The princess exiled from ancient Mesopotamia - Soraya Field Fiorio

Translator: Huy Trần Reviewer: Dung Nguyen

4,300 years ago in ancient Sumer,

4300 năm trước, ở nền văn minh cổ đại Sumer,

the most powerful person in the city of Ur was banished to wander the vast desert.

người quyền lực nhất thành bang Ur đã bị lưu đày đến nơi sa mạc hoang vu.

Her name was Enheduanna.

Tên cô ấy là Enheduanna.

She was the high priestess of the moon god and history’s first known author.

Cô là nữ thượng tế của thần mặt trăng, và là nhà văn đầu tiên trong lịch sử.

By the time of her exile, she had written 42 hymns and three epic poems—

Tính đến thời gian bị lưu đày, cô đã viết được 42 bản thánh ca và ba bài thơ sử thi.

and Sumer hadn’t heard the last of her.

Và Sumer còn chưa tìm được hết tất cả các tác phẩm của cô.

Enheduanna lived 1,700 years before Sappho,

Enheduanna sống vào khoảng 1700 năm trước Sappho,

1,500 years before Homer,

1500 năm trước Homer,

and about 500 years before the biblical patriarch Abraham.

và khoảng 500 năm trước tổ phụ Abraham trong Kinh Thánh.

She was born in Mesopotamia, the land between the Tigris and Euphrates rivers,

Cô sinh ra ở vùng Lưỡng Hà, vùng đất nằm giữa hai con sông Tigris và Euphrates,

and the birthplace of the first cities and high cultures.

nơi khai sinh nhiều thành bang và văn hóa đầu tiên trên thế giới.

Her father was King Sargon the Great, history’s first empire builder,

Cha cô chính là Sargon Đại đế, hoàng đế đầu tiên trong lịch sử,

who conquered the independent city-states of Mesopotamia under a unified banner.

người đã chinh phục các thành bang ở vùng Lưỡng Hà và thống nhất thành đế quốc.

Sargon was a northern Semite who spoke Akkadian,

Sargon là người Bắc Semit, nói tiếng Akkad,

and the older Sumerian cities in the south viewed him as a foreign invader.

và các thành vùng Sumer ở phía nam xem ông là kẻ xâm lược ngoại bang.

They frequently revolted to regain their independence,

Họ thường nổi dậy tấn công để giành lại độc lập,

fracturing his new dynasty.

làm lung lay triều đại mới của ông.

To bridge the gap between cultures,

Đế gắn kết các thành bang lại với nhau,

Sargon appointed his only daughter, Enheduanna, as high priestess

Sargon phong con gái ông, Enheduanna, thành nữ tư tế

in the empire’s most important temple.

tại đền thờ quan trọng nhất vương quốc.

Female royalty traditionally served religious roles,

Nữ hoàng gia thường lo việc tôn giáo,

and she was educated to read and write in both Sumerian and Akkadian,

và cô còn được dạy đọc và viết hai thứ tiếng: Sumer và Akkad,

and make mathematical calculations.

và cả cách làm toán.

The world's first writing started in Sumer as a system of accounting,

Chữ viết đầu tiên trên thế giới bắt nguồn từ Sumer là một hệ thống tính toán,

allowing merchants to communicate over long distances with traders abroad.

giúp các thương nhân liên lạc với nhau xuyên biên giới.

Their pictogram system of record keeping developed into a script

Chữ tượng hình của họ phát triển thành một hệ thống chữ viết

about 300 years before Enheduanna’s birth.

vào khoảng 300 năm trước khi Enheduanna sinh ra.

This early writing style, called cuneiform,

Cách viết đầu tiên này, gọi là chữ hình nêm,

was written with a reed stylus pressed into soft clay to make wedge-shaped marks.

được viết lên đất sét ẩm bằng bút sậy thành các kí tự hình nêm.

But until Enheduanna,

Nhưng đến thời Enheduanna,

this writing mostly took the form of record keeping and transcription,

thì chữ viết này chỉ dùng cho việc lưu giữ và sao chép,

rather than original works attributable to individual writers.

chứ chưa từng được dùng cho văn chương.

Enheduanna’s Ur was a city of 34,000 people with narrow streets,

Ur là một thành phố cổ với 34000 người sinh sống, với các con phố hẹp,

multi-storied brick homes, granaries, and irrigation.

các căn nhà bằng gạch nhiều tầng, kho thóc, và các con kênh.

As high priestess, Enheduanna managed grain storage for the city,

Là nữ tư tế, Enheduanna có quản lý việc tích trữ thóc của thành,

oversaw hundreds of temple workers, interpreted sacred dreams,

giám thị các nhân công ở đền thờ, giải mã những giấc mơ thánh thiêng,

and presided over the monthly new moon festival

và chủ trì lễ hội trăng non hàng tháng

and rituals celebrating the equinoxes.

và các nghi lễ cho dịp xuân phân và thu phân.

Enheduanna set about unifying the older Sumerian culture

Enheduanna bắt đầu hợp nhất văn hóa Sumer

with the newer Akkadian civilization.

với nền văn minh của người Akkad.

To accomplish this, she wrote 42 religious hymns

Để làm được điều đó, cô viết nên 42 bản thánh ca

that combined both mythologies.

với thần thoại của cả hai nền văn hóa.

Each Mesopotamian city was ruled by a patron deity,

Mỗi thành bang vùng Lưỡng Hà được bảo hộ bởi những vị thần

so her hymns were dedicated to the ruling god of each major city.

nên cô viết các bài thánh ca dành cho các vị thần của những thành bang lớn.

She praised the city’s temple, glorified the god’s attributes,

Cô ca ngợi các vị thần, những ngôi đền ở các thành bang,

and explained the god’s relationship to other deities within the pantheon.

và giảng giải cho người dân về mối quan hệ giữa Thượng Để với các vị thần khác.

In her writing, she humanized the once aloof gods—

Trong các tác phẩm của mình, cô đồng cảm với những vị thần từng hờ hững

now they suffered, fought, loved, and responded to human pleading.

giờ đây lại đau khổ, đấu tranh, yêu thương và đáp ứng những van nài của nhân loại.

Enheduanna’s most valuable literary contribution

Tác phẩm có giá trị nhất của Enheduanna

was the poetry she wrote to Inanna, goddess of war and desire,

là bài thơ viết về Inanna, nữ thần chiến tranh và tham dục,

the divinely chaotic energy that gives spark to the universe.

và là nguồn năng lượng hỗn mang đã dựng nên vũ trụ.

Inanna delighted in all forms of sexual expression

Inanna say mê tất cả các thể loại của hành vi tình dục

and was considered so powerful that she transcended gender boundaries,

và bà quyền lực đến nỗi có thể vượt qua cả ranh giới của giới tính,

cũng như những người tôn thờ bà.

as did her earthly attendants, who could be prostitutes, eunuchs or cross-dressers.

Họ có thể là gái điếm, hoạn quan, hay người mặc đồ ngược phái.

Enheduanna placed Inanna at the top of the pantheon as the most powerful deity.

Enheduanna thờ phụng Inanna như vị thần quyền năng nhất tất cả.

Her odes to Inanna mark the first time an author writes using the pronoun “I,”

Bài thơ về Inanna của cô đánh dấu lần đầu tiên một nhà văn sử dụng ngôi xưng "tôi,"

and the first time writing is used to explore deep, private emotions.

cũng như lần đầu một tác phẩm được dùng để khám phá những cảm xúc riêng tư.

After the death of Enheduanna’s father, King Sargon,

Sau khi Sargon Đại đế, cha của Enheduanna, băng hà,

a general took advantage of the power vacuum and staged a coup.

một vị tướng đã lợi dụng điều này và thực hiện một cuộc đảo chính.

As a powerful member of the ruling family, Enheduanna was a target,

Vì là một thành viên quan trọng của gia đình hoàng gia, Enheduanna bị nhắm tới

and the general exiled her from Ur.

và vị tướng này lưu đày cô ra khỏi thành Ur.

Her nephew, the legendary Sumerian king Naram-Sin,

Cháu của cô, Naram-Sin, vị vua vĩ đại người Sumer,

ultimately crushed the uprising and restored his aunt as high priestess.

đã dập tan cuộc nổi dậy và phục hồi chức danh nữ thượng tế cho cô.

In total, Enheduanna served as high priestess for 40 years.

Enheduanna đã giữ chức vị này trong 40 năm.

After her death, she became a minor deity,

Sau khi qua đời, cô được một số người thờ phụng

and her poetry was copied, studied, and performed throughout the empire

và thơ của cô được sao chép, nghiên cứu và trình diễn ở khắp Đế chế

for over 500 years.

trong suốt hơn 500 năm.

Her poems influenced the Hebrew Old Testament,

Thơ của cô có ảnh hưởng đến Cựu Ước của người Do Thái,

the epics of Homer, and Christian hymns.

sử thi Homer, và các bài thánh ca của Kitô giáo.

Today, Enheduanna’s legacy still exists,

Ngày nay, di sản của Enheduanna vẫn còn đó,

on clay tablets that have stood the test of time.

trên các phiến đất sét mãi trường tồn với thời gian.