Governments don't understand cyber warfare. We need hackers | Rodrigo Bijou

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

In 2008, Burhan Hassan, age 17,

၂၀၀၈ မှာ အသက် ၁၇ နှစ်ရှိ Burhan Hassan ဟာ

boarded a flight from Minneapolis

Minneapolis ကနေ Horn of Africa သို့

to the Horn of Africa.

လေယာဉ်စီးခဲ့တယ်။

And while Burhan was the youngest recruit,

Burhan ဟာ အငယ်ဆုံး တပ်သားသစ် ဆိုတော့

he was not alone.

သူတစ်ယောက်တည်းတော့ မဟုတ်ဘူး။

Al-Shabaab managed to recruit over two dozen young men

Al-Shabaab ဟာ Facebook လို လူမှုရေး ပလက်ဖောင်းတွေပေါ်က

in their late teens and early 20s

ကြီးမားတဲ့ဆွဲဆောင်မှုနဲ့ ဆယ်ကျော်သက် နှောင်းပိုင်းနဲ့

with a heavy presence on social media platforms like Facebook.

၂၀ စွန်းစ လူငယ် နှစ်ဒါဇင်ကျော်ကို စုဆောင်းနိုင်ခဲ့တယ်။

With the Internet and other technologies,

အင်တာနက်နဲ့ အခြား နည်းပညာတွေနဲ့အတူ

they've changed our everyday lives,

သူတို့ဟာ ကျွန်တော်တို့ နေ့စဉ်ဘဝတွေ

but they've also changed recruitment, radicalization

တင်သာမက လူသစ် စုဆောင်းမှု၊ အစွန်းရောက် ပြောင်းလဲမှုနဲ့ ယနေ့ ပဋိပက္ခ

and the front lines of conflict today.

တွေရဲ့ ရှေ့မျက်နှာစာတွေကိုပါ ပြောင်းလိုက်ကြတယ်။

What about the links connecting Twitter,

Twitter Google နဲ့ ဒီမိုကရေစီ အတွက်တိုက်ခိုက်

Google and protesters fighting for democracy?

ဆန္ဒပြသူတွေရဲ့ ဆက်သွယ်မှုတွေကျတော့ရော။

These numbers represent Google's public DNS servers,

ဒီကိန်းဂဏန်းတွေကို Google ရဲ့ DNS ဆာဗာတွေက ကိုယ်စားပြုပြီး

effectively the only digital border crossing

ထိရောက်တဲ့ ဒစ်ဂျစ်တယ် နယ်နိမိတ်ဖြတ်ကျော်တာကို

protesters had and could use

ဆန္ဒပြသူတွေမှာပဲ ရှိပြီး သုံးနိုင်တာက

to communicate with each other, to reach the outside world

အချင်းချင်းဆက်သွယ်ဖို့၊ ပြင်ပကမ္ဘာကို ရောက်ရှိဖို့၊

and to spread viral awareness

ကိုယ့်နိုင်ငံမှာ ဖြစ်ပျက်နေတာ

of what was happening in their own country.

သိရှိမှုကို ဗိုင်းရပ်သဖွယ် ပျံ့နှံ့ဖိုပါ။

Today, conflict is essentially borderless.

ဒီနေ့မှာ ပဋိပက္ခဟာ အခြေခံအားဖြင့် နယ်နိမိတ်မဲ့ပါ။

If there are bounds to conflict today,

ဒီနေ့ ပဋိပက္ခ ဖြစ်လာဖွယ် ရှိတယ်ဆိုရင်

they're bound by digital, not physical geography.

ဒါတွေဟာ ရုပ်ပိုင်း ပထဝီကြောင့်မဟုတ်ပဲ ဒစ်ဂျစ်တယ်ကြောင့် ဖြစ်ဖို့ရှိပါတယ်။

And under all this is a vacuum of power

ဒီအောက်မှာတော့ အာဏာ လေဟာနယ်ရှိပြီး

where non-state actors, individuals and private organizations

အဲဒီမှာ နိုင်ငံမဲ့ လှုပ်ရှားသူတွေ၊ တသီး ပုဂ္ဂလတွေနဲ့ ပုဂ္ဂလိက အဖွဲ့အစည်းတွေဟာ

have the advantage over slow, outdated military and intelligence agencies.

နှေးကွေးပြီး ခေတ်မမီတဲ့ စစ်တပ်၊ ထောက် လှမ်းရေးဋ္ဌာနတွေကို အသာစီးယူတယ်။

And this is because, in the digital age of conflict,

အကြောင်းကတော့ ပဋိပက္ခ ဒစ်ဂျစ်တယ်ခေတ်မှာ

there exists a feedback loop

ခုနက ဖေါ်ပြခဲ့တဲ့ ပလက်ဖောင်းတွေလို

where new technologies, platforms like the ones I mentioned,

နည်းပညာသစ်တွေရှိရာမှာ တုံ့ပြန်ချက် ပတ်လမ်းတစ်ခုရှိပြီး

and more disruptive ones,

ပို နှောက်ယှက်တာတွေကို

can be adapted, learned, and deployed by individuals and organizations

အစိုးရတွေ တုံ့ပြန်နိုင်တာထက် တစ်ဦးချင်းနဲ့ အဖွဲ့အစည်းတွေကနေ

faster than governments can react.

ပြင်ဆင်နိုင်၊ သင်ယူနိုင်၊ ဖြန့်ကျက်နိုင်လို့ပါ။

To understand the pace of our own government thinking on this,

ဒီကိစ္စအပေါ် ကျွန်တော်တို့ အစိုးရ စဉ်းစားတဲ့ နှုန်းကို နားလည်ဖို့

I like to turn to something aptly named

Worldwide Threat Assessment လို့

the Worldwide Threat Assessment,

လိုက်ဖက်စွာ အမည်ပေးထားတဲ့ တစ်ခုခုကို လှည့်ချင်ပါတယ်။

where every year the Director of National Intelligence in the US

အဲဒီမှာ နှစ်တိုင်း US ကအမျိုးသား ထောက်လှမ်းရေး ဒါရိုက်တာကနေ

looks at the global threat landscape,

ကမ္ဘာတစ်လွှား ခြိမ်းခြောက်မှု မြင်ကွင်းကို ကြည့်ပြီး

and he says, "These are the threats, these are the details,

ပြောတာက "ဒါတွေက ခြိမ်းခြောက်မှုတွေ၊ ဒါတွေက အသေးစိတ်တွေ၊

and this is how we rank them."

ဒါကတော့ တို့တွေ အဆင့်ခွဲထားပုံတွေ"တဲ့။

In 2007, there was absolutely no mention of cyber security.

၂၀၀၇ ခုနှစ်မှာ ဆိုင်ဘာလုံခြုံရေးကို လုံးဝဖေါ်ပြတာ မရှိခဲ့ဘူး။

It took until 2011, when it came at the end,

၂၀၁၁ ခုထိ အချိန်ယူခဲ့ပြီး ဒါ အဆုံးသတ်တော့

where other things, like West African drug trafficking, took precedence.

အနောက် အာဖရိက ကုန်ကူးမှုတွေလို အခြားအရာတွေ ဦးပေးတာ ဖြစ်ခဲ့တယ်။

In 2012, it crept up, still behind things like terrorism and proliferation.

၂၀၁၂ မှာ တွယ်တက်လာတယ်၊ အကြမ်း ဖက်မှုနဲ့ ပွားများ လာတာတွေ နောက်မှာရှိဆဲ

In 2013, it became the top threat,

၂၀၁၃ မှာ ထိပ်တန်း ခြိမ်းခြောက်မှု ဖြစ်ခဲ့တယ်

in 2014 and for the foreseeable future.

၂၀၁၄ မှာ နဲ့ ကြိုမြင်နိုင်တဲ့ အနာဂတ်အတွက်ပေါ့။

What things like that show us

ဒီလိုမျိုးတွေက ယနေ့ခေတ်မှာ

is that there is a fundamental inability today

အစိုးရပိုင်းမှာ ဒစ်ဂျစ်တယ် ပဋိပက္ခမှာ လိုက်ဖက်အောင်

on the part of governments to adapt and learn in digital conflict,

ပြင်ဆင်ပြီး သင်ယူဖို့ အခြေခံ အရည်အချင်းမရှိတာကို ပြနေပါတယ်။

where conflict can be immaterial, borderless, often wholly untraceable.

ပဋိပက္ခဆိုတာဟာ ဒြပ်မဲ့၊ နယ်နိမိတ်မဲ့ မကြာခဏတော့ ခြေရာခံလို့မရနိုင်တဲ့နေရာမှာပါ။

And conflict isn't just online to offline, as we see with terrorist radicalization,

ပဋိပက္ခဟာ အကြမ်းဖက် အစွန်းရောက်တာနဲ့ တွဲမြင်သလို online ကနေ offline ပဲ

but it goes the other way as well.

မဟုတ်ပဲ အခြားနည်းနဲ့လည်း သွားပါတယ်။

We all know the horrible events that unfolded in Paris this year

အားလုံးသိတဲ့ ဒီနှစ် Paris မှာ Charlie Hebdo အကြမ်းဖက် တိုက်ခိုက်မှုတွေနဲ့

with the Charlie Hebdo terrorist attacks.

ဖွင့်ပြလိုက်တဲ့ ဆိုးဝါးတဲ့ အဖြစ် တွေလိုပါ။

What an individual hacker or a small group of anonymous individuals did

ဟက်ကာတစ်ဦးချင်း(သို့) အုပ်စုငယ်တစ်ခု (သို့) အမည်မဲ့ တစ်ဦးချင်းတွေလုပ်ခဲ့တာက

was enter those social media conversations that so many of us took part in.

ကျွန်တော်တို့ ပါဝင်တဲ့ များစွာသော လူမှုရေး မီဒီယာ စကားပြောတာတွေထဲက

#JeSuisCharlie.

#jesuisCharlie မှာဝင်ခဲ့တာပါ။

On Facebook, on Twitter, on Google,

Facebook မှာ Twitter မှာ Google မှာ

all sorts of places where millions of people, myself included,

ကျွန်တော် အပါအဝင်လူ သန်းချီရှိတဲ့ နေရာစုံမှာ

were talking about the events

အဖြစ်အပျက်တွေကို ပြောနေပြီး

and saw images like this,

တွေ့ခဲ့တာက ဒီလို ပုံတွေပါ။

the emotional, poignant image of a baby with "Je suis Charlie" on its wrist.

၎င်းရဲ့ လက်ကောက်ဝတ်မှာ "je suis Charlie" နဲ့ စိတ်ထိခိုက် ကရုဏာသက်ဖွယ် ကလေးပုံပါ။

And this turned into a weapon.

ပြီးတော့ ဒါက လက်နက်တစ်ခု ဖြစ်သွားတယ်။

What the hackers did was weaponize this image,

ဟက်ကာတွေ လုပ်ခဲ့တာက ဒီပုံကို လက်နက်အဖြစ်သုံးတာပါ။

where unsuspecting victims,

ဒီစကားပြောတွေထဲက ကျွန်တော်တို့လို

like all of us in those conversations,

သတိမမူမိတဲ့ သားကောင်တွေရှိရာမှာ

saw this image, downloaded it

တွေ့တော့၊ ဒါကို ဆွဲယူလိုက်တယ်၊

but it was embedded with malware.

ဒါပေမဲ့ အဲဒီထဲ အန္တရာယ်ကို မြှုပ်ထည့်ထားတယ်။

And so when you downloaded this image,

ဒီတော့ ဒီပုံကို ဆွဲယူလိုက်ရော

it hacked your system.

ကိုယ့် ကွန်ပြူတာကို ဝင်ကြည့်တော့တာပေါ့။

It took six days to deploy a global malware campaign.

တစ်ကမ္ဘာလုံး နှောက်ယှက်တဲ့ တိုက်ပွဲစဉ်က ခြောက်ရက်ကြာခဲ့တယ်။

The divide between physical and digital domains today

ယနေ့ခေတ် ရုပ်ပိုင်းနဲ့ ဒစ်ဂျစ်တယ် ပိုင်နက်တွေရဲ့

ceases to exist,

အကန့်အပိုင်းဟာ ပျောက်သွားတယ်။

where we have offline attacks like those in Paris

Paris မှာလိုမျိုးတွေ offline တိုက်ခိုက်မှုရှိတဲ့နေရာမှာ

appropriated for online hacks.

အွန်လိုင်း ဟက်လုပ်ဖို့ လျာထားတယ်။

And it goes the other way as well, with recruitment.

လူသစ်စုဆောင်းမှုနဲ့အတူ အခြားနည်းနဲ့လည်း သွားပါတယ်။

We see online radicalization of teens,

offline အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုတွေအတွက် ကမ္ဘာတဝှမ်း

who can then be deployed globally for offline terrorist attacks.

တပ်ဖြန့်နိုင်တဲ့ ဆယ်ကျော်သက်တွေရဲ့ online အစွန်းရောက်တော်လှန်မှုကို တွေ့ရပါတယ်။

With all of this, we see that there's a new 21st century battle brewing,

ဒါအားလုံးနဲ့ ၂၁ ရာစု စစ်ပွဲသစ်ကို ကြံစည်နေကြပြီး

and governments don't necessarily take a part.

အစိုးရတွေဟာ သေချာပေါက် မပါဝင်ကြတာ တွေ့ရပါတယ်။

So in another case, Anonymous vs. Los Zetas.

ဒါနဲ့ နောက်ကိစ္စတစ်ခုက အမည်မဲ့ နဲ့ Los Zetas ပါ။

In early September 2011 in Mexico,

Mexico မှာ ၂၀၁၁ စက်တင်ဘာ အစောပိုင်းက

Los Zetas, one of the most powerful drug cartels,

Los Zetas ဆိုတဲ့ အားအကောင်းဆုံး မူယစ်ဆေး ရာဇာတွေဟာ

hung two bloggers with a sign that said,

blogger ၂ဦးနဲ့တွဲပြီး အမှတ်အသားပြုတာက

"This is what will happen to all Internet busybodies."

" ဒါက အင်တာနက် စပ်စုတွေအားလုံး ဖြစ်မယ်ဟာပါ" တဲ့။

A week later, they beheaded a young girl.

တစ်ပတ်အကြာ မိန်းကလေးတစ်ဦးကို ခေါင်းဖြတ်၊

They severed her head, put it on top of her computer

ခေါင်းပြတ်ကို သူမရဲ့ ကွန်ပြူတာထိပ်မှာ အလားတူ

with a similar note.

စာတိုနဲ့အတူ တင်ထားတယ်။

And taking the digital counteroffensive

ဒစ်ဂျစ်တယ် တန်ပြန်ထိုးစစ်ယူခြင်းဟာ

because governments couldn't even understand what was going on or act,

အစိုးရတွေက ဘာလုပ်ဆောင်ရမှာကို နားတောင် မလည်ကြလို့ပါ။

Anonymous, a group we might not associate as the most positive force in the world,

ကမ္ဘာပေါ်က အကောင်းအမြင်ဆုံး တပ်ဖွဲ့အဖြစ် ကျွန်တော်တို့ မပေါင်းလောက်တဲ့ အမည်မဲ့

took action,

အုပ်စုက အရေးယူလိုက်တယ်။

not in cyber attacks, but threatening information to be free.

ဆိုက်ဘာ တိုက်ခိုက်မှုတင်မဟုတ်ပဲ၊ သတင်းကို ဖွင့်ဖို့ ခြိမ်းခြောက်ရင်းနဲ့ပါ။

On social media, they said,

လူမှုရေး မီဒီယာမှာ သူတို့ပြောတာက

"We will release information

"အစိုးရရှေ့နေတွေနဲ့ အကြီးအကဲတွေ

that ties prosecutors and governors to corrupt drug deals with the cartel."

မူးယစ်ဆေးရာဇာနဲ့ ပတ်သက်ပြီးခြစားဖို့ ချည်တဲ့သတင်းတို လွှင့်လိုက်မယ်"တဲ့

And escalating that conflict,

ဒီပဋိပက္ခဟာ အရှိန်မြင့်လာပြီး

Los Zetas said, "We will kill 10 people for every bit of information you release."

Los Zetas က " မင်းတို့လွှင့်တဲ့ သတင်း တစ်ခုစီအတွက် လူ ၁၀ ယောက်သတ်မယ်။"

And so it ended there because it would become too gruesome to continue.

ဒီလိုနဲ့ ထိတ်လန့်စရာကောင်းလွန်းတော့ ဒါက ဒီမှာပဲ အဆုံးသတ်သွားတယ်။

But what was powerful about this

ဒါပေမဲ့ ဒါနဲ့ပတ်သက်ပြီး အားကြီးတာက

was that anonymous individuals,

ကမ္ဘာမှာ အားအကြီးဆုံး အကြမ်းဖက် အဖွဲ့

not federal policia, not military, not politicians,

အစည်းတွေရဲ့နှလုံးသားထဲ ကြောက်စိတ်ကို နစ်ဝင်အောင်

could strike fear deep into the heart

ရိုက်သွင်းနိုင်တာက ပြည်ထောင်စု ရဲတွေ၊

of one of the most powerful, violent organizations in the world.

စစ်တပ်၊ နိုင်ငံရေးသမားတွေမဟုတ်ပဲ အမည်မဲ့ တစ်ဦးချင်းတွေ ဆိုတာပါ။

And so we live in an era

ဒီလိုနဲ့ ကျွန်တော်တို့ဟာ ပဋိပက္ခဆိုင်ရာ

that lacks the clarity of the past in conflict,

အတိတ်ကို မသိနိုင်ကြတဲ့ ခေတ်ကြီးမှာနေထိုင်ကြတာပါ၊

in who we're fighting, in the motivations behind attacks,

ဘယ်သူကို ကျွန်တော်တို့ တိုက်နေတာ၊ တိုက်ခိုက်မှုတွေနောက်က လှုံ့ဆော်မှုတွေ၊

in the tools and techniques used,

အသုံးပြုတဲ့ ကိရိယာနဲ့ နည်းစနစ်တွေနဲ့

and how quickly they evolve.

ဒါတွ​ေ အမြန် ပြောင်းလဲပုံတွေပေါ့။

And the question still remains:

ပြီးတော့ မေးစရာက ကျန်သေးတယ်၊

what can individuals, organizations and governments do?

ပုဂ္ဂလိက အဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ အစိုးရတွေက ဘာလုပ်နိုင်လဲ ဆိုတာပါ။

For answers to these questions, it starts with individuals,

ဒီမေးခွန်းတွေကို ဖြေဖို့အတွက် တစ်ဦးချင်းက စရန်လိုပြီး

and I think peer-to-peer security is the answer.

အချင်းချင်း လက်တွဲလုံခြုံရေးဟာ အဖြေလို့ ထင်ပါတယ်။

Those people in relationships that bought over teens online,

ဆယ်ကျော်သက်တွေကို onlineကို ခေါ်လာတဲ့ဆက်စပ်မှုထဲက လူတွေ၊

we can do that with peer-to-peer security.

ဒါအချင်းချင်း လုံခြုံမှုနဲ့ လုပ်နိုင်တယ်။

Individuals have more power than ever before

မိမိနိုင်ငံနဲ့ နိုင်ငံတကာ လုံခြုံရေးကို ထိခိုက်ဖို့

to affect national and international security.

တစ်ဦးချင်းတွေဟာ အရင်ကထက် ပိုပြီး စွမ်းအားရှိပါတယ်။

And we can create those positive peer-to-peer relationships

ဒီအပြုသဘောဆောင်တဲ့ အချင်းချင်း ဆက်နွယ်မှုတွေကို online နဲ့ offline

on and offline,

မှာပါ ဖန်တီးနိုင်ပါတယ်၊

we can support and educate the next generation of hackers, like myself,

"မင်းဟာ ရာဇဝတ်ကောင်၊ မဟုတ်ရင် NSA မှာပါတယ်" လို့ပြောမယ့်အစား ကျွန်တော့လိုပဲ

instead of saying, "You can either be a criminal or join the NSA."

လာမယ့်မျိုးဆက်သစ် ဟက်ကာတွေကို ထောက်ပံ့နိုင်၊ ပညာပေးနိုင်ပါတယ်၊

That matters today.

ယနေ့မှာ ဒါက အရေးကြီးပါတယ်။

And it's not just individuals -- it's organizations, corporations even.

ဒါက တစ်ဦးချင်းတင်မဟုတ်ပဲ၊ အဖွဲ့အစည်း တွေ၊ ကော်ပိုရေးရှင်းတွေတောင်ပါ။

They have an advantage to act across more borders,

သူတို့မှာ အစိုးရတွေလုပ်နိုင်တာထက် နယ်နိမိတ်တွေပိုပြီး

more effectively and more rapidly than governments can,

ပိုထိရောက်၊ မြန်ဆန်စွာ ကူးပြီး လုပ်ဆောင်ဖို့၊ တစ်ပန်းသာပါတယ်။

and there's a set of real incentives there.

အဲဒီမှာ တကယ့် မက်လုံးတွေရဲ့ အခင်းအကျင်းတစ်ခု ရှိပါတယ်။

It's profitable and valuable

ဒစ်ဂျစ်တယ်ခေတ်မှာ

to be seen as trustworthy in the digital age,

ယုံကြည်လောက်သူအဖြစ် အမြင်ခံရတာဟာ အမြတ်ရှိပြီး အဖိုးတန်ကာ

and will only be more so in future generations to come.

လာမယ့် မျိုးဆက်သစ်တွေအတွက်ဆို ပိုရုံသာရှိတော့မှာပါ။

But we still can't ignore government,

ဒါပေမဲ့ အစိုးရကို ပစ်ပယ်လို့ မရသေးဘူး၊

because that's who we turn to for collective action

အကြောင်းက စုပေါင်းလုပ်ဆောင်မှု အတွက် ကျွန်တော်တို့ ဘေးကင်း၊

to keep us safe and secure.

လုံခြုံစေဖို့က သူ့ဘက်ပဲ လှည့်ရမှာလေ။

But we see where that's gotten us so far,

ဒါပေမဲ့ ဒါက ကျွန်တော်တို့ကို ဘယ်လောက် ဝေးဝေး ပို့ဆောင်ပေးတယ်၊

where there's an inability to adapt and learn in digital conflict,

ဒစ်ဂျစ်တယ် ပဋိပက္ခမှာ လိုက်ဖက်အောင် ပြင်ဖို့နဲ့ သင်ယူဖို့ မစွမ်းတာက ဘယ်မှာ၊

where at the highest levels of leadership,

ခေါင်းဆောင်မှု အမြင့်ဆုံးအဆင့်ဟာ ဘယ်မှာဆိုတာ မြင်ပါတယ်။

the Director of the CIA, Secretary of Defense,

CIA ဒါရိုက်တာ၊ ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီး တို့ပြောတာက

they say, "Cyber Pearl Harbor will happen." "Cyber 9/11 is imminent."

"ဆိုက်ဘာ ပုလဲဆိပ်ကမ်း ဖြစ်လာမယ်။" "ဆိုက်ဘာ 9/11က ဖြစ်အံ့ဆဲဆဲ"တဲ့။

But this only makes us more fearful, not more secure.

ဒါပေမဲ့ ဒါက ကျွန်တော်တို့ကို ပိုလန့်၊ ပိုမလုံခြုံအောင်ပဲလုပ်တယ်။

By banning encryption in favor of mass surveillance and mass hacking,

လူထုကို စောင့်ကြည့်တာနဲ့ ဟက်လုပ်တာ ထောက်ခံတဲ့ သတင်းဝှက်ကို ပိတ်ပင်ခြင်းက

sure, GCHQ and the NSA can spy on you.

သေချာတာက GCHQ နဲ့ NSA တို့က သင့်ကို စောင့်ကြည့်နိုင်တာပါ။

But that doesn't mean that they're the only ones that can.

ဒါပေမဲ့ သူတို့ပဲ လုပ်နိုင်တာလို့ ဆိုလိုတာမဟုတ်ပါဘူး။

Capabilities are cheap, even free.

လုပ်နိုင်စွမ်းတွေက စျေးပေါပြီး အလကားတောင်ရတယ်

Technical ability is rising around the world,

နည်းပညာ စွမ်းပကားဟာ ကမ္ဘာတစ်လွှားမှာ တိုးတက်နေပြီး

and individuals and small groups have the advantage.

တစ်ဦးချင်းနဲ့ အုပ်စုငယ်တွေဟာ တစ်ပန်းသာပါတယ်။

So today it might just be the NSA and GCHQ,

ဒီတော့ ဒီနေ့မှာ NSA နဲ့ GCHQ တို့ပဲ ဖြစ်လောက်ပေမဲ့

but who's to say that the Chinese can't find that backdoor?

လက်သီးပုန်းထိုးတာ တရုတ်က မတွေ့ဘူးလို့ ဘယ်သူပြောနိုင်လဲ။

Or in another generation, some kid in his basement in Estonia?

သို့မဟုတ် နောက်မျိုးဆက်မှာ Estonia က ကလေးရဲ့ မြေအောက်ခန်းမှာရော။

And so I would say that it's not what governments can do,

ဒီတော့ အစိုးရက လုပ်နိုင်တာမဟုတ်ဘူးလို့ ပြောချင်တာပါ။

it's that they can't.

ဒါက သူတို့မတတ်နိုင်တာပါ။

Governments today need to give up power and control

ကျွန်တော်တို့ကို ပိုပြီး လုံခြုံစေဖို့ ယနေ့ အစိုးရတွေဟာ အာဏာနဲ့

in order to help make us more secure.

ထိန်းချုပ်မှုကို စွန့်လွှတ်ဖို့လိုပါတယ်။

Giving up mass surveillance and hacking and instead fixing those backdoors

လူထုကို စောင့်ကြည့်တာနဲ့ ဟက်လုပ်တာကို စွန့်လွှတ်ခြင်းနဲ့ လက်သီးပုန်းထိုးတာ

means that, yeah, they can't spy on us,

တပ်ဆင် တာအစား၊ ဆိုလိုတာက သူတိ့သာမက

but neither can the Chinese

တရုတ်ရော၊ အခုမျိုးဆက်ကစတဲ့

or that hacker in Estonia a generation from now.

Estonia က ဟက်ကာမျိုးဆက်ရော စောင့်မကြည့်နိုင်ဘူး။

And government support for technologies like Tor and Bitcoin

Tor နဲ့ Bitcoin လို နည်းပညာတွေကို အစိုးရက ထောက်ခံတာဟာ ထိန်းချုပ်မှုကို

mean giving up control,

စွန့်လွှတ်တဲ့ သဘောဆိုပေမဲ့

but it means that developers, translators, anybody with an Internet connection,

ဒါက ကျူဘာ၊ အီရန် နဲ့ တရုတ်စတဲ့ နိုင်ငံတွေက ဖွံ့ဖြိုးရေးသမားတွေ၊ ဘာသာပြန်တွေ၊

in countries like Cuba, Iran and China, can sell their skills, their products,

အင်တာနက် ဆက်သွယ်သူတွေဟာ ကျွမ်းကျင် မှုတွေ၊ ထုတ်ကုန်တွေကို ကမ္ဘာ့စျေးကွက်မှာ

in the global marketplace,

ရောင်းနိုင်တယ်ဆိုတဲ့ သဘောပါ။

but more importantly sell their ideas,

ပိုအရေးကြီးတာက စိတ်ကူးတွေကို ရောင်းတာက

show us what's happening in their own countries.

သူတို့ဆီမှာ ဖြစ်နေတာတွေကို ကျွန်တော်တို့ကို ပြတာပါ။

And so it should be not fearful,

ဒီတော့ ဒါက ကြောက်စရာ မဖြစ်သင့်ပဲ၊

it should be inspiring to the same governments

ပြည့်သူ့ရပိုင်ခွင့်၊ ပြောဆိုခွင့်၊ ဒီမိုကရေစီအတွက်

that fought for civil rights, free speech and democracy

ပြီးခဲ့တဲ့ ရာစုက စစ်ပွဲကြီးတွေမှာ တိုက်ပွဲဝင်ကြတဲ့ အလားတူ

in the great wars of the last century,

အစိုးရတွေကို လှုံ့ဆော်ပေးတာ ဖြစ်သင့်ပါတယ်

that today, for the first time in human history,

ဒီနေ့တော့၊ လူသားသမိုင်းမှာ ပထမဆုံးအနေနဲ့

we have a technical opportunity

အရင် ဘယ်တုန်းကမှ မရှိခဲ့ဘူးတဲ့ ကမ္ဘာပေါ်က

to make billions of people safer around the world

သန်းထောင်ချီရှိတဲ့ လူတွေကို ပိုပြီး လုံခြုံစေဖို့

that we've never had before in human history.

နည်းပညာ အခွင့်အလမ်းတစ်ခု ကျွန်တော်တို့မှာ ရှိပါတယ်။

It should be inspiring.

ဒါက အားတက်စရာအချက် ဖြစ်သင့်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)