History vs. Napoleon Bonaparte - Alex Gendler

Lịch sử với Napoleon Bonaparte - Alex Gendler

Translator: Thuc Nhi Le Reviewer: Long Châu

After the French Revolution erupted in 1789,

Sau khi Cách mạng Pháp bùng nổ năm 1789,

Europe was thrown into chaos.

Châu Âu rơi vào tình trạng hỗn loạn.

Neighboring countries' monarchs feared they would share the fate of Louis XVI,

Các nước xung quanh sợ phải chung số phận với Louis XVI,

and attacked the New Republic,

nên đã tấn công nhà nước Cộng Hòa non trẻ,

while at home, extremism and mistrust between factions lead to bloodshed.

ở trong nước, sự cực đoan và nghi ngờ giữa các bên dẫn đến đổ máu.

In the midst of all this conflict,

Giữa những xung đột này,

a powerful figure emerged to take charge of France.

một nhân vật quyền lực đã nổi lên và lãnh đạo nước Pháp.

But did he save the revolution or destroy it?

Nhưng ông ấy đã cứu hay phá hoại cuộc cách mạng?

"Order, order, who's the defendant today? I don't see anyone."

"Trật tự nào, hôm nay bị cáo là ai? Tôi không thấy ai ở đây cả."

"Your Honor, this is Napoléon Bonaparte,

"Thưa Tòa, đây là Napoléon Bonaparte,

the tyrant who invaded nearly all of Europe

bạo chúa xâm lược gần như khắp Châu Âu

to compensate for his personal stature-based insecurities."

để bù lại sự thấp kém về chiều cao của mình."

"Actually, Napoléon was at least average height for his time.

"Thật ra, chiều cao của Napoléon ở mức trung bình ở thời đó.

The idea that he was short comes only from British wartime propaganda.

Suy nghĩ rằng ông ấy lùn đến từ những tuyên truyền thời chiến tranh với Anh.

Và ông ấy không phải là bạo chúa.

And he was no tyrant.

He was safeguarding the young Republic from being crushed

Ông ấy đã cứu Đảng Cộng Hòa non trẻ khỏi sụp đổ

by the European monarchies."

trước sự tấn công của các nước Châu Âu."

"By overthrowing its government and seizing power himself?"

"Bằng cách lật đổ nhà nước và tự nắm quyền ư?"

"Your Honor, as a young and successful military officer,

"Thưa Tòa, với tư cách là một sĩ quan trẻ và thành công,

Napoléon fully supported the French Revolution,

Napoléon hoàn toàn ủng hộ cho cách mạng Pháp,

and its ideals of liberty, equality, and fraternity.

và lí tưởng tự do, công bằng và tình huynh đệ của nó.

But the revolutionaries were incapable of real leadership.

Nhưng các nhà cách mạng không có tài lãnh đạo.

Robespierre and the Jacobins who first came to power

Robespierre and nhà Jacobins, những người nắm quyền ban đầu,

unleashed a reign of terror on the population,

gây ra sự căm phẫn của toàn đân,

với chính sách cực đoan chống đạo Công giáo

with their anti-Catholic extremism

and nonstop executions of everyone who disagreed with them.

và liên tục xử tử những người không theo họ.

And The Directory that replaced them was an unstable and incompetent oligarchy.

Và Quốc hội thay thế họ là thể chế thiếu bền vững và bất tài.

They needed a strong leader who could govern wisely and justly."

Họ cần người lãnh đạo giỏi có thể điều hành thông minh và công bằng."

"So, France went through that whole revolution

"Vậy, nước Pháp trải qua một cuộc Cách mạng

just to end up with another all-powerful ruler?"

chỉ để kết thúc với một kẻ nắm quyền khác?"

"Not quite.

"Không hẳn.

Napoléon's new powers were derived from the constitution

Quyền lực của Napoléon đến từ hiến pháp

that was approved by a popular vote in the Consulate."

đã được chấp nhận bởi tòa lãnh sự."

"Ha! The constitution was practically dictated at gunpoint in a military coup,

"Ha! Vậy hiến pháp đã bị chĩa súng sau cuộc đảo chính

and the public only accepted the tyrant

và người dân chỉ chấp nhận tên bạo chúa

because they were tired of constant civil war."

vì họ quá mệt mõi với chiến tranh và xung đột."

"Be that as it may,

"Cho dù vậy,

Napoléon introduced a new constitution and a legal code

Napoléon đã đưa ra hiến pháp mới và bộ luật

that kept some of the most important achievements of the revolution in tact:

giúp giữ lại những thành tựu quan trọng nhất của cách mạng:

freedom of religion

tự do tôn giáo

abolition of hereditary privilege,

bãi bỏ các đặc quyền cha truyền con nối,

and equality before the law for all men."

và sự công bằng trước pháp luật của mọi người dân."

"All men, indeed.

"Mọi người dân, thực ra.

He deprived women of the rights that the revolution had given them

Hắn đã lấy đi quyền lợi của phụ nữ mà cách mạng trao cho họ

and even reinstated slavery in the French colonies.

và thậm chí phục hồi lại chế độ nô lệ ở các thuộc địa Pháp.

Haiti is still recovering from the consequences centuries later.

Haiti sau hàng thế kỉ giờ vẫn còn chịu hậu quả ấy.

What kind of equality is that?"

Thế mà gọi là công bằng ư?"

"The only kind that could be stably maintained at the time,

"Nó được xem là công bằng vào thời điểm ấy

and still far ahead of France's neighbors."

và tiến bộ vượt xa các nước láng giềng."

"Speaking of neighbors, what was with all the invasions?"

"Nói về các nước láng giềng, điều gì đã xảy ra với các cuộc xâm lược?"

"Great question, Your Honor."

"Một câu hỏi rất hay, thưa Tòa."

"Which invasions are we talking about?

"Chúng ta đang nói về cuộc xâm lược nào?

It was the neighboring empires who had invaded France

Các nước láng giềng đã xâm lược nước Pháp

trying to restore the monarchy,

để lấy lại quyền lực,

and prevent the spread of liberty across Europe,

và ngăn sự tự do đang lan rộng toàn châu Âu,

twice by the time Napoléon took charge.

gấp đôi trong thời gian Napoléon nắm quyền.

Having defended France as a soldier and a general in those wars,

Vốn là người lính và đại tướng trong chiến tranh bảo vệ nước Pháp

he knew that the best defense is a good offense."

ông âý biết cách phòng ngự tốt nhất là tấn công."

"An offense against the entire continent?

"Tấn công toàn bộ châu lục ư?

Peace was secured by 1802,

Sau khi hòa bình được lập lại năm 1802,

and other European powers recognized the new French Regime.

các quốc gia châu Âu khác đều công nhận nhà nước Pháp.

But Bonaparte couldn't rest unless he had control of the whole continent,

Nhưng Bonaparte đã không ngừng tấn công đến khi nắm giữ toàn châu lục,

and all he knew was fighting.

và hắn chỉ biết mỗi chiến tranh.

He tried to enforce a European-wide blockade of Britain,

Hắn cố tạo thành vòng chắn châu Âu đối với nước Anh,

invaded any country that didn't comply,

xâm lược các nước nào không phục tùng,

and launched more wars to hold onto his gains.

và tổ chức nhiều cuộc chiến tranh để có thêm quyền lực.

And what was the result?

Và kết quả là gì?

Millions dead all over the continent,

Hàng triệu người chết khắp châu lục,

and the whole international order shattered."

và trật tự thế giới bị đảo lộn."

"You forgot the other result:

"Ngài đã quên mất kết quả khác:

the spread of democratic and liberal ideals across Europe.

sự lan rộng của lí tưởng dân chủ và tự do khắp Châu Âu.

It was thanks to Napoléon that the continent was reshaped

Nhờ vào Napoléon, châu Âu đã

from a chaotic patchwork of fragmented feudal and religious territories

từ một vùng lãnh thổ phong kiến và hỗn loạn tôn giáo

into efficient, modern, and secular nation states

trở thành các đất nước thống nhất, tiến bộ và quốc gia dân tộc lâu đời

where the people held more power and rights than ever before."

ở đó con người có nhiều quyền lợi hơn xưa."

"Should we also thank him for the rise of nationalism

"Chúng ta có nên cảm ơn ông ấy về chủ nghĩa dân tộc

and the massive increase in army sizes?

và sự tăng lên khổng lồ về quy mô quân đội?

You can see how well that turned out a century later."

Ngài có thể thấy kết quả tốt đẹp của nó một thế kỉ sau."

"So what would European history have been like if it weren't for Napoléon?"

"Vậy nếu không có Napoléon lịch sử Châu Âu sẽ như thế nào?"

"Unimaginably better/worse."

"Có thế tốt hơn hoặc tệ hơn không đoán được."

Napoléon seemingly unstoppable momentum would die in the Russian winter snows,

Napoléon bất bại đã chết trong mùa đông tuyết giá ở Nga,

along with most of his army.

với phần lớn quân đội của mình.

But even after being deposed and exiled,

Nhưng dù đã bị lật đổ và lưu đày,

he refused to give up,

ông đã không từ bỏ,

escaping from his prison and launching a bold attempt at restoring his empire

vượt ngục và cố phục hồi lại đế chế của mình

before being defeated for the second and final time.

trước khi thất bại lần thứ hai và cũng là lần cuối.

Bonaparte was a ruler full of contradictions,

Bonaparte là nhà cầm quyền đầy mâu thuẫn,

defending a popular revolution by imposing absolute dictatorship,

Bảo vệ cuộc Cách mạng bằng cách đặt chế độ độc tài,

and spreading liberal ideals through imperial wars,

và lan rộng lí tưởng tự do qua các cuộc chiến tranh,

and though he never achieved his dream of conquering Europe,

và dù chưa đạt được khát vọng thống trị Châu Âu,

he undoubtedly left his mark on it, for better or for worse.

Dù tốt hay xấu, ông ấy chắc chắn đã để lại dấu ấn đặc biệt ở đó.