What causes economic bubbles? - Prateek Singh

Skąd biorą się "bańki" spekulacyjne? - Prateek Singh

Tłumaczenie: Marysia Sysko Korekta: Rysia Wand

How much would you pay for a bouquet of tulips?

Ile byłbyś gotowy zapłacić za bukiet tulipanów?

A few dollars? A hundred dollars?

Parę dolarów? Sto dolarów?

How about a million dollars?

A może milion dolarów?

Probably not.

Zapewne nie.

Well, how much would you pay for this house,

A ile zapłaciłbyś za ten dom

or partial ownership of a website that sells pet supplies?

albo za udziały w stronie internetowej sprzedającej artykuły dla zwierząt?

Na przestrzeni lat

At different points in time,

tulips, real estate and stock in pets.com

tulipany, nieruchomości i udziały w stronach www

have all sold for much more than they were worth.

osiągały ceny dużo wyższe, niż ich realna wartość.

In each instance, the price rose and rose and then abruptly plummeted.

Za każdym razem cena rosła i rosła po czym gwałtownie leciała w dół.

Economists call this a bubble.

Ekonomiści nazywają ten efekt "bańką".

So what is exactly is going on with a bubble?

Na czym polega "bańka" spekulacyjna?

Well, let's start with the tulips to get a better idea.

Dla przybliżenia tego konceptu zacznijmy od tulipanów.

The 17th century saw the Netherlands enter the Dutch golden age.

W XVII wieku Holandia wkroczyła w tak zwaną Złotą Epokę.

By the 1630s, Amsterdam was an important port and commercial center.

W latach 30. tego stulecia Amsterdam był znaczącym portem i ośrodkiem handlu.

Dutch ships imported spices from Asia in huge quantities

Holenderskie statki przywoziły ogromne ilości azjatyckich przypraw,

to earn profits in Europe.

sprzedawanych potem z zyskiem w Europie.

So Amsterdam was brimming with wealthy, skilled merchants and traders

W Amsterdamie roiło się od bogatych, zręcznych kupców i handlowców,

who displayed their prosperity by living in mansions

który okazywali swój dostatek,

surrounded by flower gardens.

otaczając pałace kwietnikami.

And there was one flower in particularly high demand:

Największym wzięciem cieszyły się

the tulip.

tulipany.

The tulip was brought to Europe on trading vessels

Tulipany przybyły do Europy

that sailed from the East.

na statkach handlowych ze Wschodu.

Because of this, it was considered an exotic flower

Uchodziły za trudne do uprawy, egzotyczne kwiaty,

that was also difficult to grow,

since it could take years for a single tulip to bloom.

których kwitnienia czasami czekano wiele lat.

During the 1630s, an outbreak of tulip breaking virus

W latach 30. XVII wieku wybuchła epidemia wirusa pstrości tulipana,

made select flowers even more beautiful

wywołującego kolorowe pręgi na płatkach niektórych okazów,

by lining petals with multicolor, flame-like streaks.

czyniąc je jeszcze piękniejszymi.

A tulip like this was scarcer than a normal tulip

Takie tulipany były rzadkością,

and as a result, prices for these flowers started to rise,

więc ich cena i popularność rosły.

and with them, the tulip's popularity.

It wasn't long before the tulip became a nationwide sensation

Wkrótce stały się narodową sensacją

and tulip mania was born.

i cały kraj ogarnęła tulipomania.

A mania occurs when there is an upward movement of price

"Mania" lub gorączka zakupowa pojawia się, gdy przy wzroście cen,

combined with a willingness to pay large sums of money

jednocześnie wzrasta chęć kupujących do wydania dużych sum pieniędzy

for something valued much lower in intrinsic value.

na towar wyceniany znacznie powyżej jego realnej wartości.

A recent example of this is the dot-com mania of the 1990s.

Niedawnym przykładem tego efektu była bańka dot.com;

Stocks in new, exciting websites were like the tulips of the 17th century.

udziały w nowo powstałych stronach www stały się tulipanami lat 90. XX wieku.

Everybody wanted some.

Wszyscy chcieli je mieć.

The more people who wanted the tulip, the higher the price could go.

Im przybywało kupców, tym bardziej rosła cena za tulipan.

At one point, a single tulip bulb

W pewnym momencie cebulka tulipana

sold for more than ten times the annual salary of a skilled craftsman.

kosztowała 10 razy więcej, niż roczna pensja biegłego rzemieślnika.

In the stock market,

Na giełdzie papierów wartościowych

the price of stock is based on the supply and demand of investors.

cena udziałów bazuje na popycie i podaży ze strony inwestorów.

Stock prices tend to rise

Jeśli uznają, że dana firma będzie przynosić większe zyski,

when it seems like a company will earn more in the future.

ceny jej akcji wzrosną.

Investors might then buy more of the stock,

Wówczas inwestorzy zakupią więcej udziałów,

raising the prices even further due to an increased demand.

podnosząc tym samym kurs w związku ze zwiększonym popytem.

This can result in a feedback loop where investors get caught up in the hype

Powstaje pętla sprzężenia zwrotnego, gdzie niesieni falą inwestorzy

and ultimately drive prices far above intrinsic value,

windują ceny znacznie powyżej realnej wartości,

creating a bubble.

tworząc "bańkę".

All that is needed for a mania to end and for a bubble to burst

Ale gdy pojawi się zbiorowa świadomość, że cena tulipana czy akcji

is the collective realization that the price of the stock,

znacznie przekracza ich wartość,

or a tulip, far exceeds its worth.

euforia pryska, a wraz z nią i "bańka".

That's what happened with both manias.

Tak właśnie stało się z obiema gorączkami zakupowymi.

Suddenly the demand ended.

Popyt nagle się skończył,

Prices were pushed to staggering lows,

ceny spadły do szokującego poziomu

and pop!

i trach,

The bubbles burst, and the market crashed.

"bańka" pękła, a rynek się załamał.

Today, scholars work long and hard trying to predict what causes a bubble

Współcześni uczeni poświęcają dużo czasu na próby przewidzenia przyczyny "baniek"

and how to avoid them.

i metody ich uniknięcia.

Tulip mania is an effective illustration

Tuliopomania dobrze ilustruje

of the underlying principles at work in a bubble

zasady działania "baniek"

and can help us understand more recent examples

i pozwala na zrozumienie najnowszych przypadków,

like the real estate bubble of the late 2000s.

takich jak krach na rynku nieruchomości pod koniec pierwszej dekady XXI wieku.

The economy will continue to go through phases

Gospodarka zawsze przechodzi

of booms and busts.

przez fazy rozkwitu i załamań.

So while we wait for the next mania to start,

Czekając na wybuch kolejnej manii

and the next bubble to burst,

i pryśnięcie kolejnej "bańki",

treat yourself to a bouquet of tulips

podaruj sobie bukiet tulipanów.

and enjoy the fact that you didn't have to pay an arm and a leg for them.

I ciesz się, że nie kosztuje majątku.