Who was the world's first author? - Soraya Field Fiorio

Tłumaczenie: Ilona Janiec Korekta: Ola Królikowska

4,300 years ago in ancient Sumer,

4300 lat temu w starożytnym Sumerze

the most powerful person in the city of Ur was banished to wander the vast desert.

najpotężniejsza osoba miasta Ur została wygnana na pustynię.

Her name was Enheduanna.

Na imię miała Enheduanna.

She was the high priestess of the moon god and history’s first known author.

Była arcykapłanką boga księżyca i pierwszą znaną autorką w historii.

By the time of her exile, she had written 42 hymns and three epic poems—

Przed wygnaniem napisała już 42 hymny i trzy eposy,

and Sumer hadn’t heard the last of her.

a to nie był ostatni raz, kiedy usłyszano o niej w Sumerze.

Enheduanna lived 1,700 years before Sappho,

Enheduanna żyła 1700 lat przed Safoną,

1,500 years before Homer,

1500 lat przed Homerem

and about 500 years before the biblical patriarch Abraham.

i około 500 lat przed biblijnym patriarchą Abrahamem.

She was born in Mesopotamia, the land between the Tigris and Euphrates rivers,

Urodziła się w Mezopotamii, krainie między Tygrysem i Eufratem,

and the birthplace of the first cities and high cultures.

kolebce pierwszych miast i cywilizacji.

Her father was King Sargon the Great, history’s first empire builder,

Jej ojcem był król Sargon Wielki, twórca pierwszego imperium w historii,

who conquered the independent city-states of Mesopotamia under a unified banner.

który podbił niezależne państwa-miasta w Mezopotamii.

Sargon was a northern Semite who spoke Akkadian,

Sargon był północnym Semitą mówiącym po akadyjsku,

and the older Sumerian cities in the south viewed him as a foreign invader.

więc stare miasta sumeryjskie z południa widziały w nim obcego najeźdźcę.

They frequently revolted to regain their independence,

Żeby odzyskać niepodległość, ciągle się buntowały,

fracturing his new dynasty.

osłabiając nowo założoną dynastię.

To bridge the gap between cultures,

Żeby zmniejszyć przepaść międzykulturową

Sargon appointed his only daughter, Enheduanna, as high priestess

Sargon mianował jedyną córkę Enheduannę

arcykapłanką najważniejszej świątyni w imperium.

in the empire’s most important temple.

Female royalty traditionally served religious roles,

Kobiety z królewskich rodów zwykle pełniły role religijne,

and she was educated to read and write in both Sumerian and Akkadian,

więc nauczono ją czytać, pisać po sumeryjsku i akadyjsku

and make mathematical calculations.

oraz liczyć.

The world's first writing started in Sumer as a system of accounting,

Pierwsze pismo w Sumerze było systemem księgowania,

allowing merchants to communicate over long distances with traders abroad.

umożliwiającym kupcom komunikację na długich dystansach.

Their pictogram system of record keeping developed into a script

System piktogramów stał się pismem około 300 lat

about 300 years before Enheduanna’s birth.

przed narodzinami Enheduanny.

This early writing style, called cuneiform,

Zwano go pismem klinowym.

was written with a reed stylus pressed into soft clay to make wedge-shaped marks.

Do pisania używano kawałka trzciny, którym odciskano kliny w miękkiej glinie.

But until Enheduanna,

Przed pojawieniem się Enheduanny

this writing mostly took the form of record keeping and transcription,

pisma używano głównie do spisywania transakcji,

rather than original works attributable to individual writers.

a nie oryginalnych prac konkretnych autorów.

Enheduanna’s Ur was a city of 34,000 people with narrow streets,

Ur za czasów Enheduanny liczyło 34 000 ludzi, miało wąskie uliczki,

multi-storied brick homes, granaries, and irrigation.

wielopiętrowe domy z cegły, spichlerze i system irygacji.

As high priestess, Enheduanna managed grain storage for the city,

Jako arcykapłanka Enheduanna zarządzała miejskimi zapasami zboża,

oversaw hundreds of temple workers, interpreted sacred dreams,

nadzorowała setki pracowników świątyni, interpretowała objawienia senne,

and presided over the monthly new moon festival

prowadziła comiesięczne uroczystości w nów księżyca

and rituals celebrating the equinoxes.

i rytuały z okazji równonocy.

Enheduanna set about unifying the older Sumerian culture

Enheduanna starała się zjednoczyć starą kulturę sumeryjską

with the newer Akkadian civilization.

z nowszą cywilizacją akadyjską.

To accomplish this, she wrote 42 religious hymns

W tym celu napisała 42 hymny religijne

that combined both mythologies.

łączące obie mitologie.

Each Mesopotamian city was ruled by a patron deity,

Każdym z mezopotamskich miast rządziło bóstwo opiekuńcze,

so her hymns were dedicated to the ruling god of each major city.

więc jej hymny zadedykowano bóstwom każdego większego miasta.

She praised the city’s temple, glorified the god’s attributes,

Chwaliła miejską świątynię, sławiła przymioty bogów

and explained the god’s relationship to other deities within the pantheon.

i wyjaśniała relacje między bogami w panteonie.

In her writing, she humanized the once aloof gods—

W dziełach humanizowała niedostępne bóstwa.

now they suffered, fought, loved, and responded to human pleading.

Teraz bogowie cierpieli, walczyli, kochali i odpowiadali na ludzkie wołanie.

Enheduanna’s most valuable literary contribution

Jej najcenniejszy wkład w literaturę

was the poetry she wrote to Inanna, goddess of war and desire,

to poezja napisana do Isztar, bogini wojny i pożądania,

the divinely chaotic energy that gives spark to the universe.

boskiej energii chaosu, która rozświetla wszechświat.

Inanna delighted in all forms of sexual expression

Isztar lubiła wszelkie formy seksualnej ekspresji.

and was considered so powerful that she transcended gender boundaries,

Uważano ją za tak potężną, że mogła przekraczać granicę płci,

as did her earthly attendants, who could be prostitutes, eunuchs or cross-dressers.

jak i jej ziemscy wysłannicy: prostytutki, eunuchowie, transwestyci.

Enheduanna placed Inanna at the top of the pantheon as the most powerful deity.

Enheduanna umieściła Isztar w panteonie jako najpotężniejsze bóstwo.

Her odes to Inanna mark the first time an author writes using the pronoun “I,”

Hymny do Isztar to pierwszy przypadek, kiedy autor używa zaimka "ja",

and the first time writing is used to explore deep, private emotions.

a tekst zgłębia intymne emocje.

After the death of Enheduanna’s father, King Sargon,

Po śmierci ojca Enheduanny, króla Sargona,

a general took advantage of the power vacuum and staged a coup.

generał wykorzystał bezkrólewie i dokonał przewrotu.

As a powerful member of the ruling family, Enheduanna was a target,

Jako wpływowy członek rodziny rządzącej Enheduanna stała się celem ataku

and the general exiled her from Ur.

i została wygnana z Ur przez generała.

Her nephew, the legendary Sumerian king Naram-Sin,

Jej bratanek, legendarny król Sumerów Naram-Sin

ultimately crushed the uprising and restored his aunt as high priestess.

stłumił powstanie, przywracając ciotce funkcję arcykapłanki.

In total, Enheduanna served as high priestess for 40 years.

Enheduanna służyła jako arcykapłanka łącznie przez 40 lat.

After her death, she became a minor deity,

Po śmierci stała się półbóstwem,

and her poetry was copied, studied, and performed throughout the empire

a jej poezję kopiowano, studiowano i wystawiano w całym imperium

for over 500 years.

przez ponad 500 lat.

Her poems influenced the Hebrew Old Testament,

Jej wiersze wpłynęły na Biblię Hebrajską,

the epics of Homer, and Christian hymns.

eposy Homera i chrześcijańskie hymny.

Today, Enheduanna’s legacy still exists,

Spuścizna Enheduanny jest obecna

on clay tablets that have stood the test of time.

na glinianych tabliczkach, które przetrwały próbę czasu.