The most mysterious star in the universe | Tabetha Boyajian

Translator: Lasha Petriashvili Reviewer: Levan Lashauri

Extraordinary claims require extraordinary evidence,

უჩვეულო მტკიცებებს, უჩვეულო დასაბუთება სჭირდება.

and it is my job, my responsibility, as an astronomer

ჩემი, როგორც ასტრონომის მოვალეობა და საქმეა, ხალხს შევახსენო,

to remind people that alien hypotheses should always be a last resort.

რომ რამის ასახსნელად, უცხოპლანეტელების ჰიპოთეზას სულ ბოლოს უნდა მივმართოთ.

Now, I want to tell you a story about that.

მინდა ამ თემაზე ერთი ამბავი მოგითხროთ.

It involves data from a NASA mission,

ამბავი ეხება მონაცემებს "ნასას" მისიიდან,

ordinary people and one of the most extraordinary stars in our galaxy.

ჩვეულებრივ ადამიანებს და ერთ-ერთ უჩველო ვარსკვლავს ჩვენს გალაქტიკაში.

It began in 2009 with the launch of NASA's Kepler mission.

ყველაფერი 2009 წელს, "ნასას" კეპლერის მისიის გაშვებით დაიწყო.

Kepler's main scientific objective

კეპლერის ძირითადი მეცნიერული ამოცანა იყო

was to find planets outside of our solar system.

პლანეტების პოვნა მზის სისტემის მიღმა.

It did this by staring at a single field in the sky,

ის ამას ცის ფიქსირებულ მონაკვეთზე დაკვირვებით აკეთებდა.

this one, with all the tiny boxes.

ყველა ამ პატარა კვადრატზე დაკვრივებით.

And in this one field,

მხოლოდ ამ ერთ რეგიონში,

it monitored the brightness of over 150,000 stars

ტელესკოპი განუწყვეტლივ აკვრიდებოდა 150 000-ზე მეტ

continuously for four years,

ვარსკვლავის სიკაშკაშეს 4 წლის მანძილზე.

taking a data point every 30 minutes.

ის ყოველ 30 წუთში იღებდა ახალ მონაცემებს.

It was looking for what astronomers call a transit.

ეძებდა მოვლენას, რომელსაც ასტრონომები ტრანზიტს ეძახიან.

This is when the planet's orbit is aligned in our line of sight,

ესაა მოვლენა, როცა პლანეტის ორბიტა ისე ხვდება ჩვენი მხედველობის არეში,

just so that the planet crosses in front of a star.

რომ ეს პლანეტა საკუთარ ვარსკვლავს წინ ჩაუვლის.

And when this happens, it blocks out a tiny bit of starlight,

ამ დროს პლანეტა ბლოკავს ვარსკვლავის ნათების მცირე ნაწილს.

which you can see as a dip in this curve.

რასაც ამ მრუდში ვარდნის სახით ხედავთ.

And so the team at NASA had developed very sophisticated computers

"ნასას" გუნდმა ძალიან დახვეწილი კომპიუტერული პროგრამა შექმნა,

to search for transits in all the Kepler data.

კეპლერის მონაცემებში ტრანზიტის შემთხვევების გამოსავლენად.

At the same time of the first data release,

პირველი მონაცემების მიღებისას,

astronomers at Yale were wondering an interesting thing:

იელის უნივერსიტეტის ასტრონომებმა იფიქრეს,

What if computers missed something?

ხომ შეიძლებოდა კომპიუტერებს რამე გამორჩენოდათ?

And so we launched the citizen science project called Planet Hunters

ამიტომ, ჩვენ მოყვარული ასტრონომებისთვის დავიწყეთ პროექტი: "პლანეტებზე მონადირე",

to have people look at the same data.

სადაც ხალხს შესაძლებლობა აქვს დააკვირდეს იგივე მონაცემებს.

The human brain has an amazing ability for pattern recognition,

ადამიანის ტვინს სტრუქტურის ამოცნობის შესანიშნავი თვისება აქვს,

sometimes even better than a computer.

რომელიც ხანდახან კომპიუტერსაც ჯობნის.

However, there was a lot of skepticism around this.

ამ ამბავს ბევრი სკეპტიკოსი გამოუჩნდა.

My colleague, Debra Fischer, founder of the Planet Hunters project,

ჩემს კოლეგას, დებრა ფიშერს, რომელმაც "პლანეტებზე მონადირე" დააარსა,

said that people at the time were saying,

ხალხი ასეთ რამეს ეუბნებოდა:

"You're crazy. There's no way that a computer will miss a signal."

"თქვენ შეიშალეთ, შეუძლებელია, რომ კომპიუტერს რამე გამორჩეს".

And so it was on, the classic human versus machine gamble.

ასე დაიწყო ადამიანისა და კომპიუტერის კლასიკური შეჯიბრი.

And if we found one planet, we would be thrilled.

ერთი პლანეტის პოვნაც კი ძალიან ამაღელვებელი იქნებოდა.

When I joined the team four years ago,

როდესაც 4 წლის წინ გუნდს შევუერთდი,

we had already found a couple.

ჩვენ უკვე 2 პლანეტა გვქონდა აღმოჩენილი.

And today, with the help of over 300,000 science enthusiasts,

დღესდღეობით, 300 000-ზე მეტი სამეცნიერო ენთუზიასტის წყალობით,

we have found dozens,

ჩვენ ათობით პლანეტა ვიპოვეთ.

and we've also found one of the most mysterious stars

ჩვენ ასევე მივაგენით ერთ-ერთ ყველზე იდუმალ ვარსკვლავს

in our galaxy.

ჩვენ გალაქტიკაში.

So to understand this,

ამის ასახსნელად, განახებთ

let me show you what a normal transit in Kepler data looks like.

როგორ გამოიყურება ჩვეულებრივი ტრანზიტი კეპლერის მონაცემებში.

On this graph on the left-hand side you have the amount of light,

გრაფიკზე მარცხნივ მოცემულია სინათლის ინტენსივობა,

and on the bottom is time.

ქვემოთ კი - დრო.

The white line is light just from the star,

თეთრი ხაზი კი ვარსკვლავიდან მომავალი სინათლეა,

what astronomers call a light curve.

ასტრონომიაში მას სინათლის მრუდი ჰქვია.

Now, when a planet transits a star, it blocks out a little bit of this light,

როდესაც პლანეტა ტრანზიტის დროს ვარსკვლავს ჩაუვლის, ამ სინათლის მცირე ნაწილს ბლოკავს.

and the depth of this transit reflects the size of the object itself.

ამ ტრანზიტის სიღრმე ასახავს თავად ობიექტის ზომას.

And so, for example, let's take Jupiter.

მაგალითად, ავიღოთ იუპიტერი.

Planets don't get much bigger than Jupiter.

იუპიტერზე ბევრად დიდი პლანეტები იშვიათია.

Jupiter will make a one percent drop in a star's brightness.

ტრანზიტის დროს იუპიტერი მზის სიკაშკაშეს 1%-ით ამცირებს.

Earth, on the other hand, is 11 times smaller than Jupiter,

დედამიწა კი იუპიტერზე 11-ჯერ პატარაა,

and the signal is barely visible in the data.

ამიტომ მისი სიგნალი მონაცემებში რთული შესამჩნევია.

So back to our mystery.

დავუბრუნდეთ იდუმალებას.

A few years ago, Planet Hunters were sifting through data looking for transits,

რამდენიმე წლის წინ "პლანეტებზე მონადირენი" მონაცემებში ტრანზიტებს ეძებდნენ

and they spotted a mysterious signal coming from the star KIC 8462852.

და შენიშნეს უჩვეულო სიგნალი, რომელიც ვარსკვლავ KIC 8462852-დან მოდიოდა.

The observations in May of 2009 were the first they spotted,

პირველად სიგნალი 2009 წლის მაისში შეამჩნიეს.

and they started talking about this in the discussion forums.

ისინი ამ მოვლენას სადისკუსიო ფორუმებზე განიხილავდნენ.

They said and object like Jupiter

ამბობდნენ, რომ მხოლოდ იუპიტერის ზომის ობიექტს შეეძლო

would make a drop like this in the star's light,

ვარსკვლავის ნათების ასეთი ვარდნა.

but they were also saying it was giant.

ამბობდნენ, რომ ის გიგანტური იყო.

You see, transits normally only last for a few hours,

საერთოდ ტრანზიტი ჩვეულებრივ რამდენიმე საათი გრძელდება.

and this one lasted for almost a week.

ეს მოვლენა კი, თითქმის ერთი კვირა გრძელდებოდა.

They were also saying that it looks asymmetric,

შეამჩნიეს ასევე მისი ასიმეტრიულობა.

meaning that instead of the clean, U-shaped dip that we saw with Jupiter,

გამოკვეთილი U ასოს ფორმის მაგივრად, როგორც მაგალითად იუპიტერთან ჩანს,

it had this strange slope that you can see on the left side.

მას ჰქონდა უცნაური, ირიბი დაშვების ფორმა, როგორც მარცხნივ ხედავთ.

This seemed to indicate

ეს კი იმაზე მიუთითებს,

that whatever was getting in the way and blocking the starlight

რომ კოსმოსური სხეული, რომელიც ვარსკვლავის ნათებას ბლოკავს,

was not circular like a planet.

არ არის პლანეტასავით მრგვალი.

There are few more dips that happened,

გვქონდა სხვა შემთხვევებიც.

but for a couple of years, it was pretty quiet.

მაგრამ რამდენიმე წელიწადი შედარებით სიწყნარე იყო.

And then in March of 2011, we see this.

2011 წლის მარტში კი, ეს დავაფიქსირეთ.

The star's light drops by a whole 15 percent,

ვარსკვლავის ნათება მთელი 15%-ით დაეცა.

and this is huge compared to a planet,

ეს ვარდნა უზარმაზარია, პლანეტასთან შედარებით,

which would only make a one percent drop.

რომელსაც მხოლოდ 1%-იანი ვარდნა აქვს.

We described this feature as both smooth and clean.

ამ თვისებას ვახასიათებდით როგორც გლუვს და გამოკვეთილს.

It also is asymmetric,

ის ასევე ასიმეტრიული ფორმისაცაა,

having a gradual dimming that lasts almost a week,

თანდათანობითი კლებით, რომელიც თითქმის კვირა გრძელდება.

and then it snaps right back up to normal in just a matter of days.

შემდეგ სულ რამდენიმე დღეში კი ნათება ნორმას უბრუნდება.

And again, after this, not much happens

და ამის შემდეგ კვლავ სიწყნარე იყო,

until February of 2013.

2013 წლის თებერვლამდე.

Things start to get really crazy.

როცა ნამდვილი სიგიჟე დაიწყო.

There is a huge complex of dips in the light curve that appear,

სინათლის მრუდზე გაჩნდა უზარმაზარი რთული ვარდნები,

and they last for like a hundred days,

რომლებიც დაახლოებით 100 დღე გაგრძელდა.

all the way up into the Kepler mission's end.

კეპლერის მისიის ბოლომდე.

These dips have variable shapes.

ამ ვარდნებს სხვადასხვა ფორმა აქვს.

Some are very sharp, and some are broad,

ზოგიერთი ძალიან წაწვეტებულია, ზოგი კი - ფართე

and they also have variable durations.

და ასევე მათი ხანგრძლივობაც სხვადასხვაა.

Some last just for a day or two, and some for more than a week.

ზოგიერთი ერთ-ორ დღეს გრძელდება, ზოგი კი კვირაზე მეტს.

And there's also up and down trends within some of these dips,

ვარდნებში შეინიშნებოდა კლება-მატების ტენდენციები.

almost like several independent events were superimposed on top of each other.

თითქოს რამდენიმე დამოუკიდებელი მოვლენა ერთდროულად ჩანდა.

And at this time, this star drops in its brightness over 20 percent.

ამჯერად, ვარსკვლავის ნათება 20%-ზე მეტით დაეცა.

ეს ნიშნავს, რომ იმ ობიექტის ფართობი, რაც მას ბლოკავს

This means that whatever is blocking its light

has an area of over 1,000 times the area of our planet Earth.

დედამიწის ფართობს 1000-ჯერ აღემატება.

This is truly remarkable.

ნამდვილად შთამბეჭდავია.

And so the citizen scientists, when they saw this,

როდესაც მოყვარულმა ასტრონომებმა ეს შეამჩნიეს,

they notified the science team that they found something weird enough

მეცნიერთა ჯგუფს აცნობეს, რომ რაღაც უცნაური აღმოაჩინეს,

that it might be worth following up.

რომელიც შესაძლოა ყურადღებას იმსახურებდა.

And so when the science team looked at it,

მეცნიერთა გუნდმა რომ შეხედა,

we're like, "Yeah, there's probably just something wrong with the data."

ვიფიქრეთ, რომ მონაცემებში შეცდომა იყო.

But we looked really, really, really hard,

შემდეგ კარგად რომ დავაკვირდით,

and the data were good.

აღმოჩნდა რომ მონაცემები უნაკლო იყო.

And so what was happening had to be astrophysical,

მოვლენას აშკარად ასტროფიზიკური მიზეზი ჰქონდა.

meaning that something in space was getting in the way

რაღაც კოსმოსური სხეული მოძრაობისას

and blocking starlight.

ვარსკვლავის ნათებას ბლოკავდა.

And so at this point,

ამ დროს, მიზნად დავისახეთ

we set out to learn everything we could about the star

რაც კი შეგვეძლო ყველაფერი შეგვესწავლა ვარსკვლავის შესახებ,

to see if we could find any clues to what was going on.

რათა მოვლენის ასახსნელად რამე მიზეზი გვეპოვა.

And the citizen scientists who helped us in this discovery,

მოყვარული ასტრონომებიც, რომლებიც ამ აღმოჩენაში დაგვეხმარნენ,

they joined along for the ride

შემოგვიერთდნენ ამ ძალისხმევაში.

watching science in action firsthand.

უშუალოდ დააკვირდნენ სამეცნიერო საქმეს.

First, somebody said, you know, what if this star was very young

თავიდან ვიღაცამ თქვა, რომ შესაძლოა ვარსვკვლავი ძალიან ახალგაზრდა იყო

and it still had the cloud of material it was born from surrounding it.

და მას გარშემო კვლავ ჰქონდა იმ მატერიის ღრუბელი, საიდანაც ჩამოყალიბდა.

And then somebody else said,

შემდეგ სხვამ თქვა,

well, what if the star had already formed planets,

რომ იქნებ ვარსკვლავმა უკვე შექმნა პლანეტები

and two of these planets had collided,

და ორი მათგანი ერთმანეთს შეეჯახა,

similar to the Earth-Moon forming event.

როგორც დედამიწა-მთვარის სისტემის შექმნისას.

Well, both of these theories could explain part of the data,

ორივე თეორია ხსნიდა მონაცემების ნაწილს,

but the difficulties were that the star showed no signs of being young,

მაგრამ ვარსკვლავი არ ამჟღავნებდა ახალგაზრდობის არანაირ ნიშანს.

and there was no glow from any of the material

არ ჩანდა ნათება არცერთი იმ მატერიიდან,

that was heated up by the star's light,

რომელსაც ვარსკვლავის სინათლე ახურებდა.

and you would expect this if the star was young

როგორც უნდა ყოფილიყო, თუ ვარსკვლავი ახალგაზრდა იქნებოდა,

or if there was a collision and a lot of dust was produced.

ან თუ პლანეტების შეჯახებისას ბევრი მტვერი წარმოიშვებოდა.

And so somebody else said,

შემდეგ ვიღაც სხვამ თქვა,

well, how about a huge swarm of comets

იქნებ კომეტების უზარმაზარი რაოდენობაა,

that are passing by this star in a very elliptical orbit?

რომლებიც ვარსკვლავის წინ ელიფსურ ორბიტაზე მოძრაობენ.

Well, it ends up that this is actually consistent with our observations.

აღმოჩნდა რომ ეს ვარაუდი შეესაბამება ჩვენს დაკვირვებებს.

But I agree, it does feel a little contrived.

თუმცა, უნდა ვთქვათ, რომ ეს ცოტათი არაბუნებრივი ჩანს.

You see, it would take hundreds of comets

ასობით კომეტა იქნებოდა საჭირო იმის შესაქმნელად,

to reproduce what we're observing.

რასაც ჩვენ ვაკვირდებით.

And these are only the comets

და ეს მხოლოდ ის კომეტებია

that happen to pass between us and the star.

რომლებიც ჩვენსა და ვარსვკლავს შორის მოხვდა.

And so in reality, we're talking thousands to tens of thousands of comets.

ამიტომ სინამდვილეში, საუბარია ათიათასობით კომეტაზე.

But of all the bad ideas we had,

მაგრამ ყველა ჩვენი ცუდი ვარაუდიდან,

this one was the best.

ეს საუკეთესო იყო.

And so we went ahead and published our findings.

ამის შემდეგ ჩვენ გამოვაქვეყნეთ ეს აღმოჩენა.

Now, let me tell you, this was one of the hardest papers I ever wrote.

გეტყვით, რომ ეს იყო ერთ-ერთი ყველაზე რთული დოკუმენტი, რომელიც დამიწერია.

Scientists are meant to publish results,

მეცნიერებმა შედეგები უნდა გამოაქვეყნონ,

and this situation was far from that.

ჩვენი შემთხვევა კი შორს იყო ამისგან.

And so we decided to give it a catchy title,

გადავწყვიტეთ მყვირალა სათაური დაგვერქმია,

and we called it: "Where's The Flux?"

და დავარქვით: "სად არის ნაკადი?" (Where's The Flux?)

I will let you work out the acronym.

აკრონიმის მნიშვნელობას თვითონ მიხვდებით.

(Laughter)

(სიცილი)

So this isn't the end of the story.

ეს არ არის ამბის დასასრული.

Around the same time I was writing this paper,

როდესაც ამ ნაშრომს ვწერდი,

I met with a colleague of mine, Jason Wright,

შევხვდი ჩემს კოლეგა ჯეისონ რაითს,

and he was also writing a paper on Kepler data.

ისიც კეპლერის მონაცემების შესახებ წერდა.

And he was saying that with Kepler's extreme precision,

ის წერდა, რომ კეპლერის დიდი სიზუსტის წყალობით,

it could actually detect alien megastructures around stars,

შესაძლებელი იყო ვარსკვლავის გარშემო ხელოვნური მეგასტრუქტურის პოვნა,

but it didn't.

რომელიც ჯერ არ გვეპოვნა.

And then I showed him this weird data that our citizen scientists had found,

მე მას ვაჩვენენე ის უცნაური მონაცემები, რომელიც მოყვარულ ასტრონომებმა აღმოაჩინეს.

and he said to me,

მან მითხრა:

"Aw crap, Tabby.

"ჯანდაბას, ტაბი,

Now I have to rewrite my paper."

ჩემი ნაშრომი თავიდან უნდა დავწერო".

So yes, the natural explanations were weak,

დიახ, ბუნებრივი მიზეზებით ამის ახსნა ძნელი იყო,

and we were curious now.

და ახლა ცნობისმოყვარეობა გვტანჯავდა.

So we had to find a way to rule out aliens.

უცხოპლანეტელების გამოსარიცხი გზა უნდა გვეპოვა.

So together, we convinced a colleague of ours

ამიტომ, ჩვენი კოლეგები SETI-ში დავარწმუნეთ,

who works on SETI, the Search for Extraterrestrial Intelligence,

არამიწიერი ცივილიზაციების საძიებო ცენტრში,

that this would be an extraordinary target to pursue.

რომ ეს ვარსკვლავი იდეალური კანდიდატი იყო დაკვირვებისთვის.

We wrote a proposal to observe the star

მივმართეთ წინადადებით, დაკვირვებოდნენ ვარსკვლავს,

with the world's largest radio telescope at the Green Bank Observatory.

ყველაზე დიდი რადიო-ტელესკოპით, გრინ ბენკის ობსერვატორიიდან.

A couple months later,

რამდენიმე თვის შემდეგ,

news of this proposal got leaked to the press

ამ წინადადების შესახებ ინფორმაციამ პრესაში გაჟონა.

and now there are thousands of articles,

და ახლა ათასობით სტატიაა დაწერილი,

over 10,000 articles, on this star alone.

10 000-ზე მეტი, მხოლოდ ამ ვარსკვლავზე.

And if you search Google Images,

თუ გუგლში სურათებს მოძებნით,

this is what you'll find.

ასეთ რამეს იპოვით.

Now, you may be wondering, OK, Tabby, well,

თქვენ ალბათ ფიქრობთ, ტაბი,

how do aliens actually explain this light curve?

რა შუაში არიან უცხოპლანეტელები სინათლის დაბლოკვასთან?

OK, well, imagine a civilization that's much more advanced than our own.

წარმოიდგინეთ ჩვენზე ბევრად განვითარებული ცივილიზაცია.

In this hypothetical circumstance,

ამ ჰიპოთეტურ სამყაროში,

this civilization would have exhausted the energy supply of their home planet,

როდესაც ცივილიზაცია ამოწურავს საკუთარი პლანეტის ენერგეტიკულ რესურსს,

so where could they get more energy?

საიდან უნდა მიიღოს საკმარისი ენერგია?

Well, they have a host star just like we have a sun,

ჩვენი მზის მსგავსად, მათაც ჰყავთ მშობლიური ვარსკვლავი.

and so if they were able to capture more energy from this star,

თუ ისინი შეძლებენ ვარსკვლავიდან მეტი ენერგიის მოპოვებას,

then that would solve their energy needs.

ამით ენერგეტიკული პრობლემა გადაიჭრება.

So they would go and build huge structures.

ამისთვის უზარმაზარი სტრუქტურები უნდა ააგონ.

These giant megastructures,

ამ უზარმაზარი მზის პანელების მსგავს

like ginormous solar panels, are called Dyson spheres.

გიგანტურ მეგასტრუქტურებს, დაისონის სფეროები ეწოდება.

This image above

ამ სურათში, ზემოთ,

are lots of artists' impressions of Dyson spheres.

სხვადასხვა მხატვრის შექმნილი დაისონის სფერებია.

It's really hard to provide perspective on the vastness of these things,

ძალიან რთულია გამოსახო ამ სტრუქტურის გრანდიოზულობა,

but you can think of it this way.

მაგრამ შეგიძლიათ ასე წარმოიდგინოთ.

The Earth-Moon distance is a quarter of a million miles.

მთვარემდე მანძილი

384 000 კილომეტრია.

The simplest element on one of these structures

ამ სტრუქტურებიდან ერთ-ერთის უმარტივესი ელემენტი,

ამ მანძილს 100-ჯერ აღემატება.

is 100 times that size.

They're enormous.

უზარმაზარი ზომებია.

And now imagine one of these structures in motion around a star.

ახლა კი წარმოიდგინეთ ასეთი სტრუქტურის ვარსკვლავის გარშემო მოძრაობა.

You can see how it would produce anomalies in the data

თქვენ ხედავთ, როგორ წარმოქმნიდა ის ანომალიებს მონაცემებში.

such as uneven, unnatural looking dips.

როგორიცაა უსწორმასწორო და არაბუნებრივ ვარდნები.

But it remains that even alien megastructures

თუმცა უცხოპლანეტელების მეგასტრუქტურებიც კი,

cannot defy the laws of physics.

ვერ დაარღვევენ ფიზიკის კანონებს.

You see, anything that uses a lot of energy

ყველაფერი, რაც კი ბევრ ენერგიას იყენებს,

წარმოქმნის სითბოს.

is going to produce heat,

and we don't observe this.

სითბო კი არსად ჩანს.

But it could be something as simple

შეიძლება ამას ის უბრალო ახსნა აქვს,

as they're just reradiating it away in another direction,

რომ ისინი სითბოს

დედამიწისგან განსხვავებულ მხარეს მიმართავენ.

just not at Earth.

Another idea that's one of my personal favorites

კიდევ ერთი ვერსია, რომელიც მე ძალიან მომწონს,

is that we had just witnessed an interplanetary space battle

რომ ჩვენ პლანეტათა შორის ბრძოლის,

and the catastrophic destruction of a planet.

ასევე პლანეტის განადგურების მოწმენი ვართ.

Now, I admit that this would produce a lot of dust

უნდა ვაღიარო, რომ ეს ძალიან დიდ მტვერს წარმოქმნიდა,

that we don't observe.

რომელიც ასევე არ ჩანს.

But if we're already invoking aliens in this explanation,

მაგრამ თუ ახსნაში უცხოპლანეტელები შემოგვყავს,

then who is to say they didn't efficiently clean up all this mess

მაშინ შეგვიძლია ისით ვთქვათ, რომ ისინი ამ ყველაფერს გაწმენდნენ,

for recycling purposes?

შემდგომი გადამუშავების მიზნით.

(Laughter)

(სიცილი)

You can see how this quickly captures your imagination.

ეს ყველაფერი სწაფად იპყრობს ჩვენს წარმოსახვას.

Well, there you have it.

ასე და ამგვარად,

We're in a situation that could unfold

ეს მოვლენა შეიძლება აღმოჩნდეს

to be a natural phenomenon we don't understand

ბუნებრივი მოვლენა, რომელსაც ვერ ვხსნით,

or an alien technology we don't understand.

ან უცხოპლანეტელების ტექნოლოგია, რომელსაც ვერ ვხსნით.

Personally, as a scientist, my money is on the natural explanation.

პირადად, როგორც მეცნიერი, მე ბუნებრივ ახსნას ვემხრობი.

But don't get me wrong, I do think it would be awesome to find aliens.

მაგრამ, ვაღიარებ, რომ უცხოპანეტელების პოვნა შესანიშნავი იქნებოდა.

Either way, there is something new and really interesting to discover.

ყველა შემთხვევაში საქმე რაღაც ახალთან გვაქვს, რომელიც უნდა აღმოვაჩინოთ.

So what happens next?

რა იქნება შემდეგ?

We need to continue to observe this star

ჩვენ უნდა განვაგრძოთ ამ ვარსკვლავზე დაკვირვება,

to learn more about what's happening.

რათა მეტი გავიგოთ იმაზე თუ რა ხდება.

But professional astronomers, like me,

მაგრამ ჩემნაირ პროფესიონალ ასტრონომებს,

we have limited resources for this kind of thing,

შეზღუდული რესურსები აქვთ.

and Kepler is on to a different mission.

და კეპლერსაც სხვა მისია ელოდება.

And I'm happy to say that once again,

ამიტომ მოხარული ვარ და კიდევ ერთხელ ავღნიშნავ,

citizen scientists have come in and saved the day.

რომ მოხალისე ასტრონომებმა ძალიან დიდი რამ გააკეთეს.

You see, this time,

ჩვენს შემთხვევაში

amateur astronomers with their backyard telescopes

მოყვარულმა ასტრონომებმა, საკუთარი ტელესკოპებით,

stepped up immediately and started observing this star nightly

მყისვე დაიწყეს ღამის ცაზე დაკვირვება

at their own facilities,

საკუთარი ეზოებიდან,

and I am so excited to see what they find.

და მე აღფრთოვანებული ვარ იმით, რასაც ისინი პოულობენ.

What's amazing to me is that this star would have never been found by computers

ამ ვარსკვლავს მხოლოდ კომპიუტერები ვერასდროს აღმოაჩენდნენ,

because we just weren't looking for something like this.

იმიტომ რომ ჩვენ მსგავს რამეს არ ვეძებდით.

And what's more exciting

უფრო შესანიშნავი კი ისაა,

is that there's more data to come.

რომ ახალ მონაცემებს კვლავ მივიღებთ.

There are new missions that are coming up

წინ ახალი მისიებია,

that are observing millions more stars

რომლებშიც სხვა მილიონობით ვარსკვლავს დავაკვირდებით,

all over the sky.

მთელ ცაზე.

And just think: What will it mean when we find another star like this?

დაფიქრდით, რა იქნება თუ კიდევ ვიპოვით ასეთ ვარსკვლავს?

And what will it mean if we don't find another star like this?

რა იქნება თუ ვეღარ ვიპოვით ასეთ ვარსკვლავს?

Thank you.

მადლობა.

(Applause)

(აპლოდისმენტები)