The beautiful, mysterious science of how you hear | Jim Hudspeth

Transcriber: Joseph Geni Reviewer: Camille Martínez

Translator: Myo Aung Reviewer: Sanda Aung

ခင်ဗျားတို့ ကျွန်တော့ကို ကောင်းကောင်း ကြားရလား။

Can you hear me OK?

Audience: Yes.

ပရိသတ် - ဟုတ်ကဲ့။

Jim Hudspeth: OK. Well, if you can, it's really amazing,

Jim Hudspeth- အိုကေ။ ကောင်းတယ်၊ ဒါပေမဲ့ ကျုပ်တို့ တကယ် စဉ်းစားကြည့်ရင်

because my voice is changing the air pressure where you sit

ကျွန်တော့အသံက ခင်ဗျားတို့ ထိုင်နေတဲ့ နေရာက လေရဲ့ ဖိအားကို

by just a few billionths of the atmospheric level,

လေထု ဖိအားရဲ့ တစ်ဘီလီယံပုံ တစ်ပုံမျှလောက်ရှိတဲ့

မပြောပလောက်တဲ့ ဖိအားကို ခင်ဗျားတို့ရဲ့ နားက အာရုံခံနိုင်ပြီး

yet we take it for granted

that your ears can capture that infinitesimal signal

ဦးနှောက်ဆီကို အသံအမျိုးမျိုးကို၊ လူတွေရဲ့ စကားပြောသံကို၊

and use it to signal to the brain the full range of auditory experiences:

ဂီတ၊ ပြီးတော့ သဘာဝ ကမ္ဘာရဲ့ အသံမျိုးစုံကို

the human voice, music, the natural world.

သိရှိနိုင်အောင် ပို့ပေးလို့ ကြားရတာ ကျုပ်တို့အတွက် ဖြစ်ရိုးဖြစ်စဉ် ကိစ္စပါ။

ဒါပေမဲ့ ကျုပ်တို့ နားက အဲဒါကို ဘယ်လို လုပ်ပေးနိုင်တာလဲ။

How does your ear do that?

And the answer to that is:

အဲဒါအတွက် အဖြေမှာ-

through the cells that are the real hero of this presentation --

ဒီဟောပြောခန်းရဲ့ တကယ့်ကို သူရဲကောင်း ဖြစ်ကြတဲ့ ဆဲလ်တွေပါ --

the ear's sensory receptors,

နားထဲက အာရုံခံကိရိယာတွေပါ၊

ကျုပ်တို့က ၎င်းတို့ကို ‘‘ဆံမျှင် ဆဲလ်များ’’လို့ ခေါ်ကြတယ်။

which are called "hair cells."

Now, these hair cells are unfortunately named,

ဆံမျှင် ဆဲလ်များလို ခေါ်ကြတာ သိပ်မသင့်တော်ပါဘူး၊

because they have nothing at all to do with the kind of hair

တကယ်တော့ ကျွန်တော့ဆီမှာ နည်းနည်းပဲ ရှိတော့တဲ့ ဆံပင်နဲ့ တူတာဆိုလို့

of which I have less and less.

၎င်းတို့ဆီမှာ ဘာမှ မရှိလို့ ပြောရတာပါ။

These cells were originally named that by early microscopists,

အဏုကြည့်ပညာရှင်တွေက အဲဒီဆဲလ်တွေကို အဲဒီလိုနာမည် ပေးခဲ့ကြတာက

who noticed that emanating from one end of the cell

ဆဲလ်ရဲ့ အဆုံးတစ်ဘက်တွင်

was a little cluster of bristles.

မာကျောတဲ့ ဆံမျှင်တွေ ထိုးထွက်နေတာကို မြင်ခဲ့ကြလို့ပါ။

With modern electron microscopy, we can see much better

အခု ခေတ်သစ် အီလက်ထရွန် အဏုကြည့်ကိရိယာနဲ့ ကျတော့

the nature of the special feature that gives the hair cell its name.

ဆံမျှင် ဆဲလ်တွေရဲ့ ထူးခြားချက် လက္ခဏာကို ပိုကောင်းမွန်စွာ မြင်ခဲ့ကြရတယ်။

That's the hair bundle.

အဲဒါဟာ ဆံမျှင်အစုကြီးနဲ့ တူတယ်။

It's this cluster of 20 to several hundred fine cylindrical rods

၂၀ ကနေပြီး ရာချီရှိကြတဲ့ ဆလင်ဒါချောင်းတွေ ဖြစ်ခဲ့ကြပြီး

that stand upright at the top end of the cell.

ဆဲလ်ထိပ်ဆုံးနေရာတွင် မားမားကြီး ထိုးထွက် ရပ်လျက် ရှိနေကြတယ်။

And this apparatus is what is responsible for your hearing me right this instant.

ဒီတဒင်္ဂမှာ ခင်ဗျားတို့ ကျွန်တော့ကို ကြား နိုင်တာက အဲဒီ ယန္တရားရဲ့ ကျေးဇူးကြောင့်ပါ။

Now, I must say that I am somewhat in love with these cells.

ကျွန်တော်ဟာ အဲဒီဆဲလ်တွေကို ချစ်ကြိုက်တာကို ဝန်ခံဖို့ လိုပါတယ်။

I've spent 45 years in their company --

ကျွန်တော်ဟာ သူတို့နဲ့အတူ ၄၅ နှစ်ကြာ အချိန်ကို ဖြုန်းခဲ့သူပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

and part of the reason is that they're really beautiful.

အကြောင်းတစ်ခုက ၎င်းတို့ဟာ တကယ့်ကို လှကြလို့ပါ။

အဲဒီထဲမှာ အလှတရားကို ခံစားလို့ ရနိုင်လို့ပါ။

There's an aesthetic component to it.

Here, for example, are the cells

ဥပမာအဖြစ် ဟောဒီဆဲလ်တွေက

with which an ordinary chicken conducts its hearing.

သာမန်ကြက်တွေ ကြားရအောင် ကူပေးကြတာပါ။

These are the cells that a bat uses for its sonar.

ဒီဆဲလ်တွေက လင်နိုးကောင်တွေ ကြားရဖို့ သုံးကြတာပါ။

We use these large hair cells from a frog for many of our experiments.

များပြားတဲ့ စမ်းသပ်မှုတွေမှာ ဖားဆီက ရတဲ့ ဒီလို ဆံမျှင်ဆဲလ်တွေကို သုံးကြပါတယ်။

Hair cells are found all the way down to the most primitive of fishes,

ဆံမျှင်ဆဲလ်တွေကို ရှေးအကျဆုံး ငါးတွေထဲမှာတောင် တွေ့မြင်ကြရပါတယ်။

and those of reptiles often have this really beautiful,

တွားသွားသတ္တဝါတွေဆီမှာ ဆိုရင် တကယ့်လှပြီး

almost crystalline, order.

စနစ်ကျတဲ့ အသွင်ပုံစံမျုးပါ။

But above and beyond its beauty,

ဒါပေမဲ့ လှပလှတဲ့ အဲဒီ ဆံမျှင်အထုပ်ဟာ

the hair bundle is an antenna.

လက်တွေ့တွင် ဧရိယာတိုင်ပါ။

It's a machine for converting sound vibrations into electrical responses

အသံတုန်ခါမှုတွေကို ဦးနှောက်အနေနဲ့ ခံယူနားလည်နိုင်တဲ့

that the brain can then interpret.

လျှပ်စစ်တုံ့ပြန်ချက်များ အဖြစ် ပြောင်းလဲပေးတဲ့ ကိရိယာနဲ့တူတယ်။

At the top of each hair bundle, as you can see in this image,

ဒီပုံထဲမှာ ခင်ဗျားတို့ မြင်နိုင်ကြသလို အဲဒီဆံမျှင်ထုပ်ရဲ့ ထိပ်တွင်

there's a fine filament connecting each of the little hairs,

သေးနုပ်တဲ့ နန်းမျှင်လို ရှိနေကာ ဆံမျှင်တစ်ခုစီကို ချိတ်ဆက်ပေးထားတယ်၊

the stereocilia.

stereocilia လို့ ခေါ်ပါတယ်။

It's here marked with a little red triangle.

အဲဒါကို ဟောဒီမှ အနီရောင် အနီရောင်တြိဂံ အသေးလေးနဲ့ မှတ်ပေးထားပါတယ်။

And this filament has at its base a couple of ion channels,

ခုနက နန်းမျှင်ရဲ့ အောက်ခြေမှာ အိုင်းယွန်း ချန်းနယ် နှစ်ခု​လောက် ရှိပြီး၊

which are proteins that span the membrane.

အမြှေးပါးကို ချဲ့ပေးတဲ့ ပရိုတိန်းတွေပါ။

And here's how it works.

အဲဒါ အလုပ်လုပ်ပုံက ဒီလိုပါ။

This rat trap represents an ion channel.

ဒီကြွက်ထောင်ချောက်ဟာ အိုင်းယွန်း ချန်းနယ် တစ်ခုနဲ့ တူပါတယ်။

It has a pore that passes potassium ions and calcium ions.

အဲဒီမှာ ပိုတက်စီယမ်နဲ့ ကယ်လစီယမ် အိုင်း ယွန်းတွေ ဖြတ်ကူးနိုင်တဲ့ အပေါက် ရှိပါတယ်။

It has a little molecular gate that can be open, or it can be closed.

ပြီးတော့ ဖွင့်နိုင် သို့မဟုတ် ပိတ်နိုင်တဲ့ မော်လီကျူး တံခါး ရှိပါတယ်။

And its status is set by this elastic band which represents that protein filament.

တံခါးကို ပရိုတိန်းအမျှင်ကို ကိုယ်စားပြုတဲ့ ဆွဲဆန့်နိုင်တဲ့ ဒီအပြားက ဆုံးဖြတ်ပေးပါတယ်။

ဒီတော့၊ ဒီလက်မောင်းက stereocilium တစ်ခုကို ကိုယ်စားပြုပြီး

Now, imagine that this arm represents one stereocilium

နောက် လက်မောင်းက ကပ်လျက် ရှိနေပြီး ပိုတိုတယ်၊

and this arm represents the adjacent, shorter one

၎င်းတို့ နှစ်ခိုအကြားမှာ ဆွဲဆန့်ရနိုင်တဲ့ အပြား ရှိနေတာ စိတ်ကူးကြည့်ကြပါ။

with the elastic band between them.

When sound energy impinges upon the hair bundle,

အသံစွမ်းအင်က ဆံမျှင်အထုပ်ဆီ ရောက်လာတဲ့ အခါမှာ

it pushes it in the direction towards its taller edge.

ပိုရှည်တဲ့ အစွန်းဘက်ကို တွန်းပို့ပါတယ်။

The sliding of the stereocilia puts tension in the link

stereocilia ရဲ့ ရွေ့လျားမှု တွန်းအားကြောင့်

until the channels open and ions rush into the cell.

ချန်းနယ်ဟာ ပွင့်လာတာနဲ့ အိုင်းယွန်းတွေ ဆဲလ်ထဲကို ပြေးဝင်ကြပါတယ်။

When the hair bundle is pushed in the opposite direction,

ဆံပင်အထုပ်ကို အခြားတစ်ဘက်ကို တွန်းမယ် ဆိုရင်၊

the channels close.

ချန်းနယ်တွေ ပိတ်သွားကြမယ်။

And, most importantly,

ကျုပ်တို့ အရေးအကြီးဆုံး အချက်က

a back-and-forth motion of the hair bundle,

ဆံမျှင်အထုပ်ရဲ့ ရှေ့နောက် လှုပ်ရှားမှုဟာ

as ensues during the application of acoustic waves,

အသံလှိုင်းရဲ့ ဂယက်ရိုက်ခတ်မှု အတွင်းမှာ

alternately opens and closes the channel,

ချန်းနယ်ကို အလှည့်ကျ ပိတ်လိုက် ဖွင့်လိုက် လုပ်ပေးလို့

and each opening admits millions and millions of ions into the cell.

ဖွင့်လိုက်တိုင်းမှာ အိုင်ယွန်းတွေ သန်းချီလျက် ဆဲလ်ထဲကို ဝင်လာကြပါတယ်။

အဲဒီ အိုင်းယွန်းတွေနဲ့အတူ လျှပ်စစ်အား ပါလာရာ

Those ions constitute an electrical current

that excites the cell.

ဆဲလ်တွေကို တက်ကြွလာစေပါတယ်။

The excitation is passed to a nerve fiber,

အဲဒီ တက်ကြွမှုကို အာရုံကြော အမျှင်ဆီကို ကူးဖြတ်ပေးပြီး

and then propagates into the brain.

အဲဒီနောက်မှာ ဦးနှောက်ဆီကို ပို့ပေးတာပါ။

အသံ အတိုးအကျယ် ပြင်အားကို

Notice that the intensity of the sound

အဲဒီတက်ကြွမှု ပမာဏက ကိုယ်စားပြုတာကို မှတ်သားစေလိုပါတယ်။

is represented by the magnitude of this response.

A louder sound pushes the hair bundle farther,

ပိုကျယ်တဲ့ အသံက ဆံမျှင် အထုပ်ကို တိုးပြီးတွန်းခြင်းဖြင့်

opens the channel longer,

ချန်းနယ်ကို ပိုကြာအောင် ဖွင့်ပေးပြီး

lets more ions in

အိုင်းယွန်းတွေ ပိုများအောင် ဝင်စေလို့

and gives rise to a bigger response.

ပိုကြီးမားတဲ့ တုံ့ပြန်မှုကို ဖြစ်ပွားစေပါတယ်။

Now, this mode of operation has the advantage of great speed.

ဒီလို လုပ်ကိုင်မှုဆီမှာ မြင့်မားတဲ့ အရှိန်ဟာ သာလွန်ချက် ဖြစ်ပါတယ်။

Some of our senses, such as vision,

အမြင်လို ကျုပ်တို့ရဲ့ အခြားအာရုံတချို့က

use chemical reactions that take time.

ဓာတုဓာတ်ပြုမှုကို အသုံးပြုကြလို့ နည်းနည်း အချိန်ယူရပါတယ်။

And as a consequence of that,

အဲဒါရဲ့ အကျိုးဆက်အဖြစ်

if I show you a series of pictures at intervals of 20 or 30 per second,

ခင်ဗျားတို့ကို တစ်စက္ကန့်လျှင် ပုံ ၂၀ (သို့) ၃၀ ကို ဆက်တိုက် ပြပေးမယ် ဆိုရင်၊

you get the sense of a continuous image.

ခင်ဗျားတို့ဟာ ဆက်တိုက် မြင်နေရသလို ခံစားကြရမှာပါ။

Because it doesn't use reactions,

အသံအာရုံက ဓာတ်ပြုမှုကို မသုံးတဲ့ အတွက်၊

the hair cell is fully 1,000 times faster than our other senses.

ဆံမျှင်ဆဲလ်ရဲ့ တုံ့ပြန်မှုဟာ ကျုပ်တို့ရဲ့ တခြားအာရုံများထက် အဆ ၁၀၀၀ ပိုမြန်ပါတယ်။

We can hear sounds at frequencies as great as 20,000 cycles per second,

ကျုပ်တို့ဟာ အသံတွေကို တစ်စက္ကန့်လျှင် ကြိမ်နှုန်း ၂၀၀၀၀ အထိကို ကြားနိုင်ပြီး

တချို့တိရိစ္ဆာန်တွေ ကျတော့ ပိုထက်မြက်တဲ့ နားတွေ ရှိကြပါတယ်။

and some animals have ever faster ears.

The ears of bats and whales, for example, can respond to their sonar pulses

ဥပမာအားဖြင့် လင်းနို့တွေနဲ့ ဝေလငါးတွေရဲ့ နားတွေဟာ

at 150,000 cycles a second.

တစ်စက္ကန့်မှာ ကြိမ်နှုန်း ၁၅၀၀၀၀ အထိ အသံတုန်ခါမှုကို ကြားနိုင်ကြတယ်။

နားရဲ့ အံ့ဖွယ် လုပ်နိုင်စွမ်းကို အမြန်နှုန်းဖြင့် ရှင်းပြ မရနိုင်ပါဘူး။

But this speed doesn't entirely explain why the ear performs so well.

ကျုပ်တို့ ကြားနိုင်စွမ်းကို အသံချဲ့ကိရိယာ တစ်ခုမှ ပံ့ပိုးပေးတာပါ၊

And it turns out that our hearing benefits from an amplifier,

something called the "active process."

"တက်ကြွတဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်" လို့ ခေါ်တဲ့ဟာပါ။

အဲဒီ တက်ကြွတဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်ကမှ ကျုပ်တို့ရဲ့ ကြားနိုင်စွမ်းကို မြှင့်တင်ပေးပြီး

The active process enhances our hearing

and makes possible all the remarkable features that I've already mentioned.

ကျွန်တော် ပြောပြခဲ့တဲ့ အံ့ဩဖွယ် အရာတွေကို ပံ့ပိုးပေးတောပါ။

အဲဒါ လုပ်ကိုင်ပေးပုံကို ခင်ဗျားတို့ကို ရှင်းပြပါရစေ။

Let me tell you how it works.

First of all, the active process amplifies sound,

ပထမအနေနဲ့၊ တက်ကြွတဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်က အသံကို ချဲ့ပေးတဲ့ အတွက်

so you can hear, at threshold, sounds that move the hair bundle

ကျုပ်တို့ဟာ စကြားနိုင်တဲ့အဆင့်တွင် ဆံမျှင်အထုပ်ကို နာနိုမီတာရဲ့

by a distance of only about three-tenths of a nanometer.

ဆယ်ပုံသုံးပုံလောက် လှုပ်မိရင်ကိုပဲ အသံကို ကြားနိုင်တယ်။

That's the diameter of one water molecule.

အဲဒါက ရေမော်လီကျူးတစ်ခုရဲ့အချင်းမျှပါ။

It's really astonishing.

သိပ်ကို အံ့အားသင့်စရာကြီးပါ။

The system can also operate

ဒီစနစ်က ဧရာမ ကျယ်ပြန်တဲ့ အတိုင်းအတာအထိ

over an enormously wide dynamic range.

လုပ်ကိုင်နိုင်စွမ်း ရှိပါတယ်။

Why do we need this amplification?

ကျုပ်တို့ အဲဒီလို အသံချဲ့မှုကို ဘာ့အတွက် လိုအပ်တာလဲ။

The amplification, in ancient times, was useful

ရှေးဦးခေတ်တုန်းက ဒီလိုအသံကို ချဲ့နိုင်မှုဟာ အသုံးဝင်ခဲ့ပါတယ်၊

because it was valuable for us to hear the tiger before the tiger could hear us.

ကျားက ကျုပ်တို့ကို မကြားနိုင်မီ ကျားကို ကျုပ်တို့ ကြားနိုင်ဖို့ အရေးကြီးခဲ့လို့ပါ။

And these days, it's essential as a distant early warning system.

အခုခေတ်မှာကျတော့ အဝေးကနေ စောစီးစွာ သတိပေးတဲ့ အရေးကြီးတဲ့ စနစ်ပါ။

မီးလောင်မှု သတိပေးချက် သို့မဟုတ် အရှိန်နဲ့ လာနေတဲ့ မီးသတ်ကား သို့မဟုတ်

It's valuable to be able to hear fire alarms

or contemporary dangerous such as speeding fire engines or police cars or the like.

ရဲကားလို့ဟာမျိုး ချဉ်းကပ်လာနေတာကို ကြားနိုင်ခြင်းဟာ အရေးကြီးပါတယ်။

When the amplification fails, our hearing's sensitivity plummets,

အဲဒီလို အသံချဲ့ပေးမှု အလုပ်မလုပ်တော့ရင်၊ ကျုပ်တို့ရဲ့ ကြားနိုင်စွမ်းဟာ ကျရှုံးလာရင်

and an individual may then need an electronic hearing aid

ထိုသူဟာ ချို့တဲ့လာတဲ့ ဇီဝကိရိယာကို အစားထိုးဖို့

to supplant the damaged biological one.

အီလက်ထရွန်နစ် ကိရိယာကို သုံးလာရပါတယ်။

အဲဒီတက်ကြွတဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်က ကျုပ်တို့ ကြိမ် နှုန်း ကြားနိုင်စွမ်းကိုပါ မြှင့်ပေးပါတယ်။

This active process also enhances our frequency selectivity.

ဘယ်လိုမှ လေ့ကျင့်မထားသူ တောင်မှ တစ်ရာခိုင်နှုန်းရဲ့

Even an untrained individual can distinguish two tones

ဆယ်ပုံနှစ်ပုံမျှ ခြားနားတဲ့ သံစဉ်နှစ်ခုရဲ့ ကြိမ်နှုန်းကို ခွဲခြားနိုင်ရာ၊

that differ by only two-tenths of a percent,

အဲဒါဟာ စန္ဒရား ဂီတသင်္ကေတ နှစ်ခုကြား ခြားနားချက်ရဲ့ သုံးဆယ်ပုံတစ်ပုံသာ ရှိပြီး၊

which is one-thirtieth of the difference between two piano notes,

လေ့ကျင့်ထားတဲ့ ဂီတပညာရှင် ဆိုရင် ပိုကောင်းစွာ ကြားနိုင်မှာပါ။

and a trained musician can do even better.

အဲဒီလို အနူးစိတ် ခွဲခြားခံစားနိုင်စွမ်းက အသံအမျိုးမျိုးကို ခွဲခြားရာတွင်၊

This fine discrimination is useful

in our ability to distinguish different voices

နှုတ်စကားရဲ့ အသံနေအသံထားကိုခွဲခြားရာတွင်

and to understand the nuances of speech.

ကူပေးတာမို့လို့ အသုံးဝင်ပါတယ်။

And, again, if the active process deteriorates,

ပြီးတော့ ထပ်ပြောချင်တာက တက်ကြွတဲ့ လုပ်ငန်းစဉ် ချွတ်ယွင်းလာရင်

it becomes harder to carry out verbal communication.

ကျုပ်တို့ဟာ နှုတ်နဲ့ စကားပြောဆိုရာတွင် ခက်ခဲလာမှာပါ။

နောက်ဆုံးအနေနဲ့ တက်ကြွတဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်ဟာ ကျုပ်တို့ နားအနေနဲ့

Finally, the active process is valuable in setting the very broad range

လက်ခံနိုင်တဲ့ အသံရဲ့ ပြင်းထန်မှု ဘောင်ကို သတ်မှတ်ရာတွင် အသုံးဝင်လို့

of sound intensities that our ears can tolerate,

ကျသွားတဲ့ ခဲတံလို သဲ့သဲ့အသံမှအစ၊ လျှပ်စစ်တူ သို့မဟုတ်

from the very faintest sound that you can hear, such as a dropped pen,

ဂျက်လေယာဉ်လို ခံနိုင်စွမ်းရှိတဲ့ အကျယ်ဆုံးအသံ အဆုံး

to the loudest sound that you can stand --

say, a jackhammer or a jet plane.

အသံကျယ်လောင်မှု မျိုးစုံကို ကြားနိုင်အောင် ကူပေးပါတယ်။

The amplitude of sounds spans a range of one millionfold,

အဲဒီအသံတွေရဲ့ ပမာဏ ဘောင်ဟာ အဆတစ်သန်းအထိရှိရာ

which is more than is encompassed by any other sense

ကျုပ်တို့ရဲ့ ရှိသမျှအာရုံ သို့မဟုတ် ကျွန်တော် သိတဲ့

or by any man-made device of which I'm aware.

လူလုပ် ကိရိယာထက်ကို များစွာမှ သာလွန်ပါတယ်။

And again, if this system deteriorates,

ထပ်ပြီး ပြောချင်တာက၊ အဲဒီစနစ် ချွတ်ယွင်းသွားရင်၊

an affected individual may have a hard time

ထိုသူဟာ သဲ့သဲ့မျှရှိတဲ့ အသံကို သို့မဟုတ်

hearing the very faintest sounds

သိပ်ကို ကျယ်လောင်တဲ့ အသံကို ကြားဖို့

or tolerating the very loudest ones.

အခက်အခဲတွေ ရင်ဆိုင်လာရနိုင်ပါတယ်။

ဆက်ပြီး ဆံမျှင်ဆဲလ်တွေ မိမိအလုပ် လုပ်ကိုင်ပုံကို နားလည်ဖို့

Now, to understand how the hair cell does its thing,

one has to situate it within its environment within the ear.

ကျုပ်တို့ဟာ နားတွင်း ဝန်းကျင်ထဲမှ ရှိနေသလို စိတ်ကူးကြည့်ရပါမယ်။

We learn in school that the organ of hearing

ကျနော်တို့ ကျောင်းမှာသင်ခဲ့ကြရသလို အကြားအာရုံဟာ

is the coiled, snail-shaped cochlea.

cochlea လို့ခေါ်တဲ့ ခရုပုံသဏ္ဍာန် အခွေပါ။

It's an organ about the size of a chickpea.

အဲဒီ အင်္ဂါရဲ့ အရွယ်အစားဟာ ကုလားပဲနဲ့ တူပါတယ်။

It's embedded in the bone on either side of the skull.

အဲဒါကို ဦးခေါင်းခွံရဲ့ ဘေးနှစ်ဖက်မှာ တပ်ဆင်ထားပါတယ်။

We also learn that an optical prism

ကျုပ်တို့ သိရှိကြသလို ပရစ်ဇမ်ပုံစံမှန်ဟာ

can separate white light into its constituent frequencies,

အဖြူရောင်အလင်းကို အဲဒီထဲပါကြတဲ့ ကြိမ်နှုန်းအဖြစ်သို့ ခွဲထုတ်ပြနိုင်လို့

which we see as distinct colors.

ကျုပ်တို့ဟာ အရောင်မျိုးစုံအဖြစ် မြင်နိုင်ကြတယ်။

အလားတူ ပုံစံမျိုးနဲ့ပဲ

In an analogous way,

the cochlea acts as sort of an acoustic prism

cochlea ကလည်း အသံဆိုင်ရာ ပရစ်ဇမ်နဲ့ တူပြီး

ရောယှက်နေတဲ့ အသံမျိုးစုံကို ကြိမ်နှုန်းအလိုက် ခွဲထုတ်ပေးနိုင်ပါတယ်။

that splits apart complex sounds into their component frequencies.

အဲ့ကြောင့် စန္ဒယားအသံ ထွက်ပေါ်လာရင်၊

So when a piano is sounded,

သံစဉ်မျိုးစုံတို့က ဂီတသံကို ဖန်တီးပေးကြတယ်။

different notes blend together into a chord.

The cochlea undoes that process.

cochlea က အဲဒီဖြစ်စဉ်ကို ပြန်ဖြေပေးပါတယ်။

It separates them and represents each at a different position.

သံစဉ်တွေကို ခွဲထုတ်ပေးပြီး သီးခြားစီ တင်ဆက်ပေးတယ်။

In this picture, you can see where three notes --

ဒီပုံထဲတွင် ဂီတသင်္ကေတ သုံးခု၊ အလယ်က C နဲ့

middle C and the two extreme notes on a piano --

စန္ဒရားထဲရှိ အစွန်း သင်္ကေတ နှစ်ခုကို

are represented in the cochlea.

cochlea ထဲတွင် ယူတဲ့နေရာကို မြင်နိုင်ပါတယ်။

The lowest frequencies go all the way up to the top of the cochlea.

အနိမ့်ဆုံးကြိမ်နှုန်းတွေဟာ cochlea ရဲ့ ထိပ်ဆုံးမှာ နေရာယူကြတယ်။

The highest frequencies, down to 20,000 Hz,

20000 Hz အထိ အမြင့်ဆုံး ကြိမ်နှုန်းတွေ ကျတော့

go all the way to the bottom of the cochlea,

cochlea ရဲ့ အောက်ခြေပိုင်းမှာ ရှိနေကြပြီး၊

and every other frequency is represented somewhere in between.

ကျန်တဲ့ ကြိမ်နှုန်းတွေက ကြားတစ်နေရာမှာ နေရာယူကြတယ်။

ပြီးတော့ ဒီဇယားပုံကျတော့

And, as this diagram shows,

အစဉ်လိုက် ရှိကြတဲ့ ဂီတသံစဉ်တွေကို ဆံမျှင်အနည်းငယ်တို့ဖြင့်

successive musical tones are represented a few tens of hair cells apart

along the cochlear surface.

cochlea ရဲ့ မျက်နှာပြင်တလျှောက်မှ နေရာယူထားတယ်။

Now, this separation of frequencies

အဲဒီလို ကြိမ်နှုန်းတွေကို ခွဲခြားနိုင်စွမ်းကမှ

is really key in our ability to identify different sounds,

အသံမျိုးစုံကို ကျုပ်တို့အနေနဲ့ ခွဲခြားနိုင်ဖို့အတွက် သော့ချက်ပါ။

because very musical instrument,

ဂီတ တူရိယာ တစ်ခုချင်းစီ၊

every voice,

အသံတစ်ခုချင်းစီ တို့က

emits a distinct constellation of tones.

သီးခြားကွဲပြားတဲ့ သံစဉ်မျိုးစုံကို ထုတ်လွှတ်ပေးကြလို့ပါ။

The cochlea separates those frequencies,

cochlea က အဲဒီကြိမ်နှုန်းတွေကို ဆန်းစစ်ခွဲခြမ်းပေးပြီး

and the 16,000 hair cells then report to the brain

ဆံမျှင်ဆဲလ် ၁၆၀၀၀ တို့က ဘယ်လို ကြိမ်နှုန်းတွေ ပါဝင်နေကြောင်း

how much of each frequency is present.

ဦးနှောက်ထံ သတင်းပို့ပေးကြတာပါ။

The brain can then compare all the nerve signals

ဦးနှောက်က အာရုံကြော အချက်ပြမှုအားလုံးကို ယှဉ်ကြည့်ပြီး

and decide what particular tone is being heard.

ဘယ်လို သံစဉ်မျိုးကို ကြားရတာကို ဆုံးဖြတ်ပါတယ်။

ကျွန်တော် ရှင်းပြချင်တာ အားလုံးကို ဒါက ရှင်းမပြနိုင်သေးပါဘူး။

But this doesn't explain everything that I want to explain.

အံ့ဩစရာ အချက်က ဘယ်မှာလဲ။

Where's the magic?

ဆံမျှင်ဆဲလ်တွေရဲ့ ဧရာမ လုပ်ကိုင် နိုင်စွမ်းကို ကျွန်တော် ပြောပြခဲ့တယ်။

I told you already about the great things that the hair cell can do.

အဲဒါဟာ ကျွန်တော် ထောက်ပြခဲ့တဲ့ တက်ကြွတဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်နဲ့

How does it carry out the active process

and do all the remarkable features that I mentioned at the outset?

အံ့ဖွယ် အချက်တွေကို ဘယ်လိုများ လုပ်ကိုင်ပေးနိုင်တာလဲ။

The answer is instability.

အဖြေက မတည်ငြိမ်မှုကြောင့်ပါ။

ဆံမျှင်အထုပ်ဟာ ဘာမှမလုပ်ဘဲ ငြိမ်နေတဲ့ အရာပဲလို့ ကျုပ်တို့ယူဆထားတယ်၊

We used to think that the hair bundle was a passive object,

it just sat there, except when it was stimulated.

ထိုးဆွခံရတာမှလွဲပြီး အဲဒီမှာငြိမ်နေကြတယ်ပေါ့လေ။

But in fact, it's an active machine.

လက်တွေ့မှာကျတော့၊ အဲဒါဟာ တက်ကြွတဲ့ ကိရိယာပါ။

It's constantly using internal energy to do mechanical work

ကျုပ်တို့ရဲ့ ကြားနိုင်စွမ်းကို မြှင့်တင် ပေးဖို့ အဲဒါက ကိုယ်တွင်း စွမ်းအင်ကို

and enhance our hearing.

တချိန်လုံး သုံးပြီး လိုအပ်တာကို လုပ်ကိုင်နေပါတယ်။

So even at rest, in the absence of any input,

နားနေချိန်မှာတောင်၊ ဘာအသံမှ ဝင်မလာတောင်၊

an active hair bundle is constantly trembling.

တက်ကြွတဲ့ ဆံမျှင်အထုပ်ဟာ တချိန်လုံး တုန်ခါနေတတ်တယ်။

It's constantly twitching back and forth.

အဲဒါက တချိန်လုံး ရှေ့နောက် လှုပ်နေတတ်တယ်။

But when even a weak sound is applied to it,

အသံသဲ့သဲ့လေးနဲ့ လှုပ်ခါခံလိုက်ရတဲ့ အခါမှာ၊

it latches on to that sound and begins to move very neatly

အဲဒါက အဲဒီအသံကို ဆွဲဖမ်းလိုက်ပြီး အဲဒီအသံနဲ့

in a one-to-one way with it,

လုံးဝ ကိုက်ညီအောင် သပ်ရပ်စွာ လှုပ်ခါခြင်းဖြင့်

and by so doing, it amplifies the signal about a thousand times.

အသံကို အဆတစ်ထောင်ခန့်အထိ ချဲ့ပေးတယ်။

This same instability also enhances our frequency selectivity,

အဲဒီမတည်ငြိမ်မှုက ကျုပ်တို့ရဲ့ ကြိမ်နှုန်း ရွေးချယ်မှုကိုပါ တိုးမြှင့်ပေးတယ်၊

for a given hair cell tends to oscillate best

ဆံမျှင်တိုင်းဟာ ထိုးဆွမခံရမီ တုန်နေခဲ့တဲ့ ကြိမ်နှုန်းမှာ

at the frequency at which it normally trembles

အသံကို အကောင်းဆုံး အားမြှင့်ပေးနိုင်လို့

when it's not being stimulated.

အဲဒီလို ဖြစ်လာရတာပါ။

So, this apparatus not only gives us our remarkably acute hearing,

အဲဒီလိုနည်းဖြင့် ဒီကိရိယာဟာ ကျုပ်တို့အား ပြတ်သားတဲ့ အသံကြားနိုင်စွမ်းကို ပေးရုံသာမက

but also gives us the very sharp tuning.

တိကျစွာ ညှိယူနိုင်စွမ်းကိုပါ ပေးပါသေးတယ်။

ကျွန်တော် ပြောခဲ့တာနဲ့ ဆက်စပ်ပြီး ခင်ဗျားတို့ကို

I want to offer you a short demonstration

စမ်းသပ်မှု တစ်ခု လုပ်ပြချင်ပါတယ်။

of something related to this.

I'll ask the people who are running the sound system

ဒီအခန်းထဲက အသံစနစ်ကို ထိန်းချုပ်ပေးကြတဲ့ လူတွေကို

to turn up its sensitivity at one specific frequency.

ကြိမ်နှုန်း တစ်ခုခုကို မြှင့်ပေးဖို့ ကျွနတော် တောင်းဆိုပါမယ်။

So just as a hair cell is tuned to one frequency,

ဆံမျှင်ဆဲလ် တစ်ခုကို ကြိမ်နှုန်း တစ်ခုအတွက် ညှိပေးထားတော့

the amplifier will now enhance a particular frequency in my voice.

အသံချဲ့စက်က ကျွန်တော့အသံထဲက ကြိမ်နှုန်း တစ်ခုကိုသာ တိုးမြှင့်ပေးလိမ့်မယ်။

Notice how specific tones emerge more clearly from the background.

ခုနက သံစဉ်တွေ နောက်ခံကနေ ပြတ်သားစွာ ကြားရတာကို သတိထားကြပါ။

This is exactly what hair cells do.

ဆံမျှင်ဆဲလ်တွေ လုပ်ပေးကြတာ အဲဒီသဘောမျိုးပါပဲ။

Each hair cell amplifies and reports one specific frequency

ဆံမျှင်ဆဲလ် တစ်ခုစီဟာ တစ်ခုတည်းသေ ကြိမ်နှုန်းကို ချဲ့ကာ သတင်းပို့ပေးပြီး

and ignores all the others.

ကျန်တာအားလုံးကို လျစ်လျူရှုပါတယ်။

And the whole set of hair cells, as a group, can then report to the brain

ဆံမျှင်ဆဲလ် တစ်စုံလုံးက၊ အုပ်စုတစ်ခုအနေနဲ့ ဦးနှောက်ထကို

exactly what frequencies are present in a given sound,

အသံထဲမှာ ပါဝင်ကြတဲ့ ကြိမ်နှုန်းတွေကို သတင်းပို့ပေးတဲ့အခါမှာ

and the brain can determine what melody is being heard

ဦးနှောက်ကနေပြီး ကြားနေရတာ ဘယ်လိုဂီတ

or what speech is being intended.

သို့မဟုတ် စကားပြောသံလဲ ဆိုတာ ဆုံးဖြတ်ပါတယ်။

ဒီမှာ အသုံးပြုနေတဲ့ လူအများအား အသံထုတ်လွှတ်ရေး စနစ်ကလည်း

Now, an amplifier such as the public address system

ပြဿနာတွေကို ဖန်တီးနိုင်ပါတယ်။

can also cause problems.

အသံချဲ့မှုကို တအား တင်ပေးလိုက်ရင်၊

If the amplification is turned up too far,

အသံဟာ မတည်မငြိမ်ဖြစ်လာပြီး ဟိန်းသံ

it goes unstable and begins to howl

or emit sounds.

သို့မဟုတ် တခြားဆူညံသံပေါ်လာနိုင်တယ်။

And one wonders why the active process doesn't do the same thing.

တက်ကြွတဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်ဆီမှာ ဘာဖြစ်လို့ အဲဒီလိုပြဿနာ မရှိတာလဲ စဉ်းစားစရာပါ။

Why don't our ears beam out sounds?

ကျုပ်တို့ဟာ ဘာဖြစ်လို့ ဘောင်အပြင်က အသံတွေကို မကြားကြရတာလဲ။

And the answer is that they do.

အဲဒီလို ဖြစ်တတ်ပါတယ်လို့ ဖြေရပါမယ်။

In a suitably quiet environment, 70 percent of normal people

အတော်အသင့် တိတ်ဆိတ်နေတဲ့ ဝန်းကျင်ထဲမှာ၊ သာမန်လူတွေရဲ့ ၇၀ တို့ဆီမှာ

will have one or more sounds coming out of their ears.

သူတို့ရဲ့ နားထဲကနေပြီး အသံတစ်ခု သို့မဟုတ် ပိုများပြီး ထွက်လာတတ်ပါတယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

I'll give you an example of this.

အဲဒါ့အတွက် ဥပမာ ပြပေးမယ်။

လူရဲ့ ပုံမှန် နားမှနေပြီး ထွက်လာတဲ့ ကြိမ်နှုန်းမြင့် အသံနှစ်မျိုးကို

You will hear two emissions at high frequencies

ခင်ဗျားတို့ ကြားကြရမယ်။

coming from a normal human ear.

You may also be able to discern background noise,

ပြီးတော့ ခင်ဗျားတို့ဟာ မိုက်ခရိုဖုန်းရဲ့ ပွတ်မိသံလို

like the microphone's hiss,

နောက်ခံ အသံတွေ၊ ဗိုက်ထဲက အသံဗလံတွေ၊

the gurgling of a stomach, the heartbeat, the rustling of clothes.

နှလုံးခုန်သံ၊ အဝတ်အစား ရှပ်သံတွေကို ကြားရနိုင်ပါတယ်။

(နောက်ခံသံ၊ မိုက်ကရိုဖုန်း ဆူညံသံ၊ ဘုံဘိုင်သံ၊ အဝတ်ရှပ်သံ)

(Hums, microphone hiss, dampened taps, clothes rustling)

ဒါတွေ ပုံမှန်ကိစ္စပါ။

This is typical.

နားအများစုဟာ သံစဉ် အနည်းငယ်ကိုသာ ထုတ်လွှတ်နိုင်ကြပေမဲ့၊

Most ears emit just a handful of tones,

but some can emit as many as 30.

တချို့တို့က သံစဉ် ၃၀ အထိ ထုတ်လွှတ်နိုင်ကြတယ်။

Every ear is unique, so my right ear is different from my left,

နားတိုင်း မတူထူးခြားပြီး၊ ကျွန်တော့ ညာဘက် နားဟာ ဘယ်ဘက်နားနဲ့ မတူပါဘူး၊

my ear is different from your ear,

ကျွန်တော့နားဟာ ခင်ဗျားတို့နဲ့မတူပါဘူး။

နားတစ်ခုခု ချွတ်ယွင်းမှု မရှိသမျှ

but unless an ear is damaged,

it continues to emit the same spectrum of frequencies

ဆယ်စုနှစ်များ ကြာတဲ့အထိ တူညီတဲ့ ကြိမ်နှုန်းတွေကို

over a period of years or even decades.

ဆက်ပြီး ထုတ်လွှတ်နိုင်စွမ်း ရှိပါတယ်။

ဒီတော့ ဘာတွေ ဖြစ်ပျက်နေသလဲ။

So what's going on?

It turns out that the ear can control its own sensitivity,

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ နားဟာ မိမိရဲ့ အာရုံခံနိုင်စွမ်းကို

its own amplification.

မိမိရဲ့ အသံချဲ့မှုကို ထိန်းချုပ်နိုင်ပါတယ်။

So if you're in a very loud environment, like a sporting event

အဲ့ဒါကြောင့် ခင်ဗျားတို့ဟာ အားကစားပွဲ သို့မဟုတ် ဂီတပွဲတော်လို

or a musical concert,

သိပ်ကို ကျယ်လောင်တဲ့ နေရာမှာ ရှိနေရင်၊

you don't need any amplification,

အသံကို ချဲ့ပေးရန် မလိုတော့ဘူး၊

and the system is turned down all the way.

အသံချဲ့တဲ့ စနစ်ကို လုံးဝကို ပိတ်ထားရတယ်။

ခင်ဗျားတို့ဟာ ဒီလို ဟောပြောခန်းထဲမှာ ရှိနေရင်၊

If you are in a room like this auditorium,

you might have a little bit of amplification,

ခင်ဗျားတို့ရဲ့ စနစ်က နည်းနည်းလေး ချဲ့ပေးရတာ ရှိနိုင်ပေမဲ့၊

but of course the public address system does most of the work for you.

လူထုအား အသံလွှင့်ပေးရေး စနစ်က အလုပ်အများစုကို ဖြေရှင်းပေးတာပါ။

နောက်ဆုံးအဖြစ်၊​ ခင်ဗျားတို့ဟာ တကယ့်ကို တိတ်ဆိတ်နေတဲ့ နေရာကို ရောက်သွားရင်၊

And finally, if you go into a really quiet room

where you can hear a pin drop,

the system is turned up almost all the way.

ခဲတံကျတဲ့ အသံကိုတောင် ကြားနိုင်တယ် ဆိုရင်၊

အဲဒီစနစ်ဟာ တချိန်လုံး ဖွင့်လျက် ရှိနေမှာပါ။

But if you go into an ultraquiet room such as a sound chamber,

ဒါပေမဲ့ အသံတိတ်လွန်းတဲ့ အသံသွင်း အခန်းလို နေရာမှာ ခင်ဗျားတို့ ရှိနေပါက

the system turns itself up to 11,

စနစ်ဟာ ၁၁ အထိကို ဖွင့်ပေးရမှာမို့

it goes unstable

မတည်မငြိမ် ဖြစ်သွားနိုင်ပြီး

and it begins to emit sound.

အသံတွေကို ထုတ်လွှတ်ပေးလာနိုင်တယ်။

And these emissions constitute a really strong demonstration

အဲဒီလို ထုတ်လွှတ်မှုတွေက ဆံမျှင်ဆဲလ်တွေ ဘယ်လောက် တက်ကြွနိုင်ကြတာကို

of just how active the hair cell can be.

ထင်ရှားစွာ သက်သေထူပြပေးမှုပါပဲ။

နောက်ဆုံးမိနစ်နားကို ရောက်လာလို့ ကျွန်တော် နောက်မေးခွန်း တစ်ခုကို ထောက်ပြချင်ပါတယ်၊

So in the last minute, I want to turn to another question that might come up,

ဒီကနေပြီး ကျွန်တော်တို့ ဘယ်ကို သွားကြမလဲ။

which is: Where do we go from here?

အနာဂတ်တွင် ကျွန်တော် အနေနဲ့ အာရုံစိုက်ချင်တဲ့ ပြဿနာတွေ

And I would say that there are three issues

that I would really like to address in the future.

သုံးခုရှိတယ်လို့ ထင်ပါတယ်။

The first is: What is the molecular motor

နံပါတ်တစ်က - ဆံမျှင်ဆဲလ်ရဲ့ အသံချဲ့မှုကို

that's responsible for the hair cell's amplification?

လုပ်ပေးတဲ့ မော်လီကျူး မော်တာ ဘာများလဲ။

တစ်နည်းနည်းနဲ့ သဘာဝတရားဟာ တစ်စက္ကန့်မှာ ကြိမ်နှုန်း ၂၀၀၀၀၀ သို့မဟုတ် ပိုများတဲ့

Somehow, nature has stumbled across a system

that can oscillate or amplify at 20,000 cycles per second,

အသံကို ကြားနိုင်တယ် သို့မဟုတ် အသံချဲ့ပေးနိုင်တဲ့

or even more.

စနစ်ကို ဖန်တီးပေးခဲ့တယ်။

အဲဒီ ကြိမ်နှုန်းဟာ ဘယ်ဇီဝ ကြိမ်နှုန်းထက်မဆို ပိုမြင့်ပါတယ်၊

That's much faster than any other biological oscillation,

and we would like to understand where it comes from.

အဲဒီလို ဘယ်လိုနည်းနဲ့ ဖြစ်လာခဲ့တာလဲ ကျွန်တော်တို့ သိချင်တယ်။

The second issue is how the hair cell's amplification is adjusted

နံပါတ်နှစ် ပြဿနာက ဆံမျှင်ဆဲလ်တွေရဲ့ အသံချဲ့မှုကို အသံဆိုင်ရာ

to deal with the acoustic circumstances.

ဝန်းကျင် အမျိုးမျိုးအတွက် ဘယ်လိုများ ညှိပေးနိုင်တာလဲ။

တိတ်ဆိတ် သို့မဟုတ် ကျယ်လောင်တဲ့ ဝန်းကျင်ထဲမှာ

Who turns the knob to increase or decrease the amplification

in a quiet or in a loud environment?

အသံ ချဲ့ပေးရေး တိုးပေးရေး ခလုတ်ကို ဘယ်သူက လှည့်ပေးတာလဲ။

And the third issue is one that concerns all of us,

နံပါတ်သုံး ပြဿနာက ကျုပ်တို့ အားလုံးနဲ့ သက်ဆိုင်ပါတယ်၊

which is what we can do about the deterioration of our hearing.

အကြားအာရုံ ချွတ်ယွင်းလာရင် ကျုပ်တို့ ဘာတွေများ လုပ်ပေးနိုင်ကြမလဲ။

Thirty million Americans,

အမေရိကန် ပြည်သူ သန်းသုံးဆယ်၊

and more than 400 million people worldwide,

တစ်ကမ္ဘာလုံးမှာ ပြည်သူ သန်း ၄၀၀ ကျော်တို့ဟာ

have significant problems on a daily basis

သူတို့ရဲ့ နေ့စဉ်ဘဝထဲမှာ ဆူညံတဲ့ နေရာမျိုးမှာ

with understanding speech in a noisy environment

စကားပြောသံကို သို့မဟုတ် ဖုန်းနဲ့ ပြောတာကို

or over the telephone.

နားလည်ရာတွင် အခက်အခဲ ရှိကြပါတယ်။

Many have even worse deficits.

လူအများအပြားတို့ဆိုရင် ပိုဆိုးဝါးတဲ့ ချွတ်ယွင်းချက်တွေ ရှိကြတယ်။

Moreover, these deficits tend to get worse with time,

ပြီးတော့ လူ့ဆံမျှတင်ဆဲလ်တွေ သေသွားရင်

because when human hair cells die,

ပြန်အစားထိုးပေးမှု မရှိလို့ အဲဒီလို ချွတ်ယွင်းမှုတွေဟာ

they're not replaced by cell division.

အချိန်ကြာရင် ပိုဆိုးလာတတ်ကြတယ်။

But we know that nonmammalian animals can replace their cells,

နို့တိုက်သတ္တဝါ မဟုတ်ကြတဲ့ အကောင်တွေက သူတို့ရဲ့ ဆဲလ်တွေကို အစားထိုးနိုင်ကြတယ်၊

and those creatures' cells are dying and being replaced throughout life,

အဲဒီအကောင်တွေရဲ့ ဆဲလ်တွေ သေသွားတာနဲ့ တသက်လုံး အစားထိုးပေါ်လာကြလို့

so the animals maintain normal hearing.

အကောင်တွေဟာ ပုံမှန် ကြားနိုင်ကြပါတယ်။

Here's an example from a little zebra fish.

ငါးတစ်မျိုးရဲ့ ဘဝထဲက ဥပမာကို ပြပေးမယ်။

ထိပ်ဆုံးမှာ ရှိတဲ့ ဆဲလ်ဟာ နှစ်ပိုင်း ကွဲထွက်ပြီး

The cell at the top will undergo a division

to produce two new hair cells.

ဆံမျှင်ဆဲလ်သစ်ကို ထုတ်လုပ်ပေးမယ်။

ခဏကြာ သူတို့ဟာ ကနေသလို လုပ်ပြပြီးတာနဲ့

They dance for a little bit,

and then settle down and go to work.

အလုပ်ကိုယ်စီ လုပ်ကိုင်ဖို့ လမ်းခွဲ ထွက်သွားကြမှာပါ။

အဲဒီအကောင်တွေ ဆံမျှင်ဆဲလ်တွေကို ထုတ်လုပ် ဖို့ သုံးကြတဲ့ မော်လီကျူး အချက်ပြမှုတွေကို

So we believe that if we can decode the molecular signals that are used

by these other animals to regenerate their hair cells,

ကျုပ်တို့ သိရှိရယူနိုင်ကြမယ် ဆိုရင်

we'll be able to do the same thing for humans.

ကျုပ်တို့ဟာ လူတွေအတွက်ပါ အလားတူ လုပ်ပေးနိုင်လာမှာပါ။

ကျုပ်တို့ အုပ်စုနဲ့ များပြားတဲ့ အုပ်စတို့က သုတေသန ရှေ့ဆက် လုပ်နေကြပြီး

And our group and many other groups are now engaged in research

trying to resurrect these amazing hair cells.

အံ့ဖွယ် ဆံမျှင်ဆဲလ်တွေကို ပြန်ရှင်လာစေဖို့ အားထုတ်နေကြပါတယ်။

Thank you for your attention.

အာရုံစိုက် နားဆင်ခဲ့ကြတာကို ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)