How the military fights climate change | David Titley

Translator: Julia Kalaputi Reviewer: ALEKSANDAR MITEVSKI

So I'd like to tell you a story about climate and change,

Сакам да ви раскажам приказна за климата и климатските промени,

but it's really a story about people and not polar bears.

но ова е приказна за луѓето, не за поларните мечки.

So this is our house that we lived in in the mid-2000s.

Ова е нашата куќа во која живеевме во средината на 2000-те години.

I was the chief operating officer for the Navy's weather and ocean service.

Работев како главен оператор во Поморската метеоролошка служба.

It happened to be down at a place called Stennis Space Center

Тоа беше во Вселенскиот центар Стенис,

right on the Gulf Coast,

во Мексиканскиот Залив,

so we lived in a little town called Waveland, Mississippi,

и живеевме во гратчето Вејвленд, Мисисипи,

nice modest house, and as you can see, it's up against a storm surge.

во убава, скромна куќа, издигната за заштита од морски бури.

Now, if you ever wonder

Ако се прашувате

what a 30-foot or nine-meter storm surge does

што може да направи 9-метарска бура

coming up your street,

која доаѓа кон вашата улица,

let me show you.

ќе ви покажам.

Same house.

Истата куќа.

That's me, kind of wondering what's next.

Тоа сум јас прашувајќи се што следува понатаму.

But when we say we lost our house -- this is, like, right after Katrina --

Но кога велиме ја изгубивме куќата, ова е веднаш по Катрина-

so the house is either all the way up there in the railway tracks,

куќата е или горе кај железничките шини,

or it's somewhere down there in the Gulf of Mexico,

или некаде долу во Мексиканскиот Залив

and to this day, we really, we lost our house.

и веќе ја немаме.

We don't know where it is.

Не знаеме каде е.

(Laughter)

(Смеа)

You know, it's gone.

Знаете, ја снема.

So I don't show this for pity,

Не го покажувам ова за сожалување,

because in many ways, we were the luckiest people on the Gulf Coast.

зашто сепак имавме многу повеќе среќа од другите во Заливот.

One of the things is, we had insurance,

Прво, имавме осигурување,

and that idea of insurance is probably pretty important there.

а тоа е прилично важно во вакви услови.

But does this scale up, you know, what happened here?

Но дали ова вистински покажува што се случи?

And I think it kind of does, because as you've heard,

Мислам да, зашто знаете дека,

as the sea levels come up,

кога нивото на морето се покачува,

it takes weaker and weaker storms to do something like this.

дури и послаби бури можат да предизвикаат вакво нешто.

So let's just step back for a second and kind of look at this.

Да се вратиме назад и да погледнеме нешто.

And, you know, climate's really complicated,

Знаеме дека климата е навистина комплицирана тема,

a lot of moving parts in this,

многу фактори треба да се земат во предвид,

but I kind of put it about it's all about the water.

но јас велам дека сѐ е поврзано со водата.

See, see those three blue dots there down on the lower part?

Ги гледате трите сини точки во долниот дел?

The one you can easily see, that's all the water in the world.

Таа која јасно се гледа е целата вода на Земјата.

Those two smaller dots, those are the fresh water.

Двете помали точки ја претставуваат питката вода.

And it turns out that as the climate changes,

Се покажа дека како што се менува климата

the distribution of that water is changing very fundamentally.

така драстично се менува и распределбата на водата.

So now we have too much, too little, wrong place, wrong time.

Ја имаме премногу, премалку, на погрешо место и во погрешно време.

It's salty where it should be fresh; it's liquid where it should be frozen;

Солена е таму каде треба да е слатка, течна каде треба да е смрзната.

it's wet where it should be dry;

Влажно е каде треба да е суво,

and in fact, the very chemistry of the ocean itself is changing.

и самата хемија на океанот се менува.

And what that does from a security or a military part

Што покажува ова од безбедносен и воен аспект?

is it does three things:

Се случуваат три работи:

it changes the very operating environment that we're working in,

се менува работната средина во која дејствуваме,

it threatens our bases,

нашите бази се во опасност,

and then it has geostrategic risks, which sounds kind of fancy

и постојат геостратешки ризици кои се изненадувачки

and I'll explain what I mean by that in a second.

и ќе ви објаснам зошто.

So let's go to just a couple examples here.

Да видиме неколку примери.

And we'll start off with what we all know

Ќе почнеме со нешто кое ни е познато на сите,

is of course a political and humanitarian catastrophe

една политичката и човечка катастрофа-

that is Syria.

а тоа е Сирија.

And it turns out that climate was one of the causes

Се покажа дека климата е една од причините

in a long chain of events.

во долгата низа на настани.

It actually started back in the 1970s.

Всушност, започна во 70-те години на 20. век.

When Assad took control over Syria,

Кога Асад ја презеде власта во Сирија,

he decided he wanted to be self-sufficient in things like wheat and barley.

одлучил да биде независен во однос на производство на пченица и јачмен.

Now, you would like to think

Сега ќе помислите

that there was somebody in Assad's office that said,

дека некој близок соработник му дошепнал на Асад:

"Hey boss, you know, we're in the eastern Mediterranean,

„Еј, шефе, ова е источниот Медитеран,

kind of dry here, maybe not the best idea."

сува е почвата, знаете - ова не е добра идеја.“

But I think what happened was,

Но мислам ова се случило:

"Boss, you are a smart, powerful and handsome man. We'll get right on it."

„Шефе, ти си умен, моќен и привлечен човек. Веднаш да почнеме.“

And they did.

И почнаа.

So by the '90s, believe it or not,

До 90-те години, верувале или не,

they were actually self-sufficient in food,

станаа независни во снабдувањето со храна

but they did it at a great cost.

но по многу висока цена.

They did it at a cost of their aquifers,

По цена на водоносните слоеви,

they did it at a cost of their surface water.

по цена на надземните води.

Секако, имаше и низа други, неклиматски фактори

And of course, there are many nonclimate issues

that also contributed to Syria.

кои придонесоа за состојбата во Сирија.

There was the Iraq War,

Во Ирак се случи војна,

and as you can see by that lower blue line there,

и како што покажува долната сина линија,

over a million refugees come into the cities.

преку милион бегалци пребегнаа во градовите.

And then about a decade ago,

А пред една деценија,

there's this tremendous heat wave and drought --

се случи огромниот топлотен бран и суша

fingerprints all over that show,

и оставените траги покажуваат дека-

yes, this is in fact related to the changing climate --

иако ова беше резултат на климатските промени-

has put another three quarters of a million farmers

уште 750.000 фармери

into those same cities.

заминале во истите градови.

Why? Because they had nothing.

Зошто? Бидејќи немале ништо.

They had dust. They had dirt. They had nothing.

Немаа ништо друго освен прашина и нечистотија.

So now they're in the cities,

Значи, сега тие се во градовите,

the Iraqis are in the cities,

и Ирачаните се во градовите,

it's Assad, it's not like he's taking care of his people,

Асад, кој е на власт, не дека се грижи за овие луѓе,

and all of a sudden we have just this huge issue here

и наеднаш го имаме овој голем проблем

of massive instability

на огромна нестабилност

and a breeding ground for extremism.

и погодна почва за екстремизам.

And this is why in the security community

Ова е причината зошто во безбедноста

we call climate change a risk to instability.

сметаме дека климатските промени се причина за нестабилност.

It accelerates instability here.

Ја засилуваат нестабилноста.

In plain English, it makes bad places worse.

Едноставно речено, лошите места ги прават уште полоши.

So let's go to another place here.

Да одиме на едно друго место.

Now we're going to go 2,000 kilometers, or about 1,200 miles, north of Oslo,

Ќе одиме 2000 км северно од Осло,

only 600 miles from the Pole,

само 900 км од Северниот пол,

and this is arguably

и ова е, несомнено

the most strategic island you've never heard of.

најстратешкиот остров за кој не сте чуле досега.

It's a place called Svalbard.

Местото се вика Свалбард.

It sits astride the sea lanes

Се наоѓа спроти морските патишта

that the Russian Northern Fleet needs to get out and go into warmer waters.

кои ги користи Северната руска флота за излез и влез во потопли води.

It is also, by virtue of its geography,

Истотака, благодарение на неговите географски одлики,

a place where you can control every single polar orbiting satellite

место од каде може да се следи секој сателит кој минува над половите,

on every orbit.

при секое кружење.

It is the strategic high ground of space.

Тоа е стратешка точка за контрола на вселената.

Climate change has greatly reduced the sea ice around here,

Климатските промени значително го имаат намалено тука мразот

greatly increasing human activity,

и ги имаат интензивирано човечките активности.

and it's becoming a flashpoint,

Местото станува жариште на судири,

and in fact the NATO Parliamentary Assembly

и тука Парламентарното собрание

is going to meet here on Svalbard next month.

на НАТО ќе одржат средба следниот месец.

The Russians are very, very unhappy about that.

Русите не се многу среќни заради ова.

So if you want to find a flashpoint in the Arctic,

Ако сакате да најдете жариште на судири на Арктикот,

look at Svalbard there.

погледнете во Свалбард.

Now, in the military,

Во армијата,

we have known for decades, if not centuries,

знаеме со децении, ако не и со векови,

that the time to prepare,

дека вистинското време за подготвка -

whether it's for a hurricane, a typhoon or strategic changes,

за ураган или тајфун или за стратешки промени-

is before they hit you,

вистинското време е пред ударот.

and Admiral Nimitz was right there.

И адмиралот Нимиц беше во право.

That is the time to prepare.

Тоа е вистинскиот момент за подготвување.

Fortunately, our Secretary of Defense,

За среќа, нашиот Секретар за одбрана,

Secretary Mattis, he understands that as well,

Секретарот Матис, добро го разбира тоа,

and what he understands is that climate is a risk.

и знае дека климата е опасност.

He has said so in his written responses to Congress,

Го изнесе тоа во одговорот до Конгресот,

and he says, "As Secretary of Defense,

и вели: „Како Секретар за одбрана,

it's my job to manage such risks."

должност ми е да се справам со такви ризици.“

It's not only the US military that understands this.

Не е само Армијата на САД која го разбира ова.

Many of our friends and allies in other navies and other militaries

Многу наши пријатели и сојузници од други воено-морски сили

have very clear-eyed views about the climate risk.

имаат јасна претстава за климатската опасност.

And in fact, in 2014, I was honored to speak for a half-a-day seminar

Всушност, во 2014-та имав чест да зборувам за овој проблем на еден полудневен семинар

at the International Seapower Symposium

на Меѓународниот поморски симпозиум

to 70 heads of navies about this issue.

пред 70 старешини на поморски флоти.

So Winston Churchill is alleged to have said,

Винстон Черчил наводно изјавил,

I'm not sure if he said anything, but he's alleged to have said

не сум сигурен дека е тој, но така се тврди,

that Americans can always be counted upon to do the right thing

дека на Американците секогаш може да се смета дека ќе направат вистински избор

after exhausting every other possibility.

откако ќе ги исцрпат сите други можности.

(Laughter)

(Смеа)

So I would argue we're still in the process

Јас велам дека ние сме сѐ уште во процесот

of exhausting every other possibility,

на исцрпување на сите други можности.

but I do think we will prevail.

Но сметам дека ќе успееме.

But I need your help.

Но потребна е вашата помош.

This is my ask.

Ова е моето барање.

I ask not that you take your recycling out on Wednesday,

Не барам од вас да го носите сметот на селектирање секоја среда,

but that you engage with every business leader,

туку да се обратите до секој бизнис лидер,

every technology leader, every government leader,

секој технолошки лидер, секој владин лидер,

and ask them, "Ma'am, sir,

и да ги прашате: „Госпоѓо/господине,

what are you doing to stabilize the climate?"

што правите за да ја стабилизирате климата?“

It's just that simple.

Многу едноставно.

Because when enough people care enough,

Бидејќи кога има доволно луѓе кои доволно се грижат,

the politicians, most of whom won't lead on this issue --

политичарите, од кои повеќето не се занимаваат со овој проблем-

but they will be led --

-само ако се приморани,

that will change this.

тогаш ќе се промени ова.

Because I can tell you, the ice doesn't care.

Ви велам, на мразот ич не му е гајле.

The ice doesn't care who's in the White House.

Не го интересира кој седи во Белата куќа.

It doesn't care which party controls your congress.

Не го интересира која партија го води вашиот Конгрес.

It doesn't care which party controls your parliament.

Не го интересира која партија го води вашиот Парламент.

It just melts.

Тој едноставно се топи.

Thank you very much.

Ви благодарам!

(Applause)

(Аплауз)