History vs. Napoleon Bonaparte - Alex Gendler

Historia kontra Napoleon Bonaparte - Alex Gendler

Tłumaczenie: Ola Królikowska Korekta: Barbara Guzik

After the French Revolution erupted in 1789,

Po wybuchu rewolucji francuskiej w 1789 roku

Europe was thrown into chaos.

Europa pogrążyła się w chaosie.

Neighboring countries' monarchs feared they would share the fate of Louis XVI,

Monarchowie sąsiednich państw obawiali się, że podzielą los Ludwika XVI,

and attacked the New Republic,

więc zaatakowali Nową Republikę.

while at home, extremism and mistrust between factions lead to bloodshed.

We Francji ekstremizm i nieufność między partiami

doprowadziły do rozlewu krwi.

In the midst of all this conflict,

W samym środku konfliktu

a powerful figure emerged to take charge of France.

na arenę polityczną Francji wkroczyła potężna postać.

But did he save the revolution or destroy it?

Uratował rewolucję czy ją zniszczył?

"Order, order, who's the defendant today? I don't see anyone."

"Kto jest dziś oskarżonym? Nikogo nie widzę".

"Your Honor, this is Napoléon Bonaparte,

"Wysoki Sądzie, to Napoleon Bonaparte,

the tyrant who invaded nearly all of Europe

tyran, który najechał prawie całą Europę,

to compensate for his personal stature-based insecurities."

żeby zrekompensować sobie kompleks wzrostu".

"Actually, Napoléon was at least average height for his time.

"Tak naprawdę Napoleon był przynajmniej średniego wzrostu.

The idea that he was short comes only from British wartime propaganda.

Pomysł, że był niski, pochodzi z brytyjskiej propagandy wojennej.

And he was no tyrant.

I nie był tyranem.

He was safeguarding the young Republic from being crushed

Chronił młodą Republikę przed zniszczeniem

by the European monarchies."

przez europejskie monarchie".

"By overthrowing its government and seizing power himself?"

"Obalając rząd i przejmując władzę?".

"Your Honor, as a young and successful military officer,

"Wysoki Sądzie, jako młody i odnoszący sukcesy oficer

Napoléon fully supported the French Revolution,

Napoleon wspierał ideały rewolucji,

and its ideals of liberty, equality, and fraternity.

jak wolność, równość i braterstwo.

But the revolutionaries were incapable of real leadership.

Ale rewolucjoniści byli niezdolni do przywództwa.

Robespierre and the Jacobins who first came to power

Robespierre i Jakobini, którzy pierwsi doszli do władzy,

unleashed a reign of terror on the population,

zaprowadzili w kraju terror,

with their anti-Catholic extremism

łącząc antykatolicki ekstremizm

and nonstop executions of everyone who disagreed with them.

z nieustannymi egzekucjami każdego, kto się z nimi nie zgadzał.

And The Directory that replaced them was an unstable and incompetent oligarchy.

Dyrektoriat, który ich zastąpił, był niekompetentną oligarchią.

They needed a strong leader who could govern wisely and justly."

Potrzebny był silny lider, który rządziłby mądrze i sprawiedliwie".

"So, France went through that whole revolution

"Więc Francja przeszła rewolucję,

just to end up with another all-powerful ruler?"

żeby skończyć z innym wszechwładnym przywódcą?".

"Not quite.

"Nie do końca.

Napoléon's new powers were derived from the constitution

Władzę Napoleona legitymizowała Konstytucja,

that was approved by a popular vote in the Consulate."

przyjęta w głosowaniu powszechnym w Konsulacie".

"Ha! The constitution was practically dictated at gunpoint in a military coup,

"Konstytucja została wprowadzona pod przymusem w trakcie zamachu stanu.

and the public only accepted the tyrant

Lud zaakceptował tyrana,

because they were tired of constant civil war."

bo miał dość nieustającej wojny domowej".

"Be that as it may,

"Tak czy inaczej

Napoléon introduced a new constitution and a legal code

Napoleon wprowadził nową konstytucję i nowy kodeks,

that kept some of the most important achievements of the revolution in tact:

które zachowały największe osiągnięcia rewolucji,

freedom of religion

czyli wolność religijną,

abolition of hereditary privilege,

abolicję tytułów szlacheckich

and equality before the law for all men."

i równość wszystkich wobec prawa".

"All men, indeed.

"Wszystkich? Co pan nie powie?

He deprived women of the rights that the revolution had given them

Napoleon pozbawił kobiety praw, które zapewniła im rewolucja

and even reinstated slavery in the French colonies.

i przywrócił niewolnictwo we francuskich koloniach".

Haiti is still recovering from the consequences centuries later.

Haiti do dziś odczuwa tego skutki.

What kind of equality is that?"

Co to za równość?".

"The only kind that could be stably maintained at the time,

"Jedyna, jaką można było wprowadzić.

and still far ahead of France's neighbors."

Wciąż o wiele większa niż u sąsiadów Francji".

"Speaking of neighbors, what was with all the invasions?"

À propos sąsiadów, o co chodzi z tymi inwazjami?

"Great question, Your Honor."

"Doskonałe pytanie, Wysoki Sądzie".

"Which invasions are we talking about?

"O jakich inwazjach mówimy?

It was the neighboring empires who had invaded France

To sąsiednie państwa zaatakowały Francję,

trying to restore the monarchy,

próbując odrestaurować monarchię

and prevent the spread of liberty across Europe,

i zapobiec szerzeniu się idei wolności w Europie.

twice by the time Napoléon took charge.

Zrobiły to dwukrotnie zanim Napoleon doszedł do władzy.

Having defended France as a soldier and a general in those wars,

Jako żołnierz i generał walczący o Francję,

he knew that the best defense is a good offense."

Napoleon wiedział, że najlepszą obroną jest atak".

"An offense against the entire continent?

"Atak na cały kontynent?

Peace was secured by 1802,

Pokój zawarto w 1802 roku

and other European powers recognized the new French Regime.

i Europa ostatecznie uznała nową władzę.

But Bonaparte couldn't rest unless he had control of the whole continent,

Ale Bonaparte chciał zawładnąć całym kontynentem

and all he knew was fighting.

i postanowił zrobić to siłą.

He tried to enforce a European-wide blockade of Britain,

Próbował wymusić blokadę kontynentalną Wielkiej Brytanii

invaded any country that didn't comply,

atakując każdy kraj, który się na to nie zgadzał.

and launched more wars to hold onto his gains.

Żeby utrzymać zdobycze, rozpoczynał nowe wojny.

And what was the result?

Jaki był skutek?

Millions dead all over the continent,

Miliony ofiar na całym kontynencie

and the whole international order shattered."

i zburzenie międzynarodowego ładu".

"You forgot the other result:

"Zapomniał pan jeszcze

the spread of democratic and liberal ideals across Europe.

o rozszerzeniu ideałów demokracji i wolności w całej Europie.

It was thanks to Napoléon that the continent was reshaped

Dzięki Napoleonowi Europa przekształciła się

from a chaotic patchwork of fragmented feudal and religious territories

z chaotycznego zlepka państewek feudalnych

into efficient, modern, and secular nation states

w nowoczesne państwa narodowe,

where the people held more power and rights than ever before."

gdzie ludzie mieli władzę, o jakiej wcześniej mogli tylko marzyć".

"Should we also thank him for the rise of nationalism

"Czy mamy też dziękować Napoleonowi za wzrost nacjonalizmu

and the massive increase in army sizes?

i zwiększoną militaryzację państw?

You can see how well that turned out a century later."

Wiemy, jak to się skończyło 100 lat później".

"So what would European history have been like if it weren't for Napoléon?"

"Jaka byłaby Europa, gdyby nie Napoleon?".

"Unimaginably better/worse."

"Nieporównywalnie lepsza/gorsza".

Napoléon seemingly unstoppable momentum would die in the Russian winter snows,

Wydawałoby się, że Napoleonowi było sądzone umrzeć w rosyjskich mrozach

along with most of his army.

razem z dużą częścią jego armii.

But even after being deposed and exiled,

Jednak nawet po obaleniu i zesłaniu

he refused to give up,

Napoleon się nie poddał.

escaping from his prison and launching a bold attempt at restoring his empire

Uciekł z więzienia i podjął śmiałą próbę odzyskania władzy,

before being defeated for the second and final time.

ale został pokonany po raz drugi i ostatni.

Bonaparte was a ruler full of contradictions,

Bonaparte był przywódcą pełnym sprzeczności.

defending a popular revolution by imposing absolute dictatorship,

Bronił rewolucji ludowej przy pomocy dyktatury absolutnej.

and spreading liberal ideals through imperial wars,

Szerzył liberalne idee, prowadząc wojny.

and though he never achieved his dream of conquering Europe,

Mimo że nigdy nie udało mu się spełnić marzenia o podbiciu Europy,

he undoubtedly left his mark on it, for better or for worse.

pozostawił po sobie ślad z lepszym lub gorszym skutkiem.