Shaka Senghor: Why your worst deeds don't define you | TED

Tłumaczenie: Rysia Wand Korekta: Magda Komorowska

Twenty-three years ago,

Dwadzieścia trzy lata temu,

at the age of 19,

gdy miałem 19 lat,

I shot and killed a man.

postrzeliłem i zabiłem mężczyznę.

I was a young drug dealer

Byłem młodym handlarzem narkotyków,

with a quick temper

miałem wybuchowy charakter

and a semi-automatic pistol.

i półautomatyczny pistolet.

But that wasn't the end of my story.

To jednak nie koniec mojej historii,

In fact, it was beginning,

tylko właściwie jej początek.

and the 23 years since

Dwadzieścia trzy lata później

is a story of acknowledgment,

jest to historia o przyznaniu się do winy,

apology and atonement.

przeprosinach i pokucie.

But it didn't happen in the way

Nie wydarzyło się to tak,

that you might imagine or think.

jak wam może się wydawać.

These things occurred in my life

Do tych wydarzeń w moim życiu

in a way that was surprising,

doszło jakby z zaskoczenia,

especially to me.

były zaskakujące zwłaszcza dla mnie.

See, like many of you,

Tak jak wielu z was,

growing up, I was an honor roll student,

dorastając, byłem jednym z najlepszych uczniów,

a scholarship student,

dostawałem stypendium,

with dreams of becoming a doctor.

chciałem być lekarzem.

But things went dramatically wrong

Jednak sprawy potoczyły się dramatycznie,

when my parents separated

gdy moi rodzice się rozeszli

and eventually divorced.

i w końcu rozwiedli.

The actual events are pretty straightforward.

Fakty są całkiem jasne.

At the age of 17,

Gdy miałem 17 lat,

I got shot three times

zostałem trzy razy postrzelony,

standing on the corner of my block in Detroit.

gdy stałem na rogu ulicy w Detroit.

My friend rushed me to the hospital.

Mój przyjaciel szybko zawiózł mnie do szpitala.

Doctors pulled the bullets out,

Lekarze wyjęli kule,

patched me up,

zaszyli rany, wysłali mnie z powrotem

and sent me back to the same neighborhood where I got shot.

do tej samej dzielnicy, gdzie mnie postrzelono.

Throughout this ordeal,

W tych strasznych chwilach

no one hugged me,

nikt mnie nie przytulił,

no one counseled me,

nikt mi nie doradził, co robić,

no one told me I would be okay.

nikt nie powiedział mi, że będzie dobrze.

No one told me that I would live in fear,

Nikt nie powiedział mi, że będę żył w strachu,

that I would become paranoid,

że będę paranoikiem,

or that I would react hyper-violently

że zareaguję tak agresywnie na fakt,

to being shot.

że mnie postrzelono.

No one told me that one day,

Nikt nie powiedział mi, że pewnego dnia

I would become the person behind the trigger.

to ja będę trzymał palec na spuście.

Fourteen months later,

Czternaście miesięcy później,

at 2 a.m.,

o drugiej w nocy

I fired the shots

oddałem strzały,

that caused a man's death.

które spowodowały śmierć mężczyzny.

When I entered prison,

Kiedy poszedłem do więzienia,

I was bitter, I was angry, I was hurt.

byłem rozgoryczony, zły i czułem się pokrzywdzony.

I didn't want to take responsibility.

Nie chciałem poczuć się do odpowiedzialności.

I blamed everybody from my parents

Winiłem wszystkich, moich rodziców,

to the system.

winiłem system.

I rationalized my decision to shoot

Usprawiedliwiałem oddanie strzału tym,

because in the hood where I come from,

że w mojej dzielnicy

it's better to be the shooter

lepiej jest być strzelającym

than the person getting shot.

niż tym, do kogo się strzela.

As I sat in my cold cell,

Gdy siedziałem w zimnej celi,

I felt helpless,

czułem się bezradny,

unloved and abandoned.

niekochany i porzucony.

I felt like nobody cared,

Czułem, że nikt się mną nie przejmuje

and I reacted

i wrogo odnosiłem się do więzienia,

with hostility to my confinement.

które było moją karą.

And I found myself getting

Zauważyłem,

deeper and deeper into trouble.

że popadam w coraz większe tarapaty.

I ran black market stores,

Prowadziłem sklep na czarnym rynku,

I loan sharked,

pożyczałem pieniądze na wysoki procent,

and I sold drugs that were illegally smuggled

sprzedawałem narkotyki,

into the prison.

szmuglowałem je do więzienia.

I had in fact become

Właściwie stałem się kimś,

what the warden of the Michigan Reformatory called

kogo przełożony zakładu poprawczego Michigan nazywałby

"the worst of the worst."

"najgorszym z najgorszych".

And because of my activity,

Z powodu mojej działalności

I landed in solitary confinement

wylądowałem w więziennej izolatce.

for seven and a half years

W czasie całego pobytu w więzieniu

out of my incarceration.

spędziłem tam siedem i pół roku.

Now as I see it, solitary confinement

Izolatka jest jednym

is one of the most inhumane and barbaric places

z najbardziej niehumanitarnych miejsc,

you can find yourself,

do których można trafić,

but find myself I did.

ale ja odnalazłem tam siebie.

One day, I was pacing my cell,

Pewnego dnia przemierzałem celę,

when an officer came and delivered mail.

kiedy przyszedł strażnik i przyniósł mi pocztę.

I looked at a couple of letters

Spojrzałem na kilka listów,

before I looked at the letter

zanim znalazłem ten,

that had my son's squiggly handwriting on it.

na którym znajdowało się falujące pismo mojego syna.

And anytime I would get a letter from my son,

Listy od niego

it was like a ray of light

były jak promień słońca

in the darkest place you can imagine.

w najciemniejszym miejscu, jakie możecie sobie wyobrazić.

And on this particular day, I opened this letter,

Tego dnia otworzyłem list,

and in capital letters, he wrote,

w którym syn zapisał drukowanymi literami:

"My mama told me why you was in prison:

"Mama powiedziała mi, dlaczego jesteś w więzieniu:

murder."

za zabójstwo".

He said, "Dad, don't kill.

Napisał: "Tato, nie zabijaj.

Jesus watches what you do. Pray to Him."

Jezus patrzy na to, co robisz. Módl się do Niego".

Now, I wasn't religious at that time,

Nie byłem wtedy religijny,

nor am I religious now,

teraz też nie jestem,

but it was something so profound

jednak w słowach mojego syna

about my son's words.

było coś głębokiego.

They made me examine things about my life

Przyjrzałem się mojemu życiu,

that I hadn't considered.

nie robiłem tego wcześniej.

It was the first time in my life

To był pierwszy raz,

that I had actually thought about the fact

kiedy pomyślałem,

that my son would see me as a murderer.

że mój syn będzie widział we mnie mordercę.

I sat back on my bunk

Usiadłem na pryczy

and I reflected on something I had read

i rozmyślałem nad słowami,

in [Plato],

które znalazłem w książce Platona,

where Socrates stated in "Apology"

w "Obronie Sokratesa".

that the unexamined life isn't worth living.

"Bezmyślnym życiem żyć człowiekowi nie warto".

At that point is when the transformation began.

W tym momencie zaczęła się przemiana.

But it didn't come easy.

Nie przyszła jednak łatwo.

One of the things I realized,

Uświadomiłem sobie rzecz,

which was part of the transformation,

która była częścią przemiany,

was that there were four key things.

że są cztery kluczowe sprawy.

The first thing was,

Pierwszą rzeczą było to,

I had great mentors.

że miałem wspaniałych mentorów.

Now, I know some of you all are probably thinking,

Wiem, że niektórzy z was myślą sobie:

how did you find a great mentor in prison?

"Jak znalazłeś wspaniałych mentorów w więzieniu?".

But in my case,

Jednak w moim przypadku

some of my mentors

niektórzy mentorzy,

who are serving life sentences

którzy odsiadywali wyroki dożywocia,

were some of the best people to ever come into my life,

byli jednymi z najlepszych ludzi, jakich spotkałem,

because they forced me to look at my life honestly,

ponieważ zmusili mnie, żebym spojrzał szczerze na swoje życie

and they forced me to challenge myself

oraz żebym podejmował wyzwania

about my decision making.

związane z podejmowaniem decyzji.

The second thing was literature.

Drugą rzeczą była literatura.

Prior to going to prison,

Przed pójściem do więzienia

I didn't know that there were so many brilliant

nie wiedziałem,

black poets, authors and philosophers,

że jest tylu genialnych czarnoskórych poetów, autorów i filozofów.

and then I had the great fortune

Wtedy przypadkowo

of encountering Malcolm X's autobiography,

natknąłem się na autobiografię Malcolma X,

and it shattered every stereotype I had about myself.

która obaliła każdy stereotyp, jaki miałem na swój temat.

The third thing was family.

Trzecią rzeczą była rodzina.

For 19 years, my father stood by my side

Przez 19 lat mój ojciec wspierał mnie.

with an unshakable faith,

Jego wiara była niezachwiana,

because he believed that I had what it took

ponieważ wierzył,

to turn my life around.

że mogę zmienić swoje życie na lepsze.

I also met an amazing woman

Poznałem również niesamowitą kobietę,

who is now the mother of my two-year-old son Sekou,

która teraz jest matką mojego dwuletniego syna Sekou

and she taught me how to love myself

i która nauczyła mnie,

in a healthy way.

jak kochać siebie w zdrowy sposób.

The final thing was writing.

Ostatnią rzeczą było pisanie.

When I got that letter from my son,

Po otrzymaniu listu od syna

I began to write a journal

zacząłem pisać dziennik o rzeczach,

about things I had experienced in my childhood

których doświadczyłem w dzieciństwie

and in prison,

i w więzieniu.

and what it did is it opened up my mind to the idea

Otworzyło to mój umysł

of atonement.

na pojęcie pokuty.

Earlier in my incarceration, I had received

Wcześniej, w trakcie pobytu w więzieniu,

a letter from one of the relatives of my victim,

otrzymałem list od jednej z krewnych mojej ofiary.

and in that letter,

Napisała w liście,

she told me she forgave me,

że mi wybacza,

because she realized I was a young child

ponieważ byłem dzieckiem,

who had been abused

które maltretowano,

and had been through some hardships

miało ciężkie doświadczenia życiowe

and just made a series of poor decisions.

i podjęło szereg złych decyzji.

It was the first time in my life

Po raz pierwszy w życiu

that I ever felt open to forgiving myself.

poczułem się gotowy, by sobie wybaczyć.

One of the things that happened

Po tym doświadczeniu

after that experience is that

nastąpiło kolejne.

I thought about the other men who were incarcerated

Pomyślałem o mężczyznach,

alongside of me,

z którymi dzieliłem celę.

and how much I wanted to share this with them.

Chciałem im wszystko opowiedzieć.

And so I started talking to them about

Zacząłem z nimi rozmawiać

some of their experiences,

o ich doświadczeniach.

and I was devastated to realize

Załamało mnie to,

that most of them came from the same abusive environments,

że większość z nich pochodziła z równie złych środowisk.

And most of them wanted help and they wanted to turn it around,

Większość z nich chciała pomocy i zmiany życia na lepsze,

but unfortunately the system

ale niestety system,

that currently holds 2.5 million people in prison

który przetrzymuje obecnie 2,5 miliona ludzi w więzieniach,

is designed to warehouse

jest przeznaczony do magazynowania

as opposed to rehabilitate or transform.

zamiast do resocjalizacji czy zmiany więźniów na lepsze.

So I made it up in my mind

Wymyśliłem więc,

that if I was ever released from prison

że jeśli zwolnią mnie z więzienia,

that I would do everything in my power

to zrobię wszystko, co w mojej mocy,

to help change that.

aby to zmienić.

In 2010, I walked out of prison

W 2010 roku wyszedłem z więzienia,

for the first time after two decades.

po raz pierwszy od 20 lat.

Now imagine, if you will,

Wyobraźcie sobie

Fred Flintstone walking into an episode

Freda Flinstone'a wchodzącego

of "The Jetsons."

do jednego z odcinków "Jetsonów".

That was pretty much what my life was like.

Tak mniej więcej wyglądało moje życie.

For the first time, I was exposed to the Internet,

Po raz pierwszy zetknąłem się z Internetem,

social media,

mediami społecznościowymi,

cars that talk like KITT from "Knight Rider."

samochodami, które mówią jak KITT z serialu "Nieustraszony".

But the thing that fascinated me the most

Jednak najbardziej fascynująca

was phone technology.

była technologia telefonów.

See, when I went to prison,

Kiedy trafiłem do więzienia,

our car phones were this big

telefony w autach były tak wielkie,

and required two people to carry them.

że dwie osoby musiały je nieść.

So imagine what it was like when I first grabbed

Wyobraźcie sobie, jak pierwszy raz

my little Blackberry

wziąłem do ręki mój mały Blackberry

and I started learning how to text.

i nauczyłem się jak wysyłać SMS-y.

But the thing is, the people around me,

Rzecz w tym, że ludzie dookoła mnie

they didn't realize that I had no idea

nie wiedzieli, że nie wiem,

what all these abbreviated texts meant,

co znaczą skróty w SMS-ach,

like LOL, OMG, LMAO,

takie jak LOL, OMG, LMAO.

until one day I was having a conversation

Aż pewnego dnia rozmawiałem

with one of my friends via text,

z jednym z przyjaciół przez SMS-y

and I asked him to do something, and he responded back, "K."

i poprosiłem go, żeby coś zrobił, a on odpisał: "K".

And I was like, "What is K?"

Zapytałem: "Co znaczy 'K'?"

And he was like, "K is okay."

Odpowiedział: "'K' jest ok".

So in my head, I was like,

Zastanawiałem się,

"Well what the hell is wrong with K?"

co do diabła jest nie tak z "K"?

And so I text him a question mark.

Wysłałem mu znak zapytania.

And he said, "K = okay."

A on odpisał: "K=ok".

And so I tap back, "FU." (Laughter)

Odpisałem więc "FU". (Śmiech)

And then he texts back, and he asks me

Zapytał mnie,

why was I cussing him out.

dlaczego go obrażam.

And I said, "LOL FU,"

Napisałem: "LOL FU",

as in, I finally understand.

aż w końcu zrozumiałem.

(Laughter)

(Śmiech)

And so fast forward three years,

Trzy lata później

I'm doing relatively good.

radzę sobie względnie dobrze.

I have a fellowship at MIT Media Lab,

Jestem członkiem instytucji MIT Media Lab,

I work for an amazing company called BMe,

pracuję w wspaniałej firmie BMe,

I teach at the University of Michigan,

wykładam na Uniwersytecie Michigan.

but it's been a struggle

Była to jednak walka.

because I realize that there are more

Wiedziałem, że jest więcej

men and women coming home

mężczyzn i kobiet wracających do domu,

who are not going to be afforded those opportunities.

którzy nie dostaną takiej szansy jak ja.

I've been blessed to work with some amazing

Mam to szczęście,

men and women,

że pracuję z niesamowitymi ludźmi.

Pomagamy innym włączyć się ponownie do społeczeństwa.

helping others reenter society,

and one of them is my friend named Calvin Evans.

Jednym z tych ludzi jest mój przyjaciel Calvin Evans.

He served 24 years for a crime he didn't commit.

Siedział w więzieniu 24 lata za czyn, którego nie popełnił.

He's 45 years old. He's currently enrolled in college.

Ma 45 lat i jest teraz w college'u.

And one of the things that we talked about

Rozmawialiśmy między innymi

is the three things that I found important

o trzech rzeczach,

in my personal transformation,

które są ważne w mojej przemianie.

the first being acknowledgment.

Pierwsza to przyznanie się do winy.

I had to acknowledge that I had hurt others.

Przyznałem się do tego, że skrzywdziłem innych.

I also had to acknowledge that I had been hurt.

Przyznałem też, że mnie samego skrzywdzono.

The second thing was apologizing.

Drugą rzeczą są przeprosiny.

I had to apologize to the people I had hurt.

Musiałem przeprosić osoby, które zraniłem.

Even though I had no expectations of them accepting it,

Chociaż nie oczekiwałem, że przyjmą moje przeprosiny,

it was important to do because it was the right thing.

to i tak musiałem ich przeprosić, bo tak trzeba.

But I also had to apologize to myself.

Jednak musiałem też przeprosić samego siebie.

The third thing was atoning.

Trzecią rzeczą była pokuta.

For me, atoning meant

Dla mnie pokuta oznaczała

going back into my community

powrót do społeczności

and working with at-risk youth

i pracę z zagrożoną młodzieżą,

who were on the same path,

która była na tej samej drodze co ja.

but also becoming at one with myself.

Oznaczała też odnalezienie samego siebie.

Through my experience of being locked up,

Podczas pobytu w więzieniu

one of the things I discovered is this:

odkryłem,

the majority of men and women

że większość mężczyzn i kobiet,

who are incarcerated are redeemable,

którzy są w więzieniu, da się uratować.

and the fact is,

Prawdę mówiąc,

90 percent of the men and women who are incarcerated

90% mężczyzn i kobiet, którzy są w więzieniu,

will at some point return to the community,

w pewnym momencie wróci do społeczeństwa.

and we have a role in determining what kind

Musimy określić,

of men and women return to our community.

jacy będą po powrocie.

My wish today

Moim życzeniem

is that we will embrace

jest to,

a more empathetic approach

że wypracujemy empatyczne podejście.

toward how we deal with mass incarceration,

Nauczymy się radzić sobie z masami ludzi w więzieniu.

that we will do away with

Chcę, by znikła mentalność typu:

the lock-them-up-and-throw-away-the-key mentality,

zamknąć ich i wyrzucić klucz.

because it's proven it doesn't work.

Są dowody, że to tak nie działa.

My journey is a unique journey,

Moja podróż jest wyjątkową podróżą,

but it doesn't have to be that way.

ale nie musi tak być.

Anybody can have a transformation

Każdy może przejść metamorfozę,

if we create the space for that to happen.

jeśli tylko pozwolimy, aby to się stało.

So what I'm asking today

Proszę was dziś o to,

is that you envision

żebyście wyobrazili sobie świat,

a world where men and women

w którym mężczyźni i kobiety

aren't held hostage to their pasts,

nie są zakładnikami swojej przeszłości,

where misdeeds and mistakes

w którym złe uczynki i błędy

don't define you for the rest of your life.

nie determinują reszty życia.

I think collectively, we can create that reality,

Razem możemy stworzyć taki świat.

and I hope you do too.

Mam nadzieję, że się ze mną zgadzacie.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)