An ode to living on Earth | Oliver Jeffers

Translator: Stefan Mitikj Reviewer: Mimi Vojnovska

[Oliver Jeffers]

(Оливер Џеферс)

[An ode to living on Earth]

(Ода за живеењето на Земјата)

Hello.

Здраво.

I'm sure by the time I get to end of this sentence,

Сигурен сум додека да ја завршам реченицава,

given how I talk,

со начинот на кој зборувам,

you'll all have figured out that I'm from a place called

сите ќе имате сфатено дека доаѓам од место наречено

planet Earth.

планета Земја.

Earth is pretty great.

Земјата е прилично одлична.

It's home to us.

Таа е нашиот дом.

And germs.

И на микробите.

Those [blip] take a back seat for the time being,

Тие мали (бип) се во позадината за времетраењето,

because believe it or not, they're not the only thing going on.

затоа што верувајте или не, не дејствуваат само тие.

This planet is also home to cars, brussels sprouts;

Планетата е дом и на автомобили, прокељ,

those weird fish things that have their own headlights;

тие чудни рибести нешта со сопствени фарови;

art, fire,

уметност, оган,

fire extinguishers,

противпожарни апарати,

laws, pigeons, bottles of beer,

закони, гулаби, шишиња пиво,

lemons and light bulbs;

лимони и сијалици;

Pinot noir and paracetamol;

Пино ноар и парацетамол;

ghosts, mosquitoes, flamingos, flowers,

духови, комарци, фламингоси, цвеќиња,

the ukulele, elevators and cats,

укулелето, лифтови и мачки,

cat videos, the internet;

видеа со мачки, интернетот;

iron beams, buildings and batteries,

железни греди, згради и батерии,

all ingenuity and bright ideas, all known life ...

целата генијалност и светли идеи, целиот познат живот

and a whole bunch of other stuff.

и многу други работи.

Pretty much everything we know and ever heard of.

Скоро сѐ што знаеме и за сѐ што сме чуле.

It's my favorite place, actually.

Всушност, тоа ми е омиленото место.

This small orb,

Оваа мала сфера,

floating in a cold and lonely part of the cosmos.

што лебди во студен и осамен дел од космосот.

Oh, the accent is from Belfast, by the way, which is ...

А, акцентот е од Белфаст, патем, што е...

here.

тука.

Roughly.

Отприлика.

You may think you know this planet Earth,

Можеби мислиш дека ја знаете оваа планета Земја,

as you're from here.

затоа што си од тука.

But chances are,

Но, постојат шанси дека

you probably haven't thought about the basics in a while.

ти можеби немаш размислено за основите долго време.

I thought I knew it.

Јас мислев дека ги знам.

Thought I was an expert, even.

Дури мислев дека сум експерт.

Until, that is, I had to explain the entire place,

Сѐ додека требаше да го објаснам целото место,

and how it's supposed to work,

како треба да работи

to someone who had never been here before.

на некој што никогаш не бил тука.

Not what you might think,

Не тоа што го помисли,

although my dad always did say

иако татко ми секогаш велеше

the sure sign of intelligent life out there

дека знакот на паметен живот таму некаде

is that they haven't bothered trying to contact us.

е тоа што не се потрудиле да нѐ контактираат.

It was actually my newborn son I was trying to explain things to.

Всушност сакав да ги објаснам работите на мојот новороден син.

We'd never been parents before,

Никогаш не сме биле родители,

my wife and I,

мојата жена и јас,

and so treated him like most guests when he arrived home for the first time,

и се однесувавме со него како гостите кога тој дојде дома за прв пат,

by giving him the tour.

со тура низ домот.

This is where you live, son.

Тука живееш, сине.

This room is where we make food at.

Во оваа соба правиме храна.

This is the room we keep our collection of chairs, and so on.

Во оваа соба ја чуваме колекцијата на столици и така натаму.

It's refreshing,

Освежувачки е,

explaining how our planet works to a zero-year-old.

објаснувајќи како работи планетата на 0 годишно дете.

But after the laughs,

Но по насмевките,

and once the magnitude that new humans know absolutely nothing

и кога големината на тоа дека новите луѓе не знаат апсолутно ништо

settles on you and how little you know either,

ќе ја сфатиш и колку малку и ти знаеш,

explaining the whole planet becomes quite intimidating.

објаснувањето ја целата планета станува застрашувачко.

But I tried anyway.

Но, пробав како и да е.

As I walked around those first few weeks,

Како што се шетав тие први неколку недели,

narrating the world as I saw it,

раскажувајќи го светот како што го гледав,

I began to take notes of the ridiculous things I was saying.

започнав да бележам какви смешни работи кажував.

The notes slowly morphed into a letter

Забелешките се претвораа во писмо

intended for my son once he learned to read.

наменето за син ми кога ќе научи да чита.

And that letter became a book

И тоа писмо прерасна во книга

about the basic principles of what it is to be a human

за основните принципи на тоа да се биде човек

living on Earth in the 21st century.

што живее на Земјата во 21 век.

Some things are really obvious.

Некои работи се многу очигледни.

Like, the planet is made of two parts:

Па, планетата е направена од два дела:

land and sea.

копно и вода.

Some less obvious until you think about them.

Некои помалку очигледни сѐ додека не размислиш за нив.

Like, time.

Како времето.

Things can sometimes move slowly here on Earth.

Работите понекогаш се движат бавно на Земјата.

But more often, they move quickly.

Но многу почесто, се движат брзо.

So use your time well, it will be gone before you know it.

Па добро искористи го времето, ќе го снема пред да сфатиш.

Or people.

Или луѓето.

People come in all different shapes, sizes and colors.

Има луѓе во различна форма, големина и боја.

We may all look different,

Сите изгледаме различно

act different and sound different,

се однесуваме и звучиме различно,

but don't be fooled.

но не се залажувај.

We are all people.

Сите сме луѓе.

It doesn't skip me that of all the places in the universe,

Не ме изненадува што од сите места во универзумот,

people only live on Earth,

луѓето живеат на Земјата,

can only live on Earth.

и можат да живеат само на Земја.

And even then, only on some of the dry bits.

И дури тогаш, само на некои од сувите делови.

There's only a very small part of the surface of our planet

Има само мал дел од површината на нашата планета

that is actually habitable to human life,

што е наменет за живеење на луѓе,

and squeezed in here is where all of us live.

и собрани тука ние живееме.

It's easy to forget when you're up close to the dirt,

Лесно е да се заборави кога си блиску до нечистотијата,

the rocks, the foliage, the concrete of our lands,

камењата, зеленилото, бетонот на нашите земји,

just how limited the room for maneuvering is.

колку е лимитиран просторот за маневрирање.

From a set of eyes close to the ground,

Од сет затворени очи до земјата,

the horizon feels like it goes forever.

хоризонтот личи како да е бесконечен.

After all, it's not an every-day ritual

Покрај сѐ, не е секојдневен ритуал

to consider where we are on the ball of our planet

да размислуваме каде сме на топката од планетата

and where that ball is in space.

и каде таа топка е во вселената.

I didn't want to tell my son the same story of countries

Не сакав да му ја кажам на син ми истата приказна за држави

that we were told where I was growing up in Northern Ireland.

која мене ми ја кажуваа додека растев во Северна Ирска.

That we were from just a small parish,

Дека сме од една мала парохија,

which ignores life outside its immediate concerns.

која го игнорира животот вон најблиските потреби.

I wanted to try to feel what it was like to see our planet

Сакав да се почувствувам како е да ја гледам нашата планета

as one system, as a single object,

како еден систем, како еден објект,

hanging in space.

стоејќи во вселената.

To do this,

За да го направам ова,

I would need to switch from flat drawings for books

треба да преминам од цртежи за книги,

to 3D sculpture for the street,

во 3Д скулптури на улица,

and I'd need almost 200 feet,

и би ми биле потребни 200 јарди,

a New York City block,

населба во Њујорк Сити,

to build a large-scale model of the moon,

за да направам голем модел на Месечината,

the Earth and us.

Земјата и ние.

This project managed to take place on New York City's High Line park

Овој проект се случи на Њујоршкиот хајлајн парк

last winter,

претходната зима

on the 50th anniversary of Apollo 11's mission around the Moon.

на 50 годишнината од мисијата на Аполо 11 околу Месечината.

After its installation,

По нејговата инсталација

I was able to put on a space helmet with my son

Успеав да ставам вселенски шлем со син ми,

and launch, like Apollo 11 did half a century ago,

и да лансирам, како Аполо 11 пред половина век,

towards the Moon.

кон Месечината.

We circled around

Кружевме наоколу

and looked back at us.

и погледавме назад кон нас.

What I felt was

Почувствував

how lonely it was there in the dark.

осаменост таму во темницата.

And I was just pretending.

А само се преправав.

The Moon is the only object

Месечината е единствен објект

even remotely close to us.

на помала близина до нас.

And at the scale of this project,

И во рамката на проектов,

where our planet was 10 feet in diameter,

каде планетата беше 10 јарди во дијаметар,

Mars, the next planet, will be the size of a yoga ball

следната планета, Марс ќе биде колку јога топка

and a couple of miles away.

и неколку милји оддалечена.

Although borders are not visible from space,

Иако границите не се видливи од вселената,

on my sculpture,

на мојата скулптура

every single border was drawn in.

секоја граница беше впишана.

But rather than writing the country names on the carved-up land,

Но наместо да пишувам имиња на држави на изградена земја,

I wrote over and over again,

Напишав насекаде

"people live here, people live here."

„луѓе живеат тука, луѓе живеат тука.“

"People live here."

„Луѓе живеат тука.“

And off on the Moon, it was written,

А на Месечината беше напишано,

"No one lives here."

„Никој не живее тука. “

Often, the obvious things

Често, очигледните работи

aren't all that obvious until you think about them.

не се толку очигледни сѐ додека не помислиш на нив.

Seeing anything from a vast enough distance

Гледајќи од доволно голема дистанца

changes everything,

менува сѐ,

as many astronauts have experienced.

како што искусиле многу астронаути.

And human eyes have only ever seen our Earth

И човековите очи ја виделе нашата Земја

from as far as the Moon, really.

само од далечина на Месечината.

It's quite a ways further

Има многу долги патишта

before we get to the edges of our own Solar System.

пред да стигнеме до аглите на нашиот Сончев Систем.

And even out to other stars, to the constellations.

И дури до другите ѕвезди, другите соѕвездија.

There is actually only one point in the entire cosmos

Има една точка во целиот космос

that is present in all constellations of stars,

што ја има во сите соѕвездија и ѕвезди,

and that presence is

и тоа присуство е

here, planet Earth.

тука, планетата Земја.

Those pictures we have made up for the clusters of stars

Тие фотографии што сме ги направиле од клопчињата ѕвезди

only make sense from this point of view down here.

прават смисла само од оваа гледна точка тука долу.

Their stories only make sense here on Earth.

Тие приказни имаат смисла само на Земјата.

And only something to us.

И само на нас.

To people.

Луѓето.

We are creatures of stories.

Ние сме суштества од приказни.

We are the stories we tell,

Ние сме приказните за кажување

we're the stories we're told.

ние сме приказните што ги кажуваме.

Consider briefly the story of human civilization on Earth.

Па, приказната за човековата цивилизација на Земјата.

It tells of the ingenuity, elegance,

Раскажува за генијалност, елеганција,

generous and nurturing nature of a species

дарежлива и негувaчка природа на еден вид

that is also self-focused, vulnerable

кој е и фокусиран на себеси, ранлив

and defiantly protective.

и пркосно заштитнички настроен.

We, the people, shield the flame of our existence

Ние, луѓето, го штитиме пламенот на нашето постоење

from the raw, vast elements outside our control,

од сировите, широки елементи надвор од наша контрола,

the great beyond.

големата широчина.

Yet it is always to the flame we look.

Но, секогаш гледаме кон пламенот.

"For all we know,"

„Сѐ што знаеме,“

when said as a statement,

кажано како изјава,

it means the sum total of all knowledge.

го означува збирот на целото знаење.

But when said another way,

Но кажано на друг начин,

"for all we know,"

„сѐ што знаеме,“

it means that we do not know at all.

значи дека ништо не знаеме.

This is the beautiful, fragile drama of civilization.

Ова е убавата, кршлива драма на цивилизацијата.

We are the actors and spectators of a cosmic play

Ние сме актери и гледачи на космичка претстава

that means the world to us here,

што премногу ни значи нам,

but means nothing anywhere else.

но не значи ништо на друго место.

Possibly not even that much down here, either.

Дури не значи ни толку многу тука, долу.

If we truly thought about our relationship with our boat,

Ако навистина помисливме на врската со нашиот брод,

with our Earth,

со нашата Земја,

it might be more of a story of ignorance and greed.

би било повеќе приказна на незнаење и алчност.

As is the case with Fausto,

Како случајот со Фаусто,

a man who believed he owned everything

човек кој верувал дека имал сѐ

and set out to survey what was his.

и тргнал да бара што било негово.

He easily claims ownership of a flower,

Тој лесно добива сопственост на цвет,

a sheep, a tree and a field.

овца, дрво и поле.

The lake and the mountain prove harder to conquer,

Езерото и планината се потешки за освојување,

but they, too, surrender.

но и тие се предаваат.

It is in trying to own the open sea

Пробувајќи да го освои отвореното море

where his greed proves his undoing,

каде неговата алчност му ги отвара очите,

when, in a fit of arrogance,

кога, во борба со ароганцијата

he climbs overboard to show that sea who is boss.

се качува на палубата да се покаже пред морето.

But he does not understand,

Но тој не сфаќа,

slips beneath the waves, sinks to the bottom.

паѓа помеѓу брановите, тоне на дното.

The sea was sad for him

Морето тажеше по него

but carried on being the sea.

но продолжи да биде море.

As do all the other objects of his ownership,

Како и на сите објекти во негова сопственост,

for the fate of Fausto does not matter to them.

судбината на Фаусто не им е важна ним.

For all the importance in the cosmos we believe we hold,

За сето тоа мислиме дека е важно во космосот,

we'd have nothing

би немале ништо

if not for this Earth.

ако не е на Земјава.

While it would keep happily spinning,

Додека таа среќно би се вртела,

obliviously without us.

несвесно без нас.

On this planet, there are people.

На оваа планета, има луѓе.

We have gone about our days,

Ни поминуваат деновите,

sometimes we look up and out,

понекогаш гледаме горе и надвор,

mostly we look down and in.

најчесто гледаме долу и внатре.

Looking up and by drawing lines between the lights in the sky,

Гледајќи горе и цртајќи линии помеѓу светлата на небото,

we've attempted to make sense out of chaos.

пробавме да направиме смисла од хаосот.

Looking down, we've drawn lines across the land to know where we belong

Гледајќи долу, цртавме линии низ земјата за да знаеме каде припаѓаме

and where we don't.

а каде не припаѓаме.

We do mostly forget that these lines that connect the stars

Често забораваме дека линиите што ги спојуваат ѕвездите

and those lines that divide the land

и линиите што ја делат земјата

live only in our heads.

постојат само во нашите глави.

They, too, are stories.

И тие се приказни.

We carry out our everyday routines and rituals

Ги правиме дневните рутини и ритуали

according to the stories we most believe in,

според приказните во кои веруваме,

and these days, the story is changing as we write it.

и денеска, приказната се менува како што ја пишуваме.

There is a lot of fear in this current story,

Има многу страв во денешнава приказна,

and until recently,

и до неодамна,

the stories that seemed to have the most power

приказните кои имаат најмногу моќ

are those of bitterness,

се оние од горчина,

of how it had all gone wrong for us individually and collectively.

за тоа како се влошиле работите индивидуално и колективно.

It has been inspiring to watch how the best comes from the worst.

Многу е инспиративно да се види како најдоброто доаѓа од најлошото.

How people are waking up in this time of global reckoning

Како луѓето се будат во ова време на глобална пресметка

to the realization that our connections with each other

сфаќајќи дека врските еден со друг

are some of the most important things we have.

се најважните работи.

But stepping back.

Враќајќи се назад.

For all we've had to lament,

За сѐ што жалиме,

we spend very little time relishing the single biggest thing

поминуваме малку време ценејќи ја работата

that has ever gone right for us.

што е добра за нас.

That we are here in the first place,

Што сме тука воопшто,

that we are alive at all.

што сме воопшто живи.

That we are still alive.

Што сме сѐ уште живи.

A million and a half years after finding a box of matches,

Милион и половина години по наоѓање на кутијата со чкорчиња,

we haven't totally burned the house down.

не сме ја изгореле целата куќата.

Yet.

Сѐ уште.

The chances of being here are infinitesimal.

Шансите да бидеме тука се бесконечни.

Yet here we are.

И еве сме.

Perils and all.

Со опасностите.

There have never been more people living on Earth.

Никогаш немало повеќе луѓе на Земјата.

Using more stuff.

Користејќи повеќе работи.

And it's become obvious that many of the old systems

И станува очигледно дека многу стари системи

we invented for ourselves

што сме ги измислиле за себе

are obsolete.

се застарени.

And we have to build new ones.

И сме изградиле нови.

If it wasn't germs,

Ако не беа микробите,

our collective fire might suffocate us before long.

нашиот заеднички оган би нѐ загушил многу рано.

As we watch the wheels of industry grind to a halt,

Додека ги гледаме тркалата на индустријата како запираат,

the machinery of progress become silent,

машинеријата на напредокот стишува,

we have the wildest of opportunities

ги имаме најлудите можности

to hit the reset button.

да го притиснеме копчето за ресетирање.

To take a different path.

Да одбереме друг пат.

Here we are on Earth.

Ние сме тука на Земјата.

And life on Earth is a wonderful thing.

И живеењето на Земјата е прекрасна работа.

It looks big, this Earth,

Личи голема, Земјава,

but there are lots of us on here.

но има многу од нас тука.

Seven and a half billion at last count,

Седум ипол милијарди,

with more showing up every day.

со многу повеќе секој ден.

Even so,

Дури и тогаш,

there is still enough for everyone,

има доволно за сите,

if we all share a little.

ако делиме по нешто.

So please,

Па те молам,

be kind.

биди фин.

When you think of it another way,

Ако размислиш поинаку,

if Earth is the only place where people live,

Земјата е единственото место каде луѓето живеат

it's actually the least lonely place in the universe.

и е всушност најсоцијалното место во универзумот.

There are plenty of people to be loved by

Има многу луѓе што те сакаат,

and plenty of people to love.

и многу луѓе за сакање.

We need each other.

Потребни сме еден на друг.

We know that now, more than ever.

Го знаеме тоа сега, повеќе од кога било.

Good night.

Добра ноќ.