Khalida Brohi: How I work to protect women from honor killings

Translator: Marla Munkh-Achit Reviewer: Tuya Bat

While preparing for my talk

Би илтгэлээ бэлдэж байхдаа

I was reflecting on my life and trying to figure out

амьдралаа эргэн харж, миний энэ аялал

where exactly was that moment when my journey began.

яг хэзээнээс эхэлсэн тухай бодсон.

A long time passed by, and I simply couldn't figure out

Урт хугацаа өнгөрсөн тул

the beginning or the middle or the end of my story.

энэ аяллын эхлэл, өрнөл, төгсгөлийг би олж чадаагүй.

I always used to think that my beginning

Урд нь би бодохдоо эхлэл нь

was one afternoon in my community when my mother had told me

ээж намайг 2 нас хүртлээ гурван удаа төлөвлөсөн гэрлэлтээс

that I had escaped three arranged marriages by the time I was two.

мултарсан тухай хэлэхэд байсан гэж боддог байсан.

Or one evening when electricity had failed for eight hours in our community,

Эсвэл манай тосгонд 8 цагийн турш тог тасарч,

and my dad sat, surrounded by all of us,

аав минь биднийг тойруулан суугаад

telling us stories of when he was a little kid struggling to go to school

бага байхдаа хэрхэн сургуульд сурах гэж тэмцдэг байснаа, мөн аав нь түүнийг

while his father, who was a farmer, wanted him to work in the fields with him.

өөр шигээ тариачин болгохыг хүсдэг байсныг ярихад нь байсан байх.

Or that dark night when I was 16

Эсвэл намайг 16 настай байхад нэг харанхуй шөнө

when three little kids had come to me and they whispered in my ear

гурван жаахан хүүхэд миний чихэнд

that my friend was murdered in something called the honor killings.

найзыг минь "нэр төрийн" үхлээр нас барсныг шивнэхэд эхэлсэн.

But then I realized that,

Гэхдээ би нэг зүйлийг ойлгосон нь

as much as I know that these moments have contributed on my journey,

эдгээр мөчүүд миний энэ аялалд

they have influenced my journey

нөлөө үзүүлсэн гэдгийг мэддэг ч,

but they have not been the beginning of it,

энэ бүхэн эхлэл нь байгаагүй.

but the true beginning of my journey was in front of a mud house

Жинхэнэ эхлэл нь шавран байшингийн урд,

in upper Sindh of Pakistan,

Пакистаны Синд мужид,

where my father held the hand of my 14-year-old mother

аав минь 14 настай ээжийн минь гараас атган

and they decided to walk out of the village

тосгоныг хамтдаа орхин

to go to a town where they could send their kids to school.

хүүхдүүд нь сургуульд сурах боломжтой газар луу явахаар шийдэхэд эхэлсэн.

In a way, I feel like my life

Зарим талаараа миний амьдрал

is kind of a result of some wise choices and decisions they've made.

тэдний хийсэн зөв сонголтын үр дүнд бий болсон мэт надад санагддаг.

And just like that, another of their decisions

Мөн өөр нэг ухаалаг шийдвэр нь

was to keep me and my siblings connected to our roots.

биднийг гарал үндэстэй маань холбоотой байлгасан.

While we were living in a community I fondly remember as called Ribabad,

Миний сайхнаар дурсдаг Рибабад буюу

ядуучуудын тосгон гэдэг газар амьдардаг байхад

which means community of the poor,

my dad made sure that we also had a house in our rural homeland.

аав маань холын төрсөн нутагт маань бас биднийг байшинтай байлгасан.

I come from an indigenous tribe in the mountains of Balochistan

Би Балочистан уулын уугуул омог болох

called Brahui.

Брахи омгоос гаралтай.

Brahui, or Brohi, means mountain dweller, and it is also my language.

Брахи буюу "Брохи" гэж ууланд амьдрагч гэсэн утгатай ба энэ нь миний эх хэл.

Thanks to my father's very strict rules about connecting to our customs,

Аавын ёс заншлаа хадгалдаг хатуу дүрмийн ачаар

I had to live a beautiful life of songs, cultures, traditions, stories, mountains,

миний хүүхэд нас сайхан дуу, соёл уламжлал, үлгэр, уулс болон

and a lot of sheep.

мөн хониор дүүрэн өнгөрсөн.

But then, living in two extremes

Гэхдээ энэ хоёр туйл болох

between the traditions of my culture, of my village,

өөрийн соёлын уламжлал ба

and then modern education in my school wasn't easy.

орчин үеийн боловсролыг хослуулах нь амар байгаагүй.

I was aware that I was the only girl who got to have such freedom,

Би ийм эрх чөлөөтэй ганц охин байсан.

and I was guilty of it.

Энэ нь намайг буруутай мэт санагдуулдаг байсан.

While going to school in Karachi and Hyderabad,

Намайг Карачи болон Хайдрабадад сурч байхад

a lot of my cousins and childhood friends were getting married off,

миний ихэнх үеэл, багын найзууд маань

зарим нь хөгшин эртэй, зарим нь солионд,

some to older men, some in exchange,

some even as second wives.

зарим нь хоёр дох эхнэр болж гэрлэцгээж байлаа.

I got to see the beautiful tradition and its magic fade in front of me

Би энэ гайхалтай соёлынхоо ид шидийг нүдний өмнө алга болохыг харж байсан.

when I saw that the birth of a girl child was celebrated with sadness,

Учир нь дөнгөж төрсөн охин хүүхдийг гунигтайгаар угтан авч,

when women were told to have patience as their main virtue.

эмэгтэй хүний хамгийн нандин чанар бол тэвчээр гэж зааж байсан.

Up until I was 16,

16 нас хүртлээ

I healed my sadness by crying,

уйтгар гунигаа би уйлж арилгадаг байсан.

mostly at nights when everyone would sleep

Ихэнхдээ хүмүүсийг унтсан хойгуур

and I would sob in my pillow,

дэрэндээ шигдээд уйлдаг байсан.

until that one night when I found out my friend was killed

Гэхдээ найзыгаа "нэр хүндийн төлөө"

in the name of honor.

алагдсан гэдгийг мэдэх хүртэл.

Honor killings is a custom

Энэхүү "нэр төрийн" үхэл нь заншил бөгөөд

where men and women are suspected of having relationships

эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүс гэрлэлтээс өмнө

эсвэл гадуур харилцаатай байсан гэж сэжиглэгдвэл

before or outside of the marriage,

and they're killed by their family for it.

гэр бүл нь тэднийг хөнөөдөг.

Usually the killer is the brother or father or the uncle in the family.

Ихэвчлэн ах, аав эсвэл авга ах нь үүнийг үйлддэг.

The U.N. reports there are about 1,000 honor murders every year in Pakistan,

НҮБ-ээс гаргасан судалгаагаар жил бүр Пакистанд 1000 аллага гардаг.

and these are only the reported cases.

Энэ нь зөвхөн бүртгэгдсэн тоо баримт.

A custom that kills did not make any sense to me,

Бусдыг хөнөөх энэ заншил нь надад огт утгагүй санагдаж

and I knew I had to do something about it this time.

үүнийг өөрчлөх ёстойгоо тэгэхэд би мэдсэн.

I was not going to cry myself to sleep.

Би шөнө дахиж уйлахгүй.

Үүнийг зогсоохын тулд юу ч хийхэд бэлэн байсан.

I was going to do something, anything, to stop it.

I was 16 -- I started writing poetry

16 насандаа би шүлэг бичиж эхэлсэн.

and going door to door telling everybody about honor killings

Тэгээд айлын хаалга тогшин хүн бүрт энэ аллагын тухай сануулж

and why it happens, why it should be stopped,

яагаад энэ болдог, яагаад зогсоох ёстой талаар

and raising awareness about it

бусдад мэдээлэл түгээсээр

until I actually found a much, much better way to handle this issue.

үүнтэй тэмцэх илүү дээр арга бодож олсон.

In those days, we were living in a very small, one-roomed house in Karachi.

Тухайн үед бид Карачид жижигхэн, нэг өрөө байшинд амьдарч байсан.

Every year, during the monsoon seasons, our house would flood up with water --

Жил бүр борооны улиралд байшин үерт автан,

rainwater and sewage --

борооны болон бохирын ус дүүрч,

and my mom and dad would be taking the water out.

аав, ээж хоёр усыг зайлуулдаг байв.

In those days, my dad brought home a huge machine, a computer.

Тэр үед аав маань гэрт маш том машин авчирсан нь компьютер байсан юм.

It was so big it looked as if it was going to take up half of the only room we had,

Маш том зай эзлэх тэр машин ганц өрөөний талыг дүүргэх шиг болсон.

and had so many pieces and wires that needed to be connected.

Тэр бас олон хэсгээс бүрдсэн, олон утас холбох шаардлагатай байлаа.

But it was still the most exciting thing

Гэхдээ энэ бидэнд тохиолдсон

that has ever happened to me and my sisters.

хамгийн сэтгэл догдлом зүйл байсан.

My oldest brother Ali got to be in charge of taking care of the computer,

Хамгийн том ах Али компьютерийг хариуцах болж,

and all of us were given 10 to 15 minutes every day to use it.

бид өдөр бүр 10-15 минут ашиглах эрхтэй болсон.

Being the oldest of eight kids,

Би найман хүүхдийн хамгийн том нь учир

I got to use it the last,

хамгийн сүүлд нь хэрэглэдэг байв.

and that was after I had washed the dishes,

Би аяга тавгаа угааж,

cleaned the house, made dinner with my mom,

гэрээ цэвэрлэж, ээжтэй хамт оройн хоолоо хийж,

and put blankets on the floor for everyone to sleep,

газар хүн бүрийн хөнжлийг дэвсэн зассаны дараа,

and after that, I would run to the computer,

би компьютер луу гүйж очоод

connect it to the Internet,

интернэтэд холбож,

and have pure joy and wonder for 10 to 15 minutes.

10-15 минут баяр хөөртэй байдаг байлаа.

In those days, I had discovered a website called Joogle.

Тэр үед би Жүүгл гэдэг вебсайт олсон.

[Google] (Laughter)

[Гүүгл] (Инээд)

In my frantic wish to do something about this custom,

Өнөөх заншлыг өөрчлөх хүсэлдээ автан,

I made use of Google and discovered Facebook,

Гүүглийг ашиглан Фэйсбүүк хэмээх

a website where people can connect to anyone around the world,

дэлхий дээрх хэнтэй ч холбогдож болох сайт олж,

and so, from my very tiny, cement-roofed room in Karachi,

цементэн дээвэртэй Карачигийн жижигхэн өрөөнөөсөө

I connected with people in the U.K., the U.S., Australia and Canada,

Англи, Америк, Австрали, Канадад байгаа хүмүүстэй холбогдон,

and created a campaign called

нэр төрийн аллагын эсрэг "Сэр" хэмээх

WAKE UP Campaign against Honor Killings.

кампанит ажил эхлүүлсэн.

It became enormous in just a few months.

Хэдхэн сарын дотор маш том болж өргөжсөн.

I got a lot of support from all around the world.

Дэлхийн өнцөг булан бүрээс их дэмжлэг авсан.

Media was connecting to us.

Хэвлэл мэдээллийнхэн бидэнтэй холбогдож байсан.

A lot of people were reaching out trying to raise awareness with us.

Маш их хүн холбогдон хамтдаа мэдээлэл түгээсэн.

It became so big that it went from online to the streets of my hometown,

Энэ нь өргөжсөөр зөвхөн сүлжээгээр ч биш төрөлх хотын минь гудамжинд хүртэл

where we would do rallies and strikes

эсэргүүцлийн жагсаал, суулт хийж

trying to change the policies in Pakistan for women's support.

Пакистаны эмэгтэйчүүдийн эрхийг нэмэгдүүлэхийн төлөө тэмцсэн.

And while I thought everything was perfect,

Тэр үед бүх зүйл сайхан байна гэж бодож байсан.

my team -- which was basically my friends and neighbors at that time --

Найзууд болон хөршүүдээс бүрдсэн баг маань

thought everything was going so well,

бүхий л ажил сайн байна гэж бодсон.

we had no idea a big opposition was coming to us.

Хэн ч удахгүй болох том эсэргүүцлийг огт таамаглаагүй.

My community stood up against us,

Манай тосгоныхон биднийг эсэргүүцэн,

saying we were spreading un-Islamic behavior.

биднийг лалын шашны эсрэг ухуулга хийлээ гэсэн.

We were challenging centuries-old customs in those communities.

Бид хэдэн зууны настай заншлыг сөрөн зогссон.

I remember my father receiving anonymous letters

Аавд минь нэргүй нэгэн захиа ирж

saying, "Your daughter is spreading Western culture

"Охин чинь барууны соёлыг

in the honorable societies."

ариун нийгэмд түгээж байна" гэсэн.

Our car was stoned at one point.

Бидний машин руу чулуу шидсэн.

One day I went to the office and found our metal signboard

Нэг өдөр ажил руугаа очиход бидний төмөр самбарыг

wrinkled and broken as if a lot of people had been hitting it with something heavy.

хүмүүс хүнд юмаар цохисон бололтой эвдэлчихсэн байсан.

Things got so bad that I had to hide myself in many ways.

Байдал дордсоор би заримдаа нуугдах хэрэгтэй болсон.

I would put up the windows of the car,

Машиныхаа цонхыг хааж,

veil my face, not speak while I was in public,

нүүрээ битүүлэн, олон нийтийн газар чимээгүй байсан ч

but eventually situations got worse when my life was threatened,

байдал дордсоор амь насанд заналхийлэхэд

and I had to leave, back to Karachi, and our actions stopped.

би Карачи руу буцан үйл ажиллагаагаа зогсоосон.

Back in Karachi, as an 18-year-old,

Би 18 настайдаа Карачид буцаж ирээд

I thought this was the biggest failure of my entire life.

амьдралынхаа хамгийн том бүтэлгүйтэлтэй учирсан гэж бодсон.

I was devastated.

Би маш их гутарсан.

As a teenager, I was blaming myself for everything that happened.

Өсвөр насны охин байсан тул болсон бүхэнд өөрийгөө буруутгасан.

And it turns out, when we started reflecting,

Бид алдаагаа эргэн харахад,

we did realize that it was actually me and my team's fault.

энэ нь үнэхээр миний болон манай багийн буруу байсан.

There were two big reasons why our campaign had failed big time.

Бидний бүтэлгүйтэлд хоёр гол шалтгаан байсан.

One of those, the first reason,

Эхнийх нь,

бид хүмүүсийн үнэт зүйлсийн эсрэг тэмцсэн.

is we were standing against core values of people.

We were saying no to something that was very important to them,

Хүмүүст маш чухал зүйлийнх нь өөдөөс бид үгүй гэж хэлэн,

challenging their code of honor,

тэдний нэр төрийг сорин,

and hurting them deeply in the process.

тэднийг гомдоосон юм.

And number two, which was very important for me to learn,

Хоёрдугаарт, сурах ёстой байсан,

and amazing, and surprising for me to learn,

сайхан, бас гайхмаар зүйл нь

was that we were not including the true heroes

бид жинхэнэ баатруудаа тэмцэлдээ оролцуулаагүйд байсан.

who should be fighting for themselves.

Тэд өөрсдийнхөө төлөө тэмцэх ёстой.

The women in the villages had no idea we were fighting for them in the streets.

Тосгоны эмэгтэйчүүд биднийг өөрсдийнх нь төлөө тэмцэж байгааг мэдээгүй байсан.

Every time I would go back,

Би харих бүртээ

I would find my cousins and friends with scarves on their faces,

нүүрээ битүүлсэн үеэл, найзуудтайгаа таардаг байсан.

and I would ask, "What happened?"

"Яасан бэ?" гэхэд

And they'd be like, "Our husbands beat us."

"Нөхөр маань намайг зодсон" гэдэг байв.

But we are working in the streets for you!

Гэтэл бид гудамжинд та нарын төлөө тэмцэж байна шүү дээ.

We are changing the policies.

Бид дүрэм журмыг өөрчилж байна.

How is that not impacting their life?

Энэ нь яагаад биеллээ олохгүй байна вэ?

So then we found out something which was very amazing for us.

Ингээд бид маш гайхалтай зүйлийг олж мэдсэн.

The policies of a country

Аль нэг улсын хууль дүрэм

do not necessarily always affect the tribal and rural communities.

хөдөөгийн тосгон, овгуудад төдийлөн үйлчилдэггүй.

It was devastating -- like, oh, we can't actually do something about this?

Энэ нь маш их харамсмаар. Бид үүнийг өөрчилж болохгүй гэж үү?

And we found out there's a huge gap

Ингэж л бид төрийн бодлого

when it comes to official policies and the real truth on the ground.

амьдрал дээр жинхэнээсээ буудаггүйг ойлгосон.

So this time, we were like, we are going to do something different.

Энэ удаад бид өөрөөр ажиллана гэсэн.

We are going to use strategy,

Стратеги хэрэглэн,

and we are going to go back and apologize.

буцаж очоод уучлалт гуйхаар болсон.

Yes, apologize.

Тиймээ, уучлалт гуйна.

We went back to the communities

Тосгонуудад буцаж очин

and we said we are very ashamed of what we did.

хийсэн зүйлдээ ичиж буйгаа хэлсэн.

We are here to apologize, and in fact, we are here to make it up to you.

Бид уучлалт гуйхаар, үнэндээ буруугаа залруулахаар ирлээ.

How do we do that?

Харин бид яаж үүнийг хийх вэ?

We are going to promote three of your main cultures.

Бид хамгийн чухал гурван соёлыг түгээн дэлгэрүүлнэ.

We know that it's music, language, and embroidery.

Энэ нь хөгжим, хэл соёл, мөн хатгамал.

Nobody believed us.

Хэн ч бидэнд итгээгүй.

Nobody wanted to work with us.

Хэн ч бидэнтэй хамтрахыг хүсээгүй.

It took a lot of convincing and discussions with these communities

Маш их ятгалга, хэлэлцээрийн дараа

until they agreed that we are going to promote their language

эдгээр омгуудын хэлийг сурталчилсан

by making a booklet of their stories, fables and old tales in the tribe,

тэдний аман яриа, түүхийн ном гаргаж,

and we would promote their music

мөн тэдний хөгжмийг түгээх

by making a CD of the songs from the tribe, and some drumbeating.

омгийн хөгжим, бөмбөрийн аятай СD гаргасан.

And the third, which was my favorite,

Гуравт, миний хамгийн дуртай нь.

was we would promote their embroidery by making a center in the village

Тосгонд хатгамлын төв байгуулан

where women would come every day to make embroidery.

эмэгтэйчүүд тэнд ажиллана.

And so it began.

Ингээд л эхэлсэн.

We worked with one village, and we started our first center.

Эхний тосгонтой хамтран анхны төвөө байгуулсан.

It was a beautiful day.

Сайхан өдөр байсан.

We started the center.

Бид төвөө байгуулав.

Women were coming to make embroidery,

Эмэгтэйчүүд хатгамал хийхээр ирж

and going through a life-changing process of education,

амьдралыг нь өөрчлөх боловсрол эзэмшин,

learning about their rights, what Islam says about their rights,

өөрсдийн эрхийг, мөн лалын шашинд тэдний эрхийг хэрхэн заадаг талаар,

and enterprise development, how they can create money,

хэрхэн мөнгө олох, бизнесээ хөгжүүлэх,

and then how they can create money from money,

мөнгөө хэрхэн арвижуулах,

how they can fight the customs that have been destroying their lives

олон зууны турш амьдралыг нь сүйрүүлсээр ирсэн заншлуудтай

from so many centuries,

хэрхэн тэмцэх талаар суралцсан.

because in Islam, in reality,

Учир нь лалын шашинд үнэндээ

women are supposed to be shoulder to shoulder with men.

эрчүүд, эмэгтэйчүүд эрх тэгш байхыг заадаг.

Women have so much status that we have not been hearing,

Эмэгтэйчүүдэд бидний, бас тэдний сонсож байгаагүй

маш олон эрх байдаг.

that they have not been hearing,

and we needed to tell them that they need to know

Иймээс тэдэнд энэ эрхийг нь ойлгуулж

where their rights are and how to take them by themselves,

хэрхэн эрхээ эдлэхэд нь сургахгүй бол

because they can do it and we can't.

бид хэзээ ч өмнөөс нь үүнийг хийж чадахгүй.

So this was the model which actually came out -- very amazing.

Энэ бүтээл маш гайхалтай.

Through embroidery we were promoting their traditions.

Хатгамлаар дамжуулан бид соёлыг нь түгээсэн.

We went into the village. We would mobilize the community.

Тосгонд очоод хүмүүсийг нь дайчилсан.

We would make a center inside where 30 women will come

Бид төвөө байгуулан 30 эмэгтэйг хамруулж

for six months to learn about value addition of traditional embroidery,

6 сарын турш уламжлалт хатгамлаас гадна

enterprise development, life skills and basic education,

бизнес хөгжил, амьдрах ур чадвар, ерөнхий боловсрол,

and about their rights and how to say no to those customs

мөн тэдний эрхийг заан, бурангуй ёс заншлыг эсэргүүцэх,

and how to stand as leaders for themselves and the society.

өөрсдийн болоод нийгмийнхээ манлайлагч болоход нь тусалсан.

After six months, we would connect these women to loans and to markets

6 сарын дараа эдгээр эмэгтэйчүүдийг санхүүжилт болон зах зээлтэй холбож өгч,

where they can become local entrepreneurs in their communities.

тосгондоо аж ахуй эрхлэхэд нь тусалсан.

We soon called this project Sughar.

Энэ төслийг бид "Сугар" гэж нэрлэсэн.

Sughar is a local word used in many, many languages in Pakistan.

Энэ нь Пакистаны олон хэлэнд хэрэглэгддэг үг.

It means skilled and confident women.

чадвартай, өөртөө итгэлтэй эмэгтэй гэсэн утгатай.

I truly believe, to create women leaders, there's only one thing you have to do:

Эмэгтэй манлайлагчдыг бэлдэхийн тулд нэг л зүйл хийх хэрэгтэй гэж би итгэдэг.

Just let them know that they have what it takes to be a leader.

Тэдэнд манлайлагч болоход шаардлагатай бүх зүйл байгааг ойлгуулах.

These women you see here,

Эдгээр эмэгтэйчүүдэд

they have strong skills and potential to be leaders.

манлайлах ур чадвар, ирээдүй байна.

All we had to do was remove the barriers that surrounded them,

Тэднийг хүрээлэн буй саад бэрхшээлийг зайлуулахад л хангалттай.

and that's what we decided to do.

Иймээс бид үүнийг хийсэн.

But then while we were thinking everything was going well,

Ингээд бүх зүйл сайхан болж,

once again everything was fantastic,

гайхалтай байна гэж бодох үед

we found our next setback:

дахиад дараагийн хүндрэлтэйгээ тулгарсан.

A lot of men started seeing the visible changes in their wife.

Эрчүүд эхнэрээ өөрчлөгдсөнийг анзаарч эхэлсэн.

She's speaking more, she's making decisions --

Эхнэр нь илүү ярьж, шийдвэр гаргаж,

oh my gosh, she's handling everything in the house.

гэр доторх бүгдийг хийж байлаа.

They stopped them from coming to the centers,

Тиймээс хатгамлын төв рүү ирэхийг нь болиулсан.

and this time, we were like, okay, time for strategy two.

Ингээд бид хоёр дах төлөвлөгөөндөө орсон.

We went to the fashion industry in Pakistan

Бид Пакистаны загварын салбарт орж

and decided to do research about what happens there.

тэнд юу болдгийг судалсан.

Turns out the fashion industry in Pakistan is very strong and growing day by day,

Пакистанд хувцас загвар нь хурдацтай хөгжиж буйг бид анзаарсан.

but there is less contribution from the tribal areas

Гэхдээ овог аймгуудын оролцоо,

and to the tribal areas, especially women.

тэр дундаа эмэгтэйчүүдийн оролцоо бага байсан.

So we decided to launch our first ever tribal women's very own fashion brand,

Иймээс бид овгийн эмэгтэйчүүдийн брэнд гаргахаар шийдсэн.

which is now called Nomads.

"Нүүдэлчид" гэсэн нэртэй.

And so women started earning more,

Ингээд эмэгтэйчүүд илүү орлоготой болж,

they started contributing more financially to the house,

гэрийн санхүүд илүү нэмэрлэн,

and men had to think again before saying no to them

эрчүүд тэднийг хатгамлын төв рүү

when they were coming to the centers.

явахыг нь хориглож чадахааргүй болсон.

(Applause)

(Алга ташилт)

Thank you, thank you.

Баярлалаа, баярлалаа.

In 2013, we launched our first Sughar Hub instead of a center.

2013 онд бид анхны Сугар Нэгдсэн төвөө байгуулсан.

We partnered with TripAdvisor

TripAdvisor аяллын хөтөчтэй хамтран

and created a cement hall in the middle of a village

тосгоны төвд цементэн барилга босгож

and invited so many other organizations to work over there.

бусад байгууллагуудыг орохыг урьсан.

We created this platform for the nonprofits

Бид ашгийн бус байгууллагуудыг нэгтгэн

so they can touch and work on the other issues

Сугарын шийдэж чадахгүй бусад асуудал дээр

that Sughar is not working on,

ажиллахаар болсон.

which would be an easy place for them to give trainings,

Энэ нь тэдэнд сургалт явуулах байр,

use it as a farmer school, even as a marketplace,

фермерийн сургууль, зах гээд л

and anything they want to use it for,

хүссэн зүйлдээ ашиглаж болох боломжийг олгож,

and they have been doing really amazingly.

тэд ч маш гайхалтай ажилласан.

And so far, we have been able to support 900 women

Өнөөг хүртэл бид нийтдээ

in 24 villages around Pakistan.

Пакистаны 24 тосгоны 900 эмэгтэйг дэмжиж ажилласан.

(Applause)

(Алга ташилт)

But that's actually not what I want.

Гэхдээ энэ нь миний эцсийн хүсэл биш.

My dream is to reach out to one million women in the next 10 years,

Миний мөрөөдөл бол дараагийн 10 жилд нэг сая эмэгтэйд хүрч

and to make sure that happens,

үүнийгээ бодит ажил болгох.

this year we launched Sughar Foundation in the U.S.

Энэ жил бид Сугар санг Америкт байгуулсан.

It is not just going to fund Sughar but many other organizations in Pakistan

Энэ нь зөвхөн Сугар биш бусад Пакистаны байгууллагуудыг санхүүжүүлж,

to replicate the idea

санаагаа дэлгэрүүлэн,

and to find even more innovative ways

илүү шинэлэг арга замыг бий болгож

to unleash the rural women's potential in Pakistan.

Пакистаны эмэгтэйчүүдийн чадамжийг дээшлүүлэх зорилготой.

Thank you so much.

Маш их баярлалаа.

(Applause)

(Алга ташилт)

Thank you. Thank you. Thank you.

Баярлалаа. Баярлалаа. Баярлалаа.

Chris Anderson: Khalida, you are quite the force of nature.

Крис Андерсон: Калида, чи бол маш хүчирхэг эмэгтэй.

I mean, this story, in many ways, just seems beyond belief.

Чиний түүх итгэмээргүй юм.

It's incredible that someone so young could do achieve this much

Ийм залуухан хүн энэ их зүйлсийг хийж, бүтээнэ гэдэг гайхалтай.

through so much force and ingenuity.

Ийм их хүч, сэтгэл гаргаж.

So I guess one question:

Тэгэхээр нэг асуулт байна.

This is a spectacular dream to reach out and empower a million women --

Нэг сая эмэгтэйд туслах гэдэг гайхалтай мөрөөдөл байна л даа.

how much of the current success depends on you,

Одоогийн амжилтын чинь хэр их хувь нь чамаас,

the force of this magnetic personality?

чиний энэ сэтгэл татам чанараас шалтгаалсан бэ?

How does it scale?

Хэд гэж бодож байна?

Khalida Brohi: I think my job is to give the inspiration out,

Калида: Миний үүрэг бол бусдад урам зориг,

give my dream out.

мөрөөдөл өгөх гэж би боддог.

Үүнийг хэрхэн хийхийг заах боломжгүй, учир нь маш олон арга зам бий.

I can't teach how to do it, because there are so many different ways.

We have been experimenting with three ways only.

Бид зөвхөн гурвыг нь л туршиж үзсэн.

There are a hundred different ways to unleash potential in women.

Эмэгтэйчүүдийн чадамжийг нэмэх зуу зуун арга бий.

I would just give the inspiration and that's my job.

Тэднийг зоригжуулах нь миний ажил.

Би үүнийг үргэлжлүүлэн хийнэ. Сугар илүү өргөжнө.

I will keep doing it. Sughar will still be growing.

We are planning to reach out to two more villages,

Бид дахин хоёр тосгонд хүрч ажиллахаар төлөвлөж байна.

and soon I believe we will be scaling out of Pakistan

Удахгүй бид Пакистаныг тэр чигт нь

into South Asia and beyond.

мөн Өмнөд Ази болон цааш тэлнэ гэдэгт би итгэдэг.

CA: I love that when you talked about your team in the talk,

К.А: Илтгэлдээ өөрийн багийн тухай ярьсан чинь таалагдлаа.

I mean, you were all 18 at the time.

Чи дөнгөж 18 настай байсан шүү дээ.

What did this team look like?

Баг чинь ямархуу байсан бэ?

This was school friends, right?

Сургуулийн найзууд чинь байсан уу?

KB: Do people here believe that I'm at an age

К.Б.: Энд байгаа хүмүүс намайг

тосгондоо эмээ болох ёстой насан дээрээ байгаа гэдэгт итгэх үү?

where I'm supposed to be a grandmother in my village?

My mom was married at nine, and I am the oldest woman not married

Ээж минь наймтайдаа гэрлэсэн, би хүнтэй гэрлээгүй,

and not doing anything in my life in my village.

тосгондоо ажил хийдэггүй хамгийн хөгшин эмэгтэй.

CA: Wait, wait, wait, not doing anything?

К.А: Хүлээгээч, юу ч хийдэггүй гэв үү?

KB: No. CA: You're right.

К.Б.: Үгүй ээ. К.А: Чиний зөв.

KB: People feel sorry for me, a lot of times.

К.Б.: Хүмүүс намайг их өрөвддөг юм.

CA: But how much time are you spending now actually back in Balochistan?

К.А.: Чи одоо Балочистанд хэр их цагийг өнгөрөөж байна вэ?

KB: I live over there.

К.Б.: Би тэнд амьдардаг.

We live between, still, Karachi and Balochistan.

Бид одоо ч Карачи болон Балочистан хоёрт амьдардаг.

My siblings are all going to school.

Дүү нар маань сургуульд явдаг.

I am still the oldest of eight siblings.

Би найман хүүхдийн том нь хэвээрээ.

CA: But what you're doing is definitely threatening to some people there.

К.А.: Гэхдээ чиний ажил тэндхийн зарим хүмүүст заналхийлэл шиг санагддаг.

How do you handle safety? Do you feel safe?

Чи аюулгүй байдлаа яаж зохицуулдаг вэ? Аюулгүй санагддаг уу?

Are there issues there?

Асуудал гардаг уу?

KB: This question has come to me a lot of times before,

К.Б.: Үүнийг надаас их асуудаг л даа.

"Айдас" гэдгийг сонсоод л орхидог,

and I feel like the word "fear" just comes to me and then drops,

but there is one fear that I have that is different from that.

гэхдээ надад өөр нэг айдас бий.

The fear is that if I get killed, what would happen to the people

Хэрвээ би алагдах юм бол, надад хайртай хүмүүст

who love me so much?

юу тохиолдох бол гэдэг.

My mom waits for me till late at night that I should come home.

Ээж минь намайг оройтож харихад хүлээж байдаг.

My sisters want to learn so much from me,

Дүү нар маань надаас маш ихийг сурахыг хүсч байна,

and there are many, many girls in my community who want to talk to me

тосгонд маань надтай ярилцах,

and ask me different things,

надаас асуулт асуух хүсэлтэй охид олон бий.

and I recently got engaged. (Laughs)

Би саяхан сүй тавьсан. (Инээд)

(Applause)

(Алга ташилт)

CA: Is he here? You've got to stand up.

К.А.: Тэр энд байгаа юу? Та босоорой.

(Applause)

(Алга ташилт)

KB: Escaping arranged marriages, I chose my own husband

К.Б.: Төлөвлөсөн гэрлэлтээс зайлсхийж би өөрөө

across the world in L.A., a really different world.

дэлхийн нөгөө өнцөг Лос Анжелесээс нөхрөө олсон.

I had to fight for a whole year. That's totally a different story.

Би бүтэн жил тэмцсэн. Энэ өөр түүх л дээ.

But I think that's the only thing that I'm afraid of,

Гэхдээ миний ганц айдас энэ л байна.

and I don't want my mom to not see anyone when she waits in the night.

Ээж минь шөнө хүлээгээд хүн ирэхгүй байх вий гэж айж байна.

CA: So people who want to help you on their way,

К.А.: Тэгэхээр чамд туслахыг хүссэн хүмүүс

they can go on, they can maybe buy some of these clothes

чиний авчирдаг Балочистанд урлаж хатгасан

that you're bringing over

эдгээр хувцаснуудаас

that are actually made, the embroidery is done back in Balochistan?

худалдаж авч болох нь ээ?

KB: Yeah.

К.Б.: Тийм ээ.

CA: Or they can get involved in the foundation.

К.А.: Эсвэл тэд санд чинь тусалж болох уу?

KB: Definitely. We are looking for as many people as we can,

К.Б.: Яг тийм. Бид аль чадахаараа хүмүүст хүрэхийг хичээж байгаа.

because now that the foundation's in the beginning process,

Учир нь манай сан дөнгөж л эхэлж байна.

I am trying to learn a lot about how to operate,

Хэрхэн авч явах талаар их зүйл сурч байгаа.

how to get funding or reach out to more organizations,

Хэрхэн санхүүжилт олох, бусад байгууллагуудтай хамтрах,

and especially in the e-commerce, which is very new for me.

мөн онлайн худалдаа гээд л энэ нь надад цоо шинэ зүйл.

I mean, I am not a fashion person, believe me.

Би загварын хүн бишээ, надад итгээрэй.

CA: Well, it's been incredible to have you here.

К.А.: Хүрэлцэн ирсэн чинь гайхалтай байлаа.

Please go on being courageous, go on being smart, and please stay safe.

Ийм зоригтой, ухаалаг хэвээрээ байж, мөн болгоомжтой байгаарай.

KB: Thank you so much. CA: Thank you, Khalida. (Applause)

К.Б.: Маш их баярлалаа. К.А.: Баярлалаа, Калида. (Алга ташилт)