What causes economic bubbles? - Prateek Singh

Translator: Y Le Reviewer: Thuy Duong Ton Nu

How much would you pay for a bouquet of tulips?

Bạn sẽ trả bao nhiêu tiền cho một bó hoa tulip?

A few dollars? A hundred dollars?

Một vài đô? Hay một trăm đô?

How about a million dollars?

Thế một triệu đô thì sao?

Probably not.

Chắc là không đâu.

Well, how much would you pay for this house,

Ừm, thế bạn sẽ trả bao nhiêu cho ngôi nhà này?

or partial ownership of a website that sells pet supplies?

hay trả bao nhiêu để được đồng sở hữu một trang web chuyên bán đồ cho thú cưng?

At different points in time,

Vào một số thời điểm,

tulips, real estate and stock in pets.com

hoa tulip, bất động sản hay cổ phần của trang pets.com

have all sold for much more than they were worth.

đều được bán với giá cao hơn nhiều so với giá trị thật của chúng.

In each instance, the price rose and rose and then abruptly plummeted.

Trong mỗi trường hợp trên, giá bán liên tiếp tăng vọt rồi đột ngột tụt dốc không phanh.

Economists call this a bubble.

Các nhà kinh tế gọi đây là bong bóng.

So what is exactly is going on with a bubble?

Vậy chính xác bong bóng này là gì?

Well, let's start with the tulips to get a better idea.

Ừm, để hiểu rõ hơn thì ta sẽ bắt đầu với trường hợp của hoa tulip

The 17th century saw the Netherlands enter the Dutch golden age.

Vào thế kỷ 17, đất nước Hà Lan bước vào một thời kỳ hoàng kim

By the 1630s, Amsterdam was an important port and commercial center.

Trong những năm 30 của thế kỷ 17, Amsterdam là một bến cảng kiêm trung tâm thương mại trọng yếu.

Dutch ships imported spices from Asia in huge quantities

Những con tàu Hà Lan chất đầy những gia vị mang về từ châu Á

to earn profits in Europe.

và đem bán lại ở châu Âu với nhiều lợi nhuận.

So Amsterdam was brimming with wealthy, skilled merchants and traders

Nhờ vậy Amsterdam trở nên trù phú, với vô số thương gia và những người thợ tài hoa

who displayed their prosperity by living in mansions

những người phô bày sự phát đạt của họ bằng cách sống trong những biệt thự

surrounded by flower gardens.

với những vườn hoa bao quanh.

And there was one flower in particularly high demand:

Và có một loại hoa cực kỳ được ưa chuộng:

the tulip.

hoa tulip.

The tulip was brought to Europe on trading vessels

Hoa tulip được chở đến châu Âu trên những tàu buôn

that sailed from the East.

rong ruổi từ phương Đông xa xôi.

Because of this, it was considered an exotic flower

Bởi lẽ đó mà hoa tulip được coi là một loài hoa lạ

that was also difficult to grow,

và cũng là một loài hoa khó trồng

since it could take years for a single tulip to bloom.

vì để đợi được một bông hoa nở, có thể mất đến hàng năm trời

During the 1630s, an outbreak of tulip breaking virus

Trong những năm 1630, sự bùng nổ của loại virus ăn hoa tulip

made select flowers even more beautiful

khiến cho những bông hoa này nom thậm chí còn đẹp hơn

by lining petals with multicolor, flame-like streaks.

với những đường sọc sặc sỡ trên cánh hoa, hao hao như một ngọn lửa

A tulip like this was scarcer than a normal tulip

Những bông hoa tulip như thế quý hiếm hơn những bông hoa tulip thường

and as a result, prices for these flowers started to rise,

theo lẽ đó, giá của chúng cũng bắt đầu tăng,

and with them, the tulip's popularity.

đi kèm với nó là cơn sốt hoa tulip.

It wasn't long before the tulip became a nationwide sensation

Chẳng mấy chốc, hoa tulip trở thành một hiện tượng trên khắp cả nước

and tulip mania was born.

và hội chứng hoa tulip đã ra đời.

A mania occurs when there is an upward movement of price

Một hội chứng xuất hiện khi có sự tăng cao của giá cả

combined with a willingness to pay large sums of money

kết hợp với việc sẵn lòng chi trả một cái giá trên trời

for something valued much lower in intrinsic value.

cho một thứ có giá trị thực chất thấp hơn rất nhiều.

A recent example of this is the dot-com mania of the 1990s.

Một ví dụ gần đây là hội chứng .com trong những năm 1990.

Stocks in new, exciting websites were like the tulips of the 17th century.

Cổ phần của các trang web thú vị mới lập cũng giống như những bông hoa tulip ở thế kỷ 17.

Everybody wanted some.

Ai cũng muốn sở hữu một phần.

The more people who wanted the tulip, the higher the price could go.

Càng nhiều người muốn mua hoa tulip, thì giá hoa tulip càng tăng.

At one point, a single tulip bulb

Thậm chí có khi, một củ hoa tulip,

sold for more than ten times the annual salary of a skilled craftsman.

được bán với giá gấp mười lần tiền lương một năm của một người thợ thủ công lành nghề.

In the stock market,

Trên thị trường cổ phiếu,

the price of stock is based on the supply and demand of investors.

giá của cổ phiếu được xác định dựa trên cung và cầu của nhà đầu tư

Stock prices tend to rise

Giá cổ phiếu có xu hướng tăng

when it seems like a company will earn more in the future.

nếu người ta cho rằng sắp tới công ty đó sẽ thu được nhiều lợi nhuận hơn

Investors might then buy more of the stock,

Khi đó các nhà đầu tư sẽ mua nhiều cổ phiếu hơn,

raising the prices even further due to an increased demand.

vô tình càng đẩy giá lên cao do cầu tăng.

This can result in a feedback loop where investors get caught up in the hype

dẫn đến một phản hồi lặp khi các nhà đầu tư bị mắc ảo tưởng vì nghe theo số đông

and ultimately drive prices far above intrinsic value,

khiến cho giá bị đẩy lên cao vọt so với giá trị thực.

creating a bubble.

và tạo ra bong bóng kinh tế.

All that is needed for a mania to end and for a bubble to burst

Để hội chứng kết thúc hay để chọc vỡ bong bóng thì tất cả những gì cần là

is the collective realization that the price of the stock,

có nhiều người cùng ngộ ra sự thật rằng giá của cổ phiếu,

or a tulip, far exceeds its worth.

hay giá một bông hoa tulip, cao hơn rất nhiều so với giá trị thật của nó.

That's what happened with both manias.

Đó là điều đã xảy ra với cả hai hội chứng trên.

Suddenly the demand ended.

Đùng một cái, cầu biến mất.

Prices were pushed to staggering lows,

Giá bị đẩy xuống thấp một cách kinh ngạc,

and pop!

và BÙM!

The bubbles burst, and the market crashed.

Bong bóng vỡ, và thị trường khủng hoảng.

Today, scholars work long and hard trying to predict what causes a bubble

Ngày nay, các học giả đang miệt mài nghiên cứu trong nỗ lực dự đoán nguyên nhân của bong bóng

and how to avoid them.

cũng như làm thế nào để tránh được chúng.

Tulip mania is an effective illustration

Hội chứng hoa tulip là một minh họa sống động

of the underlying principles at work in a bubble

của nguyên tắc sống còn khi đối diện với một bong bóng

and can help us understand more recent examples

và có thể giúp chúng ta hiểu hơn những ví dụ gần đây

like the real estate bubble of the late 2000s.

như bong bóng bất động sản hồi cuối những năm 2000s

The economy will continue to go through phases

Nền kinh tế sẽ còn trải qua nhiều giai đoạn

of booms and busts.

thăng trầm nữa.

So while we wait for the next mania to start,

Thế nên trong khi đợi đến lúc hội chứng tiếp theo xảy ra,

and the next bubble to burst,

và bong bóng tiếp theo bị chọc vỡ,

treat yourself to a bouquet of tulips

hãy thưởng cho mình một bó hoa tulip

and enjoy the fact that you didn't have to pay an arm and a leg for them.

và tận hưởng sự thật rằng bạn đã không phải đánh đổi một cánh tay hay chân của mình để mua chúng.