This is your brain on air pollution | María Neira

Çeviri: Burakhan Uçar Gözden geçirme: Can Boysan

There is something we desperately need

Hiç durmadan yapmak zorunda olduğumuz bir şey var:

that we cannot stop doing:

it is breathing.

Nefes almak.

Do you want to try?

Denemek ister misiniz?

Why don't we stop breathing together

O halde hep beraber,

for, let's say, even 10 seconds.

yalnızca 10 saniye boyunca nefesimizi tutalım.

Is that OK?

Tamam mı?

Let's do it.

Hadi deneyelim.

Get ready ... OK, now!

Hazırlanın ve tutun!

Oof, difficult, isn't it?

Of, zor değil mi?

Well, this is an incredible number

Şimdi size inanılmaz bir sayı söyleyeceğim

that will again take your breath away:

ve bu sayı yine nefesinizi kesecek.

seven.

Yedi.

Seven what?

Yedi ne?

Seven million premature deaths a year

Soluduğumuz havanın kalitesizliğinden kaynaklanan

caused by exposure to the bad quality of the air we breathe.

yılda ölen 7 milyon prematüre bebek.

Imagine -- it's like more than the entire population of my dear Madrid

Bir düşünün.

Çok sevdiğim Madrid'in bütün nüfusundan daha fazla insan bir yılda ölüyor.

will be wiped out in one year.

And you may ask:

Aklınıza şu soru gelebilir:

Has this information been disclosed?

Bu bilgi açıklandı mı?

Has this information been publicized, distributed?

Bu bilgi insanlara duyuruldu mu?

Well, yes.

Evet duyuruldu.

We have at the moment more than 70,000 scientific papers

Şu an elimizde, hava kirliliğinin sağlığımızla iilişkisini inceleyen

examining the relationship between air pollution and our health,

70 binden fazla bilimsel belge var

and the global media has been regularly covering this issue.

ve küresel medya bu sorunun üstünü kapatıyor.

In fact, in a relatively short period of time,

Aslında, çok kısa bir süre içerisinde

we have come to know

hava kirliliğinin neredeyse bütün ana organlarımıza

that air pollution is having a negative impact

on almost all our major organs.

olumsuz bir etkisinin olduğunu öğrendik.

Let's start by the lungs.

Akciğerlerimizden başlayalım.

When we think about air pollution, we always think about the lungs.

Hava kirliliği dediğimizde ilk aklımıza gelen ciğerlerdir.

In fact, every time we take a breath,

İşin aslına bakacak olursak, her nefes aldığımızda

we are inhaling toxic pollutants,

toksik kirleticileri içimize çekiyoruz

and our poor pink and lovely lungs

ve bizim zavallı sevimli pembe akciğerlerimiz

are suffering all of that.

bunlardan zarar görüyor.

Over the last 10 years,

Son 10 yılı aşkın bir süredir,

we have put together a lot of knowledge about what's happened to that,

bu durumla ilgili birçok bilgi edindik.

but let me tell you first what is air pollution.

Fakat ilk olarak, size hava kirliliğinin ne olduğunu söyleyeyim.

OK, air pollution is a very complex mixture

Hava kirliliği; katı parçacıkların, sıvı damlacıklarının

of solid particles,

ve gaz halindeki kimyasalların karmaşık bir karışımıdır.

liquid droplets

and gaseous chemicals.

Imagine all of this mixture

Bütün bu karışımın;

that might come from sources like household fuel burning

evde, sanayide, trafikte veya başka yerlerde kullanılan

or industry or traffic

yakıtlardan çıkıp karıştığını düşünün.

or many other indoor and outdoor sources.

Ve daha saymadığım birçok iç ve dış kaynak.

And, of course, different sources of pollution

Elbette, farklı yakıt kaynakları

will make different mixtures of pollutants.

farklı kirletici karışımları oluşturacaktır.

The point is that all of these toxins,

Demek istediğim, bütün bu toksinler birçok farklı şekilde kombin edilebilir.

they can be combined in different ways.

Let's take, for instance, the particulate matter, the PM.

Örneğin partikül maddeyi, PM'yi ele alalım.

It can be a mixture that will include --

PM, şimdi sayacağım maddeleri içeren bir karışım olabilir.

look at the cocktail here --

Şu kokteyle bir bakın;

soil and road dust,

toprak ve yol tozları, deniz tuzu, toksik metaller,

sea salt,

toxic metals,

diesel smog,

dizel dumanı, nitrat ve sülfatlar.

nitrates and sulfates,

and all of this toxic poison, this delicious cocktail,

Bütün bu toksik zehirler, bu leziz kokteyl,

is going through our lungs every day,

her gün ciğerlerimize giriyor.

and we are constantly exposed to this air pollution

Bütün bu hava kirliliğine sürekli maruz kalıyoruz

because we cannot stop breathing.

çünkü nefes almadan duramayız.

I mean, we can do it for 10 seconds, but no more than that.

Yani 10 saniye durabiliriz ama fazlası olmaz.

We cannot stop breathing

Nefes almadan duramadığımız gibi,

and, in addition,

we need, every day, around 10,000 liters of air.

bunun yanında, her gün yaklaşık 10 bin litre havaya ihtiyacımız var.

So we said that we have seven million deaths

Her yıl hava kirliliği yüzünden 7 milyon insanın öldüğünü söyledik.

caused by air pollution every year.

Are we panicking?

Fakat panik yapıyor muyuz?

Are we keeping calm?

Hâlâ sakin miyiz?

Are we declaring a national disaster, a global emergency?

Ulusal felaket ya da küresel acil durum ilan ediyor muyuz?

Well, no, and in fact I'm asking myself this question every day:

Aslında hayır ve ben her gün kendime şu soruyu soruyorum:

What is happening?

Neler oluyor?

But here is something that maybe will force us to react more quickly.

İşte bir an önce harekete geçmemizi sağlayabilecek bir sebep.

Air pollution is not just affecting our lungs.

Hava kirliliği yalnızca ciğerlerimizi etkilemiyor.

It's affecting our brain as well.

Ayrıca beynimizi de etkiliyor.

This is our brain.

İşte beynimiz.

Beautiful.

Harika.

We all have it.

Hepimizde mevcut ve hepimizin ona ihtiyacı var.

We all need it.

Hopefully, we all use it --

Umuyorum ki hepimiz kullanıyoruz.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

some more than others.

Bazılarımız daha fazla kullanabiliyor.

And in the last 10 years of history,

Geçtiğimiz on yıl boyunca,

the research about the relationship between air pollution

hava kirliliği ve beyin sağlığı arasındaki ilişkiyle ilgili araştırmalar

and our brain's health

has been increased dramatically,

ciddi ölçüde artış gösterdi.

so maybe now our brain is going up in smoke.

Bu yüzden, belki de şu an beynimiz bir toz bulutu içerisinde.

But let me tell you the evidence,

Size beynimizdeki hava kirliliğiyle ilgili

what we know so far about air pollution in our brain.

şimdiye kadar ne öğrendiğimizden ve kanıtlarından bahsetmek istiyorum.

First, there is an emerging body of evidence

İlk olarak, havadaki kirleticilerin

regarding the potential harmful effects

merkezi sinir sistemimiz üzerinde gözle görülen bir zararı var.

of air pollutants

into our central nervous system.

But let's go back to the toxic particles.

Ama önce toksik partiküllere geri dönelim.

Remember?

Hatırlıyor musunuz?

We left them at the lungs,

Onları en son ciğerlerimizde hayatın tadını çıkarmaya

enjoying life,

polluting everything.

ve her yeri kirletmeye bırakmıştık.

But now the smallest of them,

İşte onların en küçüğü kan dolaşımına karışıp

they can cross into the bloodstream,

kalbin kan pompalamasıyla birlikte

and from the bloodstream, pumped by the heart,

they can reach the whole body,

bütün organlarımız için bir tehdit unsuru olarak

threatening every organ,

bütün vücudumuza yayılabilir.

including the brain.

Buna beynimiz de dahil.

We used to say that air pollution has no borders,

Hava kirliliğinin sınır tanımadığını sürekli söylemiyor muyuz?

and it's true as well within our bodies,

Bu vücudumuz için de geçerli.

because air pollutants will cross the placental barrier

Çünkü havadaki kirleticiler,

çocuklarımız daha ilk nefesleri almadan

and reach the fetus and alter the cerebral cortex of our children

plasentayı geçip fetüse ulaşarak beyin zarlarına zarar verir.

even before they take their first breath.

Second, several studies have suggested

İkincisi, yapılan araştırmalara göre

that both prenatal and early childhood long-term exposure to air pollution

doğum öncesi ve çocukluk döneminde uzun süre hava kirliliğine maruz kalmak;

will have a negative influence on neural development,

bilişsel beceri testinin sonucunu düşürmesi

will have lower cognitive test outcomes,

ve çocuğun sinirsel gelişimini olumsuz etkilemekle birlikte,

and there will be an influence as well, a negative influence,

eksi yönde bir etkisi daha bulunmakta.

on some behavioral disorders like autism

Bu etkisi ise otizm ve dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu

and attention deficit hyperactivity disorder.

gibi davranışsal bozukluklardır.

In addition to that, some evidence found

Buna ek olarak yapılan araştırmalar,

that exposing our children's and young adults' brains

çocukların ve genç yetişkinlerin beyninin

for a long time to particulate matter

uzun süre partikül maddeye maruz kalması,

will cause some reactions like brain inflammation,

sinirsel tepkiyi değiştirmek ve beyin iltihabının oluşması gibi,

altering the neural response

bazı değişik tepkimelerin ortaya çıkmasına neden olmakta.

and [also] leading to the influence of more protein plaques

Ayrıca, beyinde protein plaklarının birikmesine yol açarak

that are accumulating,

Parkinson ve Alzheimer gibi hastalıkların

and those can increase the risks for diseases

oluşma riskini arttırmakta.

like Alzheimer's and Parkinson's.

Ironic, isn't it:

İronik, değil mi?

we are investing in our children's future,

Çocuklarımızın geleceğine yatırım yapıyoruz.

we are sending them to school every day to expand their minds,

Perspektiflerini genişletmek için her gün okula gönderiyoruz.

the society is investing in their education,

Toplumlar eğitime yatırım yapıyor.

and yet the air they breathe while waiting for the school bus

Fakat okul otobüsünü beklerken soludukları hava,

is influencing negatively the development of their brain.

onların beyin gelişimini olumsuz yönde etkiliyor.

Let's go to the third: What about adults?

Hadi üçüncü maddeye geçelim. Peki ya yetişkinler?

According to recent scientific evidence,

En son yapılan bilimsel çalışmalara göre

long-term exposure to particulate matter will cause a cognitive decline

uzun süre partikül maddeye maruz kalmak,

yaşlandıkça bilişsel düşüş yaşanmasına neden olmakta.

in study participants as they age.

And not only that,

Yalnızca bu da değil,

if you expose them to long-term, very fine particulate matter,

eğer çok miktarda partikül maddeye uzun süre maruz kalınırsa

their brain will age more rapidly,

beyin daha hızlı yaşlanıyor,

and they will have higher odds

küçük ve sessiz felç geçirme oranı artıyor.

of having small, silent strokes.

The last one -- and I will not give you more evidence,

Son maddeye geçiyorum ve daha fazla kanıt göstermeyeceğim.

because there is a ton of [it] --

Çünkü tonlarca kanıt var.

some epidemiological studies in animal models

Bazı epidemiyolojik çalışmalara ve hayvan deneylerine göre

have suggested that there might be an increased risk of dementia

bunaklığın, hava kirleticilerine devamlı maruz kalmayla ilgili olabileceği

with sustained exposure to air pollutants.

konusunda bazı düşünceler var.

So, almost everybody is exposed to air pollution.

Neredeyse herkes hava kirliliğine maruz kalıyor.

Whether you live in a rural area or an urban area,

Kırsal bölgede veya kentsel bölgede yaşıyor olmanız,

whether you live in a high-income country or a low-income country,

yüksek gelirli ya da düşük gelirli bir ülkede yaşıyor olmanız fark etmiyor

everybody's brains, including yours,

ve sizinki de dahil herkesin beyni risk altında.

are at risk.

As a medical doctor,

Bir tıp doktoru olarak,

I have been dedicating the last more than 20 years now

profesyonel hayatımın 20 yılı aşkın bir süresini

of my professional life

Dünya Sağlık Örgütü'nde çalışarak

to raise awareness about public health issues,

insanları toplum sağlığı ve bu konudaki risklerle ilgili

public health risks,

bilinçlendirmek için harcadım.

at the World Health Organization,

and I know that the knowledge is there and the solutions as well.

Bilginin varlığıyla birlikte çözümlerin de var olduğunu biliyorum.

Sure, some places are more polluted than others,

Elbette bazı bölgeler diğerlerinden daha kirli olabilir.

but this a global issue,

Fakat bu küresel bir sorun

and no individual, no city, no group, no country, no region

ve bu sorunu; hiçbir bireyin, grubun, bölgenin veya ülkenin

will be able to solve it alone.

tek başına çözmesi mümkün değil.

We need very strong commitments and very strong action by everyone:

Sivil toplumlar, özel sektörler, hatta bireyler olarak

civil society,

çok güçlü bağlantılara ve icraatlara ihtiyacımız var.

private sector,

even individuals.

We all have a role to play.

Hepimizin taşın altına elini sokması gerekiyor.

Yes, we need to influence the way we consume,

Evet tüketim şeklimize, iletişim şeklimize,

the way we commute,

enerjimizi kullanma şeklimize dikkat etmemiz gerekiyor.

the way we use our energy.

And the good thing is that all of those solutions are available.

İşin iyi tarafıysa şu: bütün bu çözümler uygulanabilir.

The question is, if we postpone action by one day,

Asıl soru, eğer harekete geçmeyi bir gün daha ertelersek

there might be thousands of lives that we will lose,

kaybedeğimiz binlerce hayat söz konusu olabilir.

but if we postpone it by one year,

Eğer bir yıl daha ertelersek tekrar 7 milyon hayatı kaybedebiliriz.

we might be losing again seven million.

So every policy maker, every politician,

Bu yüzden, bütün politikacıların, bütün politika üreticilerinin,

needs to be aware of the consequences on human health

kararlarını ertelemenin, insan sağlığı üzerinde

of postponing their decisions.

ne gibi sonuçları doğuracağının farkında olması gerekiyor.

In fact,

Aslına bakacak olursak

this is not the first time in history

bu durum, görünmez bir katilin beraberinde getirdiği risklerle

that we are confronted with the risks of this invisible killer.

tarihte ilk defa karşı karşıya kalışımız değil.

This was London in 1952,

Bu, 1952 yılında Londra'nın hali.

and as was done in London in the '50s and the '60s,

1950'li ve 1960'lı yıllarda Londra'da yapıldığı gibi,

governments and cities,

hükûmetler ve şehirler,

they need to take urgent action to stop the terrible impact of air pollution.

hava kirliliğinin yol açtığı korkunç sonuçları durdurmak için

hızlı hareket etmeliler.

Every politician must know that delaying what they call the tough actions,

Hükümetlerin, trafiği azaltmak için toplum taşımaya yatırım yapması

like reducing traffic in cities or investing in public transport

veya bisiklet kullanımını teşvik etmesi, yine aynı şekilde hava kirliliğine karşı

and engaging in promoting cycling in cities,

yenilenebilir enerji kaynaklarına dönmesi,

investing in renewable energy,

ulaşım, ısınma ve bazı temel ihtiyaçları karşılarken temiz kaynakları kullanması

promoting cleaner energy for cooking, cooling

and transportation and heating

ve bu kaynaklara yatırım yapması,

are solutions that are very smart,

onlar için zor görünse de aslında oldukça mantıklı çözümler.

because, in fact, they reduce emissions,

Çünkü bu çözümler salınımları azaltıyor,

they improve air quality in line with WHO standards,

DSÖ standartlarına uygun olarak hava kalitesini arttırıyor.

which are the standards that will protect ourselves.

Bu standartlar zaten bizleri korumak üzerine varlar.

So in fact, all politicians that we need these very strong political commitments

Doğrusu, bütün politikacıların bu taahhütleri vermesine

ve politik irade göstermesine ihtiyacımız var.

and political will from,

Fakat buna şimdi ihtiyacımız var.

but [we need] all of them now.

Those who fail, who postpone action,

Hatta, başarısız olanlardan, yani yapılması gerekeni erteleyenlerden,

they have been requested even to defend their position in court.

mahkemede savunma yapmaları talep edildi.

And from now on,

Bugünden itibaren,

no politician will be able to say, "I didn't know."

hiçbir politikacı, "ben bilmiyordum" deme hakkına sahip olmayacak.

So the question here is:

Artık asıl soru şu:

How many lives,

Daha kaç can kaybetmeyi

loss of quality of life

veya hayat kalitemizden ve beyin gücümüzden

and losing our brain power

daha ne kadar kayıp vermeyi kabul etmeye hazırız?

are we ready to accept?

If the answer is "none,"

Eğer cevabınız "hiç" ise,

I will request that you,

sizlerden talep edeceğim şey,

while our brains are still functioning, while we are still intelligent,

beynimiz hâlâ çalışıyorken ve bizler de hâlâ zeki durumdayken

please exercise your right, put pressure on your politicians

haklarınızı öğrenin, politikacılara baskı yapın

and make sure that they take action to stop the sources of air pollution.

ve hava kirliliğine sebep olan

kaynakların kullanımına son vermelerini sağlayın.

This is the first thing we need to do to protect yourself

Bu, kendimizi ve güzel beynimizi korumamız için ilk yapmamız gereken şey.

and to protect our beautiful brain.

Thank you very much.

Çok teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)