Just How Small is an Atom?

Bir Atom Ne Kadar Küçüktür?

Çeviri: Arsel Acar Gözden geçirme: Hasan Mete

(Müzik)

You probably already know

Her şeyin atom gibi küçük şeylerden

everything is made up of little tiny things called atoms

oluştuğunu biliyorsundur.

or even that each atom is made up of even smaller particles

Bir de her atomun proton, nötron ve elektron gibi

called protons, neutrons and electrons.

daha da küçük parçacıklardan oluştuğunu biliyorsundur

And you've probably heard that atoms are small.

ve atomların küçük olduğunu da duymuşsundur.

But I bet you haven't ever thought about how small atoms really are.

Ama eminim ki atomların ne kadar küçük olduğunu düşünmemişsindir.

Doğrusu cevap çok, çok, çok küçük olduklarıdır.

Well, the answer is that they are really, really small.

So you ask, just how small are atoms?

Atomların ne kadar küçük olduklarını soruyorsundur.

To understand this, let's ask this question:

Bunu anlamak için, bu soruyu soralım:

Bir greyfurtta kaç atom bulunur?

How many atoms are in a grapefruit?

Well, let's assume that the grapefruit is made up of only nitrogen atoms,

Greyfurtun sadece nitrojen atomlarından oluştuğunu düşünelim,

ki bu bütünüyle doğru değildir, ama greyfurtun içinde nitrojen atomları bulunur.

which isn't at all true, but there are nitrogen atoms in a grapefruit.

To help you visualize this, let's blow up each of the atoms

Bunu aklında canlandırabilmek için her atomu

to the size of a blueberry.

bir yaban mersinin boyutuna şişirelim.

And then how big would the grapefruit have to be?

O zaman greyfurtun büyüklüğü ne olur?

It would have to be the same size of -- well, actually, the Earth.

Büyüklüğü yaklaşık, Dünya kadar olurdu.

That's crazy!

Bu çılgınca! Yani dünyayı yaban mersinleri ile doldurursam,

You mean to say that if I filled the Earth with blueberries,

I would have the same number of nitrogen atoms as a grapefruit?

bir greyfurtta bulunan nitrojen atomların sayısıyla aynı mı olur?

That's right!

Bu doğru! O zaman atom ne kadar büyüktür?

So how big is the atom?

Çok, çok, çok, çok küçük.

Well, it's really, really small!

Ve ne biliyor musun?

And you know what? It gets even more crazy.

Daha da çılgın bir hale gelir.

Let's now look inside of each atom -- and thus the blueberry, right? --

Her bir atomun içerisine bakalım -- yani yaban mersinine, değil mi? --

What do you see there?

Orada ne görüyorsunuz?

In the center of the atom is something called the nucleus,

Atomun merkezinde protonlarla nötronları içeren

which contains protons and neutrons,

çekirdek denilen bir şey vardır

and on the outside, you'd see electrons.

ve dışında elektronları görebilirsin.

So how big is the nucleus?

O zaman çekirdek ne kadar büyüktür?

If atoms are like blueberries in the Earth,

Atomlar Dünyanın içindeki yaban mersinleri gibiyse, çekirdek ne kadar büyük olurdu?

how big would the nucleus be?

Fen dersinizde atomun eski çizimlerini hatırlıyorsundur

You might remember the old pictures of the atom from science class,

ve sayfada çekirdeği işaret eden küçük bir nokta görmüşsündür.

where you saw this tiny dot on the page with an arrow pointing to the nucleus.

O resimler doğru ölçeklere göre çizilmemiştir,

Well, those pictures, they're not drawn to scale,

so they're kind of wrong.

bu yüzden yanlıştırlar.

O zaman çekirdek ne kadar büyüktür?

So how big is the nucleus?

Yaban mersinini patlatıp açarsak

So if you popped open the blueberry and were searching for the nucleus ...

ve çekirdeği ararsak,

ne biliyor musun? Görünmez olurdu.

You know what? It would be invisible.

It's too small to see!

Görülemeyecek kadar küçük!

OK. Let's blow up the atom -- the blueberry --

Tamam. Atomu -- yani yaban mersini --

to the size of a house.

bir evin büyüklüğüne şişirelim.

So imagine a ball that is as tall as a two-story house.

İki katlı bir ev kadar yüksek bir topu hayal et.

Let's look for the nucleus in the center of the atom.

Atomun merkezinde çekirdeği arayalım.

And do you know what? It would just barely be visible.

Ve ne biliyor musun? Ancak görülebilir bir haldedir.

Çekirdeğin ne kadar büyük olduğunu kavrayabilmek için,

So to get our minds wrapped around how big the nucleus is,

we need to blow up the blueberry, up to the size of a football stadium.

yaban mersinini bir futbol stadyumun boyutuna şişirmemiz gerekiyor.

So imagine a ball the size of a football stadium,

Bir futbol stadyumu büyüklüğünde bir top hayal et

and right smack dab in the center of the atom,

ve atomun tam da ortasında

you would find the nucleus, and you could see it!

çekirdeği bulabilirsin, ve görebilirsin!

Ve boyutu küçük bir misket kadardır.

And it would be the size of a small marble.

Ve daha fazlası da var, eğer şu ana kadar beynini şişirmediysem.

And there's more, if I haven't blown your mind by now.

Let's consider the atom some more.

Atomu birazcık daha düşünelim. Proton, nötron ve elektronlara sahiptir.

It contains protons, neutrons and electrons.

The protons and neutrons live inside of the nucleus,

Protonlarla nötronlar çekirdeğin içinde bulunmaktadır

ve atomun neredeyse tüm kütlesini oluşturmaktadırlar.

and contain almost all of the mass of the atom.

Ta kenarda elektronlar bulunur.

Way on the edge are the electrons.

So if an atom is like a ball the size of a football stadium,

Atom futbol stadyumu büyüklüğünde bir top gibiyse

with the nucleus in the center, and the electrons on the edge,

ve ortasında çekirdek ile kenarlarında elektronları varsa,

what is in between the nucleus and the electrons?

çekirdek ile elektronların arasında ne bulunuyor?

Şaşırtıcı bir şekilde, cevap boşluktur.

Surprisingly, the answer is empty space.

(Rüzgar sesi)

(Wind noise)

Bu doğru. Boş!

That's right. Empty!

Between the nucleus and the electrons, there are vast regions of empty space.

Çekirdek ile elektronların arasında geniş boş alanlar bulunmaktadır.

Şimdi, teknik olarak bazı elektromanyetik alanlar vardır,

Now, technically there are some electromagnetic fields,

but in terms of stuff, matter, it is empty.

ancak şey açısından, yani madde, boştur.

Remember this vast region of empty space is inside the blueberry,

Hatırla ki bu boşluktan oluşan geniş alan

Dünya'nın içindeki yaban mersinin içindedir,

which is inside the Earth,

yani gerçekte greyfurtun içindeki atomlardır.

which really are the atoms in the grapefruit.

OK, one more thing, if I can even get more bizarre.

Tamam, bir şey daha, eğer daha da tuhaflaşırsam.

Since virtually all the mass of an atom is in the nucleus --

Gerçekte atomun bütün kütlesi çekirdeğin içinde olduğundan --

şimdi, elektronlarda biraz kütle bulunmaktadır,

now, there is some amount of mass in the electrons,

ancak çoğu çekirdektedir --

but most of it is in the nucleus --

çekirdek ne kadar yoğundur?

how dense is the nucleus?

Well, the answer is crazy.

Doğrusu cevap çılgıncadır.

The density of a typical nucleus

Tipik bir çekirdeğin yoğunluğu

is four times 10 to the 17th kilograms per meter cubed.

metre küp başına 4 çarpı 10 üzeri 17 kilogramdır.

But that's hard to visualize. OK, I'll put it in English units.

Ama bunu akılda canlandırmak zordur. Tamam, basit İngiliz birimleriyle anlatayım.

2.5 times 10 to the 16th pounds per cubic feet.

fit küp başına 2.5 çarpı 10

üzeri 16 pound.

OK, that's still kind of hard to figure.

Tamam, bu da anlaşılması biraz zor.

OK, here's what I want you to do.

Tamam, senin bunu yapmanı istiyorum.

Make a box that is one foot by one foot by one foot.

Bir fite bir fite bir fit boyutunda bir kutu yap.

Şimdi gidip tipik bir arabadan tüm çekirdekleri alalım.

Now let's go and grab all of the nuclei from a typical car.

Şimdi, arabalar ortalama olarak iki ton ağırlığındadır.

Now, cars on average weigh two tons.

How many cars' nuclei would you have to put into the box

Bir-fit-kutunun bir çekirdek ile aynı yoğunluğa sahip olabilmesi

için kaç tane arabanın çekirdeğini bu kutunun içine koyman gerekir?

to have your one-foot-box have the same density of the nucleus?

Bir araba mı? İki? Peki ya 100?

Is it one car? Two?

How about 100?

Hayır, hayır ve hayır.

Nope, nope and nope.

The answer is much bigger.

Cevap daha büyüktür.

It is 6.2 billion.

6.2 milyardır.

Dünyadaki insan nüfusuna neredeyse yakındır.

That is almost equal to the number of people in the Earth.

Dünyadaki herkes kendi arabasına sahip olsaydı --

So if everyone in the Earth owned their own car --

and they don't --

ki öyle değil --

(Cars honking)

ve o arabaların hepsini kutunun içine koysaydık,

and we put all of those cars into your box ...

çekirdeğin yoğunluğuyla aynı olurdu.

That would be about the density of a nucleus.

Yani diyorum ki dünyadaki tüm arabaları alıp bir-fit-kutunun içine koysaydın,

So I'm saying that if you took every car in the world

and put it into your one-foot box,

bir çekirdekle aynı yoğunluğu elde etmiş olurdun.

you would have the density of one nucleus.

Tamam, gözden geçirelim.

OK, let's review.

The atom is really,

Atom çok, çok, çok küçüktür.

really, really small.

Greyfurtun içindeki atomların Dünyadaki yaban mersinleri gibi olduğunu düşün.

Think atoms in a grapefruit like blueberries in the Earth.

Çekirdek inanılmaz derecede küçüktür.

The nucleus is crazy small.

Şimdi yaban mersinin içine bak, ve bir futbol stadyumu boyutuna şişir

Now look inside the blueberry,

and blow it up to the size of a football stadium,

ve şimdi çekirdek ortasında bir miskettir.

and now the nucleus is a marble in the middle.

Atom geniş boş alanlardan oluşur.

The atom is made up of vast regions of empty space.

Bu garip.

That's weird.

The nucleus has a crazy-high density.

Çekirdeğin çok yüksek bir yoğunluğu vardır.

Think of putting all those cars in your one-foot box.

Bütün o arabaları bir-fit-kutunun içine koyduğunu düşün.

Yoruldum sanırım.

I think I'm tired.

(Esneme)