Bart Knols: Cheese, dogs and a pill to kill mosquitoes and end malaria

21,598 views ・ 2015-07-15

TED


Proszę kliknąć dwukrotnie na poniższe angielskie napisy, aby odtworzyć film.

00:00
Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast
0
0
7000
Tłumaczenie: Juliusz Braun Korekta: Agata Leśnicka
00:12
(Mosquito buzzing)
1
12800
5866
(Bzyczenie komara)
00:22
(Swat)
2
22040
1200
(Pac!)
00:25
Gotcha.
3
25480
1150
Mam cię!
00:27
Mosquitoes.
4
27960
1200
Komary. Nienawidzę ich.
00:29
I hate them.
5
29880
1200
A wy?
00:32
Don't you?
6
32120
1200
00:33
That awful buzzing sound at night around your ears
7
33960
2616
To obrzydliwe bzyczenie koło ucha w nocy,
00:36
that drives you absolutely crazy?
8
36600
1600
które doprowadza do szału?
Świadomość, że coś chce wkłuć igłę w twoją skórę
00:39
Knowing that she wants to stick a needle in your skin
9
39280
2496
00:41
and suck out your blood?
10
41800
1200
i wyssać ci krew? Czy to nie obrzydliwe?
00:43
That's awful, right?
11
43520
1200
00:45
In fact, there's only one good thing I can think of when it gets to mosquitoes.
12
45280
4560
Przychodzi mi na myśl tylko jedna dobra rzecz
związana z komarami.
00:51
When they fly into our bedroom at night,
13
51000
1920
Kiedy wlatują w nocy do naszej sypialni,
00:53
they prefer to bite my wife.
14
53800
1334
wolą kąsać moją żonę.
00:55
(Laughter)
15
55601
1215
00:56
But that's fascinating, right?
16
56840
1456
Ale czy to nie fascynujące?
00:58
Why does she receive more bites than I do?
17
58320
3440
Dlaczego ona jest kąsana częściej niż ja?
01:02
And the answer is smell,
18
62600
2416
Odpowiedź tkwi w zapachu, zapachu jej ciała.
01:05
the smell of her body.
19
65040
1200
Każdy z nas pachnie inaczej
01:07
And since we all smell different and produce chemicals on our skin
20
67120
3856
nasza skóra produkuje związki chemiczne, które przyciągają lub odpychają komary,
01:11
that either attract or repel mosquitoes,
21
71000
2936
01:13
some of us are just more attractive than others.
22
73960
2680
więc niektórzy są po prostu atrakcyjniejsi niż inni.
01:17
So my wife smells nicer than I do, or I just stink more than she does.
23
77360
5240
Albo moja żona pachnie lepiej niż ja,
albo po prostu ja bardziej śmierdzę.
01:23
Either way, mosquitoes find us in the dark by sniffing us out. They smell us.
24
83560
6216
Tak czy siak, komary znajdują nas w ciemności
po zapachu.
01:29
And during my PhD, I wanted to know exactly
25
89800
3296
Kiedy pisałem doktorat, chciałem dowiedzieć się,
jakimi konkretnie związkami kierują się
01:33
what chemicals from our skin African malaria mosquitoes use
26
93120
4080
komary malaryczne z Afryki, żeby wytropić nas w nocy.
01:37
to track us down at night.
27
97224
1240
A kierują się całą masą czynników
01:39
And there's a whole range of compounds that they do use.
28
99680
2640
01:42
And this was not going to be an easy task.
29
102760
2040
i to nie było łatwe zadanie.
01:45
And therefore we set up various experiments.
30
105600
3040
Zorganizowaliśmy więc serię eksperymentów.
Dlaczego?
01:49
Why did we set up these experiments?
31
109640
2176
01:51
Because half the world's population
32
111840
2296
Bo połowa światowej populacji żyje w zagrożeniu
01:54
runs the risk of contracting a killer disease like malaria
33
114160
4296
zarażenia się śmiertelną chorobą, jak malaria,
01:58
through a simple mosquito bite.
34
118480
1560
przez proste ukąszenie komara.
02:00
Every 30 seconds, somewhere on this planet,
35
120840
2416
Co pół minuty gdzieś na tej planecie
02:03
a child dies of malaria,
36
123280
2456
dziecko ginie na malarię. Dziś rano Paul Levy
02:05
and Paul Levy this morning, he was talking about the metaphor
37
125760
2896
użył metafory boeinga 727 rozbijającego się w USA.
02:08
of the 727 crashing into the United States.
38
128680
2496
Cóż, w Afryce każdego dnia rozbijałoby się siedem
02:11
Well, in Africa, we have the equivalent of seven jumbo 747s
39
131200
5656
02:16
crashing every day.
40
136880
1280
Jumbo Jetów 747.
02:19
But perhaps if we can attract these mosquitoes to traps,
41
139320
3295
Ale może jeśli uda nam się wciągnąć te komary w pułapkę,
02:22
bait it with our smell,
42
142639
1577
wabiąc je naszym zapachem, może powstrzymamy
02:24
we may be able to stop transmission of disease.
43
144240
2920
rozprzestrzenianie się choroby.
To nie było łatwe zadanie,
02:28
Now, solving this puzzle was not an easy thing,
44
148360
2216
02:30
because we produce hundreds of different chemicals on the skin,
45
150600
2976
bo nasza skóra produkuje setki różnych związków chemicznych,
02:33
but we undertook some remarkable experiments
46
153600
2656
ale przeprowadziliśmy kilka przełomowych eksperymentów,
które pomogły nam rozwiązać tę zagadkę bardzo szybko.
02:36
that managed us to resolve this puzzle very quickly indeed.
47
156280
3296
02:39
First, we observed that not all mosquito species
48
159600
3336
Po pierwsze, zauważyliśmy, że nie każdy gatunek komarów
02:42
bite on the same part of the body.
49
162960
1920
kąsa w te same części ciała. Dziwne.
02:45
Strange.
50
165600
1216
02:46
So we set up an experiment
51
166840
1576
Zaplanowaliśmy więc eksperyment,
02:48
where we put a naked volunteer in a large cage,
52
168440
3357
w którym położyliśmy nagiego ochotnika w dużej klatce,
02:51
(Laughter)
53
171821
1015
do której wpuściliśmy komary,
02:52
and in that cage, we released mosquitoes
54
172860
2436
02:55
to see where they were biting on the body of that person.
55
175320
2680
żeby zobaczyć, w które części ciała będą kąsały.
02:58
And we found some remarkable differences.
56
178600
1960
Odkryliśmy niezwykłe różnice.
03:01
On the left here you see the bites
57
181000
3016
Po lewej stronie widzicie rozkład ukąszeń
holenderskich komarów malarycznych.
03:04
by the Dutch malaria mosquito on this person.
58
184040
2256
03:06
They had a very strong preference for biting on the face.
59
186320
2680
Wykazywały zdecydowaną preferencję do ukąszeń w okolicach twarzy.
03:09
In contrast, the African malaria mosquito
60
189840
2496
Z kolei afrykańskie komary malaryczne
wolały kąsać w kostki i stopy,
03:12
had a very strong preference for biting the ankles and feet of this person.
61
192360
5176
03:17
And that, of course, we should have known all along,
62
197560
2456
co pewnie było do przewidzenia, bo po angielsku komary
03:20
because they're called mosqui-toes, you see?
63
200040
3136
nazywają się "mosqui-toes" [ang. toes - palce u nóg] (Śmiech)
03:23
(Laughter)
64
203200
1336
03:24
That's right.
65
204560
1216
Tak tak. (Brawa)
03:25
(Applause)
66
205800
2256
Zaczęliśmy więc koncentrować się
03:28
And so we started focusing on the smell of feet ...
67
208080
4360
03:33
on the smell of human feet,
68
213240
1816
na zapachu ludzkich stóp,
aż w literaturze natknęliśmy się na niezwykłe stwierdzenie,
03:35
until we came across a remarkable statement in the literature
69
215080
3736
03:38
that said that cheese smells after feet
70
218840
3776
że to ser ma zapach stóp,
03:42
rather than the reverse.
71
222640
1600
a nie na odwrót. Pomyślcie o tym.
03:44
Think of it.
72
224840
1456
03:46
And this triggered us to do a remarkable experiment.
73
226320
2429
Zainspirowało nas to do przeprowadzenia nietypowego eksperymentu.
03:48
We tried, with a tiny little piece of Limburger cheese,
74
228773
5043
Wyłożyliśmy malutki kawałek sera limburskiego,
który śmierdzi jak stopy,
03:53
which smells badly after feet,
75
233840
1760
żeby przyciągnąć afrykańskie komary malaryczne.
03:56
to attract African malaria mosquitoes.
76
236240
2136
03:58
And you know what? It worked.
77
238400
1880
I wiecie, co? Udało się.
Udało się tak dobrze, że mamy już syntetyczny
04:01
In fact, it worked so well
78
241440
2976
04:04
that now we have a synthetic mixture of the aroma of Limburger cheese
79
244440
4536
aromat sera limburskiego, którego używamy w Tanzanii
04:09
that we're using in Tanzania
80
249000
1776
04:10
and has been shown there
81
250800
1216
i okazał się dwa do trzech razy bardziej
04:12
to be two to three times more attractive to mosquitoes than humans.
82
252040
3960
atrakcyjny dla komarów niż ludzie.
04:16
Limburg, be proud of your cheese,
83
256760
3496
Limburgio, bądź dumna ze swojego sera,
04:20
as it is now used in the fight against malaria.
84
260280
3136
gdyż jest on narzędziem do walki z malarią.
04:23
(Applause)
85
263440
6258
(Brawa)
04:30
That's the cheese, just to show you.
86
270279
2120
To właśnie ser limburski.
04:33
My second story is remarkable as well.
87
273399
2481
Moja druga historia jest równie niesamowita.
04:36
It's about man's best friend. It's about dogs.
88
276720
2360
To historia o najlepszym przyjacielu człowieka. O psach.
04:39
And I will show you how we can use dogs in the fight against malaria.
89
279960
3360
Pokażę wam,
jak możemy wykorzystywać psy w walce z malarią.
04:44
One of the best ways of killing mosquitoes
90
284880
2856
Żeby zabić komary, najlepiej
04:47
is not to wait until they fly around like adults
91
287760
3296
nie czekać, aż dorosną, zaczną latać,
kąsać i przenosić chorobę.
04:51
and bite people and transmit disease.
92
291080
1880
04:53
It's to kill them when they're still in the water as larvae.
93
293800
3400
Lepiej zabić je, kiedy jeszcze są larwami w wodzie.
04:57
Why?
94
297920
1216
Dlaczego?
04:59
Because they are just like the CIA.
95
299160
2360
05:02
In that pool of water, these larvae are concentrated.
96
302480
3976
Bo larwy w takiej sadzawce są skupione,
05:06
They're all together there. They are immobile.
97
306480
2656
wszystkie w jednym miejscu. Są unieruchomione.
05:09
They can't escape from that water.
98
309160
1656
Nie mogą uciec z wody. Nie mogą latać.
05:10
They can't fly.
99
310840
1576
05:12
And they're accessible.
100
312440
2696
I łatwo się do nich dostać. Można po prostu podejść
05:15
You can actually walk up to that pool and you can kill them there, right?
101
315160
4040
do sadzawki i zabić je na miejscu.
05:20
So the problem that we face with this
102
320120
3616
Problem w tym, że
05:23
is that, throughout the landscape, all these pools of water with the larvae,
103
323760
3896
sadzawki z larwami komarów
05:27
they are scattered all over the place,
104
327680
1976
są rozsiane w rozmaitych miejscach
05:29
which makes it very hard for an inspector like this
105
329680
3216
i kontrolerom takim jak na zdjęciu trudno jest
05:32
to actually find all these breeding sites and treat them with insecticides.
106
332920
3560
znaleźć wszystkie wylęgarnie i potraktować je środkiem owadobójczym.
W zeszłym roku zastanawialiśmy się bardzo mocno,
05:37
And last year we thought very, very hard, how can we resolve this problem?
107
337040
4200
jak rozwiązać ten problem. I wtedy zdaliśmy sobie sprawę,
05:41
Until we realized that just like us -- we have a unique smell --
108
341960
4456
że, tak jak i my,
larwy też mają swój wyjątkowy zapach.
05:46
mosquito larvae also have a very unique smell.
109
346440
3280
05:50
And so we set up another crazy experiment,
110
350480
2176
Przeprowadziliśmy więc kolejny szalony eksperyment.
05:52
because we collected the smell of these larvae,
111
352680
2336
Zebraliśmy zapach larw komarów,
nałożyliśmy go na kawałki materiału i zrobiliśmy coś niezwykłego.
05:55
put it on pieces of cloth, and then did something very remarkable.
112
355040
3280
05:58
Here we have a bar with four holes
113
358960
2416
Ustawiliśmy deskę z czterema otworami,
06:01
and we put the smell of these larvae in the left hole.
114
361400
2776
zapach larw włożyliśmy do otworu z lewej.
06:04
Oh, that was very quick.
115
364200
1216
To było szybkie.
06:05
And then you see the dog. It's called Tweed. It's a border collie.
116
365440
3136
Widzicie psa. Wabi się Tweed, to border collie.
Sprawdza te otwory i... już znalazł.
06:08
He's examining these holes and now he's got it already.
117
368600
2616
Wraca jeszcze sprawdzić pozostałe otwory,
06:11
He's going back to check the control holes again,
118
371240
2336
06:13
but he's coming back to the first one,
119
373600
1856
ale już wraca do pierwszego,
upewnił się, że to właściwy.
06:15
and now he's locking into that smell,
120
375480
1816
06:17
which means that now, we can use dogs with these inspectors
121
377320
3616
To oznacza, że psy mogą pomagać
inspektorom znajdować znacznie więcej
06:20
to much better find the breeding sites of mosquitoes in the field,
122
380960
3216
wylęgarni komarów w terenie,
06:24
and therefore have a much bigger impact on malaria.
123
384200
2400
a więc dużo skuteczniej walczyć z malarią.
06:27
This lady is Ellen van der Zweep.
124
387320
1616
Ta pani nazywa się Ellen van der Zweep. Jest jedną z najlepszych treserek psów na świecie
06:28
She's one of the best dog trainers in the world,
125
388960
2239
i uważa, że możemy osiągnąć o wiele więcej.
06:31
and she believes that we can do a lot more.
126
391223
2040
Wiemy, że nosiciele pasożyta malarii
06:34
Since we also know that people that carry malaria parasites
127
394160
3456
06:37
smell different compared to people that are uninfected,
128
397640
2856
pachną inaczej niż ludzie niezarażeni
06:40
she's convinced that we can train dogs to find people that carry the parasite.
129
400520
4400
i Ellen jest przekonana, że możemy wytresować psy,
żeby znajdywały nosicieli pasożyta.
06:46
That means that in a population where malaria has gone down all the way
130
406800
3416
To oznacza, ze jeśli w jakimś społeczeństwie malaria
została pokonana, ale zostali pojedynczy ludzie z pasożytami,
06:50
and there's few people remaining with parasites,
131
410240
2416
06:52
that the dogs can find these people,
132
412680
1736
psy mogą ich odnaleźć,
06:54
we can treat them with antimalarial drugs and give the final blow to malaria.
133
414440
3896
a my podać im leki przeciwmalaryczne i zadać ostateczny cios malarii.
06:58
Man's best friend in the fight against malaria.
134
418360
2280
Najlepszy przyjaciel człowieka walczy z malarią.
Moja trzecia historia jest być może jeszcze bardziej niezwykła
07:02
My third story is perhaps even more remarkable ...
135
422080
2366
i do dziś nigdy nie prezentowana publicznie.
07:05
and, I should say, has never been shown to the public until today.
136
425280
3476
07:08
(Audience cheers)
137
428780
1001
07:09
Yeah.
138
429805
1200
Tak, tak.
07:11
It's a crazy story, but I believe it's perhaps the best and ultimate revenge
139
431760
4976
Jest trochę szalona, ale myślę, że to najlepsza
i ostateczna zemsta na komarach.
07:16
against mosquitoes ever.
140
436760
1200
07:18
In fact, people have told me
141
438440
1496
Co więcej, ludzie już mi mówili, że teraz będą się cieszyli
07:19
that now they will enjoy being bitten by mosquitoes.
142
439960
3480
z ukąszeń komarów.
07:24
And the question of course is,
143
444520
1536
Pytanie oczywiście brzmi: co skłoniłoby kogokolwiek,
07:26
what would make someone enjoy being bitten by mosquitoes?
144
446080
3160
żeby się cieszył z ukąszenia komara?
07:29
And the answer I have right here ...
145
449800
2320
Odpowiedź
mam w kieszeni,
07:33
in my pocket --
146
453080
1442
07:34
(Laughter)
147
454546
1001
07:35
if I get it.
148
455571
1200
o ile ją znajdę.
07:37
It's a tablet.
149
457960
1200
To zwykła pastylka.
07:40
A simple tablet,
150
460000
1216
07:41
and when I take it with water ...
151
461240
2360
Kiedy ją połknę, popijając wodą,
07:44
it does miracles.
152
464480
1600
może zdziałać cuda.
07:48
Thank you.
153
468960
1280
Dziękuję.
(Pije)
07:56
Now, let me show you how this works.
154
476360
2920
Pokażę wam, jak to działa.
07:59
Here in this box, I have a cage
155
479960
2720
Mam w tym pudełku klatkę
z kilkoma setkami wygłodzonych
08:04
with several hundred hungry female mosquitoes ...
156
484014
6978
samic komarów,
08:11
(Laughter)
157
491016
1280
08:12
that I'm just about to release.
158
492320
2456
które zaraz wypuszczę. (Śmiech)
08:14
(Laughter)
159
494800
1776
08:16
Just kidding, just kidding.
160
496600
1341
Żartuję, żartuję.
08:17
(Laughter)
161
497965
1371
08:19
What I'm going to show you is, I'm gonna stick my arm into it
162
499360
3056
Tak naprawdę wsadzę tam rękę
08:22
and I will show you how quickly they will bite.
163
502440
2280
i pokażę wam, jak szybko zaczną kąsać.
Patrzcie.
08:25
There we go.
164
505480
1200
Nie martwcie się, w laboratorium robię to cały czas.
08:27
Don't worry, I do this all the time in the lab.
165
507480
2191
08:30
There we go.
166
510320
1200
No dobra.
08:32
OK.
167
512560
1200
08:34
Now, on the video --
168
514240
2000
A teraz pokażę wam nagranie
08:37
on the video here,
169
517320
1816
08:39
I'm going to show you exactly the same thing,
170
519160
2136
dokładnie tego samego,
tylko że to, co zobaczycie na nagraniu,
08:41
except that what I'm showing you on the video
171
521320
2136
08:43
happened one hour after I took the tablet.
172
523480
2800
stało się godzinę po tym, jak wziąłem pastylkę.
08:46
Have a look.
173
526799
1201
Patrzcie. To nie działa. Przepraszam.
08:48
That doesn't work.
174
528720
1216
08:49
OK. Sorry about that.
175
529960
1199
08:51
I'm sticking in my arm, I'm giving them a big juicy blood meal,
176
531600
2976
Wkładam rękę, urządzam im krwawą ucztę,
08:54
I'm shaking them off, and we follow them through time
177
534600
2496
strząsam je i patrzymy, jak w miarę upływu czasu
komary robią się bardzo, bardzo chore,
08:57
to see these mosquitoes get very, very sick indeed,
178
537120
2496
08:59
here shown in fast motion.
179
539640
1520
tutaj w przyspieszeniu,
09:01
And three hours later, what we see at the bottom of the cage
180
541920
3936
a trzy godziny później, to, co widzicie na dole
klatki, to martwe komary.
09:05
is dead mosquitoes ...
181
545880
1200
Bardzo martwe komary. Powiem nawet, panie i panowie,
09:08
very dead mosquitoes.
182
548000
1960
09:10
And I'm going to say, ladies and gentlemen,
183
550800
2016
09:12
we have swapped the cards with mosquitoes.
184
552840
2000
że zamieniliśmy się z komarami rolami.
09:14
They don't kill us. We kill them.
185
554864
3552
To nie one nas zabijają. To my je zabijamy.
09:18
(Applause)
186
558440
7000
(Brawa)
(Śmiech)
09:27
Now --
187
567640
1200
09:29
(Laughter)
188
569960
3176
09:33
Maastricht, be prepared.
189
573160
1520
Maastricht, bądź gotowe!
Pomyślcie, co możemy zrobić z taką pastylką.
09:35
Now, think of what we can do with this.
190
575400
1896
09:37
We can actually use this to contain outbreaks
191
577320
2136
Możemy jej użyć, żeby opanować wybuchy
09:39
of mosquito-born diseases, of epidemics, right?
192
579480
3080
epidemii chorób przenoszonych przez komary.
Jeszcze lepiej, wyobraźcie sobie, co by się stało,
09:43
And better still, imagine what would happen
193
583160
2016
gdyby na wielkim obszarze, każdy brał tę pastylkę
09:45
if, in a very large area, everyone would take these drugs, for just three weeks.
194
585200
4200
przez ledwie trzy tygodnie.
09:49
That would give us an opportunity
195
589920
1616
Dałoby nam to szansę faktycznie
09:51
to actually eliminate malaria as a disease.
196
591560
2120
wyplenić malarię.
Ser, psy i pastylka, żeby zabijać komary.
09:54
So cheese, dogs and a pill to kill mosquitoes.
197
594360
3936
09:58
That's the kind of out-of-the-box science that I love doing ...
198
598320
2960
Właśnie taką nieszablonową nauką kocham się zajmować,
dla dobra ludzkości,
10:02
for the betterment of mankind,
199
602160
1976
10:04
but especially for her,
200
604160
1616
ale zwłaszcza dla niej, żeby mogła dorastać
10:05
so that she can grow up in a world without malaria.
201
605800
3896
w świecie bez malarii. Dziękuję. (Brawa)
10:09
Thank you.
202
609720
1216
10:10
(Applause)
203
610960
1381
O tej stronie

Na tej stronie poznasz filmy z YouTube, które są przydatne do nauki języka angielskiego. Zobaczysz lekcje angielskiego prowadzone przez najlepszych nauczycieli z całego świata. Kliknij dwukrotnie na angielskie napisy wyświetlane na stronie każdego filmu, aby odtworzyć film od tego miejsca. Napisy przewijają się synchronicznie z odtwarzaniem filmu. Jeśli masz jakieś uwagi lub prośby, skontaktuj się z nami za pomocą formularza kontaktowego.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7