How we can face the future without fear, together | Rabbi Lord Jonathan Sacks

Tłumaczenie: Barbara Guzik Korekta: Hanna Sokolska

"These are the times,"

"Nastał czas",

said Thomas Paine,

mówił Thomas Paine,

"that try men's souls."

"gdy nasze dusze zostaną poddane próbie".

And they're trying ours now.

Właśnie są poddawane.

This is a fateful moment in the history of the West.

To pamiętny moment w historii zachodu.

We've seen divisive elections and divided societies.

Widzimy wybory dzielące ludzi i podzielone społeczeństwa.

We've seen a growth of extremism

Widzimy wzrost ekstremizmu

in politics and religion,

w polityce i religii,

all of it fueled by anxiety, uncertainty and fear,

napędzanego niepokojem, niepewnością i obawami o świat,

of a world that's changing almost faster than we can bear,

który zmienia się szybciej niż byśmy chcieli

and the sure knowledge that it's going to change faster still.

i który z pewnością będzie się zmieniał jeszcze szybciej.

I have a friend in Washington.

Mam przyjaciela w Waszyngtonie.

I asked him, what was it like being in America

Spytałem go, jak było w Ameryce

during the recent presidential election?

podczas ostatnich wyborów prezydenckich?

He said to me, "Well,

Odpowiedział:

it was like the man

"Czułem się jak facet

sitting on the deck of the Titanic

siedzący na pokładzie Titanica

with a glass of whiskey in his hand

ze szklanką whisky w dłoni,

and he's saying, 'I know I asked for ice --

który mówi: »Wiem, że prosiłem o lód,

(Laughter)

(Śmiech)

but this is ridiculous.'"

ale to już przesada«".

So is there something we can do,

Czy możemy coś zrobić,

each of us,

my wszyscy,

to be able to face the future without fear?

żeby bez obaw patrzeć w przyszłość?

I think there is.

Myślę, że tak.

And one way into it is to see

Jedną z możliwości poznania kultury

that perhaps the most simple way into a culture and into an age

jest uzyskanie odpowiedzi na pytanie:

is to ask: What do people worship?

"Co ludzie czczą?".

People have worshipped so many different things --

Ludzie czcili różne rzeczy,

the sun, the stars, the storm.

jak: słońce, gwiazdy, burzę.

Some people worship many gods, some one, some none.

Niektórzy czczą wielu bogów, inni jednego, a pozostali żadnego.

In the 19th and 20th centuries,

W XIX i XX wieku

people worshipped the nation,

ludzie czcili naród,

the Aryan race, the communist state.

rasę aryjską, komunizm.

What do we worship?

A co my czcimy?

I think future anthropologists

Pewnie w przyszłości antropolodzy

will take a look at the books we read

przyjrzą się książkom, które czytamy

on self-help, self-realization,

o zaradności życiowej, samorealizacji,

self-esteem.

poczuciu własnej wartości.

They'll look at the way we talk about morality

Przyjrzą się, jak rozmawiamy o moralności,

as being true to oneself,

którą uznajemy,

the way we talk about politics

o polityce

as a matter of individual rights,

z punktu widzenia praw człowieka

and they'll look at this wonderful new religious ritual we have created.

i spojrzą na cudowny rytuał religijny, który stworzyliśmy.

You know the one?

Wiecie jaki?

Called the "selfie."

"Selfie".

And I think they'll conclude that what we worship in our time

Pewnie dojdą do wniosku, że w obecnych czasach

is the self, the me, the I.

czcimy samych siebie.

And this is great.

To świetnie.

It's liberating. It's empowering. It's wonderful.

To jest wyzwalające, wzmacniające i cudowne.

But don't forget that biologically, we're social animals.

Ale nie zapominajmy, że biologicznie jesteśmy zwierzętami społecznymi.

We've spent most of our evolutionary history

Większość czasu w historii ewolucji

in small groups.

spędziliśmy w małych grupach.

We need those face-to-face interactions

Potrzebujemy interakcji twarzą w twarz,

where we learn the choreography of altruism

ucząc się altruizmu

and where we create those spiritual goods

i tworząc dobra duchowe,

like friendship and trust and loyalty and love

jak: przyjaźń, zaufanie, lojalność, miłość,

that redeem our solitude.

które ratują nas od samotności.

When we have too much of the "I" and too little of the "we,"

Jeśli "ja" przewyższa "my",

we can find ourselves vulnerable,

to doświadczamy bezbronności,

fearful and alone.

strachu i samotności.

It was no accident that Sherry Turkle of MIT

Nie przypadkiem Sherry Turkle z politechniki MIT

called the book she wrote on the impact of social media

zatytułowała książkę o wpływie mediów społecznościowych

"Alone Together."

"Samotni razem".

So I think the simplest way of safeguarding the future "you"

Najprostszym sposobem na zabezpieczenie przyszłego "ty"

is to strengthen the future "us"

jest wzmocnienie przyszłego "my"

in three dimensions:

w trzech wymiarach:

the us of relationship,

nasze stosunki,

the us of identity

nasza tożsamość,

and the us of responsibility.

nasza odpowiedzialność.

So let me first take the us of relationship.

Zacznijmy od naszych stosunków.

And here, forgive me if I get personal.

Wybaczcie mi to osobiste wyznanie.

Once upon a time,

Kiedyś,

a very long time ago,

dawno temu,

I was a 20-year-old undergraduate

byłem 20-letnim studentem filozofii.

studying philosophy.

I was into Nietzsche and Schopenhauer and Sartre and Camus.

Fascynowałem się filozofią Nietzschego, Schopenhauera, Sartre'a i Camusa.

I was full of ontological uncertainty

Miałem mnóstwo wątpliwości natury ontologicznej

and existential angst.

i przeżywałem bunt egzystencjalny.

It was terrific.

To było niesamowite.

(Laughter)

(Śmiech)

I was self-obsessed and thoroughly unpleasant to know,

Byłem skupiony na sobie i nieprzyjemny w kontaktach

until one day I saw

do czasu,

across the courtyard

kiedy zobaczyłem na dziedzińcu

a girl

dziewczynę,

who was everything that I wasn't.

która była moim przeciwieństwem.

She radiated sunshine.

Emanowała ciepłem

She emanated joy.

i radością.

I found out her name was Elaine.

Dowiedziałem się, że ma na imię Elaine.

We met. We talked.

Poznaliśmy się. Pogadaliśmy.

We married.

Pobraliśmy się.

And 47 years, three children and eight grandchildren later,

47 lat później mamy trójkę dzieci i ośmioro wnucząt.

I can safely say

Mogę śmiało powiedzieć,

it was the best decision I ever took in my life,

że to była najlepsza decyzja w moim życiu,

because it's the people not like us

bo właśnie dzięki ludziom różniącym się od nas

that make us grow.

rozwijamy się.

And that is why I think

Dlatego sądzę,

we have to do just that.

że tak należy robić.

The trouble with Google filters,

Problem z filtrami Google,

Facebook friends

przyjaciółmi z Facebooka

and reading the news by narrowcasting rather than broadcasting

i czytaniem wiadomości skierowanych do wąskiej grupy odbiorców jest taki,

means that we're surrounded almost entirely by people like us

że niemal cały czas otaczamy się ludźmi takimi jak my,

whose views, whose opinions, whose prejudices, even,

których poglądy, opinie, nawet uprzedzenia

are just like ours.

są takie jak nasze.

And Cass Sunstein of Harvard has shown

Cass Sunstein z Harvardu pokazał,

that if we surround ourselves with people with the same views as us,

że otaczając się ludźmi z takimi poglądami jak nasze,

we get more extreme.

popadamy w ekstremizm.

I think we need to renew those face-to-face encounters

Powinniśmy odnowić kontakty twarzą w twarz

with the people not like us.

z ludźmi różniącymi się od nas.

I think we need to do that

Potrzebujemy tego,

in order to realize that we can disagree strongly

żeby zrozumieć, że możemy nie zgadzać się ze sobą

and yet still stay friends.

i nadal być przyjaciółmi.

It's in those face-to-face encounters

To właśnie w relacjach twarzą w twarz odkrywamy,

that we discover that the people not like us

że ludzie różni od nas

are just people, like us.

też są ludźmi, tak jak my.

And actually, every time

Za każdym razem,

we hold out the hand of friendship

kiedy sięgamy po przyjaźń

to somebody not like us,

z osobą różniącą się od nas

whose class or creed or color are different from ours,

klasą społeczną, wiarą, kolorem skóry,

we heal

leczymy

one of the fractures

jedno z zadraśnięć

of our wounded world.

naszego poranionego świata.

That is the us of relationship.

To są nasze stosunki.

Second is the us of identity.

Następna jest nasza tożsamość.

Let me give you a thought experiment.

Pozwólcie, że przeprowadzę eksperyment myślowy.

Have you been to Washington? Have you seen the memorials?

Czy byliście w Waszyngtonie? Czy widzieliście pomniki?

Absolutely fascinating.

Są fascynujące.

There's the Lincoln Memorial:

Pomnik Lincolna

Gettysburg Address on one side, Second Inaugural on the other.

z przemową gettysburską z jednej strony i przemową inauguracyjną z drugiej.

You go to the Jefferson Memorial,

Na tablicy pamiątkowej Jeffersona,

screeds of text.

cały elaborat.

Martin Luther King Memorial,

Na tablicy Martina Luthera Kinga,

more than a dozen quotes from his speeches.

kilkanaście cytatów z jego przemówień.

I didn't realize, in America you read memorials.

Nie sądziłem, że w Ameryce czyta się tablice pamiątkowe.

Now go to the equivalent in London in Parliament Square

W Londynie na placu Parliament Square,

and you will see that the monument to David Lloyd George

na pomniku Davida Lloyda George'a

contains three words:

widnieją trzy słowa:

David Lloyd George.

David Lloyd George.

(Laughter)

(Śmiech)

Nelson Mandela gets two.

Nelson Mandela ma dwa słowa.

Churchill gets just one:

Churchill tylko jedno:

Churchill.

Churchill.

(Laughter)

(Śmiech)

Why the difference? I'll tell you why the difference.

Powiem wam, skąd te różnice.

Because America was from the outset a nation of wave after wave of immigrants,

Ameryka zrodziła się z fali imigrantów,

so it had to create an identity

więc musiała stworzyć swoją tożsamość,

which it did by telling a story

opowiadając historię,

which you learned at school, you read on memorials

której uczą w szkole, którą czyta się na pomnikach,

and you heard repeated in presidential inaugural addresses.

i którą można usłyszeć w przemowach prezydenckich.

Britain until recently wasn't a nation of immigrants,

Wielka Brytania do niedawna nie była narodem imigrantów,

so it could take identity for granted.

więc jej tożsamość była oczywista.

The trouble is now

Problem w tym,

that two things have happened which shouldn't have happened together.

że dwa wydarzenia zeszły się w czasie.

The first thing is in the West we've stopped telling this story

Po pierwsze ludzie z zachodu przestali opowiadać historię o tym,

of who we are and why,

kim są i dlaczego,

even in America.

nawet w Ameryce.

And at the same time,

Jednocześnie

immigration is higher than it's ever been before.

wskaźnik imigracji jest obecnie najwyższy w historii.

So when you tell a story and your identity is strong,

Kiedy opowiada się historię swojego kraju i ma się silną tożsamość,

you can welcome the stranger,

to można zaprosić nowo przybyłych.

but when you stop telling the story,

Ale jeśli przestaniemy mówić o historii,

your identity gets weak

tożsamość słabnie

and you feel threatened by the stranger.

i wzrasta obawa przed obcymi.

And that's bad.

To niedobrze.

I tell you, Jews have been scattered and dispersed and exiled for 2,000 years.

Żydzi są rozproszeni po świecie, wygnani ze swojego kraju od 2 tys. lat.

We never lost our identity.

Nigdy nie straciliśmy tożsamości.

Why? Because at least once a year,

Bo przynajmniej raz w roku,

on the festival of Passover,

podczas Święta Paschy,

we told our story and we taught it to our children

opowiadamy naszą historię i zaznajamiamy z nią dzieci,

and we ate the unleavened bread of affliction

zjedliśmy przaśny chleb przygnębienia

and tasted the bitter herbs of slavery.

i posmakowaliśmy gorzkich ziół niewolnictwa.

So we never lost our identity.

Nigdy nie straciliśmy tożsamości.

I think collectively

Wszyscy powinniśmy wrócić

we've got to get back to telling our story,

do opowiadania historii o tym,

who we are, where we came from,

kim jesteśmy, skąd przybyliśmy,

what ideals by which we live.

jakie ideały nam przyświecają.

And if that happens,

Wtedy

we will become strong enough

będziemy na tyle silni,

to welcome the stranger and say,

żeby przyjąć obcych, mówiąc:

"Come and share our lives,

"Możecie współuczestniczyć w naszym życiu,

share our stories,

w naszej historii,

share our aspirations and dreams."

w naszych aspiracjach i marzeniach".

That is the us of identity.

To jest nasza tożsamość.

And finally, the us of responsibility.

Jeszcze jest nasza odpowiedzialność.

Do you know something?

Powiem wam coś.

My favorite phrase in all of politics,

Mój ulubiony zwrot, który zapisał się w dziejach,

very American phrase,

bardzo amerykański,

is: "We the people."

to: "My, ludzie".

Why "we the people?"

Dlaczego "My, ludzie"?

Because it says that we all share collective responsibility

Bo głosi on, że wszyscy ponosimy odpowiedzialność

for our collective future.

za wspólną przyszłość.

And that's how things really are and should be.

Tak jest i tak powinno być.

Have you noticed how magical thinking

Czy zauważyliście,

jak polityka została zastąpiona myśleniem życzeniowym?

has taken over our politics?

So we say, all you've got to do is elect this strong leader

Mówimy, że wystarczy wybrać silnego lidera,

and he or she will solve all our problems for us.

a on rozwiąże wszystkie problemy za nas.

Believe me, that is magical thinking.

To jest myślenie życzeniowe.

And then we get the extremes:

Dochodzimy do ekstremów,

the far right, the far left,

jak: ekstremalna prawica, lewica,

the extreme religious and the extreme anti-religious,

religia, anty-religia,

the far right dreaming of a golden age that never was,

prawicowe marzenie o złotym wieku, którego nigdy nie było,

the far left dreaming of a utopia that never will be

lewicowe marzenie o utopii, której nigdy nie będzie,

and the religious and anti-religious equally convinced

religijne i anty-religijne przekonanie,

that all it takes is God or the absence of God

że Bóg, lub jego brak,

to save us from ourselves.

może uratować nas przed nami samymi.

That, too, is magical thinking,

To też jest myślenie życzeniowe,

because the only people who will save us from ourselves

bo jedynie my, ludzie,

możemy ocalić nas przed nami samymi,

is we the people,

my wszyscy.

all of us together.

And when we do that,

Robiąc to,

and when we move from the politics of me

przechodząc z "ja"

to the politics of all of us together,

na "my wszyscy",

we rediscover those beautiful, counterintuitive truths:

odkrywamy na nowo prawdy sprzeczne z intuicją,

that a nation is strong

że naród jest silny,

when it cares for the weak,

kiedy dba o słabych,

that it becomes rich

że bogaci się,

when it cares for the poor,

kiedy dba o biednych,

it becomes invulnerable when it cares about the vulnerable.

że wzmacnia się, kiedy dba o bezbronnych.

That is what makes great nations.

To czyni naród wielkim.

(Applause)

(Brawa)

So here is my simple suggestion.

Oto prosta rada.

It might just change your life,

Może zmieni twoje życie

and it might just help to begin to change the world.

i pomoże ci zmienić świat.

Do a search and replace operation

Przejrzyj to,

on the text of your mind,

co masz zapisane w głowie.

and wherever you encounter the word "self,"

Każde odniesienie do słowa "ja",

substitute the word "other."

zastąp słowem "inni".

So instead of self-help, other-help;

Zamiast "pomaganie sobie", "pomaganie innym",

instead of self-esteem, other-esteem.

zamiast "poczucie własnej wartości", "wyrażenie szacunku dla innych".

And if you do that,

Jeśli to zrobisz,

you will begin to feel the power

poczujesz siłę,

of what for me is one of the most moving sentences

jaka płynie z jednego z najbardziej poruszających tekstów religijnych:

in all of religious literature.

"Though I walk through the valley of the shadow of death,

"Chociażbym chodził ciemną doliną,

I will fear no evil,

zła się nie ulęknę,

for you are with me."

bo Ty jesteś ze mną".

We can face any future without fear

Możemy bez obaw patrzeć w przyszłość,

so long as we know

dopóki wiemy,

we will not face it alone.

że nie jesteśmy sami.

So for the sake of the future "you,"

Dla dobra przyszłego "ty",

together let us strengthen

wspólnie umocnijmy

the future "us."

przyszłe "my".

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)