This is your brain on air pollution | María Neira

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

ကျွန်မတို့ ရပ်တန့်လို့ကို မရနိုင်တဲ့ အသည်းအသန်

လိုအပ်တဲ့ အရာတစ်ခု ရှိပါတယ်၊

ဒါက အသက်ရှူတာပါ။

စမ်းကြည့်ချင်ကြလား။

There is something we desperately need

ကျွန်မတို့ အတူတူ အသက်ရှူတာ ရပ်လိုက်ရအောင်လေ။

that we cannot stop doing:

၁၀ စက္ကန့်လောက်ပဲ ဆိုပါစို့။

it is breathing.

အဆင်ပြေလား။

Do you want to try?

လုပ်လိုက်ကြရအောင်။

Why don't we stop breathing together

အဆင်သင့်ပြင်ထားပါ... ကဲ

for, let's say, even 10 seconds.

Is that OK?

Let's do it.

Get ready ... OK, now!

အိုး ခက်တယ်၊ မဟုတ်လား။

ဒါက အသက်ရှူမှုကို ပြန်ဖယ်ထုတ်လိုက်မယ့်

မယုံနိုင်စရာ ကိန်းဂဏန်းတစ်ခု

Oof, difficult, isn't it?

၇ ပါ ။

Well, this is an incredible number

၇ ဘာလဲ။

ကျွန်မတို့ ရှူရှိုက်တဲ့ လေရဲ့ မကောင်းတဲ့ အရည်အသွေးနဲ့

that will again take your breath away:

ထိတွေ့မှုကြောင့် တစ်နှစ်ကို အရွယ်မတိုင်မီ သေဆုံးမှု ခုနစ်သန်း ရှိတယ်။

seven.

Seven what?

Seven million premature deaths a year

ဒါကတစ်နှစ်အတွင်း ဖယ်ရှားခံရမယ့်၊ ကျွန်မ ချစ်ရတဲ့ မက်ဒရစ်ရဲ့ လူဦးရေတစ်ခုလုံးထက်

caused by exposure to the bad quality of the air we breathe.

ပိုများနေတာမျိူးလို့ စိတ်ကူးကြည့်ပါ။

Imagine -- it's like more than the entire population of my dear Madrid

ဒီသတင်းအချက်အလက်ကို

ဖော်ပြပြီးပြီလားလို့ သင် မေးနိုင်ပါတယ်။

ဒီသတင်းအချက်အလက်ကို လူသိရှင်ကြား ဖြန့်ဝေခဲ့ပြီလားပေါ့။

will be wiped out in one year.

ဖြန့်ဝေပြီးပါပြီ။

And you may ask:

လောလောဆယ် လေထုညစ်ညမ်းမှုနဲ့ ကျွန်မတို့ရဲ့ ကျန်းမာရေးကြား ဆက်စပ်မှုကို

Has this information been disclosed?

Has this information been publicized, distributed?

ဆန်းစစ်နေတဲ့ သိပ္ပံဆိုင်ရာ စာတမ်း ၇၀၀,၀၀၀ ကျော်ရှိပြီး

Well, yes.

We have at the moment more than 70,000 scientific papers

ကမ္ဘာ့ မီဒီယာတွေကလည်း ဒီပြဿနာကို ပုံမှန် ဖော်ပြနေပါတယ်။

examining the relationship between air pollution and our health,

အမှန်တော့ လေထုညစ်ညမ်းမှုက ကျွန်မတို့ရဲ့ အဓိက ကိုယ်အင်္ဂါ

and the global media has been regularly covering this issue.

အားလုံးနီးပါးတိုင်းအပေါ်

အပျက်သဘော သက်ရောက်မှုရှိတာကို

In fact, in a relatively short period of time,

မကြာသေးတဲ့ ကာလတိုတစ်ခုအတွင်းမှာမှ သိရှိလာခဲ့တာပါ။

we have come to know

that air pollution is having a negative impact

အဆုတ်တွေကနေ စလိုက်ကြရအောင်။

လေထုညစ်ညမ်းမှုအကြောင်း တွေးမိတဲ့အခါ အဆုတ်တွေကို အမြဲ တွေးမိကြတယ်။

on almost all our major organs.

အမှန်ဆိုရင်၊ ကျွန်မတို့ သက်ရှူလိုက်တိုင်း

Let's start by the lungs.

အဆိပ်အတောက်ဖြစ်စေတဲ့ ညစ်ညမ်းမှုပစ္စည်းတွေကို ရှူရှိုက်နေပြီး

When we think about air pollution, we always think about the lungs.

ကျွန်မတို့ရဲ့ သနားစရာ၊ ပန်းရောင်၊ လှပတဲ့ အဆုတ်တွေဟာ

In fact, every time we take a breath,

we are inhaling toxic pollutants,

ဒါတွေအားလုံးကို ခံစားနေကြရတယ်။

ဒါကို ဖြစ်စေခဲ့တာနဲ့ပတ်သက်ပြီး

and our poor pink and lovely lungs

လွန်ခဲ့တဲ့ ၁၀ နှစ်ကျော်က အသိပညာ အများကြီး စုစည်းခဲ့ကြပါတယ်၊

are suffering all of that.

ဒါပေမဲ့ လေထုညစ်ညမ်းမှုက ဘာလဲဆိုတာကို ပထမဆုံး ပြောပြပါရစေ။

Over the last 10 years,

we have put together a lot of knowledge about what's happened to that,

ကောင်းပြီ၊ လေထုညစ်ညမ်းမှုက အမှုန်ခဲလေးတွေ၊ အရည်စက်တွေနဲ့

အငွေ့ဆန်တဲ့ ဓာတုပစ္စည်းတွေရဲ့

but let me tell you first what is air pollution.

OK, air pollution is a very complex mixture

အလွန်ရှုပ်ထွေးတဲ့

ရောစပ်မှုတစ်ခုပါ။

of solid particles,

အိမ်တွင်း လောင်စာ လောင်ကျွမ်းတာ၊

စက်မှုလုပ်ငန်း ဒါမှမဟုတ် ယာဉ် ဒါမှမဟုတ် တခြားအိမ်တွင်းနဲ့ ပြင်ပ ရင်းမြစ်တွေလို

liquid droplets

and gaseous chemicals.

ရင်းမြစ်တွေဆီကလာနိုင်တဲ့

Imagine all of this mixture

that might come from sources like household fuel burning

ဒီရောစပ်မှုအားလုံးကို စိတ်ကူးကြည့်ပါ။

အမှန်တော့ လေထုညစ်ညမ်းမှုရဲ့ ရင်းမြစ်အမျိုးမျိုးက

or industry or traffic

or many other indoor and outdoor sources.

ညစ်ညမ်းပစ္စည်း ရောနှောမှု အမျိုးမျိုးကို ဖြစ်စေမှာပါ။

And, of course, different sources of pollution

အဓိက အချက်က ဒီအဆိပ်အတောက်အားလုံးကို

will make different mixtures of pollutants.

နည်းအမျိုးမျိုးဖြင့် ပေါင်းစပ်နိုင်တာပါ။

ဥပမာ၊ အမှုန် ညစ်ညမ်းပစ္စည်း၊ PM ကို နမူနာကြည့်ရအောင်။

The point is that all of these toxins,

ဒီမှာရှိတဲ့ ကော့တေးကို ကြည့်ပါ၊

they can be combined in different ways.

ဒါက မြေဆီလွှာ၊ လမ်း ဖုန်မှုန့်၊

Let's take, for instance, the particulate matter, the PM.

ပင်လယ် ဆား၊

အဆိပ်အတောက်ဖြစ်တဲ့ သတ္တုတွေ ၊

It can be a mixture that will include --

ဒီဇယ် မီးခိုး၊

look at the cocktail here --

နိုက်ထရိတ်၊ ဆာလဖိတ်တွေ ပါဝင်မယ့်

soil and road dust,

ရောစပ်မှုတစ်ခု ဖြစ်နိုင်ပါတယ်၊

အဆိပ်အဆိပ်အတောက်အားလုံး၊ ဒီအရသာရှိတဲ့ ကော့တေးက

sea salt,

toxic metals,

diesel smog,

နေ့စဉ် အဆုတ်ကို ဖြတ်သန်းနေပြီး ကျွန်မတို့ဟာ

nitrates and sulfates,

အသက်ရှူတာကို မရပ်တန့်နိုင်တာကြောင့် ဒီလေထုညစ်ညမ်းမှုနဲ့

and all of this toxic poison, this delicious cocktail,

အဆက်မပြတ် ထိတွေ့နေတာပါ။

is going through our lungs every day,

ဆိုလိုတာက ဒ ၁၀ စက္ကန့်ကြာ အသက်မရှုဘဲနေ နိုင်ပေမဲ့ ဒါထက်မပိုပါဘူး။

and we are constantly exposed to this air pollution

ကျွန်မတို့ အသက်ရှူတာကို

မရပ်တန့်နိုင်တဲ့အပြင်၊

because we cannot stop breathing.

နေ့စဉ် လေလီတာ ၁၀,၀၀၀၀ ဝန်းကျင် လိုအပ်တယ်။

I mean, we can do it for 10 seconds, but no more than that.

We cannot stop breathing

and, in addition,

ဒါကြောင့် လေထုညစ်ညမ်းမှုကြောင့် နှစ်စဉ် သေဆုံးသူ

we need, every day, around 10,000 liters of air.

ခုနစ်သန်းရှိတယ်လို့ ပြောကြတာပါ။

ကျွန်မတို့ ထိတ်လန့်သွားလား။

So we said that we have seven million deaths

ကျွန်မတို့ အေးဆေးတည်ငြိမ်နေလား။

ကမ္ဘာ့ အရေးပေါ်အခြေအနေတစ်ခု၊ အမျိုးသား ဘေးအန္တရာယ်တစ်ခုကို ကြေညာနေတာလား။

caused by air pollution every year.

Are we panicking?

မဖြစ်ကြပါဘူး၊ တကယ်တော့ ဒီမေးခွန်းကို နေ့တိုင်း ကိုယ့်ကိုယ်ကို မေးနေတာပါ။

Are we keeping calm?

Are we declaring a national disaster, a global emergency?

ဘာတွေဖြစ်နေတာလဲ။

ဒါပေမဲ့ ဒီမှာ ပိုမြန်မြန် တုံ့ပြန်ဖို့ အတင်း တွန်းအားပေးနိုင်တဲ့ အရာတစ်ခုပါ။

Well, no, and in fact I'm asking myself this question every day:

What is happening?

လေထုညစ်ညမ်းမှုက ကျွန်ုမတို့ရဲ့ အဆုတ်ကို ထိခိုက်ရုံသာမဟုတ်ဘဲ၊

But here is something that maybe will force us to react more quickly.

ဦးနှောက်ကိုလည်း ထိခိုက်စေပါတယ်။

ဒါက ကျွန်မတို့ရဲ့ ဦးနှောက်ပါ။

Air pollution is not just affecting our lungs.

လှပါတယ်။

အားလုံးမှာ ဒါရှိပါတယ်။

ကျွန်မတို့အားလုံး ဒါကို လိုအပ်ကြတယ်။

It's affecting our brain as well.

အားလုံး ဒါကို သုံးကြမယ်လို့ မျှော်လင့်ပါတယ်။

This is our brain.

(ရယ်သံများ)

Beautiful.

တချို့က တခြားသူတွေထက် ပိုသုံးကြပါတယ်။

We all have it.

We all need it.

သမိုင်းရဲ့ လွန်ခဲ့တဲ့ ၁၀ နှစ်အတွင်း

Hopefully, we all use it --

လေထုညစ်ညမ်းမှုနဲ့ ဦးနှောက် ကျန်းမာရေးကြားက ဆက်စပ်မှုနဲ့

(Laughter)

some more than others.

ပတ်သက်တဲ့ သုတေသနတွေ

And in the last 10 years of history,

သိသိသာသာ တိုးများလာခဲ့ပါတယ်၊

the research about the relationship between air pollution

ဒါကြောင့် အခုတော့ ကျွန်မတို့ ဦးနှောက်ဟာ ပျက်သုဉ်းနေတာ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

and our brain's health

ဒါပေမဲ့ ကျွန်မတို့ ဦးနှောက်ထဲက

has been increased dramatically,

လေထုညစ်ညမ်းမှုနဲ့ပတ်သက်ပြီး အခုထိ သိထားတဲ့ သက်သေကို ပြောပြပါရစေ။

so maybe now our brain is going up in smoke.

ပထမဆုံး ကျွန်မတို့ရဲ့ ဗဟို အာရုံကြောစနစ်အတွင်းက

But let me tell you the evidence,

လေထုညစ်ညမ်းမှုရဲ့ အန္တရာယ်ရှိနိုင်တဲ့

what we know so far about air pollution in our brain.

အကျိုးဆက်တွေနဲ့ပတ်သက်ပြီး

First, there is an emerging body of evidence

သက်သေအထောက်အထားတွေ ပေါ်ထွက်လာတယ်။

ဒါပေမဲ့ အဆိပ်ဖြစ်တဲ့ အမှုန်တွေဆီ ပြန်သွားရအောင်။

regarding the potential harmful effects

မှတ်မိသေးလား။

ဒါတွေကို အဆုတ်ထဲမှာ ထားခဲ့ပြီး

of air pollutants

into our central nervous system.

ဘဝကို ပျော်မွေ့ကာ

အရာရာကို ညစ်ညမ်းစေခဲ့တယ်။

But let's go back to the toxic particles.

ဒါပေမဲ့ အခု ဒါတွေရဲ့ အသေးဆုံးတွေက

သွေးကြောထဲကို ဖြတ်သွားနိုင်ပြီး

Remember?

We left them at the lungs,

enjoying life,

နှလုံးကနေ ပို့လွှတ်ကာ၊ သွေးကြောထဲကနေ

polluting everything.

But now the smallest of them,

တစ်ကိုယ်လုံးဆီ ရောက်နိုင်ကာ

they can cross into the bloodstream,

ဦးနှောက်အပါအဝင် ကိုယ်တွင်းအင်္ဂါတိုင်းကို

and from the bloodstream, pumped by the heart,

ခြိမ်းခြောက်နိုင်ပါတယ်။

လေထု ညစ်ညမ်းမှုမှာ နယ်နိမိတ် မရှိဘူးလို့ ပြောလေ့ရှိခဲ့တယ်၊

they can reach the whole body,

threatening every organ,

ဒါက ကျွန်မတို့ရဲ့ ကိုယ်ခန္ဓာ အတွင်းမှာလည်း မှန်ပါတယ်၊

including the brain.

ဘာလို့လဲဆိုတော့ လေထု ညစ်ညမ်းပစ္စည်းတွေက အချင်း အတားအဆီးကို ဖြတ်ကျော်ပြီး

We used to say that air pollution has no borders,

သန္ဓေသားဆီရောက်ကာ ကျွန်မတို့ ကလေးတွေ ပထမဆုံး အသက်မရှူခင်ကကို

and it's true as well within our bodies,

because air pollutants will cross the placental barrier

ကလေးတွေရဲ့ ဦးနှောက် အပြင်လွှာကို ပြောင်းလဲစေမှာကြောင့်ပါ။

and reach the fetus and alter the cerebral cortex of our children

ဒုတိယက၊ လေထု ညစ်ညမ်းမှုနဲ့ ရေရှည် ထိတွေ့မှုရှိတဲ့

even before they take their first breath.

မမွေးဖွားမီနဲ့ အစောပိုင်း ကလေးဘဝ နှစ်ခုစလုံးဟာ

Second, several studies have suggested

အာရုံကြော ဖွံ့ဖြိုးမှုအပေါ် အပျက်သဘော သြဇာလွှမ်းမိုးမှုရှိမယ်၊

that both prenatal and early childhood long-term exposure to air pollution

သိမှတ်မှုဆိုင်ရာ စစ်ဆေးမှု ရလဒ်တွေ နိမ့်လာမယ်၊

will have a negative influence on neural development,

နောက်ပြီး အော်တစ်ဇင် ရောဂါနဲ့ အာရုံစိုက်မှု ချို့တဲ့မှု ရောဂါလို

အပြုအမူဆိုင်ရာ ရောဂါတချို့ အပေါ် လည်း ဩဇာလွှမ်းမှုတစ်ခု၊

will have lower cognitive test outcomes,

and there will be an influence as well, a negative influence,

အပျက်သဘော ဩဇာလွှမ်းမှုတစ်ခု ရှိမယ်လို့ လေ့လာမှု အတော်များများက ညွှန်းထားကြတယ်။

on some behavioral disorders like autism

ဒါ့အပြင် ကလေးတွေနဲ့ လူရွယ်တွေရဲ့ ဦးနှောက်တွေက

and attention deficit hyperactivity disorder.

အမှုန် ညစ်ညမ်းပစ္စည်းနဲ့ အချိန်အတော်ကြာ ထိစေတွေ့တာက

ဦးနှောက် ရောင်ရမ်းတာလို

In addition to that, some evidence found

တုံ့ပြန်မှုတချို့ ဖြစ်စေမယ်ဆိုတဲ့ အထောက်အထားတချို့ တွေ့ရှိထားတယ်၊

that exposing our children's and young adults' brains

ဒါက အာရုံကြောဆိုင်ရာ တုံ့ပြန်မှုကို

for a long time to particulate matter

ပြောင်းလဲစေတာနဲ့ စုပုံနေတဲ့ ပိုများတဲ့ ပရိုတင်းချေးတွေ

will cause some reactions like brain inflammation,

altering the neural response

ပိုသြဇာလွှမ်းတာကို ဖြစ်စေပြီး၊

and [also] leading to the influence of more protein plaques

ဒါတွေက အယ်လ်ဇိုင်းမား ရောဂါနဲ့ ပါကင်ဆန်လို ရောဂါတွေအတွက်

အန္တရာယ်တွေ တိုးမြှင့်စေနိုင်တာပါ။

that are accumulating,

ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်နေတာက

and those can increase the risks for diseases

ကျွန်မတို့ဟာ ကလေးတွေရဲ့ အနာဂတ်မှာ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံနေတယ်၊

like Alzheimer's and Parkinson's.

သူတို့ရဲ့ စိတ်တွေ ကျယ်ပြန်ဖို့ သူတို့ကို နေ့တိုင်း ကျောင်းပို့နေတယ်၊

Ironic, isn't it:

we are investing in our children's future,

လူ့အဖွဲ့အစည်းက သူတို့ရဲ့ ပညာရေးမှာ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံနေပေမဲ့၊

ကျောင်းကား စောင့်နေရင်း သူတို့ ရှူတဲ့ လေက

we are sending them to school every day to expand their minds,

the society is investing in their education,

သူတို့ဦးနှောက်ရဲ့ ဖွံ့ဖြိုးမှုကို အပျက်သဘော ဩဇာလွှမ်းမိုးနေတာပါ။

and yet the air they breathe while waiting for the school bus

တတိယ တစ်ခုကို သွားကြရအောင်။ လူကြီးတွေကျတော့ကော။

is influencing negatively the development of their brain.

မကြာသေးတဲ့ သိပ္ပံဆိုင်ရာ အထောက်အထားတွေအရ၊

လေ့လာမှုမှာပါဝင်သူတွေ အသက်ကြီးလာတာနဲ့အမျှ အမှုန်ညစ်ညမ်းပစ္စည်းတွေနဲ့ ရေရှည်ထိတွေ့တာက

Let's go to the third: What about adults?

According to recent scientific evidence,

သိမှတ်မှု လျော့ကျမှူကိုဖြစ်စေမှာပါ။

long-term exposure to particulate matter will cause a cognitive decline

ဒါ့အပြင်

ရေရှည်၊ အလွန် သေးမှုန်တဲ့ အမှုန် ညစ်ညမ်းပစ္စည်းတွေနဲ့ ရေရှည် ထိတွေရင်၊

in study participants as they age.

သူတို့ရဲ့ ဦးနှောက်က ပိုလျင်မြန်စွာ အိုမင်းလာမှာဖြစ်ပြီး

And not only that,

if you expose them to long-term, very fine particulate matter,

သေးငယ်၊ တိတ်ဆိတ်တဲ့ လေဖြတ်တာတွေ

နိုင်ခြေတွေ ပိုများလာမှာပါ။

their brain will age more rapidly,

and they will have higher odds

နောက်ဆုံး တစ်ခု၊နောက်ထပ် အထောက်အထား ပေးမှာမဟုတ်ဘူး၊

of having small, silent strokes.

ဘာလို့လဲဆိုတော့ ဒါက အများကြီးရှိလို့ပါ၊

လေထု ညစ်ညမ်းပစ္စည်းတွေကို အဆက်မပြတ် ထိတွေ့မှုနဲ့အတူ

မှတ်ဉာဏ်ယိုယွင်းမှုရောဂါ အန္တရာယ် တိုးလာနိုင်တယ်လို့ တိရစ္ဆာန် ပုံစံတွေထဲက

The last one -- and I will not give you more evidence,

because there is a ton of [it] --

some epidemiological studies in animal models

ကူးစက်ရောဂါဆိုင်ရာ လေ့လာမှုတချို့က ညွန်းထားတယ်။

have suggested that there might be an increased risk of dementia

ဒီတော့ လူတိုင်းနီးပါးဟာ လေထုညစ်ညမ်းမှုနဲ့ ထိတွေ့နေကြပါတယ်။

with sustained exposure to air pollutants.

သင်ဟာ ကျေးလက်လဒေသတစ်ခုမှာ ဒါမှမဟုတ် မြို့ပြ ဒေသတစ်ခုမှာ နေထိုင်တာဖြစ်စေ၊

So, almost everybody is exposed to air pollution.

ဝင်ငွေမြင့်တဲ့ နိုင်ငံတစ်ခု ဒါမှမဟုတ် ဝင်ငွေနိမ့်တဲ့ နိုင်ငံတစ်ခုမှာ နေတာဖြစ်စေ၊

သင့်ဦးနှောက်အပါအဝင် လူတိုင်းရဲ့ ဦးနှောက်က

Whether you live in a rural area or an urban area,

အန္တရာယ်ရှိနေပါတယ်။

whether you live in a high-income country or a low-income country,

ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ ဆရာဝန်တစ်ယောက်အနေနဲ့

ကျွန်မရဲ့ သက်မွေးလုပ်ငန်းဘဝရဲ့ လွန်ခဲ့တဲ့ အနှစ် ၂၀ ကျော်က ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့မှာ

everybody's brains, including yours,

are at risk.

ပြည်သူ့ကျန်းမာရေး ပြဿနာတွေ၊

As a medical doctor,

ပြည်သူ့ကျန်းမာရေး အန္တရာယ်တွေနဲ့ပတ်သက်တဲ့

I have been dedicating the last more than 20 years now

အသိပေးမှုတွေကို

မြှင့်တင်ပေးခဲ့ပြီး

of my professional life

ဖြေရှင်းချက်တွေလည်း ရှိတယ်ဆိုတာကို သိထားပါတယ်။

to raise awareness about public health issues,

အချို့ နေရာတွေက အခြား နေရာတွေထက် ပိုညစ်ညမ်းနေတာတော့ သေချာပါတယ်၊

public health risks,

at the World Health Organization,

and I know that the knowledge is there and the solutions as well.

ဒါပေမဲ့ ဒါက ကမ္ဘာ့ ပြဿနာ တစ်ခုဖြစ်ပြီး၊

တစ်ယောက်ချင်း၊ တစ်မြို့ချင်း၊ တစ်စုချင်း၊ တစ်နိုင်ငံချင်း၊ တစ်ဒေသချင်း

Sure, some places are more polluted than others,

but this a global issue,

ဒါကို ဖြေရှင်း နိုင်မှာမဟုတ်ဘူး။

and no individual, no city, no group, no country, no region

လူတိုင်းရဲ့ ခိုင်မာတဲ့ ကတိကဝတ်တွေနဲ့ ခိုင်မာတဲ့ လုပ်ဆောင်မှုတွေ လိုအပ်ပါတယ်။

will be able to solve it alone.

အရပ်ဘက် လူ့အဖွဲ့အစည်း၊

ပုဂ္ဂလိကကဏ္ဍ၊

We need very strong commitments and very strong action by everyone:

တစ်ဦးချင်းတွေတောင်ပါ။

ကအားလုံး ပါဝင်ရမယ့် ကဏ္ဍတစ်ခု ရှိပါတယ်။

ဟုတ်ပါတယ် ၊ ကျွန်မတို့ သုံးစွဲပုံ၊ ခရီးသွားလာပုံ၊

civil society,

private sector,

စွမ်းအင် အသုံးပြုပုံတို့ကို

even individuals.

ကျွန်မတို့ ဩဇာလွှမ်းဖို့လိုတယ်။

We all have a role to play.

Yes, we need to influence the way we consume,

ကောင်းတာကတော့ ဒီဖြေရှင်းနည်းအားလုံးကို ရရှိနိုင်တာပါ။

the way we commute,

the way we use our energy.

ပြဿနာက အရေးယူဆောင်ရွက်မှုကို တစ်ရက် ရွှေ့ဆိုင်းလိုက်ရင်၊

And the good thing is that all of those solutions are available.

ထောင်ချီတဲ့ အသက်တွေ ဆုံးၡုံးသွားနိုင်ပေမဲ့၊

တစ်နှစ် ရွှေ့ဆိုင်းမယ်ဆိုရင်တော့၊

The question is, if we postpone action by one day,

ခုနစ်သန်း ထပ်မံ ဆုံးၡုံးသွားနိုင်တာပါ။

there might be thousands of lives that we will lose,

ဒါကြောင့် မူဝါဒချမှတ်သူတိုင်း၊ နိုင်ငံရေးသမားတိုင်းဟာ

but if we postpone it by one year,

we might be losing again seven million.

မိမိတို့ရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေကို ရွှေ့ဆိုင်းတာနဲ့ ပတ်သက်တဲ့

So every policy maker, every politician,

လူသားကျန်းမာရေးအပေါ် အကျိုးဆက်တွေကို သတိပြုဖို့လိုတယ်။

အမှန်တော့

needs to be aware of the consequences on human health

ဒီမမြင်ရတဲ့လူသတ်သမားရဲ့ အန္တရာယ်တွေကို

ကျွန်မတို့ ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ သမိုင်းမှာ ဒါက ပထမဆုံးအကြိမ်မဟုတ်ဘူး။

of postponing their decisions.

In fact,

ဒါ ၁၉၅၂ ခုနှစ် လန်ဒန်မှာ ဖြစ်ပြီး

this is not the first time in history

that we are confronted with the risks of this invisible killer.

၁၉၅၀ ခုနှစ် နဲ့ ၁၉၆၀ လွန်နှစ်တွေမှာ လန်ဒန်မှာ

This was London in 1952,

အစိုးရတွေနဲ့ မြို့ကြီးတွေမှာ လုပ်သလို၊

and as was done in London in the '50s and the '60s,

လေထုညစ်ညမ်းမှုရဲ့ ကြောက်စရာ သက်ရောက်မှုကို ရပ်တန့်ဖို့ အရေးတကြီး လုပ်ဆောင်ဖို့လိုတယ်။

governments and cities,

ခက်ခဲတဲ့ လုပ်ရပ်တွေကို နှောင့်နှေးစေတာကို နိုင်ငံရေးသမားတိုင်း သိရမှာပါ။

they need to take urgent action to stop the terrible impact of air pollution.

ဥပမာ မြို့ကြီးတွေမှာ ယာဉ်ကြော လျှော့ချတာ၊ အများသုံး ပို့ဆောင်ရေးမှာ မြှုပ်နှံတာနဲ့

Every politician must know that delaying what they call the tough actions,

မြို့ကြီးတွေမှာစက်ဘီးစီးတာကို အားပေးရာမှာပါဝင်တာ၊

like reducing traffic in cities or investing in public transport

အစားထိုး စွမ်းအင်မှာ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံတာ၊

ချက်ပြုတ်တာ၊ အအေးပေးတာနဲ့ အပူပေးတာတွေအတွက်

and engaging in promoting cycling in cities,

investing in renewable energy,

ပိုသန့်ရှင်းတဲ့ စွမ်းအင်ကို အားပေးတာတွေက

promoting cleaner energy for cooking, cooling

ဉာဏ်ရှိတဲြ ဖြေရှင်းည်းတွေပါ။

ဘာလို့လဲဆိုတော့ ဒါတွေက ထုတ်လွှတ်မှုတွေကို လျှော့ချကာ

and transportation and heating

လေထုအရည်အသွေးကို ဒဗလျူအိပ်ခ်ျအို စံနှုန်းတွေနဲ့အညီ တိုးတက်စေတာကြောင့်ပါ။

are solutions that are very smart,

ဒါတွေက ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် ကာကွယ်ပေးမယ့် စံနှုန်းတွေပါ။

because, in fact, they reduce emissions,

they improve air quality in line with WHO standards,

ဒီတော့ နိုင်ငံရေးသမားအားလုံးဆီကနေ ဒီခိုင်မာတဲ့ နိုင်ငံရေး ကတိကဝတ်တွေနဲ့

which are the standards that will protect ourselves.

နိုင်ငံရေးဆန္ဒတွေကို လိုအပ်ပေမဲ့

So in fact, all politicians that we need these very strong political commitments

အခု သူတို့အားလုံးကို (လိုအပ်)တာပါ။

အရေးယူမှုကို ပျက်ကွက်၊ ရွှေ့ဆိုင်းတဲ့သူတွေဟာ

and political will from,

တရားရုံးမှာ သူတို့ရဲ့ရပ်တည်ချက်ကို ခုခံကာကွယ်ဖို့တောင် တောင်းဆိုခံရတယ်။

but [we need] all of them now.

Those who fail, who postpone action,

အခုကစပြီး

ဘယ်နိုင်ငံရေးသမားကမှ “ငါ မသိဘူး” လို့ ပြောနိုင်မှာ မဟုတ်ပါဘူး။

they have been requested even to defend their position in court.

ဒီမှာမေးခွန်းကတော့

And from now on,

ဘယ်နှယောက်ကများ

no politician will be able to say, "I didn't know."

ဘဝ အရည်အသွေး ဆုံးၡုံးမှုနဲ့

ဦးနှောက် စွမ်းအား ဆုံးၡုံးမှုကို

So the question here is:

လက်ခံဖို့ အသင့်ဖြစ်နေပြီလဲဆိုတာပါ။

How many lives,

loss of quality of life

အဖြေက “တစ်ယောက်မှမရှိ“ရင်၊

ကျွန်မ သင်တို့ကို ပန်ကြားမှာက

and losing our brain power

ဦးနှောက် လုပ်ဆောင်နေတုန်း၊ ဉာဏ်ရည်ဉာဏ်စွမ်း ရှိနေတုန်း၊

are we ready to accept?

If the answer is "none,"

သင့်ရဲ့ ရပိုင်ခွင့်ကို ကျင့်သုံးပါ၊ နိုင်ငံရေး သမားတွေအပေါ် ဖိအားပေးပြီး

I will request that you,

while our brains are still functioning, while we are still intelligent,

လေထု ညစ်ညမ်းမှု ရင်းမြစ်တွေကို ရပ်တန့်ဖို့ သူတို့ကို လုပ်ဆောင်ခိုင်းပါ။

please exercise your right, put pressure on your politicians

ဒါက ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် ကာကွယ်ဖို့နဲ ကျွန်ုမတို့ရဲ့ လှပတဲ့

ဦးနှောက်ကို ကာကွယ်ဖို့ ပထမဆုံး လုပ်ဆောင်ဖို့လိုတဲ့ အရာပါ။

and make sure that they take action to stop the sources of air pollution.

ကျေးဇူးအများကြီးတင်ပါတယ်။

This is the first thing we need to do to protect yourself

(လက်ခုပ်သံများ)

and to protect our beautiful brain.

Thank you very much.

(Applause)