Are there universal expressions of emotion? - Sophie Zadeh

Translator: Quoc Huy Le Reviewer: Uyên Võ

Trên khuôn mặt người, có khoảng 40 cơ có thể kết hợp với nhau

The 40 or so muscles in the human face can be activated in different combinations

để tạo ra hàng ngàn biểu cảm.

to create thousands of expressions.

But do these expressions look the same

Liệu những biểu cảm này có giống nhau

and communicate the same meaning around the world,

và thể hiện cùng một ý nghĩa đối với mọi nền văn hóa trên thế giới.

regardless of culture?

Is one person’s smile another’s grimace?

Liệu nụ cười của người này có là cái cau mày với người kia?

Charles Darwin theorized that emotional expression was a common human feature.

Charles Darwin giả thuyết rằng biểu cảm là đặc điểm chung của loài người,

But he was in the minority.

nhưng quan điểm này là thiểu số.

Until the mid-20th century,

Cho đến giữa thế kỉ 20,

many researchers believed that the specific ways we show emotion

nhiều nhà nghiên cứu cho rằng những biểu cảm của ta

were learned behaviors that varied across cultures.

do là học được và thay đổi tùy theo nền văn hóa.

Personality theorist Silvan Tomkins was one of the few to insist otherwise.

Nhà lí thuyết nhân cách Silvan Tomkins là một trong số ít những người phản đối.

Tomkins claimed that certain affects—

Ông cho rằng đó là do nhiều yếu tố tác động -

emotional states and their associated facial expressions—

trạng thái cảm xúc và nét mặt đi kèm

were universal.

là chung cho toàn nhân loại.

In the 1960s, psychologist Paul Ekman set about testing this theory

Đến thập niên 1960, nhà tâm lí học Paul Ekman đã kiểm chứng giả thuyết này

by examining hundreds of hours of film footage

bằng cách phân tích hàng trăm giờ phim tài liệu

of remote tribes isolated from the modern world.

về các bộ lạc sống cách biệt với thế giới hiện đại.

Ekman found the native peoples’ expressions to be not only familiar,

Ekman phát hiện biểu cảm của những thổ dân này không chỉ quen thuộc

but occurring in precisely the situations he would expect.

mà còn xuất hiện trong đúng những tình huống mà ông dự đoán.

Conversely, he ran tests with tribes who had no prior exposure to Western culture.

Chưa hết, ông thí nghiệm với các bộ lạc chưa hề tiếp xúc với văn hóa phương Tây.

They were able to correctly match photos of different facial expressions

Họ có thể ghép hình ảnh nét mặt

with stories designed to trigger particular feelings.

đúng với với câu chuyện gợi ra cảm xúc tương ứng.

Over the next few decades,

Suốt các thập niên kế,

further research has corroborated Darwin’s idea

những nghiên cứu sâu hơn đã củng cố thuyết của Darwin

that some of our most important emotional expressions are in fact universal.

rằng loài người có chung vài trong số những biểu cảm quan trọng nhất.

The degrees of expression appropriate to a given situation can, however,

Tuy nhiên, mức độ phù hợp giữa biểu cảm và tình huống tương ứng

vary greatly across cultures.

có sự khác nhau rõ rệt giữa các nền văn hóa.

For instance, researchers have studied facial expression

Đơn cử như nghiên cứu về nét mặt

in people who are born blind,

ở những người khiếm thị bẩm sinh

hypothesizing that if expressions are universal,

đã đặt giả thuyết rằng nếu biểu cảm là chung,

they would be displayed in the same way as sighted people.

họ sẽ biểu lộ nét mặt giống như người bình thường.

In one study, both blind and sighted athletes

Trong một nghiên cứu, các vận động viên khiếm thị và sáng mắt

displayed the same expressions of emotion when winning or losing their matches.

biểu lộ cùng nét mặt khi chiến thắng hoặc thất bại.

Further evidence can be found in our evolutionary relatives.

Ta còn tìm thấy thêm nhiều bằng chứng ở các loài họ hàng với người.

Comparisons of facial expression between humans and non-human mammals

Những so sánh về nét mặt giữa người và động vật có vú

have found similarities in the structure and movement of facial muscles.

đã cho thấy những điểm tương đồng trong cấu trúc và chuyển động của cơ mặt.

Chimpanzee laughter looks different from ours,

Mặt cười của tinh tinh trông khác với loài người,

but uses some of the same muscle movements.

nhưng cả hai đều có cử động cơ mặt như nhau.

Back in the 60s, Ekman identified six core expressions.

Trong thập niên 1960, Ekman đã xác định sáu loại biểu cảm thường gặp.

Anger is accompanied by lowered eyebrows drawn together,

Tức giận đi kèm với lông mày hạ thấp và chau vào nhau,

tense and narrowed eyes,

mắt căng và mở nhỏ,

and tight lips;

môi mím lại;

disgust, by the lips pulled up and the nose crinkling.

ghê tởm đi kèm với môi cong lên và mũi chun lại.

In fear, the upper white of the eyes are revealed as the eyebrows raise

Với Sợ hãi, phần tròng trắng phía trên của mắt lộ ra, lông mày nhướn lên

and the mouth stretches open,

và miệng há hốc.

while surprise looks similar,

Ngạc nhiên cũng gần giống với Sợ hãi,

but with rounded eyebrows and relaxed lips.

nhưng lông mày cong tròn và môi thả lỏng.

Sadness is indicated by the inner corners of the eyebrows

Buồn bã thể hiện qua hai đầu lông mày

being drawn inwards and upwards,

kéo lại gần nhau và nhướn lên,

drooping eyes,

mắt ủ rũ

and a downturned mouth.

và khóe miệng chùng.

And of course there’s happiness:

Tất nhiên, không thể thiếu Vui vẻ:

lips drawn up and back,

môi được kéo lên về phía sau,

and raised cheeks causing wrinkling around the eyes.

gò má cao tạo nếp nhăn quanh mắt.

More recently, researchers have proposed additional entries

Gần đây, các nhà nghiên cứu đã thêm vào những cảm xúc

such as contempt,

như Khinh bỉ,

shame,

Xấu hổ,

and disapproval,

và Bất mãn;

but opinions vary on how distinct boundaries

tuy nhiên, quan điểm về cách phân biệt chúng vẫn chưa được thống nhất.

between these categories can be drawn.

So if Ekman and other researchers are correct,

Vậy nếu Ekman và các nhà nghiên cứu khác đúng,

what makes certain expressions universal?

điều gì khiến một vài biểu cảm là chung cho toàn nhân loại?

And why are they expressed in these particular ways?

Tại sao ta biểu lộ chúng theo cách chung đó?

Scientists have a lot of theories rooted in our evolutionary history.

Giới khoa học đã đặt ra nhiều thuyết

bắt nguồn từ lịch sử tiến hóa của chúng ta.

One is that certain expressions are important for survival.

Một trong số đó là các biểu cảm này rất quan trọng để sinh tồn.

Fear and surprise could signal to others an immediate danger.

Sợ hãi và Ngạc nhiên giúp báo hiệu cho các cá thể khác nguy hiểm cận kề.

Studies of humans and some other primates

Nghiên cứu về con người và các loài linh trưởng

have found that we pay more attention to faces that signal threats

đã chỉ ra rằng ta chú ý nhiều hơn đến khuôn mặt biểu lộ mối nguy

over neutral faces,

so với khuôn mặt không cảm xúc,

particularly when we’re already on high alert.

nhất là khi đang ở trạng thái cảnh giác cao.

Expressions also could help improve group fitness

Biểu cảm còn giúp cải thiện sức khỏe của cộng đồng

by communicating our internal states to those around us.

bằng cách bộc lộ tình trạng nội tại của ta với những người xung quanh,

Sadness, for example, signals to the group that something’s wrong.

như sự buồn bã sẽ cho mọi người thấy có gì đó không ổn.

There’s some evidence that expressions

Nhiều bằng chứng cho thấy

might be even more directly linked to our physiology.

biểu cảm có thể liên quan trực tiếp đến sinh lí.

The fear expression, for instance,

Ví dụ, biểu cảm sợ hãi

could directly improve survival in potentially dangerous situations

có thể trực tiếp tăng khả năng sống sót trong các tình huống tiềm tàng hiểm nguy.

by letting our eyes absorb more light

bằng cách khiến mắt thu nhiều ánh sáng hơn,

and our lungs take in more air, preparing us to fight or flee.

và phổi hít nhiều không khí hơn để ta chuẩn bị đánh trả hoặc chạy trốn.

There’s still much research to be done in understanding emotional expression,

Cần thêm nhiều nghiên cứu nữa để có thể hiểu rõ biểu cảm,

particularly as we learn more about the inner workings of the brain.

nhất là khi ta đã biết nhiều hơn về cơ chế hoạt động của não bộ;

But if you ever find yourself among strangers in a strange land,

nhưng nếu bạn đến một nơi xa và gặp toàn người lạ,

a friendly smile could go a long way.

một nụ cười thân thiện sẽ cực kì giúp ích.