Can we edit memories? | Amy Milton

Transcriber: Joseph Geni Reviewer: Camille Martínez

Translator: Dylan Abas Reviewer: Daban Q Jaff

Memory is such an everyday thing that we almost take it for granted.

یادگە شتێکی ڕۆژانەیە و خەریکە قەدری لەدەستدەدەین

We all remember what we had for breakfast this morning

هەموومان لەبیرمانە کە چیمان خوارد

or what we did last weekend.

یان لە کۆتایی ئەم حەفتەیە چیمانکرد.

It's only when memory starts to fail

بەڵام کاتێک یادگە بە هەڵە دادەبەین

that we appreciate just how amazing it is

ئەو کاتە گرنگیەکەیمان بۆ دەردەکەوێت

and how much we allow our past experiences to define us.

و تاچەند ڕێگە بە ئەزموونە کۆنەکانمان دەدەین پێناسی ئێمە بن

But memory is not always a good thing.

بەڵام یادگە هەموو کاتێک شتێکی باش نییە.

As the American poet and clergyman John Lancaster Spalding once said,

هەروەک هۆزانڤان و قەشەی ئەمریکی ،جۆن لانکستەر سپاڵدینگ جارێکیان وتی

"As memory may be a paradise from which we cannot be driven,

ئەگەر یادگە بەهەشتێک بێت" ،کە ناتوانین پێی بگەین

it may also be a hell from which we cannot escape."

دەکرێ دۆزەخێکیشبێت "کە نەتوانین دەربازبین لێی.

Many of us experience chapters of our lives

زۆرێک لە ئێمە شتانێک لە ژیانماندا دەچێژین

that we would prefer to never have happened.

کە ئاواتە خوازین هەرگیز ڕوویان نەدابا.

It is estimated that nearly 90 percent of us

خەمڵێنراوە کە سەدا ۹۰ی ئێمە

will experience some sort of traumatic event during our lifetimes.

هەندێک جۆر ڕووداوی زۆر ناخۆش دەچێژین لە ماوەی ژیانماندا.

Many of us will suffer acutely following these events and then recover,

زۆرێک لە ئێمە ئازار دەچێژین بە هاتنی ئەو ڕووداوانە و دواتر چاکدەبنەوە،

maybe even become better people because of those experiences.

لەوانەیە ببین بە کەسانی باشتریش بە هۆی ئەو ئەزموونانەوە.

But some events are so extreme that many --

بەڵام هەندێک لە ڕووداوەکان زۆر نائاسایین کە زۆربەیان --

up to half of those who survive sexual violence, for example --

بۆنموونە، نیوە لەوانەی کە ڕزگاریان دەبێ لە تونددووتیژی ڕەگەزی --

will go on to develop post-traumatic stress disorder,

تۆشی نەخۆشی گوشاری ،دەروونی دوای شۆکبوون دەبن

or PTSD.

PTSD یان.

PTSD is a debilitating mental health condition

باری درووستی دەروونی لاواز دەکات PTSD

characterized by symptoms such as intense fear and anxiety

دەناسرێتەوە بە نیشانەی نەخۆشی وەک ترسی زۆر و دڵەڕاوکێ

and flashbacks of the traumatic event.

و پاشڕوانەکان لە ڕووداوە ڕاتەکاندنییە ،دەروونییەکان

These symptoms have a huge impact on a person's quality of life

ئەم نیشانە نەخۆشیانە کاریگەری زۆر گەورەیان هەیە لەسەر چۆنییەتی ژیانی کەسەکە

and are often triggered by particular situations

و بەزۆری لە بارودۆخێکی تایبەتدا هاندەدرێن

or cues in that person's environment.

یان بارودۆخی هاوشێوەی ڕوداوەکە لە ژیانی نەخۆشەکەدا.

The responses to those cues may have been adaptive when they were first learned --

دەکرێ وەڵامەکانی ئەو بارودۆخانە بگۆڕدرێن بە بەراورد بە ڕوودانیان بۆ یەکەم جار --

fear and diving for cover in a war zone, for example --

بۆ نموونە، ترس و جوڵانی -- خێرا لە ناوچەیەکی شەڕدا

but in PTSD,

یداPTSD بەڵام لە،

they continue to control behavior when it's no longer appropriate.

بەردەوامدەبن لە دەستبەسەرداگرتنی ڕەفتاری نەخۆشەکە کاتێک چیتر شیاونین.

If a combat veteran returns home and is diving for cover

ئەگەر جەنگاوەرێکی شەڕ بگەڕێتەوە ماڵەوە و بەخێرایی بجۆڵێت

when he or she hears a car backfiring

کاتێک گوێبیستی کشانەوەی ئۆتۆمبێل دەبێت

or can't leave their own home because of intense anxiety,

یان ناتوانێت ماڵەوە جێبهێڵێت ،بەهۆی دڵەڕاوکێ چڕەکەی

then the responses to those cues, those memories,

ئەوا وەڵامی ئەو بارودۆخانە، ئەو یادگانە،

have become what we would refer to as maladaptive.

دەبن بە ئەوەی کە ئێمە پێی دەڵێین ڕانەهاتن لەگەڵ بارودۆخەکە.

In this way, we can think of PTSD as being a disorder of maladaptive memory.

نەخۆشی PTSD بەم جۆرە، دەتوانین بڵێین ڕانەهاتنی یادگەیە لەگەڵ بارودۆخ.

Now, I should stop myself here,

ئێستا، پێویستە بووەستم لێرە،

because I'm talking about memory as if it's a single thing.

لەبەرئەوەی باسی یادگە دەکەم وەک ئەوەی یەک شت بێت.

It isn't.

بەڵام وانییە.

There are many different types of memory,

چەندین جۆری جیاوازی یادگە بوونیان هەیە،

and these depend upon different circuits and regions within the brain.

و پەیوەستن بە خول و ناوچەکانی مێشک.

As you can see, there are two major distinctions in our types of memory.

هەر وەک دیارە، دوو جیاکەرەوەی گەورەی جۆری یادگەمان بوونییان هەیە.

There are those memories that we're consciously aware of,

ئەو یادگانەی کە ئێمە هەستیارانە بە ئاگاین لێیان،

where we know we know

کە دەزانین و دەیاناسین

and that we can pass on in words.

و دەتوانین باسیان بکەین و دەریان ببڕین

This would include memories for facts and events.

یادگەی ڕاستییەکان و ڕووداوەکان لەخۆدەگرن.

Because we can declare these memories,

لەبەرئەوەی دەتوانین ئەو یادگانە ڕابگەیەنین،

we refer to these as declarative memories.

ئەوا پێیان دەڵێین یادگەکانی ڕاگەیێنەر.

The other type of memory is non-declarative.

جۆرەکەی تری یادگە ناڕاگەیێنەرە.

These are memories where we often don't have conscious access

ئەوانە ئەو یادگانەن کە ئێمە بە ئاگا نین لە گەیشتنیان

to the content of those memories

بە ناوەڕۆکی ئەم یادگانە

and that we can't pass on in words.

و دوابەدوای ئەوە ناتوانین باسیان بکەین.

The classic example of a non-declarative memory

نموونەیەکی باوی یادگەی ناڕاگەیێنەر

is the motor skill for riding a bike.

شارەزایی پاسکیل سوارییە.

Now, this being Cambridge, the odds are that you can ride a bike.

لە زانکۆی کامبریجدا، نامۆیەکەی ئەوەیە کە تۆ دەتوانیت پاسکیل سواری بکەیت.

You know what you're doing on two wheels.

دەزانیت دەبێت چی بکەیت بە دوو تایەڤ.

But if I asked you to write me a list of instructions

بەڵام ئەگەر داوات لێبکەم کۆمەڵە ڕێنماییەکم بۆ بنووسیت

that would teach me how to ride a bike,

کە فێرم بکات چۆن پاسکیل سواری بکەم،

as my four-year-old son did when we bought him a bike

هەروەک کوڕە چوار ساڵانەکەم کردی کاتێک پاسکیلمان بۆ کڕی

for his last birthday,

لە دواین ڕۆژی لە دایکبوونیدا،

you would really struggle to do that.

ئەوا تۆ بەڕاستی هەوڵدەدەیت بیکەیت.

How should you sit on the bike so you're balanced?

چۆن لەسەر پاسکیلەکە دابنیشیت بۆئەوەی هاوسەنگ بیت؟

How fast do you need to pedal so you're stable?

چەند خێراییت پێویستە بۆ پایدەر لێدان تا سەقامگیر بیت؟

If a gust of wind comes at you,

ئەگەر شنەی با بەرەو لای تۆ بێت،

which muscles should you tense and by how much

کام لە ماسوولکەکانت گرژ دەبن و چەندە هێز بەکاردێنن

so that you don't get blown off?

کەواتە توڕە نابێت؟

I'll be staggered if you can give the answers to those questions.

سەرسام دەبم ئەگەر وەڵامی ئەم پرسیارانە بدەیتەوە.

But if you can ride a bike, you do have the answers,

بەڵام ئەگەر بتوانیت پاسکیل سواری بکەیت، ئەوا وەڵامەکان دەزانیت،

you're just not consciously aware of them.

تۆ تەنها بە ئاگا نیت لێیان.

Getting back to PTSD,

،PTSD بگەڕێینەوە لای

another type of non-declarative memory

جۆرێکی تری یادگەی ناڕاگەیەنەر

is emotional memory.

یادگەی هەستەوەرییە.

Now, this has a specific meaning in psychology

ئێستا، ئەوە ناوێکی تایبەتی هەیە لە دەروونزانیدا

and refers to our ability to learn about cues in our environment

و ئاماژەیە بە توانای ئێمە بۆ فێروونی ڕووداوە نوێیەکان لە ژینگەکەماندا

and their emotional and motivational significance.

و دۆزینەوەی بەهاکانی هەست و سۆز و هاندان.

What do I mean by that?

لەمەدا مەبەستی من چییە؟

Well, think of a cue like the smell of baking bread,

زۆر باشە، بیر لە بۆنی نانی برژاو بکەوە،

or a more abstract cue like a 20-pound note.

یان بە شێوەیەکی وردتر بیر لە پارەیەکی ۲۰ پاوەندی بکەوە.

Because these cues have been pegged with good things in the past,

لەبەرئەوەی ئەو بارودۆخانە پەیوەستکراون بە شتانێکی باشەوە لە ڕابردوودا،

we like them and we approach them.

ئێمە حەزمان لێیانە و لێیان نزیکدەبینەوە.

Other cues, like the buzzing of a wasp, elicit very negative emotions

،بارودۆخی تر، وەک زیوەزیوی زەرگەتە هەست و سۆزێکی زۆر نەرێنی دیاری دەکات

and quite dramatic avoidance behavior in some people.

و ڕەفتارێکی زۆر خۆبەدوورگرتنانەیە لای هەندێک کەس.

Now, I hate wasps.

من ڕقم لە زەرگەتەیە.

I can tell you that fact.

دەتوانم ئەو ڕاستییەتان پێبڵێم.

But what I can't give you are the non-declarative emotional memories

بەڵام ئەوەی کە من ناتوانم پێتانبدەم یادگەی ناڕاگەیەنەری هەست و سۆزە

for how I react when there's a wasp nearby.

بۆ چۆنیەتی کاردانەوەی من لە نزیکی زەرگەتەیەک.

I can't give you the racing heart,

،ناتوانم خێرایی لێدانەکانی دڵم پیشانتان بدەم

the sweaty palms, that sense of rising panic.

و ئارەقەکردنی لەپەکانی دەست، کە بەهۆی بەرزی ترسەوە درووست دەبێت.

I can describe them to you,

دەتوانم بۆ ئیوە باسبکەم.

but I can't give them to you.

بەڵام ناتوانم پێتان بدەم.

Now, importantly, from the perspective of PTSD,

گرنگی ئەمە لێرەدا، لە یەوە PTSD ڕوانگەی،

stress has very different effects on declarative and non-declarative memories

گوشاری دەروونی کاریگەری جیاوازی هەیە لەسەر یادگەی ڕاگەیێنەر و ناڕاگەیێنەر

and the brain circuits and regions supporting them.

و سوڕی مێشک و ئەو ناوچانەی پاڵپشتیان دەکەن.

Emotional memory is supported by a small almond-shaped structure

یادگەی هەستەوەری پاڵپشتی دەکرێت لە لایەن پێکهاتەیەکی بچووکی شێوە ئاڵوویی

called the amygdala

پێی دەوترێت ئەمیگداڵە

and its connections.

و بەستەرەکانی.

Declarative memory, especially the what, where and when of event memory,

یادگەی ڕاگەیێنەری، بە تایبەتی یادگەی ڕووداوەکانی چۆنیەتی، شوێن و کات،

is supported by a seahorse-shaped region of the brain

پاڵپشتیدەکرێت لەلایەن ناوچەیەکی شێوە ئەسپی دەریایی مێشک

called the hippocampus.

پێی دەوترێت هیپۆکەمپس.

The extreme levels of stress experienced during trauma

ئاستە بەرزەکانی گوشاری دەروونی کە لەماوەی ڕاتەکاندا ڕوودەدەن

have very different effects on these two structures.

کاریگەری زۆر جیاوازیان هەیە لەسەر ئەم دوو پێکهاتەیە.

As you can see, as you increase a person's level of stress

و هەر وەک دەیبینن، کاتێک ئاستی گوشاری دەروونی کەسێک بەرزدەکەیەوە

from not stressful to slightly stressful,

لە نەبوونی گوشارەوە بۆ کەمێک گوشار،

the hippocampus,

هیپۆکەمپس،

acting to support the event memory,

کاردەکات بۆ ئەوەی پاڵپشتی یادگەی ڕووداو بکات،

increases in its activity

بە زیادکردنی چالاکییەکانی

and works better to support the storage of that declarative memory.

و باشتر کاردەکات بۆ پاڵپشتیکردنی کۆگای یادگەی ڕاگەیەنەر.

But as you increase to moderately stressful, intensely stressful

بەڵام کاتێک گوشارەکە بەرزدەکەیتەوە بۆ گوشاری مامناوەند، گوشاری چڕ

and then extremely stressful, as would be found in trauma,

و دواتر گوشاری ئەوپەڕی بەرز، هەر وەک ئەوەی لە ڕاتەکاندنی دەروونیدا هەیە،

the hippocampus effectively shuts down.

ئەوا هیپۆکەمپس بەتەواوەتی لەکار دەکەوێت.

This means that under the high levels of stress hormones

واتای ئەوەیە کە لەژێر ئاستێکی بەرزی گوشاری هۆڕمۆنەکاندا

that are experienced during trauma,

کە لە ماوەی ڕاتەکاندنی دەروونییدا ڕوودەدات،

we are not storing the details,

ئێمە وردەکارییەکان کەڵەکە ناکەین،

the specific details of what, where and when.

وردەکارییەکانی تایبەت بە چۆنیەتی، و شوێن و کات.

Now, while stress is doing that to the hippocampus,

کاتێک گوشاری دەروونی ئەمە بە هیپۆکەمپس دەکات،

look at what it does to the amygdala,

سەیرکە چی بە ئەمیگداڵە دەکات،

that structure important for the emotional, non-declarative memory.

ئەو پێکهاتەیە بۆ یادگەی هەستەوەری ناڕاگەیێنەر گرنگە.

Its activity gets stronger and stronger.

چالاکییەکانی بەهێزتر و بەهێزتر دەبن.

So what this leaves us with in PTSD

کەواتە ئەمە ئەوەی لەبارەی یەوە بۆ ئێمە جێدەهێڵێتPTSD

is an overly strong emotional -- in this case fear -- memory

بریتییە لە یادگەیەکی زۆر بەهێزی هەستەوەری -- لەم بارەدا ترس --یادگە

that is not tied to a specific time or place,

کە نەبەستراوەتەوە بە کات و شوێنێکی دیاریکراوەوە،

because the hippocampus is not storing what, where and when.

لەبەرئەوەی هیپۆکەمپس چۆنیەتی، شوێن و کات کەڵەکە ناکات.

In this way, these cues can control behavior

لەم ڕێگەیەوە، بارودۆخەکان دەتوانن دەست بەسەر ڕەفتاردا بگرن

when it's no longer appropriate,

کاتێک ڕەفتارەکە چیتر شیاو نەبێت،

and that's how they become maladaptive.

و بەم جۆرە یادگە نەگونجاو دەبێت لەگەڵ بارودۆخەکەدا.

So if we know that PTSD is due to maladaptive memories,

پەیوەستە PTSD دوای ئەوەی زانیمان بە نەگونجاوی یادگە لەگەڵ بارودۆخدا،

can we use that knowledge to improve treatment outcomes

دەکرێت ئەم زانیاریانە بەکاربهێنین بۆ چارەسەرکردنی ئەنجامەکانی چارەسەری

for patients with PTSD?

؟PTSD بۆ نەخۆشەکانی

A radical new approach being developed to treat post-traumatic stress disorder

ڕێگەیەکی نوێ پەرەیپێدەدرێت بۆ چارەسەرکردنی نەخۆشی گوشاری دوای ڕاتەکاندنی دەروونی

aims to destroy those maladaptive emotional memories

ئامانجی لەناوبردنی ئەو یادگە هەستەوەرییە نەگونجاوانەیە

that underlie the disorder.

کە دەبنە هۆی نەخۆشییەکە.

This approach has only been considered a possibility

ئەم ڕێگەیە بۆ پێدانی چارەسەرێکی شیاوە بۆ ئەم نەخۆشییە

because of the profound changes in our understanding of memory

تەنها دوای بەرەو پێشچوون و گۆڕانی تێگەیشتنمان لە یادگە

in recent years.

لەم چەند ساڵانەی ئێستادا.

Traditionally, it was thought that making a memory

لە کۆندا، بیروڕا وابوو کە درووستکردنی یادگە

was like writing in a notebook in pen:

وەک نووسینی تیانووس وایە بە پێنووس:

once the ink had dried, you couldn't change the information.

هەر کە مەکەرەبەکە وشک بۆوە، ئەوا ناتوانیت زانیارییەکان بگۆڕیت.

It was thought that all those structural changes

بیروڕا وابوو کە هەموو ئەو گۆڕانە پێکهاتەییانە

that happen in the brain to support the storage of memory

کە لە مێشکدا ڕوودەدەن بۆ پاڵپشتی کردنی کۆگای یادگە

were finished within about six hours,

لە ماوەی ٦ کاتژمێردا تەواو دەبن،

and after that, they were permanent.

و لە دوای ئەوەوە دەبن بە هەمیشەیی.

This is known as the consolidation view.

ئەمە پێی دەوترێت چەسپاندنی یادگە.

However, more recent research suggests that making a memory

هەرچەندە، توێژینەوە تازەکان پێشنیازدەکەن کە درووستکردنی یادگە

is actually more like writing in a word processor.

لە ڕاستیدا زیاتر وەک نووسین وایە لە پڕۆسێسەری وۆردا.

We initially make the memory and then we save it or store it.

ئێمە سەرەتا یادگەیەک درووست دەکەین و دواتر دەیپارێزین یان کەڵەکەی دەکەین.

But under the right conditions, we can edit that memory.

بەڵام لەژێر بارودۆخێکی ڕاستدا، دەتوانین ئەو یادگانە دەستکاری بکەین.

This reconsolidation view suggests that those structural changes

ئەم تێڕوانینی دەستکاریکردنی یادگەیە پێشنیازدەکات کە ئەم گۆڕانە پێکهاتەیانە

that happen in the brain to support memory

کە لە مێشکدا ڕوودەدەن بۆ پاڵپشتی کردنی یادگە

can be undone,

دەکرێت بە نەکردوو هەژمار بکرێن،

even for old memories.

تەنانەت بۆ یادگە کۆنەکانیش.

Now, this editing process isn't happening all the time.

ئەم کرداری دەستکاریکردنە هەموو کاتێک ڕوونادات.

It only happens under very specific conditions

تەنها لەژێر بارودۆخێکی تایبەتدا ڕوودەدات

of memory retrieval.

لە گەڕاندنەوەی یادگە.

So let's consider memory retrieval as being recalling the memory

کەواتە با کرداری گەڕانەوەی یادگە وەک گەڕانەوەی خوازراوی ئەو یادگەیە دەرببڕین

or, like, opening the file.

یان، وەک کرداری کردنەوەی پەڕگەیەک.

Quite often, we are simply retrieving the memory.

ئێمە زۆرجار بە ئاسانی یادگەمان دەگەڕێنینەوە.

We're opening the file as read-only.

و پەڕگەکە دەکەینەوە لە باری تەنها خوێندنەوەدا.

But under the right conditions,

بەڵام لە ژێر بارودۆخە گونجاوەکەدا،

we can open that file in edit mode,

دەتوانین پەڕگەکە لە باری دەستکاریکردندا بکەینەوە،

and then we can change the information.

و دواتر دەتوانین زانیارییەکان بگۆڕین.

In theory, we could delete the content of that file,

بیردۆزییانە، دەتوانین ناوەڕۆکی ئەو پەڕگەیە ڕەشبکەینەوە،

and when we press save,

و کاتێک پاراستن دادەگرین،

that is how the file -- the memory --

بەم جۆرە پەڕگەکە -- یادگەکە --

persists.

پەرەدەسەنێ و درووست دەبێت.

Not only does this reconsolidation view

تێڕوانینی کرداری دەستکاری کردنی یادگە تەنها

allow us to account for some of the quirks of memory,

ڕێمان پێنادات بە ڕونکردنەوەی هەندێ یادگەی خۆنەزانکردن،

like how we all sometimes misremember the past,

هەر وەک چۆن ئێمە هەموومان هەندێکجار ڕابردوومان بیردەچێتەوە،

it also gives us a way to destroy those maladaptive fear memories

بەڵکو ڕێگەیەکیشمان پێدەڵێت بۆ لەناوبردنی ئەو یادگە نەگونجاوانەی ترس

that underlie PTSD.

PTSD کە دەبنە هۆی.

All we would need would be two things:

هەموو ئەوەی پێویستمان دەبێت دووشتە:

a way of making the memory unstable -- opening that file in edit mode --

چۆنییەتی ناجێگیرکردنی یادگە-- خستنەباری دەستکاریکردنی پەڕگەکە--

and a way to delete the information.

و چۆنییەتی ڕەشکردنەوەی زانیارییەکان.

We've made the most progress

زۆر بەرەوپێشچووین

with working out how to delete the information.

لە زانینی چۆنیەتی ڕەشکردنەوەی ئەو زانیاریانە.

It was found fairly early on

بەم دوایانە دۆزراوەتەوە

that a drug widely prescribed to control blood pressure in humans --

کە دەرمان بە شێوەیەکی بەربڵاو دەست دەگرێت بەسەر پەستانی خوێن لە مرۆڤەکاندا--

a beta-blocker called Propranolol --

دابەزێنەری زەخت پێی دەوترێت پرۆپرانۆلۆل--

could be used to prevent the reconsolidation

دەکرێ بەکاربهێنرێت بۆ ڕێگری کردن لە گۆڕینی یادگەکانی

of fear memories in rats.

ترس لە جرجەکاندا.

If Propranolol was given while the memory was in edit mode,

ئەگەر پرۆپرانۆلۆلیان پێبدرێت لەو کاتەی کە یادگە لە باری دەستکاریکردندایە،

rats behaved as if they were no longer afraid of a frightening trigger cue.

ئەوا جرجەکان مامەڵە دەکەن وەک ئەوەی هەرگیز نەترسێنەوە لەو بارودۆخە وروژێنەرانەی ترس.

It was as if they had never learned to be afraid of that cue.

بە جۆرێک دەبێت وەک ئەوەی هەرگیز فێری ترس نەبووبن لەو بارودۆخانە.

And this was with a drug that was safe for use in humans.

و ئەمە دەرمانێکە کە شیاوە لە بەکارهێنانی بۆ مرۆڤ.

Now, not long after that,

زۆر دوای ئەمە نا،

it was shown that Propranolol could destroy fear memories in humans as well,

پرۆپرانۆلۆل دەتوانێت یادگەکانی ترس لە مرۆڤیشدا لەناو ببات،

but critically, it only works if the memory is in edit mode.

بەڵام ڕەخنەگرانە، تەنها لە باری دەستکاری کردنی یادگەدا کار دەکات.

Now, that study was with healthy human volunteers,

توێژینەوەکە لەسەر کەسانی خۆبەخشی تەندروست کراوە،

but it's important because it shows that the rat findings

بەڵام گرنگە لەبەرئەوەی دەرئەنجامەکانی کە لە جرجدا دەستکەوتوون

can be extended to humans and ultimately, to human patients.

دەکرێ فراوان بکرێن بۆ مرۆڤەکان و لە کۆتاییشدا بۆ مرۆڤە نەخۆشەکان.

And with humans,

،و لە مرۆڤەکاندا

you can test whether destroying the non-declarative emotional memory

دەتوانیت تاقی بکەیتەوە کە ئایا لەناوبردنی یادگەی هەستەوەری ناڕاگەیێنەر

does anything to the declarative event memory.

بە هیچ جۆرێک کاریگەری هەیە بەسەر یادگەی ڕاگەیێنەردا.

And this is really interesting.

و ئەمە بەڕاستی دڵگیرە.

Even though people who were given Propranolol

تەنانەت ئەگەر ئەو کەسانەی کە پرۆپرانۆلۆلیان پێدراوە

while the memory was in edit mode

کاتێک کە یادگە لەباری گۆڕاندابووە

were no longer afraid of that frightening trigger cue,

چیتر لەو بارودۆخە ورووژێنەرانەی ترس نەترساون،

they could still describe the relationship

ئێستاش دەتوانن باسی ئەو پەیوەندییە بکەن

between the cue and the frightening outcome.

لە نێوان ئەو بارودۆخانە و هەستی ترسانیان.

It was as if they knew they should be afraid,

بەجۆرێک بوو دەیانزانی کە دەبێت بترسن،

and yet they weren't.

و لەگەڵ ئەوەشدا نەدەترسان.

This suggests that Propranolol can selectively target

ئەمە واتای ئەوەیە پرۆپرانۆلۆل دەتوانێت بە هەڵبژاردراوی ئامانجیان بێت

the non-declarative emotional memory

یادگەی هەستەوەری ناڕاگەیێنەر بپێکێت

but leave the declarative event memory intact.

و یادگەی ڕاگەیێنەری ڕووداوەکان بە دەست لێنەدراوی جێبهێڵێت.

But critically, Propranolol can only have any effect on the memory

بەڵام گرنگە بیرمانبێت کە پرۆپرانۆلۆل هیچ کاریگەرییەکی لەسەر یادگە نابێت

if it's in edit mode.

ئەگەر لەباری دەستکاری کردن دانەبێت.

So how do we make a memory unstable?

کەواتە چۆن وا لە یادگە بکەین ناجێگیر بێت؟

How do we get it into edit mode?

چۆن بیخەینە باری دەستکاری کردنەوە؟

Well, my own lab has done quite a lot of work on this.

زۆر باشە، تاقیگەکەم هەستاوە بە کارکردنی زۆر لەم بوارەدا.

We know that it depends on introducing some but not too much new information

ئێمە دەزانین کە ئەوە پەیوەستە بە ناساندنی هەندێک زانیاری کەم

to be incorporated into the memory.

بۆ ئەوەی بچینە ناو یادگەوە.

We know about the different chemicals the brain uses

ماددە کیمیاییە جیاوازەکان دەناسین کە مێشک بەکاریان دێنێت

to signal that a memory should be updated

بۆ ئاگادارکردنەوەی یادگە لە نوێکردنەوە

and the file edited.

و دەستکاری کردنی پەڕگەکە

Now, our work is mostly in rats,

زۆرینەی کارەکانمان لەسەر جرجەکانە،

but other labs have found the same factors allow memories to be edited in humans,

بەڵام تاقیگەکانی تر هەمان کاریگەریان دەست کەوتووە کە دەکرێ یادگە بگۆڕدرێ لەمرۆڤدا،

even maladaptive memories like those underlying PTSD.

تەنانەت ئەو یادگە نەگونجاوانەشی PTSD کە دەبنە هۆی.

In fact, a number of labs in several different countries

لە ڕاستیدا ژمارەیەک تاقیگە لەچەندین وڵاتی جیاوازدا

have begun small-scale clinical trials of these memory-destroying treatments

دەستیان کردووە بە دانانی پشکنینی پزیشکی بچووک لە چارەسەرکردنی لەناوبردنی یادگەی

for PTSD

PTSD بۆ نەخۆشی

and have found really promising results.

و دەرئەنجامی بەڵێندەریان دەستکەوتووە.

Now, these studies need replication on a larger scale,

پێویستە ئەم توێژینەوانە دووبارە بکرێنەوە لە ناوچەی گەورەتردا،

but they show the promise of these memory-destroying treatments

بەڵام هیوایەکی بەڵێندەر نیشاندەدەن لەو چارەسەریانەی لەناوبەری یادگە

for PTSD.

PTSD بۆ نەخۆشانی.

Maybe trauma memories do not need to be the hell from which we cannot escape.

لەوانەیە ڕاتەکاندنی دەروونی یادگە دۆزەخێک نەبێت کە نەتوانین لێی دەرباز نەبین.

Now, although this memory-destroying approach holds great promise,

سەرەڕای ئەوەی ئەو ڕێگەی لەناوبردنەی یادگەیە بەڵێنێکی گەورە لەخۆدەگرێت،

that's not to say that it's straightforward

ئەوا نابێت بە ڕاستەوخۆیی جێبەجێ بکرێت

or without controversy.

یان بە بێ مشتومڕ.

Is it ethical to destroy memories?

ئایا ئەوە ڕەوشتیانەیە کە یادگەکان لەناو ببەین؟

What about things like eyewitness testimony?

چی دەربارەی شایەتحاڵی بوون؟

What if you can't give someone Propranolol

چی دەبێت ئەگەر نەتوانیت پرۆپرانۆلۆل بدەیە کەسێک

because it would interfere with other medicines that they're taking?

لەبەرئەوەی خۆهەڵدەقورتێنێتە دەرمانەکانی تری کە وەری دەگرن؟

Well, with respect to ethics and eyewitness testimony,

زۆر باشە، پەیوەندیداربوون بە ڕەوشت و شایەتحاڵی بوون،

I would say the important point to remember

خاڵێکی گرنگ دەڵێم کە پێویستە لەبیرمان بێت

is the finding from that human study.

ئەنجامی ئەو توێژینەوەیە کە لە مرۆڤدا دۆزراوەتەوە.

Because Propranolol is only acting on the non-declarative emotional memory,

لەبەرئەوەی پرۆپرانۆلۆل تەنها کار لەسەر یادگەی هەستەوەری ناڕاگەیێنەر دەکات،

it seems unlikely that it would affect eyewitness testimony,

پێناچێت کاریگەری هەبێت لەسەر شایەتحاڵی بوون،

which is based on declarative memory.

کە بەندە بە یادگەی ڕاگەیێنەرەوە.

Essentially, what these memory-destroying treatments

ئەوەی ئەو چارەسەری لەناوبەری یادگانە هەڵدەستن پێی

are aiming to do

یان ئامانجێک دەپێکن

is to reduce the emotional memory,

بریتییە لە لاوازکردنی یادگەی هەستەوەری،

not get rid of the trauma memory altogether.

نەک نەهێشتنی یادگەی ڕاتەکاندن هەمووی پێکەوە.

This should make the responses of those with PTSD

و ئەمە پێویستە وەڵامی ئەو نەخۆشانەی بداتەوە PTSD

more like those who have been through trauma

وەک ئەوانەی کە بە ڕاتەکانی دەروونیدا تێپەڕیون

and not developed PTSD

نین PTSD بەڵام نەخۆشی

than people who have never experienced trauma in the first place.

لەچاو ئەو کەسانەی کە هەرگیز ڕووبەڕووی ڕاتەکاندنی دەروونی نەبوونەتەوە.

I think that most people would find that more ethically acceptable

پێم وایە ئەو چارەسەرە پەسەندترە لەڕووی ڕەوشتییەوە

than a treatment that aimed to create some sort of spotless mind.

لەچاو ئەو چارەسەرەی کە ئامانجی درووستکردنی مێشکێکی پاک و خاوێنە.

What about Propranolol?

چی دەربارەی پرۆپرانۆلۆل؟

You can't give Propranolol to everyone,

تۆ ناتوانیت پرۆپرانۆلۆل بدەیت بە هەمووکەسێک،

and not everyone wants to take drugs to treat mental health conditions.

و هەموو کەسێک نایەوێت دەرمان وەربگرێت بۆ چارەسەرکردنی باری درووستی دەروونی.

Well, here Tetris could be useful.

زۆر باشە، دەتوانین سوود وەربگرین لە یاری تێتریس.

Yes, Tetris.

بەڵێ، یاری تێتریس.

Working with clinical collaborators,

بە کارکردنمان لەگەڵ هاوکارە پزیشکەکان،

we've been looking at whether behavioral interventions

بەدواداچونمان کردووە کە ئایا چارەسەرییە ڕەفتارییەکان

can also interfere with the reconsolidation of memories.

دەتوانن کاریگەریان هەبێت لەسەر کرداری دەستکاریکردی یادگە.

Now, how would that work?

ئەو چارەسەرییە چۆن کاردەکات؟

Well, we know that it's basically impossible

باشە، ئێمە دەزانین کە محاڵە

to do two tasks at the same time

بۆ ئەنجامدانی دوو کار لە یەک کاتدی

if they both depend on the same brain region for processing.

ئەگەر بێت و هەردووکیان پەیوەست بن بە هەمان ناوچەی مێشکەوە لە کارکردندا.

Think trying to sing along to the radio

بیر لەوە بکەوە گۆرانی بڵێیت بە گوێگرتنت لە ڕادیۆ

while you're trying to compose an email.

لە کاتی ناردنی ئیمەیڵێکدا.

The processing for one interferes with the other.

بەکردارکردنی یەکێکیان خۆ هەڵدەقورتێنێتە ئەوەی تریان.

Well, it's the same when you retrieve a memory,

بەهەمان شێوەیە کاتێک یادگەیەک دەگەڕێنیتەوە،

especially in edit mode.

بەتایبەتی لەباری گۆڕیندا.

If we take a highly visual symptom like flashbacks in PTSD

ئەگەر بێت و ڕەچاوی نیشانەیەکی نەخۆشی بەرزی داPTSD بەرچاو بکەین وەک پاشڕوان لە

and get people to recall the memory in edit mode

و وا لە کەسەکان بکەین یادگەیەکیان بیربکەوێتەوە لە باری گۆڕیندا

and then get them to do a highly engaging visual task

و دواتر سەرقاڵیان بکەین بە کردنی ئەرکێکی بینراوی گرنگ

like playing Tetris,

وەک یاریکردنی تێتریس،

it should be possible to introduce so much interfering information

ئەوا دەکرێت زانیاری زۆری لەم شێوەیە بخرێتە

into that memory

یادگەوە

that it essentially becomes meaningless.

کە دەبێت بە شتێکی بێمانا.

That's the theory,

ئەمە بیردۆزەکەیە،

and it's supported by data from healthy human volunteers.

و پاڵپشتی کراوە لە لایەن زانیاری کەسانی خۆبەخش.

Now, our volunteers watched highly unpleasant films --

خۆبەخشەکانمان چەندین گرتەی ناپەسەندیان سەیرکردووە--

so, think eye surgery, road traffic safety adverts,

هەر وەک نەشتەرگەری چاو یان ڕاگەیاندنەکانی خۆپاراستنی هاتوچۆی ڕێگا،

Scorsese's "The Big Shave."

ی سکۆرسس"The Big Shave"یان.

These trauma films produce something like flashbacks

ئەم گرتە ڕاتەکاندنییە دەروونیانە شتێکی وەک پاشڕوان درووستدەکەن

in healthy volunteers for about a week after viewing them.

لە خۆبەخشە تەندوستەکان بۆ ماوەی هەفتەیەک لە دوای بینینیان.

We found that getting people to recall those memories,

ئێمە بۆمان دەرکەوتووە کە بیرهێنانەوەی ئەو یادگانە لەو کەسانەدا،

the worst moments of those unpleasant films,

خراپترین ساتەکانی ئەو گرتە ناپەسەندانە،

and playing Tetris at the same time,

و کردنی یاری تێتریس لە هەمان کاتدا،

massively reduced the frequency of the flashbacks.

بە شێوەیەکی بەرچاو تێکڕای دووبارەبوونەوەی پاشڕوانەکان کەم دەکاتەوە.

And again: the memory had to be in edit mode for that to work.

دووبارە: یادگە دەبێت لە باری گۆڕیندابێت بۆئەوەی سەرکەوتوو بێت.

Now, my collaborators have since taken this to clinical populations.

هاوکارەکانم لەو کاتەوە هەستاون بە ئەنجامدانی ئەم کارە لەسەر نەخۆشەکان .

They've tested this in survivors of road traffic accidents

لەسەر ڕزگاربووانی ڕووداوەکانی هاتوچۆ تاقیان کردۆتەوە

and mothers who've had emergency Caesarean sections,

و ئەو دایکانەی کە نەشتەرگەری قەیسەری لەناکاویان هەبووە،

both types of trauma that frequently lead to PTSD,

هەردووک جۆرەکەی ڕاتەکاندنی دەروونی PTSD کە زۆربەی جار دەبێتە،

and they found really promising reductions in symptoms

و کەمکردنەوەی نیشانەی نەخۆشی بەڵێندەریان دۆزیوەتەوە

in both of those clinical cases.

لە هەردوو بارە پزیشکییەکەدا.

So although there is still much to learn and procedures to optimize,

کەواتە هەرچەندە زۆر شت لەوە بۆ فێربوون و زۆر کردار ماوە بۆ باشینەسازی،

these memory-destroying treatments hold great promise

ئەم چارەسەری لەناوبردنی یادگانە بەڵێنی گەورەى لەخۆدەرن

for the treatment of mental health disorders

بۆ چارەسەرکردنی نەخۆشانی دەروونی

like PTSD.

PTSD وەک.

Maybe trauma memories do not need to be a hell from which we cannot escape.

لەوانەیە یادگەکانی ڕاتەکاندنی دەروونی دۆزەخێک نەبن کە نەتوانین لێیان دەربازبین

I believe that this approach

باوەڕم وایە کە ئەم ڕێگەیە

should allow those who want to

ڕێگە بەو کەسانە بدات کە دەیانەوێت

to turn the page on chapters of their lives

ئەو پەڕانەی ژیانیان هەڵدەنەوە

that they would prefer to never have experienced,

کە ئاواتەخوازن هەرگیز تووش نەبووبان،

and so improve our mental health.

و بەم جۆرە درووستی دەروونیمان باشبکەین.

Thank you.

سوپاس.

(Applause)

(چەپڵە)