What time is it on Mars? | Nagin Cox

Tłumaczenie: Joanna Mielnicka Korekta: Marta Konieczna

So many of you have probably seen the movie "The Martian."

Pewnie wielu z was widziało film "Marsjanin."

But for those of you who did not, it's a movie about an astronaut

Dla tych, co nie oglądali, jest to film o astronaucie,

who is stranded on Mars, and his efforts to stay alive

który został unieruchomiony na Marsie, i o wysiłku, który podejmuje, aby przeżyć,

until the Earth can send a rescue mission to bring him back to Earth.

zanim misja ratunkowa z Ziemi nie zabierze go z powrotem.

Gladly, they do re-establish communication

Na całe szczęście udaje się odzyskać kontakt z bohaterem,

with the character, astronaut Watney, at some point

astronautą Watney'em,

so that he's not as alone on Mars until he can be rescued.

dzięki czemu nie jest on całkowicie osamotniony do otrzymania pomocy.

So while you're watching the movie, or even if you haven't,

Kiedy myślicie o Marsie, oglądając film,

when you think about Mars,

you're probably thinking about how far away it is and how distant.

to prawdopodobnie myślicie o tym, jak bardzo jest odległy.

And, what might not have occurred to you is,

To, czego nie widzicie,

what are the logistics really like of working on another planet --

to sprawy logistyczne związane z pracą na innej planecie,

of living on two planets

z życiem na dwóch planetach.

when there are people on the Earth and there are rovers or people on Mars?

Mając jednocześnie ludzi na Ziemi, a na Marsie łaziki lub też ludzi.

So think about when you have friends, families and co-workers

Pomyślcie o waszych przyjaciołach, rodzinach i współpracownikach

in California, on the West Coast or in other parts of the world.

z Kalifornii, Zachodniego Wybrzeża i innych części świata.

When you're trying to communicate with them,

Kiedy próbujecie się z nimi skontaktować,

one of the things you probably first think about is:

na pewno zastanawiacie się:

wait, what time is it in California?

"Która godzina jest teraz w Kalifornii?

Will I wake them up? Is it OK to call?

Obudzę ich? Czy mogę teraz zadzwonić?"

So even if you're interacting with colleagues who are in Europe,

Kontaktując się z europejskimi znajomymi,

you're immediately thinking about:

zastanawiacie się:

What does it take to coordinate communication when people are far away?

"Jak koordynuje się komunikację z ludźmi, którzy są daleko?".

So we don't have people on Mars right now, but we do have rovers.

Teraz na Marsie nie ma ludzi, ale są tam łaziki.

And actually right now, on Curiosity, it is 6:10 in the morning.

I właśnie teraz jest godzina 6:10 rano u łazika Curiosity.

So, 6:10 in the morning on Mars.

6:10 rano na Marsie.

We have four rovers on Mars.

Mamy tam cztery łaziki.

The United States has put four rovers on Mars since the mid-1990s,

Od połowy lat 90. Stany Zjednoczone umieściły na Marsie 4 łaziki.

and I have been privileged enough to work on three of them.

Moim przywilejem jest to, że pracuję z trzema z nich.

So, I am a spacecraft engineer, a spacecraft operations engineer,

Jestem inżynierem statków kosmicznych i ich inżynierem operacyjnym,

at NASA's Jet Propulsion Laboratory in Los Angeles, California.

w Laboratorium Napędu Odrzutowego NASA w Los Angeles.

And these rovers are our robotic emissaries.

Łaziki te są naszymi robotami-wysłannikami.

So, they are our eyes and our ears, and they see the planet for us

To nasze oczy i uszy, które widzą planetę za nas,

until we can send people.

dopóki nie wyślemy tam ludzi.

So we learn how to operate on other planets through these rovers.

Dzięki nim uczymy się, jak działać na innych planetach.

So before we send people, we send robots.

Zanim wyślemy ludzi, wysyłamy roboty.

So the reason there's a time difference on Mars right now,

Przyczyną różnicy czasu między naszym czasem,

from the time that we're at

a tym na Marsie jest to,

is because the Martian day is longer than the Earth day.

że marsjański dzień jest dłuższy od ziemskiego.

Our Earth day is 24 hours,

Nasza doba ma 24 godziny,

because that's how long it takes the Earth to rotate,

bo tyle zajmuje Ziemi

how long it takes to go around once.

jednorazowy obrót wokół własnej osi.

So our day is 24 hours.

Więc nasz dzień trwa 24 godziny.

It takes Mars 24 hours and approximately 40 minutes to rotate once.

Za to Mars potrzebuje na obrót około 24 godzin i 40 minut.

So that means that the Martian day is 40 minutes longer than the Earth day.

Oznacza to, że dzień marsjański jest o 40 minut dłuższy od ziemskiego.

So teams of people who are operating the rovers on Mars, like this one,

Ludzie, którzy obsługują marsjańskie łaziki, jak ci na zdjęciu,

what we are doing is we are living on Earth, but working on Mars.

żyją na Ziemi, ale pracują na Marsie.

So we have to think as if we are actually on Mars with the rover.

Zawsze wyobrażamy sobie, że naprawdę jesteśmy na Marsie z łazikiem.

Our job, the job of this team, of which I'm a part of,

Praca zespołu, którego częścią jestem,

is to send commands to the rover to tell it what to do the next day.

polega na wysyłaniu łazikowi poleceń, by wiedział, co zrobić następnego dnia.

To tell it to drive or drill or tell her whatever she's supposed to do.

Każemy mu jechać, wiercić lub robić cokolwiek innego.

So while she's sleeping -- and the rover does sleep at night

Podczas jego snu... Tak, łazik śpi w nocy,

because she needs to recharge her batteries

ponieważ musi naładować baterie

and she needs to weather the cold Martian night.

oraz przetrwać zimną, marsjańską noc.

And so she sleeps.

Tak więc śpi.

So while she sleeps, we work on her program for the next day.

Podczas tego snu planujemy, co ma zrobić następnego dnia.

So I work the Martian night shift.

Tak, pracuję na marsjańskiej nocce.

(Laughter)

(Śmiech)

So in order to come to work on the Earth at the same time every day on Mars --

Zatem przychodząc do pracy na Ziemi codziennie o tej samej porze na Marsie,

like, let's say I need to be at work at 5:00 p.m.,

dajmy na to o godzinie 17.

this team needs to be at work at 5:00 p.m. Mars time every day,

Nasz zespół musi być w pracy o 17 czasu marsjańskiego,

then we have to come to work on the Earth 40 minutes later every day,

więc musimy przychodzić do pracy na Ziemi o 40 minut później każdego dnia,

in order to stay in sync with Mars.

po to, aby być zsynchronizowanym z Marsem.

That's like moving a time zone every day.

To tak, jakby codziennie zmieniać strefę czasową.

So one day you come in at 8:00, the next day 40 minutes later at 8:40,

Zatem jednego dnia przychodzicie do pracy o 8, następnego o 8:40,

the next day 40 minutes later at 9:20,

następnego 40 minut później o 9:20,

the next day at 10:00.

następnego o 10:00.

So you keep moving 40 minutes every day,

Tak więc przesuwacie 40 minut każdego dnia,

until soon you're coming to work in the middle of the night --

aż do czasu gdy przychodzicie do pracy w środku nocy,

the middle of the Earth night.

środku ziemskiej nocy.

Right? So you can imagine how confusing that is.

Możecie sobie wyobrazić, jak mylące to bywa.

Hence, the Mars watch.

Stąd, marsjański zegarek.

(Laughter)

(Śmiech)

This weights in this watch have been mechanically adjusted

Mechanizm w tym zegarku przestawiono tak,

so that it runs more slowly.

aby chodził trochę wolniej.

Right? And we didn't start out --

I got this watch in 2004

Mam ten zegarek od 2004 roku,

when Spirit and Opportunity, the rovers back then.

gdy mieliśmy łaziki Spirit i Opportunity.

We didn't start out thinking

Nie zaczynaliśmy, myśląc,

that we were going to need Mars watches.

że będziemy potrzebować marsjańskich zegarków.

Right? We thought, OK, we'll just have the time on our computers

Sądziliśmy, że będziemy używać czasów na komputerach,

and on the mission control screens, and that would be enough.

na ekranach kontroli misji, i to wystarczy.

Yeah, not so much.

Nie wystarczyło.

Because we weren't just working on Mars time,

Dlatego, że nie tylko pracowaliśmy w czasie marsjańskim,

we were actually living on Mars time.

właściwie żyliśmy marsjańskim czasem.

And we got just instantaneously confused about what time it was.

Wciąż myliliśmy się co do tego, która była godzina.

So you really needed something on your wrist to tell you:

Naprawdę potrzeba mieć na nadgarstku coś mówiącego:

What time is it on the Earth? What time is it on Mars?

Która jest godzina na Ziemi? Która jest godzina na Marsie?

And it wasn't just the time on Mars that was confusing;

Nie tylko czas na Marsie był tym, co nas myliło.

we also needed to be able to talk to each other about it.

Musieliśmy umieć o nim ze sobą rozmawiać.

So a "sol" is a Martian day -- again, 24 hours and 40 minutes.

"Sol" to doba marsjańska, 24 godziny i 40 minut.

So when we're talking about something that's happening on the Earth,

Kiedy mówimy o czymś dziejącym się na Ziemi,

we will say, today.

mówimy, dziś, po angielsku "today".

So, for Mars, we say, "tosol."

A o Marsie mówimy, "tosol".

(Laughter)

(Śmiech)

Yesterday became "yestersol" for Mars.

Wczoraj, "yesterday", dla Marsa stało się "yestersol".

Again, we didn't start out thinking, "Oh, let's invent a language."

Nie chcieliśmy wymyślać nowego języka.

Było to po prostu bardzo mylące.

It was just very confusing.

I remember somebody walked up to me and said,

Ktoś raz podszedł do mnie i powiedział:

"I would like to do this activity on the vehicle tomorrow, on the rover."

"Chciałbym przeprowadzić tę czynność na łaziku jutro."

And I said, "Tomorrow, tomorrow, or Mars, tomorrow?"

Ja zapytałam, "Nasze jutro czy marsjańskie jutro?"

We started this terminology because we needed a way to talk to each other.

Stworzyliśmy te terminologię, bo potrzebowaliśmy sposobu porozumiewania.

(Laughter)

(Śmiech)

Tomorrow became "nextersol" or "solorrow."

Jutro ("tomorrow") stało się "nextersol" albo "solorrow."

Because people have different preferences for the words they use.

Dlatego, że ludzie mają preferencje co do słów, których używają.

Some of you might say "soda" and some of you might say "pop."

Niektórzy z was powiedzą "gazowane", a inni "z bąbelkami".

So we have people who say "nextersol" or "solorrow."

Tak samo mamy ludzi, którzy powiedzą "nextersol" albo "solorrow."

And then something that I noticed after a few years of working on these missions,

Pracując w tych misjach, zauważyłam po paru latach,

was that the people who work on the rovers, we say "tosol."

że my, ludzie pracujący przy łazikach, mówimy "tosol."

The people who work on the landed missions that don't rove around,

Ludzie pracujący na misjach, gdzie łaziki nie jeżdżą,

they say "tosoul."

mówią "tosoul."

So I could actually tell what mission you worked on from your Martian accent.

Mogę powiedzieć, w jakiej misji pracujesz po twoim marsjańskim akcencie.

(Laughter)

(Śmiech)

So we have the watches and the language, and you're detecting a theme here, right?

Zatem mamy zegarki i język. Rozumiecie, o co chodzi?

So that we don't get confused.

O to, żeby się nie mylić.

But even the Earth daylight could confuse us.

Ale nawet ziemskie światło dzienne może nas zmylić.

If you think that right now, you've come to work

Jeśli właśnie przyszliście do pracy,

and it's the middle of the Martian night

jest środek marsjańskiej nocy

and there's light streaming in from the windows

a światło wpada przez okna,

that's going to be confusing as well.

będzie to również mylące.

So you can see from this image of the control room

Na tym zdjęciu kontroli misji widać,

that all of the blinds are down.

że wszystkie rolety są opuszczone.

So that there's no light to distract us.

Po to, aby światło nas nie rozpraszało.

The blinds went down all over the building about a week before landing,

Wszystkie zasłony zostały spuszczone w całym budynku tydzień przed lądowaniem,

and they didn't go up until we went off Mars time.

i nie zostały podniesione, aż nie zeszliśmy z czasu marsjańskiego.

So this also works for the house, for at home.

To działa też w naszych domach.

I've been on Mars time three times, and my husband is like,

Byłam w marsjańskim czasie trzy razy i mój mąż to rozumie.

OK, we're getting ready for Mars time.

"OK, przygotowujemy się do czasu marsjańskiego".

And so he'll put foil all over the windows and dark curtains and shades

Zakrywa więc okna folią i ciemnymi zasłonami,

because it also affects your families.

ponieważ wpływa to też na nasze rodziny.

And so here I was living in kind of this darkened environment, but so was he.

Żyłam w tym przyciemnionym środowisku i on również.

And he'd gotten used to it.

Przyzwyczaił się.

But then I would get these plaintive emails from him when he was at work.

Ale potem zaczęłam od niego dostawać maile, kiedy był w pracy.

Should I come home? Are you awake?

"Mam wracać do domu? Śpisz?"

What time is it on Mars?

"Która godzina na Marsie?"

And I decided, OK, so he needs a Mars watch.

I stwierdziłam, że on też potrzebuje marsjańskiego zegarka.

(Laughter)

(Śmiech)

But of course, it's 2016, so there's an app for that.

Ale oczywiście mamy rok 2016, więc jest do tego aplikacja.

(Laughter)

(Śmiech)

So now instead of the watches, we can also use our phones.

Teraz zamiast zegarków możemy również używać telefonów.

But the impact on families was just across the board;

Ale wpływ na nasze rodziny to było zdecydowanie za wiele.

it wasn't just those of us who were working on the rovers

Nie wpływało to tylko na nas, pracujących przy łazikach,

but our families as well.

ale na nasze rodziny również.

This is David Oh, one of our flight directors,

To jest David Oh, jeden z naszych kierowników lotu.

and he's at the beach in Los Angeles with his family at 1:00 in the morning.

Jest na plaży w Los Angeles z rodziną o 1:00 rano.

(Laughter)

(Śmiech)

So because we landed in August

Ponieważ wylądowaliśmy w sierpniu

and his kids didn't have to go back to school until September,

i jego dzieci nie musiały chodzić do szkoły do września,

they actually went on to Mars time with him for one month.

przeszły z nim na miesiąc na czas marsjański.

They got up 40 minutes later every day.

Wstawały codziennie 40 minut później.

And they were on dad's work schedule.

Żyły w planie pracy taty.

So they lived on Mars time for a month and had these great adventures,

Żyli w marsjańskim czasie miesiąc i przeżyli wiele przygód,

like going bowling in the middle of the night

jak pójście na kręgle w środku nocy

or going to the beach.

albo pójście na plażę.

And one of the things that we all discovered

Dzięki temu odkryliśmy,

is you can get anywhere in Los Angeles

jest łatwo można dostać się wszędzie w Los Angeles

at 3:00 in the morning when there's no traffic.

o 3 rano, gdy nie ma ruchu.

(Laughter)

(Śmiech)

So we would get off work,

Wychodziliśmy z pracy

and we didn't want to go home and bother our families,

i nie chcieliśmy iść do domu przeszkadzać naszym rodzinom,

and we were hungry, so instead of going locally to eat something,

a byliśmy głodni, więc zamiast pójść gdzieś blisko coś zjeść,

we'd go, "Wait, there's this great all-night deli in Long Beach,

mówiliśmy, "Poczekajcie, jest świetny sklep całodobowy w Long Beach,

and we can get there in 10 minutes!"

a możemy się tam dostać w 10 minut!"

So we would drive down -- it was like the 60s, no traffic.

Jechaliśmy więc jak w latach 60., bez żadnych korków.

We would drive down there, and the restaurant owners would go,

Jechaliśmy tam, a właściciel zwykł pytać,

"Who are you people?

"Kim wy jesteście?

And why are you at my restaurant at 3:00 in the morning?"

I co robicie w moim lokalu o 3 rano?"

So they came to realize that there were these packs of Martians,

Tak więc stali się świadomi, że istnieją grupy Marsjan,

roaming the LA freeways, in the middle of the night --

buszujących po autostradach Los Angeles w środku nocy,

in the middle of the Earth night.

w środku ziemskiej nocy.

And we did actually start calling ourselves Martians.

Naprawdę nazywaliśmy siebie Marsjanami.

So those of us who were on Mars time would refer to ourselves as Martians,

Ci na marsjańskim czasie byli nazywani Marsjanami,

and everyone else as Earthlings.

a wszyscy inni Ziemianami.

(Laughter)

(Śmiech)

And that's because when you're moving a time-zone every day,

A to dlatego, że gdy przesuwacie się codziennie o jedną strefę czasową,

you start to really feel separated from everyone else.

zaczynacie się czuć bardzo odseparowani od innych.

You're literally in your own world.

Jesteście dosłownie we własnym świecie.

So I have this button on that says, "I survived Mars time. Sol 0-90."

Mam taką odznakę z napisem: "Przeżyłam czas marsjański. Sol 0-90."

And there's a picture of it up on the screen.

I jest tu też zdjęcie.

So the reason we got these buttons is because we work on Mars time

Mamy te odznaki, ponieważ pracujemy w marsjańskim czasie po to,

in order to be as efficient as possible with the rover on Mars,

by być jak najbardziej wydajnymi w wykorzystaniu łazika na Marsie,

to make the best use of our time.

żeby jak najlepiej wykorzystać nasz czas.

But we don't stay on Mars time for more than three to four months.

Ale nie żyjemy na czasie marsjańskim więcej niż trzy do czterech miesięcy.

Eventually, we'll move to a modified Mars time, which is what we're working now.

W końcu przenosimy się na zmodyfikowany czas marsjański.

And that's because it's hard on your bodies, it's hard on your families.

Ponieważ jest to ciężkie dla naszych ciał i naszych rodzin.

In fact, there were sleep researchers who actually were studying us

Badacze snu prowadzili nad nami badania,

because it was so unusual for humans to try to extend their day.

ponieważ to niespotykane dla ludzi próbować wydłużyć swój dzień.

And they had about 30 of us

Wybrali około 30 z nas

that they would do sleep deprivation experiments on.

i robili doświadczenia związane z deprywacją snu.

So I would come in and take the test and I fell asleep in each one.

Przychodziłam, robiłam test i zasypiałam na każdym.

And that was because, again, this eventually becomes hard on your body.

Takie życie po czasie staje się wyczerpujące dla ciała.

Even though it was a blast.

Nawet jeśli było to super.

It was a huge bonding experience with the other members on the team,

Było to ogromne doświadczenie wiążące nas z członkami grupy,

but it is difficult to sustain.

ale było trudne do wytrzymania.

So these rover missions are our first steps out into the solar system.

Misje łazików są naszymi pierwszymi krokami w Układ Słoneczny.

We are learning how to live on more than one planet.

Uczymy się, jak żyć na więcej niż jednej planecie

We are changing our perspective to become multi-planetary.

Zmieniamy naszą perspektywę na wielo-planetarną.

So the next time you see a Star Wars movie,

Więc następnym razem oglądając Star Wars,

and there are people going from the Dagobah system to Tatooine,

a są tam ludzie przechodzący z systemu Dagobah na Tatooine,

think about what it really means to have people spread out so far.

pomyślcie, co to naprawdę znaczy, mieć ludzi rozprzestrzenionych tak daleko.

What it means in terms of the distances between them,

Co to znaczy pod względem dystansu między nimi,

how they will start to feel separate from each other

jak czują się odseparowani od siebie

and just the logistics of the time.

i o logistyce czasu.

We have not sent people to Mars yet, but we hope to.

Jak dotąd nie wysłaliśmy ludzi na Marsa, ale mamy na to nadzieję.

And between companies like SpaceX and NASA

Z firmami takimi jak SpaceX czy NASA

and all of the international space agencies of the world,

i wszystkimi międzynarodowymi agencjami kosmicznymi świata

we hope to do that in the next few decades.

mamy nadzieję zrobić to w ciągu kilku następnych dekad.

So soon we will have people on Mars, and we truly will be multi-planetary.

Wkrótce będziemy mieli ludzi na Marsie i będziemy naprawdę wielo-planetarni,

And the young boy or the young girl

a młody chłopak czy dziewczyna,

who will be going to Mars could be in this audience or listening today.

którzy będą lecieć na Marsa, mogą siedzieć tu dziś na widowni.

I have wanted to work at JPL on these missions since I was 14 years old

Chciałam pracować w tych misjach od kiedy skończyłam 14 lat

and I am privileged to be a part of it.

i mam teraz ten przywilej, by to robić.

And this is a remarkable time in the space program,

Mamy wspaniały czas dla programów kosmicznych

and we are all in this journey together.

i wspólnie przeżywamy tę podróż.

So the next time you think you don't have enough time in your day,

Następnym razem, gdy pomyślicie, że brakuje wam czasu w ciągu dnia,

just remember, it's all a matter of your Earthly perspective.

pamiętajcie, że jest to kwestia waszej ziemskiej perspektywy.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)