują wody słodkiej,

And the Maldives, and I'm sure some of you have been there --

a Malediwy, jak niektórzy z was wiedzą...

so here is home.

A więc, oto dom.

So, Maldives, beautiful place.

Malediwy są piękne.

(Laughter)

(Śmiech)

It's built entirely of coral reefs.

Są z raf koralowych,

And on top of the coral reefs are sand banks.

na których jest piasek.

Average height, about that much above sea level.

Wystają mniej więcej tyle nad poziom morza,

So, global warming, sea level rise, it's a real serious issue.

więc globalne ocieplenie to poważny problem.

But I'm not going to talk about that.

Ale nie o tym będę mówił.

Another important point of these sand banks

To piasek, więc kiedy pada,

is that when it rains,

To piasek, więc kiedy pada,

the rainwater soaks down into the soil. So, it's gone.

woda wsiąka i znika.

So, it stays under the soil.

Zatrzymuje się pod spodem.

The trees can put their roots into it.

Drzewa sięgają korzeniami,

Humans can dig holes and make a well.

ludzie mają studnie.

But dragonflies -- a bit tricky.

Ale ważkom jest trudno.

There is no surface fresh water.

Nie ma słodkiej wody na powierzchni,

There are no ponds, streams, rivers, lakes,

stawów, rzek, jezior, niczego takiego.

nothing like that.

stawów, rzek, jezior, niczego takiego.

So, why is it that every year

Dlaczego więc co roku

millions of dragonflies, millions,

pojawiają się miliony ważek?

millions of dragonflies turn up?

pojawiają się miliony ważek?

I got a little bit curious. In fact I'll stop here,

Zaciekawiło mnie to.

because I want to ask, and there is a lot of people who,

Ale zatrzymam się i zapytam,

from India of course, people who grew up spending your childhood here.

bo wielu z was dorastało w Indiach...

Those of you who are Indian or spent your childhood here,

Ci, którzy spędzili w Indiach dzieciństwo,

let me have a show of hands, who of you --

niech podniosą rękę, jeśli...

not yet, not yet!

Jeszcze nie!

You're too keen. You're too keen. No. Hang on. Hang on.

Jesteście zbyt chętni.

Wait for the go. I'll say go.

Zaczekajcie na mój sygnał.

Those of you who grew up in India,

Ci z was, którzy dorastali w Indiach,

do you remember in your childhood, dragonflies,

czy pamiętacie z dzieciństwa roje ważek?

swarms of dragonflies? Maybe at school,

czy pamiętacie z dzieciństwa roje ważek?

maybe tying little bits of string onto them?

Wiązaliście je na sznurku?

Maybe pulling bits off? I'm not asking about that.

Odrywaliście nogi?

You've only got to say, do you remember seeing lots of dragonflies.

Powiedzcie tylko, czy pamiętacie chmary ważek.

Any hands? Any hands? Yes. Thank you. Thank you.

Ktoś pamięta? Dziękuję.

It's a widespread phenomenon

To powszechne zjawisko

throughout South Asia, including the Maldives.

w Południowej Azji, w tym na Malediwach.

And I got a bit curious about it.

Trochę się tym zaciekawiłem.

In the Maldives -- now, in India there is plenty of water,

W Indiach jest mnóstwo wody,

so, dragonflies, yeah, of course. Why not?

więc są ważki, to oczywiste.

But in Maldives, no fresh water. So, what on Earth is going on?

Ale na Malediwach nie ma słodkiej wody!

And the first thing I did was started recording

Na początku zacząłem zapisywać,

when they turned up in the Maldives.

kiedy pojawiają się na wyspach.

And there is the answer, 21st of October.

Okazuje się, że 21 października.

Not every year, that's the average date.

Mniej więcej.

So, I've been writing it down for 15 years now.

Zapisuję to już od 15 lat.

You'd think they're coming from India. It's the closest place.

Nie przylatują z Indii.

But in October, remember, we're still in southwest monsoon,

W październiku na Malediwach trwa monsun letni,

Maldives is still in the southwest monsoon.

W październiku na Malediwach trwa monsun letni,

But wind is, invariably, every time, is from the west.

ale wiatr wieje zawsze z zachodu.

It's going towards India, not from India.

W kierunku Indii, nie znad Indii.

So, are these things, how are these things getting here?

Więc skąd te ważki?

Are they coming from India against the wind?

Lecą z Indii pod wiatr?

Seemed a bit unlikely.

Mało prawdopodobne.

So, next thing I did is I got on the phone.

Złapałem za telefon.

Maldives is a long archipelago.

Malediwy to długi archipelag,

It stretches about 500 miles, of course it's India here.

rozciąga się na 800 km.

I got on the phone and emailed to friends and colleagues.

Pytałem znajomych,

When do you see the dragonflies appear?

kiedy u nich pojawiają się ważki.

And pretty soon, a picture started emerging.

Szybko wyłonił się obraz.

In Bangalore, a colleague there sent me

W Bangalore przez trzy lata

information for three years, average,

przylatywały około 24 września.

24th of September, so late September.

przylatywały około 24 września.

Down in Trivandrum, a bit later.

W Trivandrum trochę później.

Far north of Maldives, a bit later.

Na północy Malediwów później.

Then Malé, then further south.

Potem Malé i dalej na południe

And then the southernmost Maldives.

i południowy kraniec Malediwów.

It's pretty obvious, they're coming from India.

To oczywiste, że przylatują z Indii.

But they are coming 400 miles across the ocean, against the wind.

Ale pokonują 650 km, pod wiatr.

How on Earth are they doing that?

Jak do licha im się to udaje?

I didn't know.

Tego nie wiedziałem.

The next thing I did was I started counting dragonflies.

Zacząłem liczyć ważki.

I wanted to know about their seasonality,

Wiedziałem, kiedy się pojawiają,

what time of year, this is when they first arrive,

Wiedziałem, kiedy się pojawiają,

but how long are they around for? Does that give any clues?

ale na ile zostają?

So, I started a very rigorous scientific process.

Zacząłem rygorystyczny proces naukowy.

I had a rigorous scientific transect.

Miałem rygorystyczny transekt.

I got on my bicycle,

Jeździłem rowerem wokoło wyspy Malé.

and I cycled around the island of Malé.

Jeździłem rowerem wokoło wyspy Malé.

It's about five kilometers around,

Jej obwód to około 5 km.

counting the dragonflies as I go,

Liczyłem ważki,

trying not to bump into people as I'm looking in the trees.

starając się nie wjeżdżać w ludzi.

And they're here for a very short time,

Okazuje się, że ważki są tu bardzo krótko,

October, November, December. That's it.

od października do grudnia.

And then they tail off, there's a few, but that's it.

Potem praktycznie znikają.

October, November, December. That is not the northeast monsoon season.

To nie jest sezon letni ani zimowy.

That's not the southwest season.

To nie jest sezon letni ani zimowy.

That's the inter-monsoon,

To okres między monsunami,

the time when the monsoon changes.

kiedy monsuny się zmieniają.

Now, what I said was, you get the southwest monsoon going one way,

Mówiłem, że monsun letni idzie w jedną stronę,

and then it changes and you get the northeast monsoon going the other way.

a monsun zimowy w kierunku przeciwnym.

And that sort of gives the impression you've got one air mass

Ale nie chodzi o to,

going up and down, up and down. It doesn't work like that.

że to jedna masa powietrza.

What happens, actually, is there is two air masses.

Są dwie masy powietrza,

And there is a front between them, and the front moves.

a między nimi front, który się przesuwa.

So, if you've got India here,

Zatem, jeśli Indie są tu,

when the front is up above India you're into the southwest monsoon.

front nad Indiami

Then the front moves into the northeast monsoon.

daje monsun letni, a kiedy się przesuwa, zimowy.

And that front in the middle is not vertical,

Front nie jest pionowy,

it's at an angle.

jest pod kątem,

So, as it comes over towards Malé

więc gdy jest nad Malé,

I'm standing in Malé underneath the front.

na Malé mamy monsun letni, ale powyżej

I can be in the southwest monsoon.

na Malé mamy monsun letni, ale powyżej

But the wind above is from the northeast monsoon.

jest wiatr monsunu zimowego.

So, the dragonflies are actually coming from India on the northeast monsoon,

Więc ważki lecą z Indii z monsunem zimowym.

but at an altitude at 1,000 to 2,000 meters up in the air. Incredible.

Ale na wysokości kilometra, dwóch. Niesamowite.

These little insects, it's the same ones we see out here [in India],

Te małe owady, takie, jakie widzieliśmy w Indiach,

two inches long, five centimeters long,

o długości 5 cm,

flying in their millions, 400 miles across the ocean,

lecą milionami, pokonując 650 km nad oceanem,

at 2,000 meters up. Quite incredible.

na wysokości 2 km. Niewiarygodne.

So, I was quite pleased with myself. I thought wow, I've tracked this one,

Cieszyłem się, że udało mi się odkryć,

I know how they come here. Then I scratched my head a bit,

skąd się tu biorą.

and that's okay,

Ale dalej nie wiedziałem,

I know how they come here, but why do they come here?

dlaczego tu przylatują.

What are millions of dragonflies doing, flying out over the ocean every year

Czemu miliony ważek lecą co roku nad oceanem

to their apparent doom?

ku pewnej zagładzie?

It doesn't make sense. There is nothing for them in Maldives.

Na Malediwach nic nie znajdą.

What on Earth are they doing?

Po co one tam lecą?

Well, to cut a long story short,

Mówiąc pokrótce,

they're actually flying right across the ocean.

tak naprawdę one przelatują nad całym oceanem.

They're making it all the way across to East Africa.

Docierają aż do Afryki Wschodniej.

I know that because I have friends who work on fisheries' research vessels

Dostaję o tym doniesienia od znajomych

who have sent to me reports from boats out in the ocean.

badających łowiska.

I know because we have reports from Seychelles,

Mamy też raporty z Seszeli,

which fit in as well, down here.

tu na dole.

And I know because

Wiem, dokąd docierają także dlatego,

when you look at the rainfall,

że wskazują na to opady deszczu.

these particular insects, these Globe Skimmers

że wskazują na to opady deszczu.

breed in temporary rain water pools.

Te ważki rozmnażają się w zbiornikach wodnych,

Okay, they lay their eggs where the seasonal rains are,

powstających w czasie deszczów monsunowych.

the monsoon rains.

powstających w czasie deszczów monsunowych.

The larvae have to develop very quickly.

Larwy rosną szybko,

They only take six weeks. Instead of 11 months, they're six weeks.

odlatują już po 6 tygodniach, nie 11 miesiącach.

They're up, and they're off.

odlatują już po 6 tygodniach, nie 11 miesiącach.

Now, here we have, in case you can't read at the back,

Może przeczytam:

the top is rainfall for India.

góra to opady w Indiach,

And we're starting in June. So this is the monsoon rain.

od czerwca, więc to deszcz monsunowy.

By September, October, it's drying out.

Kończy się w październiku,

Nothing for these dragonflies. There is no more seasonal rain.

więc dla ważek nic nie ma,

They've got to go hunting for seasonal rain.

muszą polować na deszcz

And they fly south. As the monsoon withdraws to the south

I lecą na południe. Podczas gdy monsun cofa się na południe,

they come down through Karnataka, into Kerala.

ważki przemieszczają się przez Karnatakę do Kerali.

And then they run out of land.

A potem kończy im się ląd.

But they are incredibly good fliers. This particular species,

Ale ten gatunek potrafi

it can fly for thousands of kilometers.

przelecieć tysiące kilometrów.

And it just keeps going. And the wind, the northeast wind

Nie zatrzymują się,

swooshes it around and carries it off across the ocean to Africa,

a północno-wschodni wiatr zanosi je aż do Afryki,

where it's raining.

gdzie jest pora deszczowa.

And they are breeding in the rains of Africa.

Tam się rozmnażają.

Now, this is southeast Africa. It makes it look like there are sort of

Wykres sugeruje,

two breeding periods here. It's slightly more complicated than that.

że są 2 okresy godowe, ale to nie takie proste.

What's happening is they are breeding in the monsoon rains here.

Rozmnażają się tu, dzięki monsunowym deszczom,

And the dragonflies you can see today

a ważki, które możecie zobaczyć na zewnątrz

outside here, on the campus,

a ważki, które możecie zobaczyć na zewnątrz

are the young of this generation.

są potomstwem tego pokolenia.

They hatched out in India.

Wykluły się w Indiach.

They're looking for somewhere to breed. If it rains here they'll breed.

Rozmnażają się tam, gdzie pada.

But most of them are going to carry on. And next stop,

Większość ruszy dalej

perhaps only four or five days away is going to be East Africa.

i za jakieś 5 dni wyląduje w Afryce Wschodniej.

The wind will swoosh them out across here.

Wiatr uniesie je aż tam.

If they pass the Maldives they might go and have a look,

Jeśli przelecą nad Malediwami, mogą tam zajrzeć,

nothing there, they'll carry on.

nic tam nie ma, polecą dalej.

Here, here, Kenya, East Africa,

Tutaj, w Kenii, w Afryce Wschodniej

they've actually just come out of a long drought.

skończyła się długa susza.

Just last week the rains broke. The short rains broke

Od zeszłego tygodnia już tam pada.

and it's raining there now.

Od zeszłego tygodnia już tam pada.

And the dragonflies are there. I have reports from my various contacts.

I mam doniesienia, że ważki już tam są.

The dragonflies are here now. They're breeding there.

Rozmnażają się.

When those guys, they'll lay their eggs now.

Za 6 tygodni, kiedy ważki się wyklują,

They'll hatch out in six weeks. By that time

Za 6 tygodni, kiedy ważki się wyklują,

the seasonal rains have moved on. It's not there, it's down here.

deszcze będą już tutaj.

They'll fly down here. And the clever thing is

Polecą tam ważki,

the wind is always converging to where the rain is.

a co ciekawe, wiatr wieje w stronę deszczu.

The rain occurs, these are summer rains.

To jest monsun letni.

This is a summer monsoon.

To jest monsun letni.

The sun is overhead there. Summer rains in southern Africa.

Południowa Afryka, słońce stoi wysoko,

The sun is overhead, maximum heating,

jest upał, duże parowanie, zachmurzenie,

maximum evaporation, maximum clouds,

jest upał, duże parowanie, zachmurzenie,

maximum rainfall,

duże opady deszczu,

maximum opportunities for reproduction.

duże możliwości rozrodu.

Not only that, because you have this convection,

A z powodu konwekcji powietrze unosi się,

you have this rising of the air

A z powodu konwekcji powietrze unosi się,

where it's hot, air is drawn in.

kiedy jest nagrzane.

There's a convergence. So, wherever the rain is falling,

To współzależność - tam, gdzie pada deszcz,

the air is drawn towards it to replace the air that's rising.

płynie powietrze, zastępując to, które się uniosło.

So, the little fellow that hatches out here,

Dlatego kiedy ważka wykluje się tutaj,

he gets up into the air, he is automatically carried

powietrze niesie ją tam,

to where the rain is falling.

gdzie pada deszcz.

Lay their eggs, next generation, they come up,

Składa jaja, następne pokolenie

automatically carried to where the rain is falling.

wiatr też niesie ku deszczowi.

It's now back there. They come out, it's time to come back.

Trafiają tu, wykluwają się, czas wracać.

So, in four generations, one, two, three,

Zatem mamy cztery pokolenia,

four and then back.

a potem powrót.

A complete circuit of the Indian Ocean.

Całkowite okrążenie Oceanu Indyjskiego.

This is a circuit of about 16,000 kilometers.

To dystans około 16 000 kilometrów.

16,000 kilometers, four generations, mind you,

16 000 kilometrów, cztery pokolenia, a ważka

for a two inch long insect. It's quite incredible.

ma 5 cm, to niewiarygodne.

Those of you from North America

Osoby z Ameryki Północnej

will be familiar with the Monarch butterfly.

znają motyla monarcha,

Which, up until now has had the longest known insect migration.

dotychczasowego rekordzistę w migracji owadów.

It's only half the length of this one.

Przelatuje połowę tego.

And this crossing here, of the ocean,

A ta trasa

is the only truly regular transoceanic crossing

to jedyny prawdziwy szlak migracji owadów

of any insect.

przez ocean.

A quite incredible feat.

Niewiarygodny wyczyn.

And I only stumbled on this because I was living in Malé,

A wpadłem na to tylko dlatego,

in Maldives for long enough

że mieszkałem na Malediwach,

for it to percolate into my brain

i w końcu doszło do mnie,

that something rather special was going on.

że dzieje się coś niezwykłego.

But dragonflies are not the only creatures that make the crossing.

Ale nie tylko ważki pokonują tę trasę.

There is more to the story.

Ale nie tylko ważki pokonują tę trasę.

I'm also interested in birds. And I'm familiar

Zajmuję się też ptakami.

with this fellow. This is a rather special bird.

To niezwykły gatunek,

It's a falcon. It's called the eastern red-footed falcon, obviously.

wschodni sokół czerwononogi, jak widać.

But it's also called the Amur Falcon.

Zwany też sokołem amurskim,

And it's called the Amur Falcon

ponieważ rozmnaża się w Kraju Amurskim.

because it breeds in Amurland.

ponieważ rozmnaża się w Kraju Amurskim.

Which is an area along the Amur River, which is up here.

To okolice rzeki Amur,

It's the border, much of it is the border

która rysuje mniej więcej

between China and Russia, up here in the far east.

granicę między Chinami a Rosją.

So, Siberia, Manchuria.

Zatem Syberia, Mandżuria.

And that's where it breeds.

Tutaj się rozmnaża.

And if you're a falcon it's quite a nice place to be in the summer.

W lecie jest mu tam dobrze,

But it's a pretty miserable place to be in the winter.

w zimie już gorzej.

It's, well, you can imagine.

Możecie sobie wyobrazić.

So, as any sensible bird would do,

Zatem, jak każdy rozsądny ptak,

he moves south. They move south. The whole population moves south.

przemieszcza się na południe.

But then the being sensible stopped.

Ale tu rozsądek się kończy.

So, now they don't stop here, or even down here.

Nie zatrzymują tutaj,

No, they turn across here.

ale skręcają tutaj.

They have a little refueling stop in northeastern India.

Mają krótki postój w północno-wschodnich Indiach.

They come to the latitude of about Mumbai or Goa.

Docierają do szerokości Mumbaju czy Goa,

And then they strike out across the ocean, down to Kenya.

przez ocean lecą do Kenii

And down here, and they winter down here [in southern Africa].

i zimują tu, w Afryce Południowej.

Incredible. This is the most extraordinary migration

Niewiarygodne. To najbardziej niezwykła migracja

of any bird of prey. A quite incredible migration.

ptaka drapieżnego.

And they are not the only one that makes the crossing.

Ale nie tylko one latają z Indii do Afryki.

They have the most incredible journey, but several make the crossing from India

Ale nie tylko one latają z Indii do Afryki.

to Africa. Includes this one, the hobby.

Także kobuzy

This fellow is a very nice bird, this is the Pied cuckoo.

i kukułki czarno-białe,

Those of you from northern India will be familiar with this.

znane w północnych Indiach.

It comes with the monsoons.

Przybywają z monsunami.

This time of year they cross back to Africa.

O tej porze roku wracają do Afryki.

And this guy, the roller, a rather beautiful bird.

A to kraska, piękny ptak.

It's known as the Eurasian Roller. In India it occurs in the northwest,

W Indiach występuje na północnym zachodzie,

so it's known as the Kashmir Roller.

więc jest zwana kraską kaszmirską.

And these birds, what I've done is I've complied all the records,

Porównałem dane o tych gatunkach

all the available records of these birds,

Porównałem dane o tych gatunkach

put them together, and found out they migrate at exactly the same time

i okazało się, że migrują wtedy, kiedy ważki.

as the dragonflies.

i okazało się, że migrują wtedy, kiedy ważki.

They make use of exactly the same winds.

Wykorzystują te same wiatry,

They travel at exactly the same time with the same winds

w tym samym czasie.

to make the crossing. I know they travel at the same altitude.

Wiem, że podróżują na tej samej wysokości.

It's known about the Amur Falcon. This guy, unfortunately,

Wiadomo to o sokole amurskim.

one of these met an unfortunate end.

Pewna kraska miała pecha,

He was flying off the coast of Goa,

leciała niedaleko wybrzeża Goa,

21 years ago, 1988. October, 1988.

21 lat temu, w październiku 1988 roku.

An Indian Navy jet was flying off Goa,

Odrzutowiec indyjskiej marynarki

bang! In the middle of the night. Fortunately, a two engine jet

i bum! Na szczęście miał dwa silniki.

got back to base, and they pulled the remains of one of these [Eurasian Rollers] out.

W bazie wyciągnięto z jednego kraskę.

Flying at night over the Indian Ocean 2,424 meters.

Leciała w nocy nad oceanem, na wysokości 2 424 m,

Same height as the dragonflies go.

tak jak ważki.

So, they are using the same winds.

Więc używają tych samych wiatrów.

And the other thing, the other important factor

Jest inny ważny czynnik,

for all these birds, all medium sized fellows,

dotyczący ptaków o średniej wielkości ciała,

and this includes the next slide as well, which is a bee-eater.

jak żołna, na tym slajdzie.

Bee-eaters eat bees. This one has a nice blue cheek.

Żołny jedzą pszczoły.

It's a Blue-cheeked Bee-eater.

Ten gatunek to żołna modrolica.

And every one of these birds that makes the crossing

A ptaki lecące z Indii do Afryki Wschodniej

from India to East Africa

A ptaki lecące z Indii do Afryki Wschodniej

eats insects, large insects,

pożywiają się dużymi owadami,

the size of dragonflies. Thank you very much.

wielkości ważek. Dziękuję za uwagę.

(Applause)

(Brawa)